Tempels

. INLEIDING:

Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik tempels heel interessant en mooi vind, omdat de meeste al heel oud zijn en omdat er heel veel goden zijn aanbeden, zoals: Pallas Athena, Zeus, Apollo, Poseidon (Neptunes) en nog veel meer. Ik vind de bouwkunst echt heel mooi, maar ook knap als je kijkt naar hoe de mensen deze gigantische gebouwen moesten bouwen in die tijd; ze hadden helemaal geen goede bouwwerktuigen en gereedschap. Ik heb er heel veel bewondering voor hoe ze dat voor elkaar hebben gekregen!
Ik wist eigenlijk nog helemaal niet veel van tempels af, dus hoop ik er zelf ook veel van te
kunnen leren.

De tempel was in oorsprong geen bouwwerk, maar een heilige plaats waar zich rituele handelingen voltrokken. In de loop van de eeuwen werden er gebouwen omheen geplaatst die een bepaald godsbeeld moesten herbergen. Op deze manier vormde de tempel de verbinding tussen hemel en aarde. De plaats waar men bouwde werd zorgvuldig uitgekozen, d.w.z. het moest een zodanige locatie zijn dat de goden er mee konden instemmen.

In een oude Romeinse stad zag je eigenlijk altijd wel een of meer tempels. In Rome (Italië) heb je er tientallen. Het Forum is een groot plein in Italië. Op dit plein staan veel ruines van tempels. Het is daardoor een prachtig, indrukwekkend plein. Zelf ben ik er nog nooit geweest maar dat komt nog wel een met Latijn hoop ik….. Maar het Forum is niet de enige plek die bekend staat om zijn tempels, er is in Griekenland ook nog een grote berg met tempels: De Acropolis. Op deze berg staat onder andere het Parthenon: dit is bijna de meest bekende tempel, het Parthenon is gebouwd voor de god Zeus. Zeus was niet de enige god van het Griekse geloof, maar er waren er wel honderden! Iedere God stond ergens voor, bijv. Venus (Afrodite) was de god van de liefde, Poseidon de god van de zee, Hades de god van de onderwereld, enzovoorts.

In dit werkstuk wil ik ten eerste een aantal typisch oud-Romeinse bouwstijlen behandelen.
Ten tweede wil ik in dit werkstuk iets vertellen over de vondsten van een oude tempel in Elst (Gld). Afgelopen zomer heb ik hierbij gekeken en zag allemaal skeletten en muren. Hier zijn afgelopen zomer veel archeologen aan het werk gegaan met het opgraven van een oude ‘Gallo-Romeinse tempel’. Hierin wil ik behandelen wat voor een tempel het was en aan welke God de tempel was gewijd. Ten derde geef ik natuurlijk ook algemene informatie over tempels, o.a. hoe deze eruit zagen, hoe ze gebruikt werden en voor wie, enz.

In dit werkstuk wil ik ook een aantal vragen beantwoorden: o.a. hoe die tempels eruit zagen en hoe ze gebruikt werden, voor wie deze reusachtige bouwwerken gemaakt werden, of er ook in Nederland tempels waren en hoe zo’n tempel er nu eigenlijk van binnen uit zag.

Ik hoop dat u dit werkstuk met veel plezier leest en er ook nog wat van opsteekt, want u weet er intussen al zo veel van af…

3. DE BOUW VAN TEMPELS

Je herkende een tempel al gauw aan de zuilengalerij aan de voorkant. Voor die zuilen was een mooie, brede trap. Verder steunde op de zuilen een tympaan, dat was een soort driehoek (meestal mooi versierd met een reliëf). Je hebt drie bouwstijlen, de Dorische stijl, de Corintische stijl, en de Ionische stijl.
1} de Dorische stijl ziet er zwaarder uit dan de andere. Het is de oudste stijl van deze drie. De Dorische zuilen kennen eigenlijk geen voetstukken, en deze hebben afgeplatte kapitelen (dat zijn de boveneinden), die bestaan uit een vierkante steen met daaronder een ronde steen. Verder hebben deze boven een architraaf (de hoofdbalk) die op de zuilen rust en een fries, dat op bepaalde afstanden onderbroken wordt door rechte inkepingen (5 voorbeelden van de Dorische stijl zijn 1: Parthenon, 445 voor Chr, 2: Theseion, 460 voor Chr. 3: Propylaeen, 473 voor Chr, alledrie in Athene, 4: de Concordia-tempel, in Girgenti, Cicilië 5: de Poseidon-tempel, in Paestum, Italië) Zie ook het plaatje hieronder.
2} de Ionische zuil heeft wel een voetstuk, maar ziet er minder zwaar uit, deze is heel smal gebouwd. De Ionische zuil heeft een kapiteel in de vorm van een ramshoorn en is veel fijner dan de Dorische zuil. De Ionische tempel heeft een doorlopende fries (drie voorbeelden van de Ionische stijl zijn 1: een Nikè-tempeltje, op de Acropolis, 425 voor Chr, het Erechtheion in Athene, 408 voor Chr. en 3: de Arthenis-tempels in Efese) Zie ook het plaatje hieronder
3} de Corintische stijl, deze kun je gemakkelijk herkennen aan het kapiteel, die de vorm van een blad heeft. (een voorbeeld van de Corintische stijl is de Zeus-tempel, die ligt iets ten zuid-oosten van de Acropolis-berg) Zie ook het plaatje hieronder.

* KARIATIDEN zijn zuilen in de vorm van vrouwen, het is Griekse bouwkunst, en er is alleen nog het zuiderportiek van over. Dit is van het paleis Erechtheion.

* DE THOLOS:
Dit is een ronde tempel zoals bijvoorbeeld die voor de moeder van Apollo in Delphi. Die ronde tempels werden gebouwd vanwege de plaatselijke verering voor oeroude en in de aarde wonende goden en godinnen. Voor de latere echte Olympiers zoals Zeus of Apollo werden andere tempels gebouwd. Een goed voorbeeld van een Tholos is de tempel van Vesta.

Een tempel bestond (bijna) altijd uit (van onder naar boven) een grondslag of onderbouw, een schacht, zuil of kolom, een abacus, kapiteel, een architraaf, een fries en een kroonlijst (zie afbeelding hieronder).

*BOUWMATERIALEN:
De meest beroemde beeldhouwer van de 5e eeuw was Phidias van Athene. Hij gebruikte goud en ivoor voor zijn beelden.
Marmer: vele kleine eilandjes aan de kust van Griekenland leverden het mooiste witte marmer voor de bouw van de tempels. Marmer onstaat door rekristallisatie van cryptokristallijn calciet uit kalksteen. Daardoor onstaat een compact gesteente dat veel wordt gebruikt voor beeldhouwen en tempelbouwkunst omdat het makkelijk te bewerken is en vooral ook omdat het heel mooi is.
Het gewone witte marmer heeft een wat grovere korrel en de tinten zijn vaak grijs of blauw- achtig, en vaak met duidelijke aderen; dit zijn de marmersoorten die het meest werden gebruikt voor de tempelbouwkunst (wandbekleding en zuilen).
Het fijnste en beroemdste beeldhouwmarmer komt uit marmergroeven die al sinds de oudheid bekend zijn, zoals uit Griekenland (Pentalisch, Hymetisch marmer en Parisch marmer), en uit het Apuanische gebergte (dit ligt vlak bij Carrara).
Marmer is in heel veel kleuren te krijgen.
Marmer werd door de Grieken al in de 6e eeuw v. Chr. gebruikt in de architectuur en de beeldhouwkunst. Het werd meestal samen met mosaïkwerk en houtmosaïk toegepast.
Kalksteen: bestaan uit calciet. Van nature is dit wit, maar meestal door verontreiniging geel, rood, bruin of zwart. Heel veel kalkstenen zijn opgebouwd uit de kalkskeletten van dieren en soms ook van planten. (schelp-, koraal-, bryozoënkalksteen). Maar meestal is het gesteente sterk verdicht, waardoor er van de fossielen niets meer te zien is.
Hout: ook hout werd veel gebruikt bij de bouw van tempels. Dit werd gebruikt omdat het overal volop te vinden is, het is stevig en makkelijk te bewerken. Hout is een plantaardig weefsel dat uit een boom komt. Een boom bestaat voor merendeel uit hout.
Brons: werd vooral gebruikt voor versieringen en beelden. Polycletus van Argos was de meester der bronsgieters rond de 5e eeuw.
Goud: Goud is na platina het edelste metaal. Het is een van de meest duciele metaalsoorten. Het kan worden geplet tot wel 0,0001 mm dik!

4. WAAROM WERDEN TEMPELS GEBOUWD EN VOOR WIE?

Waarom:

Het griekse geloof is Poly-theïstisch. Dat betekent dat ze in meerdere goden geloven.
Mensen vereren ‘hoge machten’ dat zijn goden. Mensen dienen deze goden om voorspoedig te leven en gelukkig te zijn. En godsdienstige plechtigheden en ceremoniën werden bij alle bijzondere gebeurtenissen in leven gehouden. Ter ere van die goden zijn bouwwerken opgericht: de tempels. Bij bijzondere gelegenheden, vooral na verlossing uit nood, werden nieuwe tempels gesticht. Maar ook mensen werden vereerd, een goed voorbeeld hiervan is Julius Caesar en keizer Augustus. Zij waren heel belangrijk in die tijd. Ze wilden dat de mensen hun ook vereerden. Daarom lieten ook zij een tempel voor zichzelf bouwen.

Voor wie:

Apollo is de god van het licht (zonnegod), van de dichtkunst en van de muziek. Hiernaast is zij ook nog een waarzegster. In Delphi (in Midden-Griekenland) was een tempel gebouwd boven een rotsspleet, waaruit dampen opstegen die in een soort kelder werden opgevangen. Een keer in de maand liet de priesteres (Pythia) zich hierdoor bedwelmen. Zij maakte dan rare geluiden. De priesters dachten dan dat ze iets zei. Dat was dan vaak het duistere antwoord op bepaalde vragen die orakeluitleggers moesten ontcijferen. Dat was vooral bij vragen over de toekomst. Apollo heeft Pytho, de slangenzoon van moeder aarde, in deze rotsspleet gedood. Op de wanden van de tempel stonden spreuken. Ook bij burgertwist en kolonisatieplannen werd het orakel Delphi veel geraadpleegd.

Zeus (Jupiter)
Ten zuidoosten van de Acropolis is de Zeus-tempel gebouwd, in Olympia. Deze tempel heet Parthenon,en is 460 voor Chr gebouwd. Zeus is de hemelgod. Het is een Dorische tempel met zuilen van wel 30 meter hoog!

Pallas Athene: Op de Acropolis, de burchtheuvel van de stad Athene in Griekenland, is een tempel gebouwd voor de godin Athene, het Parthenon (de tempel van Pallas ßAthene tempel staat hiernaast afgebeeld)

Hercules (Heracles): Hercules is de voornaamste god van de oude Grieken. Hij is de zoon van Zeus en Alcmene (de vrouw van Amphitryon) Hera haatte hem. Hierdoor heeft hij heel wat meegemaakt. Zo moest hij o.a. twaalf opdrachten uitvoeren.
Hij trouwde later met Deïanira, die hem, toen hij ook nog met een andere andere vrouw wilde trouwen (Iole), een vergiftigde mantel gaf. Hierdoor stierf hij een pijnlijke dood op een zelfgebouwde brandstapel.
Hera was de vrouw van Zeus maar tegelijkertijd ook zijn zus. Zij is de moeder van Ares, Hebe en Hephaestus. Hera, ook wel Juno genoemd, is de beschermster van de vrouwen en het huwelijk.

Aphaea: 500 voor Chr. gebouwd in Aegina, Griekenland.

Arthemis: Dit is een tempel op Korfoe. Gebouwd in de 6e eeuw voor Chr. Op de gevel stond een afbeelding van Gorgo en Chrysaor (archaïsche stijl, streng en strak).

Nikè: Uit dank voor de overwinning op de Perzen, bouwden de Atheners op de Acropolis een tempel voor de godin van de overwinning, Nikè.

Poseidon: Is de god van de zee. 444 v. Chr. werd deze tempel gebouwd door dezelfde architect die Theseion in Athene ontworpen heeft. De tempel staat op de Acropolis in Griekenland

HET FORUM ROMANUM IN ROME: Het Forum Romanum vervulde een groot aantal functies. Een forum was een van de belangrijkste plaatsen in elke Romeinse stad. De indeling van het Forum Romanum werd bepaald door politieke, culturele en historische verhoudingen en gebeurtenissen die in verband stonden met de groeiende macht van Rome, en op de volgende bladzijde ziet u een plattegrond met beschrijving van het Forum Romanum).
Het Forum Romanum is ontstaan op het kruispunt van wegen - de eerste kruiste de Tiber, de ander liep langs de oostelijke oever van de Tiber - en moest twee fundamentele menselijke behoeften bevredigen: ontmoeting en uitwisseling. Het feit dat het Forum Romanum snel sociale, politieke en religieuze functies kreeg, kwam door de ligging. Het Forum Romanum lag namelijk tussen de heuvels Palatinus, Capitolinus en Quirinalis.

Venus: Tempel van Venus Genetrix. Julius Caesar liet deze tempel bouwen in 46 v. Chr naar een ontwerp van keizer Hadrianus. De tempel bestaat als het ware uit twee tegenover elkaar staande cellae met daarin de cultusbeelden van Venus. Van de tempel zijn nu nog maar drie zuilen over.
De westelijke halve tempel was gewijd aan Venus en de oostelijke tempel aan Roma.

Saturnus: De tempel van Saturnus lag aan de voet van het Capitool en herinnerde aan de mythe van de door de god Saturnus op de heuvel gestichte stad.
De tempel is opgericht in de republikeinse tijd rond 500 v. Chr. Het is een van de oudste tempels in Rome. In deze tempel werd de schatkist bewaard (dat was de bewaarplaats voor de goud- en zilvervoorraad). Ook van deze tempel staan nu nog enkele zuilen. Wat er nog overeind staat is te danken aan latere restauraties. Saturnus was een mythische koning aan wie de goede dingen van het leven te danken waren. Zijn bewind was een soort paradijs op aarde geweest.
Om Saturnus te vereren werden op 17 december de Saturnaliën gevierd, dat in veel opzichten op ons carnaval leek.

Castor en Pollux (ook wel Dioscuren genoemd):
Aan de zuidoostkant van het Forum Romanum staat de tempel van de Dioscuren (Castor en Pollux). Hij werd in gebruik genomen op 1 januari van het jaar 484 voor Christus. Er zijn nu nog maar drie mooie (Corintische) zuilen overgebleven met daarboven een stuk balkwerk. De tempel vereenzelvigt zich met de geboorte van de Romeinse republiek, omdat de tempel naast de bron van Iuturna staat, waar, volgens een legende, Castor en Pollux te paard verschenen aan de Romeinen om de overwinning op de laatste koning van Rome aan te kondigen, die bij het meer van Regillus door het volk was behaald. Castor en Pollux werden als de beschermers van de vrijheid van Rome beschouwd. In de tempel stonden ook twee beelden van hen.

Tempel van Concordia: De tempel van Concordia is een herinnering aan het einde van de gevechten tussen adellijke burgers en gewone burgers. Hij is opgericht in 367 vóór Christus door Furius Camillus. Nu zijn slechts de drempel van de cella en het podium nog over.

Diocletianus:
Hij was een keizer, en een felle Christenhater. Hij heeft gigantisch veel Christenen vervolgd in die tijd.

Antonius en Faustina: Deze tempel was toegeweid aan keizer Antonius Pius en zijn vrouw. Pius liet deze tempel bouwen in 141 voor zijn vrouw Faustina toen ze net was overleden en officieel tot godin verklaard. Toen hij zelf overleed werd zijn naam toegevoegd aan de hare. Zes 17 meter lange zuilen met Corinthische kapitelen vormen de voorkant van dit goed bewaarde gebouw.
De tempel werd later omgebouwd tot kerk en kreeg de naam ‘Chiesa di San Lorenzo in Miranda’ (kreeg een barokke façade) . De twee gebouwen waren gedeeltelijk samengebouwd.
Van deze tempel is bijna alles bewaard gebleven. Een kenmerk van de tempel zijn de reliëfs, die op de fries van de cella lopen, met griffioenen, afwisselend met acanthusornamenten (bladvormige versieringen) en kandelaars.

Romulus: ronde tempel in Rome. Is goed bewaard gebleven sinds de bouw in de 4e eeuw na Chr. Ook de deuren zijn nog origineel. In de 6e eeuw werd dit veranderd in de vestibule van een kerk.

Vespasianus: de tempel van Vespasianus had vroeger een ruime cella met zes zuilen ervoor, waar nu nog maar drie zuilen van over zijn.

Dioscuri: deze dankte zijn ontstaan aan de vervulling van een gelofte na de slag bij het meer van Regillus (497-496), waarin de Romeinse troepen onder aanvoering van veldheer Postumius Albinus het Latijnse volk en de Volsci overwonnen.

Veiove: Heb ik verder geen informatie over gevonden.

Vesta: Vesta was de godin van de huiselijke haard. Dit is een ronde tempel (tholos) Deze werd gesticht door Numa Pompilius II (in de tijd van keizer Augustus) als symbool van het onuitblusbaar leven. De tempel vam Vesta is een van de oudste tempels op het Forum Romanum. Binnen de tempel brand altijd het heilige vuur. Het vuur was het symbool van leven in de stad en mocht nooit uitgaan. Dit vuur werd bewaakt door de Vestaalse maagden, die waren meestal tussen de 20 en de 30 jaar). Deze priesteressen woonden in het huis van de Vestalen, dat naast de tempel stond. Als de Vestaalse maagden hun werk niet goed deden, werden ze levend begraven. Het is gemaakt van marmer en gebouwd in de vorm van de ronde herdershutten die de oudste bewoners van deze streek bewoonden. De primitieve hutten hadden in het dak een opening voor de rook. In die hutten en ook in de Vesta tempel brandde het heilige vuur voor Vesta.
Het tempeltje is heel goed bewaard gebleven, dat komt deels doordat het in de loop van de jaren werd gebruikt als Christelijk kerkje, waardoor het ook de naam ‘St. Stephanus van de wagens’ kreeg. Die naam heeft het te danken aan de wagenmakers die in de omgeving werkten. Omstreeks 1700 kreeg het de naam ‘Maria van de zon’.

Tempel van Divus Trojanus: staat in Rome.

Julius Caesar:
Niet alleen voor goden werden tempels gebouwd, maar ook voor mensen die veel macht en rijkdom hadden, zoals Julius Caesar. Deze tempel staat ook in Rome.
Caesar werd in 44 v. Chr. vermoord en door zijn opvolger keizer Augustus werd voor hem een tempel gebouwd die werd omgeven door een zuilenhal, de Porticus Julia.
Van de tempel van Julius Caesar is alleen de interne structuur van de basis overgebleven.
Deze tempel had niet zoals gewoonlijk een trap, maar een muur die uitstak vanaf de zuilenrij. Hiervan is dankbaar gebruik gemaakt door redenaars.

Keizer Augustus:
Ook keizer Augustus liet ter ere van zichzelf een mooie tempel bouwen.

Magna Mater (ook Cybele genoemd): Romeinen aan het oosten van Middellandse Zee bouwden van 204 tot 191 voor Chr. een tempel voor de godin Cybele. Dit zou gunstig zijn voor oorlogsvoering.

Meerdere goden (in het bijzonder Mars--Ares en Venus--Aphrodite): Pantheon in Rome (zie Dit is het best bewaarde monument uit de klassieke oudheid.
De tempel werd in 27 voor Chr. door Consul Agrippa (een vriend en schoonzoon van Keizer Augustus) gebouwd. Die tempel was veel kleiner dan de huidige en werd verwoest door een brand. De huidige Phanteon is veel groter. De grote koepelconstructie heeft een doorsnede van 43 meter en geeft het hemelgewelf symbolisch weer. Het is bijzonder dat alles in het Pantheon afkomstig is uit de Romeinse tijd, zoals de koepel en de zware bronzen deur in de hoofdingang. Er werd heel veel brons als versiering gebruikt. Die deur komt uit de tijd van Hadrianus (76 tot 138 na Chr.). In 601 werd het Pantheon een christelijke kerk, dat is waarschijnlijk de reden dat het gebouw bewaard is gebleven.

In de 3e eeuw v. Chr. namen de Romeinen veel dingen over uit de Griekse godsdienst. Zo hadden zij al een mensengedaante bij elke god bedacht. Maar toen werden de goden ook nog aangepast aan de Griekse godenwereld, en zo ook de namen. Hieronder staan eerst de Romeinse namen van de goden, en daarachter de Griekse namen:
Jupiter - Zeus, Juno - Hera, Aphrodite - Venus, Ares - Mars, Atremis - Diana, Hermes - Mercurius
Apollo - Apollo
Om deze goden te vereren, hebben ze de mooiste tempels gebouwd. Elke god had (bijna altijd) zijn eigen tempel.

5. HOE WERDEN DE TEMPELS GEBRUIKT?

De Bataven gebruikten de tempels vroeger heel anders dan wij nu de kerken gebruiken. Ze liepen niet zomaar de tempel binnen om een eredienst bij te wonen, te luisteren naar de preek, en om te bidden, enz. maar ze vereerden hun goden voor de tempel. Daar offerden ze en er werd gebeden. Daar stond ook een soort stenen tafel, een altaar, waarop ze geschenken voor de goden gaven, dat wil zeggen: daar verbrandden ze delen van offerdieren.
Als je naar een tempel ging, ging je naar een tempel waar (meestal) maar een god vereerd werd. Voor iedere bijzondere gebeurtenis was een aparte beschermgod. Iedere god had een ‘eigen’ tempel, dus als je naar een tempel ging, ging je om een bepaalde god te vereren, om vergiffenis te vragen, of juist om voorspoed te vragen.

Naast zijn eigenlijke functie als woning voor de god, diende de tempel ook als huis van de aan de eredienst verbonden priesters en rekwisieten. De tempel zelf was niet toegankelijk voor mensen die er niets mee te maken hadden.

6. HOE ZAG DE TEMPEL ER VAN BINNEN UIT?


In het binnenste van de tempel zag je een afgesloten ruimte zonder ramen, en met maar een deur. Dat heette de cella. Dit was een mysterieuse ruimte. In de cella stond een beeld van de god of godin die in de tempel vereerd werd. Dit beeld was meestal prachtig versierd met goud en edelstenen. Het was praktisch altijd donker in de cella. Alleen als de deur open was, viel er licht op het beeld van de god of godin.
In de tempels stonden veel beeldhouwwerken. Godenbeelden en voorstellingen uit sagen waren de allereerste ontwerpen voor de beeldhouwers. Daarna werd vooral de mens zelf gebeeldhouwd. De kunstenaars konden heel erg goed de lichaamsbouw van mensen namaken.

Een beroemde beeldhouwer was Fidias.

In het Pantheon stonden beelden van Zeus en Athene, die uit goud en ivoor gemaakt waren.
Zij gebruikten de meest kostbare marmersoort voor de beelden, nl. Marmo Statuario. Deze soort marmer heeft een fijne korrel, heeft een ivoorwitte kleur en is doorschijnend.

In het Pantheon in Rome (waar vroeger Mars, Venus en nog enkele goden vereerd werden) staan nu op de plaats waar ooit beelden van vereerde goden stonden, graven van o.a. Koning Victor Emanuel II, Humbertus I, van Koningin Margherita en van de schilder Rafel Sanzio.

7. EINDE VAN HET TEMPELTIJDPERK

De Christenen weigerden om beelden goddelijk te vereren. Sommige keizers lieten deze weigering niet ongestraft en vervolgden de Christenen (bijvoorbeeld Nero en Diocletianus).
Constantijn erkende als eerste keizer het Christendom.
Nog voor 400 werd het Christendom zelfs staatsgodsdienst. De tempels van de goden werden gesloten. Ook de Olympische spelen, die zo nauw verbonden waren met de verering van Zeus, mochten niet meer worden gehouden. Dit was voor de Romeinen en Bataven natuurlijk een grote ramp……………
Er werd zelfs een tempel verbouwd tot een christelijke kerk. Dat was het Pantheon. Het werd omgebouwd in 609 na Chr (waarschijnlijk is het daardoor ook gespaard gebleven).

8. VONDSTEN IN ELST (GLD) IN DE 21e EEUW:

Nu, in de 21e eeuw, worden nog vaak resten van oude tempels gevonden. Nu ook in Elst. Het is een hele grote tempel, tot nu toe de grootste van Nederland. De tempel werd gebruikt door de Bataven, die daar (waarschijnlijk) Hercules hebben aanbeden.

De opgraving: In Elst werd een tempel opgegraven van 23 bij 32 meter (voor zover bekend) de grootste van Nederland.
Het vinden van deze tempel ging eigenlijk een beetje per ongeluk, want er waren vorig jaar problemen met de riolering vlakbij de kerk in Elst, waardoor er gegraven moest worden. Toen er oude muren en skeletten zijn opgegraven, zijn er archeologen aan het werk gegaan. Er werd o.a. een ‘mortellaag’ aangetroffen (wat waarschijnlijk het plaveisel van de tempel was), en eikenhouten palen (waar waarschijlijk het ‘fundament’ van de tempel en de omheiningmuur van de tempel op steunde). De archeologen zeggen dat deze palen het bewijs zijn dat de tempel in het jaar 97 is gebouwd, want volgens de archeologen van de Universiteit kunnen ze nu de jaarringen opmeten en zo bepalen wanneer de bomen die voor deze palen gebruikt zijn, zijn geveld. Dat is zo rond het jaar 100 geweest. Dat betekent dus dat de archeologen er ruim 30 jaar naast hebben gezeten!
Daarna besloot de gemeente Elst om de archeologen van de Vrije Universiteit uit Amsterdam het hele terrein rondom de kerk uit te laten pluizen. Al gauw werd bekend dat in deze tempel waarschijnlijk de god Hercules werd aanbeden. Dat hebben ze ontdekt doordat de archeologen tijdens de opgravingen een 3 centimeter bronzen ‘staaf’ hebben gevonden. Die staaf bleek een deel van een bronzen knots te zijn. En aangezien Hercules de enige god is die bekent staat om een bronzen knots die hij bij zich draagt, denken de archeologen dat dit stukje brons een deel is geweest van een beeldje van Hercules. De archeologen denken dat er ook nog een levensgroot beeld van Hercules in de tempel heeft gestaan, maar dat beeld is tot nu toe nog niet gevonden. Ook is er een deel van een wijaltaar gevonden. Op dat altaar stonden de letters HE, de eerste twee letters van Hercules (Heracles). Dit zijn twee bewijzen dat deze tempel aan de god Hercules was gewijd (zie kranten-knipsel).
Er was al langer bekend dat naast de kerk in Elst een tempel ‘stond’, dit werd vlak na de tweede wereldoorlog ontdekt. Maar ondanks dat, zijn er nog nooit echte ondernemingen geweest om deze op te graven. Er werd altijd al gedacht dat deze ‘Gallo-Romeinse’ tempel rond 37 na Chr. was gebouwd, net na de Bataafse opstand. De archeologen die zich met deze tempel ‘bezighielden’, dachten dat dit te maken had met de manier waarop de Bataven omgingen met de Romeinen, en zeiden dat dit een soort symbool was van de band tussen hen. Maar dat blijkt nu allemaal hartstikke onzin te zijn, want nu, in 21e eeuw, is er bewezen dat deze tempel waarschijnlijk veel jonger is, het is gebouwd in het jaar 97.
Nico Roymans is de onderzoeksleider van dit onderzoek, Hij zit op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij vindt de verklaring voor de bouw van de tempel onzin. Nico zegt dat de werkelijke reden voor de bouw van deze tempel waarschijnlijk is dat keizer Traianus de Bataafse gemeenschap bijzondere privileges verleende, nadat Nijmegen van hem rond het jaar 100 stadsrechten had gekregen. Hij zegt dat dit vermoedelijk de oorzaak zou zijn.

De tempel zelf: De tempel was met zijn 23 bij 32 meter (voor zover bekend) de grootste tempel van Nederland en zelfs van het gebied boven de Alpen.
De tempel was in de Corintische stijl gebouwd en was 23 meter breed en 32 meter lang. Het hele tempelhof bij elkaar zal zo’n 70 bij 85 meter zijn geweest.


De Bataven: Er was al veel bekend over de Bataven in de Betuwe, omdat er al heel wat overblijfselen zijn gevonden in Nederland. Het was een nogal ruig volk, dat in de tijd van Keizer Julius Caesar als een van de weinige volken in opstand kwam tegen het Romeinse leger. Het was net zoiets als Astrix en Obelix in de Betuwe. Maar door de opgravingen in Elst zijn er hele andere dingen over de Bataven ‘ontdekt’, Er werd eerder o.a. verteld dat de groepen Bataven ‘als kemphanen tegenover elkaar stonden’. Maar nu is het tegendeel bewezen: namelijk dat de verschillende groepen Bataven goed met elkaar overweg konden.

Vele veranderingen in het museum in Elst: de vondst van de ‘nieuwe’ tempel in Elst brengt ook veel nadelen met zich mee, er moet o.a. veel veranderen in de Museumgids van het Kerkmuseum Elst. Deze museumgids was in de winter van 2001 helemaal bijgewerkt. Bart Donker is de voorzitter van het kerkmuseum Elst. Hij zegt: “ En nu klopt die helemaal niet meer! Erger nog, een deel kan de prullenbak in dankzij de archeologen van de Vrije Universiteit van Amsterdam!”
Bij de rondleidingen door het museum werd natuurlijk van alles verteld over de tempel, althans, wat ze er toen over wisten. En natuurlijk ook dat de tempel rond 70 na Chr. is gebouwd als symbool van de herstelde relatie tussen Bataven en Romeinen, maar nu blijkt dat het allemaal anders in elkaar steekt, moet er een hoop veranderen in het museum. De medewerkers van het museum in Elst zijn er dus eigenlijk helemaal niet zo blij mee dat er nu weer van alles ontdekt zijn. Maar eigenlijk is dat ook wel logisch, want het hele museum is ‘omgegooid’ door de komst van de tempel. Maar de tempel heeft natuurlijk ook wel zo zijn voordelen ten opzichte van het museum, o.a. dat er dit jaar heel erg veel bezoekers zijn geweest, vooral toen de archeologen aan het werk waren bij de tempel.

Vervolg: In de zomer van 2003 wordt waarschijnlijk verder onderzoek gedaan en wordt het parkeerterrein naast ontmoetingscentrum ‘Onder de Toren’ opengebroken om nog verder onderzoek te doen.
Of er nog gezocht gaat worden naar de resten van het altaar is nog onbekend, omdat het, volgens de berekeningen van oudheidkundigen, nu onder een weg ligt. Het naar boven halen van het altaar zou veel geld kosten, als het nog te vinden is…
Het is de bedoeling van de gemeente Overbetuwe om de directe omgeving rondom de kerk de status van beschermd archeologisch monument te geven. Er wordt zelfs aan gedacht om nog een wijdere cirkel rondom de kerk te trekken en dat hele gebied op de gemeentelijke monumentenlijst te zetten.
Ook is het de bedoeling om een erfgoedontwikkelingsplan te maken. De internationale waarde van de tempel kan ervoor zorgen dat toerisme en recreatie vergroot wordt. Het moet dan wel zo zijn dat de archeologische vondsten zichtbaar gemaakt moeten worden, zodat het aantrekkelijk is om Elst te bezoeken.

Waar zijn nog meer resten van tempels gevonden: Niet alleen in Elst is er een tempel gevonden, in nog meer plaatsen in Nederland: in Empel, in Nijmegen en Tiel werd ook een tempel gevonden. Het is dus heel duidelijk te zien dat ze eigenlijk alleen in de Betuwe voorkwamen.
(Dit is ook goed te zien op het krantenknipsel hieronder).
10. WAT WAS DE INVLOED VAN DE TEMPELBOUWKUNST OP DE MODERNE BOUWKUNST?


De oude bouwkunst van de tempels heeft heel veel invloed gehad op de moderne bouwkunst. Heel veel gebouwen hebben zuilen en kapitelen. Zo ziet u op het muntje hiernaast het witte huis in de VS. Dit gebouw heeft een rij zuilen aan de voorkant met een gigantisch tympaan.
Maar dit is natuurlijk niet het enige gebouw dat heel erg veel weg heeft van een tempel, er zijn nog duizenden andere gebouwen in deze wereld met allemaal oud-Romeinse trekjes. Op de volgende bladzijde ziet u allemaal plaatjes van gebouwen met oud-Romeinse technieken, zoals tympanen, kapitelen, zuilen, friezen, enz. Een voorbeeld hiervan is de St. Paul’s Kathedraal in Londen, hier zie je zuilen, een tympaan en een grote ‘trap’ ervoor. Alles is ook rijk versierd met beelden en reliëf. Ook Villa Cordellina Lombardi, in Montecchio, La Rotonda.

11. CONCLUSIE:

Tempels zijn gebouwen die de Romeinen en Grieken al ver voor de geboorte van Christus bouwden om de goden te vereren. Het Griekse geloof is een ‘Poly-theïstisch’ geloof, dat betekent dat de mensen in meerdere goden geloofden. Voor bijna al deze goden zijn bouwwerken opgericht: de tempels.

Ik heb geleerd dat je tempels over het algemeen in kunt delen in drie ‘ordes’:
- de Ionische orde / stijl
- de Corintische orde / stijl en
- de Dorische orde / stijl

Tegenwoordig gaan er steeds vaker archeologen opgravingen doen naar de overgebleven delen van tempels. Zo komen wij daar ook steeds meer te weten. Want we zaten met heel veel raadsels over tempels en de gewoontes die erbij hoorden. Dor opgravingen krijgen we een beter beeld van hoe het eraan toe ging: er werd bijvoorbeeld (in tegenstelling tot nu) vóór de tempel gebeden en geofferd.