Geschiedenis samenvatting
Middeleeuwen:
Omvang beperkt
Eerste Wereldoorlog: Doel> totale vernietiging van de tegenstander De beperkte oorlog a
1. Oorlog vanuit het ridderideaal: Regels en afspraken, rekening houdend met de eer en
levensstijl ridderstand. Oorlog met spelelement. Hield je, je niet aan de regels dan kon je rekenen op vreselijke straffen. 2. Beperkingen i.v.m. weersomstandigheden: ’s winters werd niet gevochten (onvoldoende voer voor de paarden), pas in Juni weer. 3. Beperkingen doorgevoerd door de kerk: Verbod op vechten op kerkelijke feestdagen. Vrouwen, kinderen, bejaarden, priesters, kooplieden en pelgrims moesten volgens een kerkelijk verbod worden ontzien. 4. Beperkingen door de wetenschap: pogingen oorlog in goede banen te leiden. Delfse
jurist Hugo de Groot introduceerde het begrip rechtvaardige oorlog. (ook oorlogen waren aan regels verbonden)
Oorlog als staatsmonopolie
Verandering in de manier van oorlogsvoering in de 2de helft van de 18de eeuw. Oorlogen werden conflicten tussen staten i.p.v. conflicten tussen vorstenhuizen. Het belang van de staat stond voorop> vond zijn oorsprong door de schrijver Nicolo Macchiavelli (1469-1527): De staat behoorde om welzijn onderdanen te bevorderen een machtsfactor te zijn. Staatsbelang> hoogste norm.
De Pruisische koning Frederic de Grote(1740-1781) was de eerste vorst die zich ondergeschikt achtte aan de staat> stond aan hoofd leger beroepssoldaten: harde discipline, beter betaald en betere wapens als de huursoldaten. > was duur, in oorlog koste het 80%van de belastingen> daarbij probeerde de staat oorlogen te vermijden of alleen te dreigen. > de veldheer was tevens diplomaat.
De Franse Revolutie
Oorlog ondervond fundamentele wijzingen
1792 Legers van Oostenrijk en Pruisen rukten op naar Frankrijk om de revolutie te verslaan. Robespierre Leider Franse Revolutie. Verklaarde de oorlog aan: “Vijanden van de revolutie… de misdadigers van de mensheid… die niet weten dat vanuit Frankrijk vrijheid en geluk voor de wereld zich zullen verspreiden.” Voor het eerst nationalisme en vijanden heetten voor het eerst misdadigers. Krijgsgevangen moesten worden gedood. De legers werden massaal. 1792 Het grote Franse leger dreigde verslagen te worden.> voor het eerst werd de dienstplicht ingevoerd voor alle Franse mannen tussen 20-25 jaar. Het befaamde leger van Napoleon was een erfenis hiervan. Tot 1815 Verkeerde Frankrijk in permanente oorlogsstaat. (Aan het eind ruim 1 miljoen soldaten) 1812 Russen overwogen volk op te roepen tot verzet tegen het leger van Napoleon toen die oprukten naar Moskou. Tsaar zag ervan af, omdat hij wist wat Napoleon tegen de guerrillastrijders (gewapende burgers die de vijand bestookten zonder tot het geregelde leger te behoren) van Spanje had gedaan. Door verzet waren er 30 000 Guerrilla’s actief, maar toen stonden ze buiten het oorlogsrecht en werden zonder enige vorm van proces gedood. De totale oorlog 1870 Het Duits-Pruisische leger versloeg de Fransen en veroverde Parijs. In heel Europa werd de dienstplicht ingevoerd. Duitse manier oorlogvoering stond model. Na 1870 Legers profiteerden van de industriële revolutie en omgekeerd> massaproductie. Intrede machinegeweer. Betere mogelijkheden voor snelle verplaatsing.( spoorwegen, telegraaf, telefoon) Chemische oorlog werd voorbereid.(gifgas) Nietzsche Verandering in denkwijze over de oorlog. Nietzsche riep op tot gevaarlijk leven, om boven het gemiddelde uit te stijgen> welkom aan nieuwe, mannelijke, krijgszuchtige eeuw. De wil om te winnen zou de kracht van een machinegeweer weerstaan: “Victory will go to the army that had been trained to die rather than to avoid dying!” Totaal Vijanden hadden alleen nog maar de keus om zich helemaal over te geven> uit op fysieke vernietiging vijand. Regeringen meer afhankelijk van militaire strategieen, waren niet blij met diplomatieke oplossingen. WO1(1914) Duitse regering van keizer Wilhelm II onderwierp zich aan de adviezen van de generale staf. Het primaat van de oorlog ging verloren. Het pacifisme rond 1900 Na 1870 Steeds meer mensen hadden kritiek op de manier van oorlogsvoering> oorlog moest worden verbannen of humaniseren. Henri Dunant Getuige van het bloedbad op slagveld van Solferino (Italië) in 1859. Daarom stelde hij regels op voor het behandelen van de gewonden. In 1863 erkenden 16 staten de regels van Dunant met de Eerste Conventie van Genève. Vervolgens richtte Dunant het internationale Rode Kruis op. In 1901 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede. Jan Bloch Zijn boek ‘De oorlog der toekomst’ maakte een grote indruk. Geen idealist> gebruikte wetenschappelijk bewijzen: Door de ontwikkeling van de techniek zou de oorlog zo verwoestend zijn voor alle partijen, dat het zinloos was om oorlog te voeren, behalve als vorm van zelfmoord. B v. Suttner De Oosterijkste barones Bertha von Suttner was de bekendste propagandist van de vrede. Ze wilde een internationale organisatie om oorlog te voorkomen. Zij kreeg in 1905 de Nobelprijs. Soc. Arbeidv. Socialiste zagen de oorlog als uitingen van een crisis van het kapitalisme. Doel was veroveren van goedkope grondstoffen en van nieuwe afzetmarkten. Belangrijkste middel van de socialisten was het weigeren van de dienstplicht. Zij stelden de internationale broederschap boven het burgerlijk nationalisme. (“Proletariërs aller landen, verenigt U”) Na 1900 socialisten verdeelt tussen hun afkeer van kapitalistische oorlogen en nationale trouw aan het volk waartoe ze behoorden. Vooral de Duitse socialisten waren bang uitgescholden te worden voor ‘vaterlandlose Gesellen’ en stemden in 1914 uiteindelijk in met een oorlogsbegroting van de Duitse regering. Het internationale volkenrecht De Vredesbeweging heeft niet veel concrete resultaten opgeleverd. Wel sloten steeds meer
staten zich aan bij het Rode Kruisverdrag en men heeft zich er in 1912-1918 ook aan
gehouden. Nicolaas II Onder indruk van het boek van Jan Bloch nam hij in 1899 het initiatief voor de eerste Haagse Vredesconferentie. 1ste H.V. Vertegenwoordigers van 26 staten (waaronder de VS) kwamen bijeen om de mogelijkheden van een duurzame vrede te bespreken. Het Internationale Hof van Arbitrage werd opgericht.> was echter niet sterk aangezien de landen elkaar niet de verplichting tot Arbitrage oplegden bij internationale geschillen. Andrew Carnegie liet voor dit gerechtshof het Vredespaleis in Den Haag bouwen. Beperking van wapenproductie was onuitvoerbaar, maar wel kwam er een verbod op het gebruik van gifgasgranaten en men stelde regels op voor behandeling krijgsgevangenen. 2de H. V. In 1907 namen dit keer 44 staten deel, opnieuw voorstel tot gehele ontwapening verworpen. Wel werd de positie van neutrale staten in oorlogstijd nader omschreven: de internationale handel van deze staten mocht niet belemmerd worden. Ook werd oorlog op zee aan regels verbonden, passagierschepen mochten niet aangevallen worden. Formeel erkenden de staten de stelregel: ”Het recht van oorlogsvoerende om middelen te kiezen die de vijand schade toebrengen is niet onbeperkt.” In de praktijk werd er nauwelijks iets mee gedaan. In 1915 zou de 3de Haagse Vredesconferentie plaatsvinden, maar toen was de illusie van vrede allang weer verstoord. De verenigde naties Op 25 april 1945 werd door Harry Truman (de opvolger van Roosevelt) de conferentie in San Fransisco geopend, waar vertegenwoordigers uit 51 landen het Handvest of Charter van de Verenigde Naties (VN) zouden vaststellen. De voorgeschiedenis Pres. Wilson Hij lanceerde in 1918 het idee van de Volkenbond in zijn 14-punten speech.(bedoeld om een einde te maken aan WO I) Wilson dacht dat hij een duurzame vrede kon bereiken door niet het eigen belang maar het internationale belang voorop te stellen. Volken moesten het zelfbeschikkingsrecht krijgen, kleine staten waren evenwaardig aan grote en hadden alle staten de verplichting om de wereld te bevrijden van een agressor die de vrede verstoorde (de collectieve veiligheid) Hij was een idealist> Nieuwe volkenbond als organisatie, een nieuwe wereldorde als idee. Hij sloot zich aan bij het traditionele vooruitgangsgeloof, dat stelde dat democratische staten per definitie vredelievend zijn. Hij wilde de droom van de 18de-eeuwse Verlichting filosofen verwezenlijken: een einde maken aan de oude ‘internationale anarchie’ en de vorming van een moderne gemeenschap van staten. Een open diplomatie van democratische bestuurders was de beste garantie voor blijvende vrede. Volkenbond Opgericht in Genève in 1920 door 42 staten. Vanaf het begin problemen: § Het oprichtingsstatuut maakte deel uit van het Vredesverdrag van Versailles dat een einde maakte aan WO I. Duitsland werd gestraft en mocht voorlopig geen lid worden. § Schurkenstaat Rusland kreeg geen uitnodiging om lid te worden. § Verpletterend was dat de VS weigerde toe te treden tot de Volkenbond. Het Amerikaanse nationalisme won het van het internationalisme van Wilson. > VS keerde terug naar het isolationisme van voor 1917. Het stelsel van collectieve veiligheid werkte onvoldoende door de afwezigheid van de grote mogendheden. De Volkenbond verloor in de jaren 30 al haar macht. In de aanloop van de tweede wereldoorlog was de Volkenbond geheel afwezig. Roosevelt Roosevelt werd in 1932 de nieuwe president van de VS. Hij was in de buitenlandse politiek geen isolationist maar hij was een gevangene van het Congres, dat zich tegen iedere interventie in WO II keerde. De Japanse aanval op Pearl Harbour verloste de president uit zijn isolement.Dankzij Hitler’s oorlogsverklaring in 1841 kon de VS voluit deelnemen aan de strijd. Roosevelt was de drijvende kracht in de besluiten over wat er na de oorlog moest gebeuren. Hij was veel realistischer dan Wilson.hij wist dat hij het communistische Rusland niet kon vergeten. Daarvoor was het gewoon te machtig. De SU behoorde samen met de VS en Groot-Brittannië de toekomstige vrede te garanderen. Roosevelt’s eerste ontwerp van een vredesorganisatie ging uit van ‘vier pijlers’. De VS, SU, China en Groot-Brittannië moesten ieder in hun eigen regio de vrede handhaven. Op de conferentie van de Grote Drie te Teheran in 1943 liet hij dit idee vallen en koos voor 1 wereldorganisatie, waarbinnen de Grote Vier een beslissende rol zou spelen. Stalin ging akkoord, toen zijn eis voor veiligheid van de SU werd ingewilligd.Tijdens de conferentie van Yalta in 1945 werd de rol van de veiligheidsraad binnen de VN vastgesteld. Stalin kreeg zijn zin wat betreft de eenstemmigheid van besluiten binnen de Veiligheidsraad. ( het Vetorecht) Naast de idealistische politiek van het behoud van de vrede via de VN bleef Roosevelt vasthouden aan zijn 2de conceptie: Samenwerken met de SU en Stalin. Hij verfoeide de communistische dictatuur, maar achtte de Russische dictator voldoende realist om tot zaken te komen. Na 2 maanden onderhandelen ondertekenden op 25 juni 1945 51 staten het Handvest van de VN. Doelstellingen en organisatiestructuur. VN De vier doelstellingen van de VN: § Het handhaven van internationale vrede en veiligheid § Het ontwikkelen van vriendschappelijke betrekkingen tussen volken op basis van het zelfbeschikkingsrecht. § Het oplossen van internationale vraagstukken van economische, sociale, culturele en humanitaire aard. § Het aanmoedigen van eerbied voor de rechten van de mens. De VN zijn erop uit zoveel mogelijk de status quo te verzekeren. Roosevelt heeft daarom geen voorstellen gedaan hoe een rechtvaardige wereldorde eruit zou moeten zien, noch voorstellen hoe men die ideale toestand zou moeten bereiken. De opvattingen daarover tussen de VS en de SU verschilden te veel. Er zijn 5 organisaties om die 4 doelen te bereiken: § De Veiligheidsraad New York § De Algemene Vergadering/ Assemblee New York § De Economische en Sociale Raad New York § Het Internationale Hof van Justitie Den Haag § Het Secretariaat New York
Evenals hun voorganger (Volkenbond) kozen de VN ook de weg van het voorkomen van oorlogen. Bij de oprichtingsvergadering in 1945 formuleerden men o.a. de volgende vraagstukken: § Minder honger en ondervoeding door verbetering van de landbouwmethoden § Het analfabetisme § Menselijke en technische communicatieproblemen § Handelsbelemmeringen § Ziekte en gezondheid (hoge sterftecijfers) Voor het coördineren van deze problemen werd de Economische en Sociale Raad opgericht. (zie verder in de aant.) Veilh. R. Hoofdorgaan voor de vredeshandhaving. Heeft 5 permanente leden (vetorecht): § VS § Rusland § China § Groot-Brittannië § Frankrijk
En het heeft 10 niet-permanente leden, die 10 jaar zitting hebben. Beslissingen kunnen alleen genomen worden als de Grote Vijf akkoord gaan> traag. Voordeel dat er nooit een beslissing genomen kan worden die schade zou toebrengen aan een grote staat. Vandaar worden controversiële kwesties buiten de VN om worden geregeld> gebeurde vaak bij de Koude Oorlog.
Belangrijke middelen om in geval van oorlog vrede af te dwingen:
§ Economische sancties
§ Het zenden van vredestroepen en waarnemers (blauwhelmen)
§ Ingrijpen via militaire acties
De taken van de Veiligheidsraad: § Stelt een kandidaat voor als de secretaris-generaal § Beslist over toelating van nieuwe leden tot de VN § Benoemd de rechters voor het internationaal gerechtshof
Alg. Verg. Hierin zijn alle leden vertegenwoordigt (191) en heeft beperkte bevoegdheden. § Zij doet aanbevelingen aan de Veiligheidsraad omtrent vrede en veiligheid, maar kan zelf niet besluiten tot acties. § Zij stelt de begroting vast § Ze kiest leden in de verschillende VN- organisaties § Ze beveelt kandidaat-leden aan bij de Veiligheidsraad § Kiest jaarlijks een voorzitter § Benoemt de secretaris-generaal op voordracht van de Veiligheidsraad
Haar hoofdtaak licht in het verwezenlijken van de 2de en 4de doelstelling. Mede door discussies en aanbevelingen heeft de Algemene Vergadering bijgedragen tot het afschaffen van het koloniale stelsel(jaren 50,60), werden de mensen- rechten universeel herkend(de Universele verklaring van de rechten van de mens, 1948) en kwam het probleem van de armoede op de wereldagenda. Ec.&Soc. R. Deze Raad telt 54 leden die vergaderen in Genève en New York. De Raas kent 5 regionale commissies voor het bevorderen van de economie: Afrika, Europa, Latijns-Amerika, de Grote Oceaan/ Zuidoost Azië en West Azië. Verder heeft de Raad noch 42 commissies en speciale organisaties. (bijv. de Wereld Gezondheidsorganisatie) Belangrijk zijn het IMF (Internationaal Monetair Fonds) en de Wereldbank. Deze spelen een grote rol bij het oplossen van financieel-economische problemen en de derdewereld landen. Int. Hof v Jus. Alle leden van de VN zijn hier lid van. De uitspraken van het Hof zijn bindend voor de leden, legt een lid zich er niet bij neer dan wordt de zaak voorgelegd bij de Veiligheidsraad. Het Hof doet geen uitspraak over zaken die direct de vrede bedreigen. (wel bijv. asielrecht, behandeling van gijzelaars en de grenzen van territoriale wateren) Daarnaast heeft het Hof de plicht te waken over het volkenrecht. Secretariaat Aan het hoofd daarvan staat de secretaris-generaal (SG), die wordt door de Assemblee benoemd op aanbeveling van de Veiligheidsraad. Hij heeft voor 5 jaar de meest onmogelijke baan van de wereld. Hij is uitvoerder van de besluiten van de Veiligheidsraad en Algemene Vergadering, zet op eigen initiatief zaken van vrede en veiligheid op de agenda van de Veiligheidsraad (voordat hij dat doet kan hij ook zelf bemiddelen in een conflict). Hij dient altijd correct neutraal te handelen, staat voortdurend in de publieke belangstelling en is voortdurend op reis. De SG is tevens hoofd van de VN organisatie, waar bijna 9000 mensen werken uit 170 landen Vijftig jaar de VN Resolutie 1 De eerste aanbeveling van de Algemene Vergadering betrof de oprichting van een commissie voor Atoomenergie, die moest voorstellen doen over het afschaffen van nucleaire wapens, aangezien de schok na de atoombommen op Japan groot was. De commissie onder leiding van Baruch kwam met het voorstel om atoomwapens te verbieden. De VS kregen een overgangsperiode om hun atoombomproductie af te bouwen, hiertegen gebruikte de SU haar vetorecht. Zij bezat nog geen atoombom, maar waren er druk mee bezig en wilden geen wapeninspecties. Kort daarna brak de Koude Oorlog uit. (1947) De SU, communistisch China, Engeland en Frankrijk bewapenden zich met nucleaire wapens. De VN kwamen er niet meer aan te pas. De ontwapeningskwestie ging heel moeizaam. In 1968 sloten de VS en de SU het non-proliferatieverdrag, dat verbood de spreiding van nucleaire wapens onder niet-nucleaire staten. Enkele landen (bijv. India) tekenden dit verdrag niet, ook niet bij de verlenging in 1995. In de Koude Oorlog moesten de VN machteloos toezien hoe het) Oost-Westconflict escaleerde. De VS en de SU regelden hun zaken buiten de VS om. Alleen in de Koreaanse Oorlog van 1950-1953 speelden de VN een rol. 1949 Mao Zedong (communist) veroverde China. De SU eiste dat de Chinese zetel in de Veiligheidsraad zou worden ingenomen door een vertegenwoordiger uit communistisch China. De VS weigerde en de SU trok zich tijdelijk terug uit de Veiligheidsraad. 1950 Noord-Korea (communistisch) viel Zuid-Korea aan. Dezelfde avond nam de Veiligheidsraad (in afwezigheid van de SU) een resolutie waarin Noord-Korea als agressor gevraagd werd zich zou terugtrekken. Twee dagen later besloot de VN gewapend op te treden tegen NK. (indirect steun SU en China) Tot aan de wapenstilstand in 1953 was het VN- leger actief in Korea. Na 1953 Door het optreden van de VN raakte de internationale politiek in een dieptepunt. De structuur van de VN was niet afgestemd op de blokvorming van Oost en West, maar op samenwerking. De VN traden alleen nog maar op bij kleine conflicten, mits de grote mogendheden daar niet bij betrokken waren. Bijvoorbeeld de kwestie Cyprus. De VN trachten al sinds 1964 een oorlog tussen de Griekse en de Turkse Cyprioten te verhinderen. Palestina Direct na WO II werd de VN betrokken bij de kwestie Palestina. In 1947 besloot Engeland zijn bestuur over Palestina op te geven en legde de zaak voor aan de VN, die maakten een verdelingsplan (een Arabische/Palestijnse en Joodse staat) maar dit werd verworpen door de Arabieren. Toen brak de eerste oorlog uit. In 1949 wist de VN eindelijk een wapenstilstand te bereiken. Dit akkoord werd meerdere malen verbroken, maar de VN waren machteloos aangezien de VS Israël steunde en de SU de Arabische wereld. Dekolonisatie Deze kwesties waren redelijk succesvol, omdat ze beiden voorstanders waren. Bovendien groeide in de VN het aantal staten die voormalige koloniën waren geweest. Nederland was het eerste land dat tot de orde werd geroepen in 1947, wegens zijn gewapende optreden in Indonesië. Waar in de dekolonisatie de grote mogendheden een rol speelden stonden de VN buiten spel. (Vietnam, Angola.) 1989 Na de val van de Berlijnse Muur eindigde de Koude Oorlog. Daarmee wijzigde zich de positie van de VN bij internationale conflicten. Golfoorlog Irak veroverde in 1990 de oliestaat Koeweit. De VN kondigden een handelsembargo af tegen Irak en begon met Irak te onderhandelen over het terugtrekken uit Koeweit. Dit leverden geen resultaten op en dus besloot de Veiligheidsraad alle middelen te gebruiken om de onafhankelijkheid van Koeweit te herstellen. In 1991 viel een VN- leger Irak en Koeweit binnen en versloeg Irak. Bosnie Het VN optreden in Bosnië was minder succesvol. Na de val van de Berlijnse Muur spoelde een golf van nationalisme over Oost- Europa en de Balkan. De veelvolkerenstaat Joegoslavië viel uiteen. Nieuwe soevereine staten ontstonden. In Kroatië en Bosnië stuitte dit onafhankelijkheidsproces in 1991 en 1992 op felle gewapende tegenstand van Servische minderheden. Dit leidde tot een oorlog waarbij de Bosnische Serviërs steun kregen van Servië en het leger van voormalig Joegoslavië. Veroverde gebieden werden door Serviërs ‘etnisch gezuiverd’. De VN kondigden eerste een wapenembargo en daarna een speciaal handelsembargo tegen Servië af. Daarna zonden ze te weinig troepen erheen en riepen zogenaamde ‘safe areas’ in leven. De bekendste en beruchtste is Srebrenica, waar Nederlandse VN troepen in juli 1995 werden overvallen door Serviërs, die vervolgens de plaatselijke mannelijke bevolking afslachten. Gevolg was dat een coalitie van Amerikanen en Kroaten een einde maakten aan de oorlog. Blauwhelmen en VN- waarnemers zijn nog steeds actief in Bosnië om de vredesbepalingen af te dwingen. Bij de problemen die vanaf 1999 in Kosovo en Macedonië ontstonden is de NAVO actief. Oorlogstribunalen Vanaf het tekenen van het Handvest van de VN in San Francisco begon in Londen op verzoek van de VN een conferentie over het Handvest van Oorlogstribunalen om de misdaden uit WO II te bestraffen. Hierin werden de normen vastgesteld voor het gedrag van individuen tijden de oorlog. 1946-1949 In Neurenberg en Tokio werden processen gevoerd tegen oorlogsmisdadigers door het Internationale Militaire Tribunaal. Naast 23 belangrijke nazi-leidersstonden ook artsen, juristen en hoge officieren van leger en politie terecht: Misdaden tegen de vrede, tegen het volkenrecht, oorlogsmisdaden volgens de Geneefse Conventies, vermoorden en mishandelen van gijzelaars/ burgers en misdaden tegen het mensdom.(racistische moorden en volkerenmoord of genocide(de Holocaust.) 1993 De VN stelden het internationale Straftribunaal in voor oorlogsmisdaden, begaan in het voormalige Servië- Montenegro. Dit Haagse Hof heeft 75 mensen in staat van beschuldiging gesteld. Vooral het internationale recht van genocide heeft een betere grondslag gekregen door begrippen als ‘etnische zuivering’ en ‘vernietiging van een bevolkingsgroep’ en de aanklachten op te nemen. 1997 Het eerste vonnis van dit tribunaal en leverde zo een bijdrage aan de bestrijding van de geweldexcessen in oorlogstijd. 1998 De VN besloot een Internationaal Strafhof in Den Haag te vestigen, die daders van genocide, misdrijven tegen het mensdom, oorlogsmisdaden en agressie bestraft. 2002 Genoeg staten hebben zich aangesloten bij dit Hof en is in 2002 van start gegaan.
Eerste Wereldoorlog: Doel> totale vernietiging van de tegenstander De beperkte oorlog a
1. Oorlog vanuit het ridderideaal: Regels en afspraken, rekening houdend met de eer en
levensstijl ridderstand. Oorlog met spelelement. Hield je, je niet aan de regels dan kon je rekenen op vreselijke straffen. 2. Beperkingen i.v.m. weersomstandigheden: ’s winters werd niet gevochten (onvoldoende voer voor de paarden), pas in Juni weer. 3. Beperkingen doorgevoerd door de kerk: Verbod op vechten op kerkelijke feestdagen. Vrouwen, kinderen, bejaarden, priesters, kooplieden en pelgrims moesten volgens een kerkelijk verbod worden ontzien. 4. Beperkingen door de wetenschap: pogingen oorlog in goede banen te leiden. Delfse
jurist Hugo de Groot introduceerde het begrip rechtvaardige oorlog. (ook oorlogen waren aan regels verbonden)
1792 Legers van Oostenrijk en Pruisen rukten op naar Frankrijk om de revolutie te verslaan. Robespierre Leider Franse Revolutie. Verklaarde de oorlog aan: “Vijanden van de revolutie… de misdadigers van de mensheid… die niet weten dat vanuit Frankrijk vrijheid en geluk voor de wereld zich zullen verspreiden.” Voor het eerst nationalisme en vijanden heetten voor het eerst misdadigers. Krijgsgevangen moesten worden gedood. De legers werden massaal. 1792 Het grote Franse leger dreigde verslagen te worden.> voor het eerst werd de dienstplicht ingevoerd voor alle Franse mannen tussen 20-25 jaar. Het befaamde leger van Napoleon was een erfenis hiervan. Tot 1815 Verkeerde Frankrijk in permanente oorlogsstaat. (Aan het eind ruim 1 miljoen soldaten) 1812 Russen overwogen volk op te roepen tot verzet tegen het leger van Napoleon toen die oprukten naar Moskou. Tsaar zag ervan af, omdat hij wist wat Napoleon tegen de guerrillastrijders (gewapende burgers die de vijand bestookten zonder tot het geregelde leger te behoren) van Spanje had gedaan. Door verzet waren er 30 000 Guerrilla’s actief, maar toen stonden ze buiten het oorlogsrecht en werden zonder enige vorm van proces gedood. De totale oorlog 1870 Het Duits-Pruisische leger versloeg de Fransen en veroverde Parijs. In heel Europa werd de dienstplicht ingevoerd. Duitse manier oorlogvoering stond model. Na 1870 Legers profiteerden van de industriële revolutie en omgekeerd> massaproductie. Intrede machinegeweer. Betere mogelijkheden voor snelle verplaatsing.( spoorwegen, telegraaf, telefoon) Chemische oorlog werd voorbereid.(gifgas) Nietzsche Verandering in denkwijze over de oorlog. Nietzsche riep op tot gevaarlijk leven, om boven het gemiddelde uit te stijgen> welkom aan nieuwe, mannelijke, krijgszuchtige eeuw. De wil om te winnen zou de kracht van een machinegeweer weerstaan: “Victory will go to the army that had been trained to die rather than to avoid dying!” Totaal Vijanden hadden alleen nog maar de keus om zich helemaal over te geven> uit op fysieke vernietiging vijand. Regeringen meer afhankelijk van militaire strategieen, waren niet blij met diplomatieke oplossingen. WO1(1914) Duitse regering van keizer Wilhelm II onderwierp zich aan de adviezen van de generale staf. Het primaat van de oorlog ging verloren. Het pacifisme rond 1900 Na 1870 Steeds meer mensen hadden kritiek op de manier van oorlogsvoering> oorlog moest worden verbannen of humaniseren. Henri Dunant Getuige van het bloedbad op slagveld van Solferino (Italië) in 1859. Daarom stelde hij regels op voor het behandelen van de gewonden. In 1863 erkenden 16 staten de regels van Dunant met de Eerste Conventie van Genève. Vervolgens richtte Dunant het internationale Rode Kruis op. In 1901 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede. Jan Bloch Zijn boek ‘De oorlog der toekomst’ maakte een grote indruk. Geen idealist> gebruikte wetenschappelijk bewijzen: Door de ontwikkeling van de techniek zou de oorlog zo verwoestend zijn voor alle partijen, dat het zinloos was om oorlog te voeren, behalve als vorm van zelfmoord. B v. Suttner De Oosterijkste barones Bertha von Suttner was de bekendste propagandist van de vrede. Ze wilde een internationale organisatie om oorlog te voorkomen. Zij kreeg in 1905 de Nobelprijs. Soc. Arbeidv. Socialiste zagen de oorlog als uitingen van een crisis van het kapitalisme. Doel was veroveren van goedkope grondstoffen en van nieuwe afzetmarkten. Belangrijkste middel van de socialisten was het weigeren van de dienstplicht. Zij stelden de internationale broederschap boven het burgerlijk nationalisme. (“Proletariërs aller landen, verenigt U”) Na 1900 socialisten verdeelt tussen hun afkeer van kapitalistische oorlogen en nationale trouw aan het volk waartoe ze behoorden. Vooral de Duitse socialisten waren bang uitgescholden te worden voor ‘vaterlandlose Gesellen’ en stemden in 1914 uiteindelijk in met een oorlogsbegroting van de Duitse regering. Het internationale volkenrecht De Vredesbeweging heeft niet veel concrete resultaten opgeleverd. Wel sloten steeds meer
gehouden. Nicolaas II Onder indruk van het boek van Jan Bloch nam hij in 1899 het initiatief voor de eerste Haagse Vredesconferentie. 1ste H.V. Vertegenwoordigers van 26 staten (waaronder de VS) kwamen bijeen om de mogelijkheden van een duurzame vrede te bespreken. Het Internationale Hof van Arbitrage werd opgericht.> was echter niet sterk aangezien de landen elkaar niet de verplichting tot Arbitrage oplegden bij internationale geschillen. Andrew Carnegie liet voor dit gerechtshof het Vredespaleis in Den Haag bouwen. Beperking van wapenproductie was onuitvoerbaar, maar wel kwam er een verbod op het gebruik van gifgasgranaten en men stelde regels op voor behandeling krijgsgevangenen. 2de H. V. In 1907 namen dit keer 44 staten deel, opnieuw voorstel tot gehele ontwapening verworpen. Wel werd de positie van neutrale staten in oorlogstijd nader omschreven: de internationale handel van deze staten mocht niet belemmerd worden. Ook werd oorlog op zee aan regels verbonden, passagierschepen mochten niet aangevallen worden. Formeel erkenden de staten de stelregel: ”Het recht van oorlogsvoerende om middelen te kiezen die de vijand schade toebrengen is niet onbeperkt.” In de praktijk werd er nauwelijks iets mee gedaan. In 1915 zou de 3de Haagse Vredesconferentie plaatsvinden, maar toen was de illusie van vrede allang weer verstoord. De verenigde naties Op 25 april 1945 werd door Harry Truman (de opvolger van Roosevelt) de conferentie in San Fransisco geopend, waar vertegenwoordigers uit 51 landen het Handvest of Charter van de Verenigde Naties (VN) zouden vaststellen. De voorgeschiedenis Pres. Wilson Hij lanceerde in 1918 het idee van de Volkenbond in zijn 14-punten speech.(bedoeld om een einde te maken aan WO I) Wilson dacht dat hij een duurzame vrede kon bereiken door niet het eigen belang maar het internationale belang voorop te stellen. Volken moesten het zelfbeschikkingsrecht krijgen, kleine staten waren evenwaardig aan grote en hadden alle staten de verplichting om de wereld te bevrijden van een agressor die de vrede verstoorde (de collectieve veiligheid) Hij was een idealist> Nieuwe volkenbond als organisatie, een nieuwe wereldorde als idee. Hij sloot zich aan bij het traditionele vooruitgangsgeloof, dat stelde dat democratische staten per definitie vredelievend zijn. Hij wilde de droom van de 18de-eeuwse Verlichting filosofen verwezenlijken: een einde maken aan de oude ‘internationale anarchie’ en de vorming van een moderne gemeenschap van staten. Een open diplomatie van democratische bestuurders was de beste garantie voor blijvende vrede. Volkenbond Opgericht in Genève in 1920 door 42 staten. Vanaf het begin problemen: § Het oprichtingsstatuut maakte deel uit van het Vredesverdrag van Versailles dat een einde maakte aan WO I. Duitsland werd gestraft en mocht voorlopig geen lid worden. § Schurkenstaat Rusland kreeg geen uitnodiging om lid te worden. § Verpletterend was dat de VS weigerde toe te treden tot de Volkenbond. Het Amerikaanse nationalisme won het van het internationalisme van Wilson. > VS keerde terug naar het isolationisme van voor 1917. Het stelsel van collectieve veiligheid werkte onvoldoende door de afwezigheid van de grote mogendheden. De Volkenbond verloor in de jaren 30 al haar macht. In de aanloop van de tweede wereldoorlog was de Volkenbond geheel afwezig. Roosevelt Roosevelt werd in 1932 de nieuwe president van de VS. Hij was in de buitenlandse politiek geen isolationist maar hij was een gevangene van het Congres, dat zich tegen iedere interventie in WO II keerde. De Japanse aanval op Pearl Harbour verloste de president uit zijn isolement.Dankzij Hitler’s oorlogsverklaring in 1841 kon de VS voluit deelnemen aan de strijd. Roosevelt was de drijvende kracht in de besluiten over wat er na de oorlog moest gebeuren. Hij was veel realistischer dan Wilson.hij wist dat hij het communistische Rusland niet kon vergeten. Daarvoor was het gewoon te machtig. De SU behoorde samen met de VS en Groot-Brittannië de toekomstige vrede te garanderen. Roosevelt’s eerste ontwerp van een vredesorganisatie ging uit van ‘vier pijlers’. De VS, SU, China en Groot-Brittannië moesten ieder in hun eigen regio de vrede handhaven. Op de conferentie van de Grote Drie te Teheran in 1943 liet hij dit idee vallen en koos voor 1 wereldorganisatie, waarbinnen de Grote Vier een beslissende rol zou spelen. Stalin ging akkoord, toen zijn eis voor veiligheid van de SU werd ingewilligd.Tijdens de conferentie van Yalta in 1945 werd de rol van de veiligheidsraad binnen de VN vastgesteld. Stalin kreeg zijn zin wat betreft de eenstemmigheid van besluiten binnen de Veiligheidsraad. ( het Vetorecht) Naast de idealistische politiek van het behoud van de vrede via de VN bleef Roosevelt vasthouden aan zijn 2de conceptie: Samenwerken met de SU en Stalin. Hij verfoeide de communistische dictatuur, maar achtte de Russische dictator voldoende realist om tot zaken te komen. Na 2 maanden onderhandelen ondertekenden op 25 juni 1945 51 staten het Handvest van de VN. Doelstellingen en organisatiestructuur. VN De vier doelstellingen van de VN: § Het handhaven van internationale vrede en veiligheid § Het ontwikkelen van vriendschappelijke betrekkingen tussen volken op basis van het zelfbeschikkingsrecht. § Het oplossen van internationale vraagstukken van economische, sociale, culturele en humanitaire aard. § Het aanmoedigen van eerbied voor de rechten van de mens. De VN zijn erop uit zoveel mogelijk de status quo te verzekeren. Roosevelt heeft daarom geen voorstellen gedaan hoe een rechtvaardige wereldorde eruit zou moeten zien, noch voorstellen hoe men die ideale toestand zou moeten bereiken. De opvattingen daarover tussen de VS en de SU verschilden te veel. Er zijn 5 organisaties om die 4 doelen te bereiken: § De Veiligheidsraad New York § De Algemene Vergadering/ Assemblee New York § De Economische en Sociale Raad New York § Het Internationale Hof van Justitie Den Haag § Het Secretariaat New York
Evenals hun voorganger (Volkenbond) kozen de VN ook de weg van het voorkomen van oorlogen. Bij de oprichtingsvergadering in 1945 formuleerden men o.a. de volgende vraagstukken: § Minder honger en ondervoeding door verbetering van de landbouwmethoden § Het analfabetisme § Menselijke en technische communicatieproblemen § Handelsbelemmeringen § Ziekte en gezondheid (hoge sterftecijfers) Voor het coördineren van deze problemen werd de Economische en Sociale Raad opgericht. (zie verder in de aant.) Veilh. R. Hoofdorgaan voor de vredeshandhaving. Heeft 5 permanente leden (vetorecht): § VS § Rusland § China § Groot-Brittannië § Frankrijk
De taken van de Veiligheidsraad: § Stelt een kandidaat voor als de secretaris-generaal § Beslist over toelating van nieuwe leden tot de VN § Benoemd de rechters voor het internationaal gerechtshof
Alg. Verg. Hierin zijn alle leden vertegenwoordigt (191) en heeft beperkte bevoegdheden. § Zij doet aanbevelingen aan de Veiligheidsraad omtrent vrede en veiligheid, maar kan zelf niet besluiten tot acties. § Zij stelt de begroting vast § Ze kiest leden in de verschillende VN- organisaties § Ze beveelt kandidaat-leden aan bij de Veiligheidsraad § Kiest jaarlijks een voorzitter § Benoemt de secretaris-generaal op voordracht van de Veiligheidsraad
Haar hoofdtaak licht in het verwezenlijken van de 2de en 4de doelstelling. Mede door discussies en aanbevelingen heeft de Algemene Vergadering bijgedragen tot het afschaffen van het koloniale stelsel(jaren 50,60), werden de mensen- rechten universeel herkend(de Universele verklaring van de rechten van de mens, 1948) en kwam het probleem van de armoede op de wereldagenda. Ec.&Soc. R. Deze Raad telt 54 leden die vergaderen in Genève en New York. De Raas kent 5 regionale commissies voor het bevorderen van de economie: Afrika, Europa, Latijns-Amerika, de Grote Oceaan/ Zuidoost Azië en West Azië. Verder heeft de Raad noch 42 commissies en speciale organisaties. (bijv. de Wereld Gezondheidsorganisatie) Belangrijk zijn het IMF (Internationaal Monetair Fonds) en de Wereldbank. Deze spelen een grote rol bij het oplossen van financieel-economische problemen en de derdewereld landen. Int. Hof v Jus. Alle leden van de VN zijn hier lid van. De uitspraken van het Hof zijn bindend voor de leden, legt een lid zich er niet bij neer dan wordt de zaak voorgelegd bij de Veiligheidsraad. Het Hof doet geen uitspraak over zaken die direct de vrede bedreigen. (wel bijv. asielrecht, behandeling van gijzelaars en de grenzen van territoriale wateren) Daarnaast heeft het Hof de plicht te waken over het volkenrecht. Secretariaat Aan het hoofd daarvan staat de secretaris-generaal (SG), die wordt door de Assemblee benoemd op aanbeveling van de Veiligheidsraad. Hij heeft voor 5 jaar de meest onmogelijke baan van de wereld. Hij is uitvoerder van de besluiten van de Veiligheidsraad en Algemene Vergadering, zet op eigen initiatief zaken van vrede en veiligheid op de agenda van de Veiligheidsraad (voordat hij dat doet kan hij ook zelf bemiddelen in een conflict). Hij dient altijd correct neutraal te handelen, staat voortdurend in de publieke belangstelling en is voortdurend op reis. De SG is tevens hoofd van de VN organisatie, waar bijna 9000 mensen werken uit 170 landen Vijftig jaar de VN Resolutie 1 De eerste aanbeveling van de Algemene Vergadering betrof de oprichting van een commissie voor Atoomenergie, die moest voorstellen doen over het afschaffen van nucleaire wapens, aangezien de schok na de atoombommen op Japan groot was. De commissie onder leiding van Baruch kwam met het voorstel om atoomwapens te verbieden. De VS kregen een overgangsperiode om hun atoombomproductie af te bouwen, hiertegen gebruikte de SU haar vetorecht. Zij bezat nog geen atoombom, maar waren er druk mee bezig en wilden geen wapeninspecties. Kort daarna brak de Koude Oorlog uit. (1947) De SU, communistisch China, Engeland en Frankrijk bewapenden zich met nucleaire wapens. De VN kwamen er niet meer aan te pas. De ontwapeningskwestie ging heel moeizaam. In 1968 sloten de VS en de SU het non-proliferatieverdrag, dat verbood de spreiding van nucleaire wapens onder niet-nucleaire staten. Enkele landen (bijv. India) tekenden dit verdrag niet, ook niet bij de verlenging in 1995. In de Koude Oorlog moesten de VN machteloos toezien hoe het) Oost-Westconflict escaleerde. De VS en de SU regelden hun zaken buiten de VS om. Alleen in de Koreaanse Oorlog van 1950-1953 speelden de VN een rol. 1949 Mao Zedong (communist) veroverde China. De SU eiste dat de Chinese zetel in de Veiligheidsraad zou worden ingenomen door een vertegenwoordiger uit communistisch China. De VS weigerde en de SU trok zich tijdelijk terug uit de Veiligheidsraad. 1950 Noord-Korea (communistisch) viel Zuid-Korea aan. Dezelfde avond nam de Veiligheidsraad (in afwezigheid van de SU) een resolutie waarin Noord-Korea als agressor gevraagd werd zich zou terugtrekken. Twee dagen later besloot de VN gewapend op te treden tegen NK. (indirect steun SU en China) Tot aan de wapenstilstand in 1953 was het VN- leger actief in Korea. Na 1953 Door het optreden van de VN raakte de internationale politiek in een dieptepunt. De structuur van de VN was niet afgestemd op de blokvorming van Oost en West, maar op samenwerking. De VN traden alleen nog maar op bij kleine conflicten, mits de grote mogendheden daar niet bij betrokken waren. Bijvoorbeeld de kwestie Cyprus. De VN trachten al sinds 1964 een oorlog tussen de Griekse en de Turkse Cyprioten te verhinderen. Palestina Direct na WO II werd de VN betrokken bij de kwestie Palestina. In 1947 besloot Engeland zijn bestuur over Palestina op te geven en legde de zaak voor aan de VN, die maakten een verdelingsplan (een Arabische/Palestijnse en Joodse staat) maar dit werd verworpen door de Arabieren. Toen brak de eerste oorlog uit. In 1949 wist de VN eindelijk een wapenstilstand te bereiken. Dit akkoord werd meerdere malen verbroken, maar de VN waren machteloos aangezien de VS Israël steunde en de SU de Arabische wereld. Dekolonisatie Deze kwesties waren redelijk succesvol, omdat ze beiden voorstanders waren. Bovendien groeide in de VN het aantal staten die voormalige koloniën waren geweest. Nederland was het eerste land dat tot de orde werd geroepen in 1947, wegens zijn gewapende optreden in Indonesië. Waar in de dekolonisatie de grote mogendheden een rol speelden stonden de VN buiten spel. (Vietnam, Angola.) 1989 Na de val van de Berlijnse Muur eindigde de Koude Oorlog. Daarmee wijzigde zich de positie van de VN bij internationale conflicten. Golfoorlog Irak veroverde in 1990 de oliestaat Koeweit. De VN kondigden een handelsembargo af tegen Irak en begon met Irak te onderhandelen over het terugtrekken uit Koeweit. Dit leverden geen resultaten op en dus besloot de Veiligheidsraad alle middelen te gebruiken om de onafhankelijkheid van Koeweit te herstellen. In 1991 viel een VN- leger Irak en Koeweit binnen en versloeg Irak. Bosnie Het VN optreden in Bosnië was minder succesvol. Na de val van de Berlijnse Muur spoelde een golf van nationalisme over Oost- Europa en de Balkan. De veelvolkerenstaat Joegoslavië viel uiteen. Nieuwe soevereine staten ontstonden. In Kroatië en Bosnië stuitte dit onafhankelijkheidsproces in 1991 en 1992 op felle gewapende tegenstand van Servische minderheden. Dit leidde tot een oorlog waarbij de Bosnische Serviërs steun kregen van Servië en het leger van voormalig Joegoslavië. Veroverde gebieden werden door Serviërs ‘etnisch gezuiverd’. De VN kondigden eerste een wapenembargo en daarna een speciaal handelsembargo tegen Servië af. Daarna zonden ze te weinig troepen erheen en riepen zogenaamde ‘safe areas’ in leven. De bekendste en beruchtste is Srebrenica, waar Nederlandse VN troepen in juli 1995 werden overvallen door Serviërs, die vervolgens de plaatselijke mannelijke bevolking afslachten. Gevolg was dat een coalitie van Amerikanen en Kroaten een einde maakten aan de oorlog. Blauwhelmen en VN- waarnemers zijn nog steeds actief in Bosnië om de vredesbepalingen af te dwingen. Bij de problemen die vanaf 1999 in Kosovo en Macedonië ontstonden is de NAVO actief. Oorlogstribunalen Vanaf het tekenen van het Handvest van de VN in San Francisco begon in Londen op verzoek van de VN een conferentie over het Handvest van Oorlogstribunalen om de misdaden uit WO II te bestraffen. Hierin werden de normen vastgesteld voor het gedrag van individuen tijden de oorlog. 1946-1949 In Neurenberg en Tokio werden processen gevoerd tegen oorlogsmisdadigers door het Internationale Militaire Tribunaal. Naast 23 belangrijke nazi-leidersstonden ook artsen, juristen en hoge officieren van leger en politie terecht: Misdaden tegen de vrede, tegen het volkenrecht, oorlogsmisdaden volgens de Geneefse Conventies, vermoorden en mishandelen van gijzelaars/ burgers en misdaden tegen het mensdom.(racistische moorden en volkerenmoord of genocide(de Holocaust.) 1993 De VN stelden het internationale Straftribunaal in voor oorlogsmisdaden, begaan in het voormalige Servië- Montenegro. Dit Haagse Hof heeft 75 mensen in staat van beschuldiging gesteld. Vooral het internationale recht van genocide heeft een betere grondslag gekregen door begrippen als ‘etnische zuivering’ en ‘vernietiging van een bevolkingsgroep’ en de aanklachten op te nemen. 1997 Het eerste vonnis van dit tribunaal en leverde zo een bijdrage aan de bestrijding van de geweldexcessen in oorlogstijd. 1998 De VN besloot een Internationaal Strafhof in Den Haag te vestigen, die daders van genocide, misdrijven tegen het mensdom, oorlogsmisdaden en agressie bestraft. 2002 Genoeg staten hebben zich aangesloten bij dit Hof en is in 2002 van start gegaan.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden