Moduul 13 hoofdstuk 4: van flowerpower tot perestrojka

4.1 Roerige jaren zestig. 1965: antirookmagiër Robert Jasper Grootveld hield bijeenkomsten op het Spui tegen de consumptiemaatschappij. In de jaren '60 zetten de jongeren zich af tegen de bestaande maatschappelijke orde. Ze waren tegen milieuvervuiling, armoede en de Vietnamoorlog. Ook was het land niet democratisch, want alleen de ouderen hadden macht. 1968: harde confrontatie met politie in Parijs meer inspraak in de universiteit. In Italië en Dl. ging het ook met geweld. Het marxisme werd erg populair. Vrouwenemancipatie was ook belangrijk; vrouwen wilden ook een goede baan en hetzelfde salaris. Ook moest abortus mogen. De machtsverhoudingen veranderden in gezinnen/scholen/bedrijven. De jongeren gingen uit de kerk. Secularisatie ging snel door het hogere opleidingsniveau mensen mondiger. 4.2 Vietnam-oorlog en anti-Amerikanisme Door de t.v. kon iedereen de gruwelijke dingen die in Vietnam gebeurden zien. O.l.v. Ho Chi Minh (communist) had de Democratische Republiek Vietnam uitgeroepen. Frankrijk die daar de macht had/invloed had stuurde troepen en zorgde voor een pro-Franse regering. 1954: einde gevechten tussen Fransen en Vietminh door een wapenstilstand. Beide troepen zouden zich terugtrekken tot de 17e breedtegraad. 1956: verkiezingen om Vietnam te herenigen. Maar Ngo Dinh Diem (Z-Vietnamese leider, corrupt) weigerde, gesteund door VS. N-Vietnam ging Z-Vietnam bevrijden wat werd toegejuicht door veel arme boeren en communisten (zij richtten een eigen Bevrijdingsfront; Vietcong op). 1962: de boel liep uit de hand dus stuurde de VS 4000 militairen. Frankrijk trok zich terug en waarschuwde dat het niet zou lukken. Dat klopte. Dagelijkse bombardementen, bossen ontbladerd met chemicaliën (verwoestte ook akkers) het hielp niet. 1973: akkoord, VS weg uit Vietnam. 1975: N-Vietnam herenigd Vietnam onder het communisme. Het was een traumatische ervaring voor de VS; hun macht had ook z'n grenzen. En men zag de VS niet meer als een naar vrede strevende natie. 1965: 1e demonstratie tegen die oorlog. Al snel ook in W- Europa waar men zelfs anti-Amerika werd, want de VS was sinds WOII erg dominant. De Gaulle wilde Frankrijk weer invloed geven en dat ten koste van die van de VS: • Frankrijk hield de toetreding van Eng. tot de EG tegen. • 1966: NAVO-troepen het land uitgezet en bezoek a/d SU • 1967: atoomwapens, kernraketten tegen de VS

1968: De Gaulle afgetreden. Daarna langzaam minder anti-Amerika 4.3 Arabische olie, Aziatische tijgers, westerse economische crisis Jaren '60 enorme technische ontwikkeling (computer, ruimtevaart, geneesmiddelen, atoomtechniek). Ook productiestijging. 1973: oliecrisis. Syrië en Egypte aanval op Israël. Israël won. Arabische oliestaten olieboycot tegen VS en Ned, om hun pro-Israël houding: autoloze zondagen, benzinebonnen. Ook prijsverhogingen door de OPEClanden: klap voor de industrie. Maar ook de loonkosten, belastingen en premies zorgden voor de stijgingen. Uit Azië kwam er veel concurrentie Japan, (Aziatische Tijgers), Taiwan, Singapore, Z-Korea, Hong Kong. Europa had overproductie, om toch winst te maken: automatisering. Door de verzorgingsstaat bleef de ellende beperkt. Toch ging de overheid afbreken, want veel mensen hadden een uitkering nodig. EG ging nauwer samenwerken en werd uitgebreid. 1973 Engeland, Ierland en Denemarken
1981 Griekenland
1986 Spanje, Portugal
1995 Oostenrijk, Finland, Zweden
1972: Club van Rome beschreef de vreselijke gevolgen voor de natuur door de industrialisatie. Men schrok en wilde er wat aan doen, maar milieuvriendelijk produceren kost gewoon veel geld. En de internationale samenwerking is niet super. 4.4 Noord-Zuidrelatie De oliecrisis liet zien dat het westen niet alle macht bezat. Zo wisten 'ontwikkelingslanden' voor het eerst druk op het Westen uit te oefenen. • Derde wereld: De 'koloniën' moesten hun geld verdienen met het verkopen van grondstoffen. Hierdoor bleef de winst laag, want echt verdiend werd er in het Westen die er wat van maakte. En ze hadden zelf geen geld om een industrie op te bouwen. Men begon te spreken van een derde wereld. • Tweede wereld: communistische blok • Eerste wereld: kapitalistische Wenen
De meeste derdewereldlanden liggen op het zuidelijk halfrond; Noord-Zuidtegenstelling. Westerse land gingen hulpprogramma's starten om hun uitbuiting goed te praten. Maar de schulden waren zo hoog dat de rente die ze erover moesten betalen al niet kon worden opgebracht door het ontwikkelingsgeld. 1964: VN organiseert conferentie over handel en ontwikkeling United Nations Conference on Trade en Development. De ontwikkelingslanden vormden de groep G77: betere verdeling v/h wereldinkomen, verhoging van grondstofprijzen, Westen open markt voor ontwikkelingsproducten. Pas na 1973 lukte dat een beetje. 1974: VN hield een debat over: Nieuwe Internationale Economische Orde. In de jaren '80 zakte de invloed al weer, want landen waren te druk met zichzelf bezig. De ontwikkelingslanden hadden soms ook een wanbeleid en waren zeker geen eenheid Saoudi-Arabië, Koeweit werden rijk van de olie. En Mexico, Brazilië en Aziatische Tijgers maakte een industriële ontwikkeling door.
4.5 Einde van de Koude Oorlog nov. 1980: Reagan president, vrede tussen SU VS onmogelijk. Reagan wilde de wapenwedloop opvoeren; Defensie kreeg meer geld en in 1983 werd het Strategie Defense Initiative (Star Wars) gelanceerd. Volgens dit plan werd er in de ruimte een soort schild gebouwd die raketten kon tegenhouden. En de SU kreeg door dat ze dat niet bij kon houden, hoewel de VS dat niet door had. De planeconomie had voor een slechte werkende bureaucratie en een ongemotiveerd leger gezorgd. 1985: Gorbatsjov a/d macht. Hij wilde bezuinigen op defensie. Ook wilde hij zijn land hervormen: perestrojka (herstructurering) en glasnost (openheid). SU-burgers kregen meer vrijheid in de economie en op meer punten. 1989: SU zou zich niet langer met andere O-Europese landen bemoeien einde van de Breznjev-doctrine( v.a. 1968 mocht SU ingrijpen in O-Europese landen bij bedreiging van het communisme). Zo wilden veel O-Europeanen van het communisme af; meer welvaart en vrijheid. 9 nov. 1989: Muur tussen Oost en West Berlijn omgehakt. Veel Ossies gingen naar West en kregen daar allemaal lekkers. 4 dec 1989: Gorbatsjov en Bush verklaren op Malta officieel de vrede. In de Oost-Europese landen kregen ze problemen; de prijzen stegen snel, hoge werkloosheid en georganiseerde misdaad. En soms werden ze zelfs weer communistisch. Met de Oost-Duitsers ging het het best, maar zij kregen ook veel steun van West-Dl. 3 okt. 1990: Duitse eenwording. Maar het werd erg moeilijk en zo steeg ook de werkloosheid in W-Dl. Samen kwamen ook neozaistische groeperingen op en rechtsextremisme. 4.6 Herfstdagen v.d. 20e eeuw Na de ineenstorting van het communisme gingen de Oost-Europese landen een parlementaire democratie opzetten en de SU ook. Maar ze hebben daar geen traditie in dus het valt nog niet meer. Ook in Midden en Zuid- Amerika lijken de dictators (die werden gesteund door de VS) het te moeten afleggen tegen de democratie. Chili, Pinochet
1988 Brazilië democratische grondwet
1989 Nicaragua verkiezingen met overwinning voor de oppositie. Ook ten zuiden van de Sahara werden sommige landen democratisch. ZuidAfrika had een kleine blanke minderheid die de grote zwarte bevolking discrimineerde. 1990: De Klerk begon met afbraak v/h apartheidssysteem. Nelson Mandela werd vrijgelaten die 26 jaar had vastgezeten. In 1994 werd hij de hoofd v/d staat. Toch lukt het nog niet altijd. • Fidel Castro hield in Cuba het communisme • 1989 China maakt bruut eind aan studentendemonstratie voor meer democratie. Nu is er vooral nog oorlog tussen etnische en religieuze groepen. • Algerije moslims tegen regering • Joegoslavië na communisme vreselijke burgeroorlog • Rwanda Hutu meerderheid vermoord Tutsi's minderheid. SU en VS willen zich zo min mogelijk met de rest bemoeien