Bereikbaarheid van Tilburg

Inleiding
Omdat de bereikbaarheid van steden een onderwerp is dat nu erg actueel is heb ik voor mijn schoolonderzoek C voor het MAVO-examen een werkstuk gemaakt over de bereikbaarheid van Tilburg voor bezoekers aan het stadscentrum.

Steeds meer mensen klagen erover dat ze nauwelijks meer de stad in- of uit kunnen omdat het verkeer te druk is geworden. Of omdat de toegangswegen onvoldoende zijn. Voor de bestuurders van de stad is het vaak een moeilijke keuze: je kunt niet door blijven gaan met wegen aan te leggen of de auto's alle ruimte te geven, van de andere kant zul je ook wel de stad bereikbaar moeten houden anders gaan de mensen ergens anders hun inkopen doen, en trekken bedrijven weg.

De bereikbaarheid van de stad is vaak vooral van groot belang voor de er om heen liggende kleinere kernen, (de aglomeratie) zoals bij Tilburg de gemeenten Goirle, Berkel-Enschot en Oisterwijk. Veel van de mensen die hier wonenen zijn aangewezen op de voorzieningen van de stad; ze winkelen er, werken er of gaan er 's-avonds uit. Voor hen is de bereikbaarheid van Tilburg heel belangrijk.

Als inwoonster van Goirle heb ik zelf ook dagelijks te maken met de bereikbaarheid van Tilburg. Mijn school, de danslessen, winkelen en uitgaan; het zijn allemaal activiteiten waarbij ik dagelijks afhankelijk ben van een goede bereikbaarheid van Tilburg.
Omdat ik zoveel te maken heb met de bereikbaarheid van Tilburg heb ik de keuze gemaakt om over dat onderwerp mijn werkstuk te maken.

Om meer te weten te komen over dit probleem heb ik de wethouder Verkeer en vervoer, van de gemeente Tilburg, dhr. F. Horvers (per e-mail) op 31 januari geschreven. Op 18 februari kreeg ik - na eerst een brief te krijgen van de wethouder waarin stond dat het antwoord er aan kwam - van het hoofd Sector Ruimte, dhr. ir. F.G.H. Gijsbers een antwoord terug.

Mijn grafieken over de auto, fiets en het openbaarvervoer heb ik gekregen van de gemeenten de kaart van Tilburg heb ik gehaald uit de ANWB atlas en de grafieken over de vragen die ik aan mensen gesteld heb over de bereikbaarheid van Tilburg aan het stadscentrum heb ik zelf gemaakt met hulp van het computerprogramma SPSS. Daarnaast heb ik op zaterdag 6 Februari van 1 uur 's middags tot 5 uur 's avonds in de stad Tilburg een eigen onderzoek gedaan naar de mening over de bereikbaarheid van de bezoekers aan het stadscentrum. Hierbij heb ik 75 mensen van verschillende leeftijden ondervraagd. De resultaten zijn in hoofdstuk 3 verwerkt.

De vragen die ik gesteld heb, heb ik zelf verzonnen. De antwoorden op die vragen heb ik uit de vele informatie die ik van de gemeenten heb gekregen gehaald. Tenslotte heb ik nog informatie van het internet gehaald over de bereikbaarheid in het algemeen en die van Tilburg in het bijzonder.

Conclusies over de bereikbaarheid van Tilburg
Met de bereikbaarheid van Tilburg is het goed gesteld. Deze conclusie heb ik kunnen trekken na het maken van mijn werkstuk over de bereikbaarheid van Tilburg op basis van gegevens van de gemeente en een eigen onderzoek. Omdat ik de bereikbaarheid van Tilburg niet zo goed vond en ik het raar vond dat daar zo weinig aan gedaan werd, wilde ik wel eens weten wat de opvattingen van bezoekers en het gemeentebestuur daarover waren. Tot mijn grote verbazing heb ik de conclusie kunnen trekken dat een overgroot deel van bezoekers aan het stadscentrum de stad (zeer) goed te bereiken vind en het gemeentebestuur weinig problemen ziet en dat zij, waar problemen zijn, die proberen op te lossen.

Bij het ondervragen van bezoekers aan het centrum heb ik regelmatig kunnen merken dat zij wel een oordeel hebben over of de stad met auto, bus of fiets goed, matig of slecht te bereiken is maar dat zij geen oordeel hebben over wat er dan goed is of wat er dan slecht is of wat er zou veranderd moeten worden. Dat is vervelend voor de gemeenten om daar iets aan te doen en het is vervelend omdat het lijkt alsof zij er dan niet echt over na denken terwijl het wel belangrijk is.

Wel ben ik het er mee eens dat Tilburg lang niet zo slecht bereikbaar is als andere grote steden van Nederland. En het is natuurlijk een feit dat niet alle files en opstoppings problemen opgelost kunnen worden.

Bereikbaarheid van Tilburg van bezoekers aan het Stadscentrum
Deelvraag 1) Algemeen.
Hoe heeft de mobiliteit in Tilburg zich de in de afgelopen jaren ontwikkeld?

Het strategisch beleid op het gebied van verkeer en vervoer werd in 1991 vastgelegd in de nota " Onderweg naar 2000". In deze nota staat als doelstelling vermeld dat men er naar streeft om de omvang van het autoverkeer in het jaar 2000 te handhaven op het niveau van 1990. In de tussenbalans van 1995 moest helaas al de conclusie getrokken dat het autoverkeer in de stad (behalve op de Cityring) sinds 1990 was toegenomen met ongeveer 10%-15%. Het gestelde doel lijkt dus nu al niet meer haalbaar.

Toch heeft men besloten om voorlopig het beleid niet aan te passen maar om verder te gaan waar men mee bezig is. Dit omdat men veronderstelt dat de maatregelen die al genomen zijn pas na enige tijd effect zullen hebben. Wel is afgesproken dat eind 1998 een nieuwe nota zal worden ontwikkeld. Met het oog daarop is het meten van de verkeerstromen van groot belang.

Het gemeentebestuur van Tilburg kan de ontwikkeling van de mobiliteit volgen door de tellingen die Tilburg jaarlijks uitvoert. Tilburg telt op 250 plaatsen het autoverkeer en op bijna 100 plaatsen het fietsverkeer. De busmaatschappij telt ook ieder jaar het aantal passagiers.

Onderstaand zijn een aantal grafieken over de ontwikkeling van het autoverkeer, fietsverkeer en bus gebruik van de laatste jaren.

Ontwikkeling Autoverkeer
Uit deze tellingen blijkt dat vooral het autoverkeer de laatste jaren flink gegroeid is, nl. vanaf 1990 met ongeveer 15%. Het totale fietsverkeer is ongeveer gelijk gebeleven, ten opzichte van 1990 heeft er een lichte daling van het totale fietsverkeer plaats gevonden.
Het openbaar vervoer laat het meest wisselende beeld zien. Het steeg in het begin van de jaren 90 het gebruik van het openbaar nog erg (+ 40%); maar in 1994/ 1995 viel het openbaar vervoer erg veel terug. Nu is het openbaar vervoer zich weer langzaam aan het herstellen en bevindt zich op ca. 130% (ten opzichten van 1990).

Wat zijn de oorzaken van de groei/daling van deze mobiliteit?
Hoewel uit het door de gemeente gegeven materiaal niet meteen af te leiden is welke oorzaken er zijn van over de ontwikkeling van de mobiliteit is het duidelijk dat de hoofdoorzaak van de groei van het autoverkeer samenhangt met de welvaartsontwikkeling. Steeds meer mensen hebben een auto, soms zelfs 2.

Daarnaast is de koopkracht toegenomen. Mensen, vooral ook jongeren, hebben meer geld te besteden waarvoor ze naar Tilburg gaan. Het bezoek aan de stad is daardoor toegenomen.

Opmerkelijk is de terugval van de groei van het openbaar vervoer in 1994. De Gemeente geeft hier geen oorzaak voor. Ik denk dat deze ontwikkeling te maken zal hebben met een combinatie van gewijzigde busdiensten / lijnen en opstoppingen in de stad door werkzaamheden. Gelukkig is de groei van het Openbaar vervoer daarna weer doorgegaan. Meer bussen per uur en snellere reistijden (niet overal meer stoppen) zullen samen met een lagere prijs (de piekbus) een goed effect hebben op de groei van het aantal passagiers.

Wat zijn de gevolgen voor de bereikbaarheid van Tilburg door de groei/daling?
Doordat de mobiliteit van Tilburg de laatste jaren zo gegroeid is, is het gemeentebestuur dan ook erg bezig met de bereikbaarheid van de stad en van het centrum.
In het algemeen zijn de nadelige gevolgen van de groei van de stad niet groot. Er staan nergens in de stad echt grote files en je kunt met de auto redelijk vlot in de stad komen. Omdat de afgelopen jaren het autogebruik toch wel is toegenomen probeert het gemeentebestuur het gebruik van de fiets en de bus te stimuleren door allerlei acties zoals de piekbus en het verbeteren van de fietsroutes.

Deelvraag 2) Beleid Politiek.
Is de bereikbaarheid van Tilburg verlechterd? Zo ja, wat doet men daar aan?

Deze ontwikkelingen hebben er toegeleid dat de verkeersdruk op de stad is toegenomen.
Vooral het grotere aantal auto's neemt toe. In de tussenbalans over de nota " onderweg naar 2000" moest dan ook geconcludeerd worden dat het doel om de autodruk in 2000 op hetzelfde niveau te houden als in 1990 niet gehaald is. Geconcludeerd moet worden dat het verkeer in de stad sinds 1990 gemiddeld is toegenomen met ongeveer 10% - 15% . Het is vooral drukker geworden op de wegen

Toch kan gezegd worden dat de bereikbaarheid van Tilburg in het algemeen niet slecht is. Als je Tilburg nl. vergelijkt met de echte grote steden van ons land, kun je zeggen dat Tilburg goed bereikbaar is. Je staat nergens lang in de file en je kunt met de auto redelijk snel op iedere plaats waar je wilt komen. Ook met het openbaar vervoer en de fiets zijn verschillende delen van de stad in het algemeen goed bereikbaar. Tijdens de drukke perioden op zaterdag kan het richting centrum wel eens druk zijn, maar je kunt er toch redelijk snel komen en er is meestal wel een parkeer plaats voor de auto en zeker voor de fiets te vinden.

Maatregelen om de bereikbaarheid op peil te houden:
Met allerlei maatregelen probeert Tilburg de stad ook voor de komende jaren bereikbaar te houden. Om de bereikbaarheid van Tilburg zo goed mogelijk te houden worden op plaatsen waar het verkeer meer dan regelmatig slecht doorstroomt maatregelen genomen om dit te verbeteren. Maar het terugbrengen van het autoverkeer en het stimuleren van het fietsgebruik zijn sinds enige jaren het belangrijkste onderwerp voor het verkeer- en vervoersgebruik van de gemeente Tilburg. In de nota " Onderweg naar 2000" worden hier over een aantal maatregelen voorgesteld:

Voor het openbaar vervoer worden allerlei maatregelen genomen, maar de belangrijkste is de versnelling. Mensen gaan pas van het openbaar vervoer gebruik maken als je er snel mee op de plaats van bestemming bent. Dat betekent dat vooral het openbaar vervoer geen last moet hebben van opstoppingen of vertragingen. Door voor een beter en sneller busvervoer te zorgen, kan het openbaar vervoer een alternatief worden voor de auto.
Om dit ook waar te maken worden er door het gemeentebestuur vrije busbanen aangelegd en de verkeerslichten zo aangepast dat de bus voorrang krijgt. Het openbaar vervoer zal zich de komende jaren vooral bezighouden met het versnellen van het buslijn net Tilburg/Goirle. Tenslotte wordt het gebruik van de bus ook bevorderd door allerlei acties om de kosten voor de klant te verlagen, zoals de Piekbus.

Voor de fietsers probeert de gemeente Tilburg het zo aantrekkelijk mogelijk te maken door vrij liggende fietspaden aan te leggen en ze, waar dat mogelijk is, voorrang te geven op het overig verkeer. In de nota " Onderweg naar 2000" zijn een aantal maatregelen opgenomen die gericht zijn op een hogere kwaliteit van de fietsvoorzieningen. Ook nu (1999-2000) wordt er aan een hogere kwaliteit van de fietsvoorzieningen gewerkt. Men is bezig Tilburg te voorzien van een netwerk van fietsvoorzieningen, waarlangs de belangrijkste bestemmingen op een snelle, veilige en comfortabele wijze zijn te bereiken (Sternetroutes) Doordat Tilburg veel in deze Sternet-routes investeert daalt het gebruik van de fiets in Tilburg de laatste jaren niet, terwijl dat in andere steden afneemt!

Deelvraag 3) Bereikbaarheid van het stadscentrum.
Onderzoek naar bereikbaarheid van Tilburg voor bezoekers aan het centrum.

Op zaterdag 6 Februari van 1 uur 's middags tot 5 uur 's avonds ben ik naar de stad in Tilburg geweest om 75 mensen vragen te stellen over wat zij vinden van de bereikbaarheid van Tilburg. Onderstaand staan een aantal tabbellen en grafieken die informatie geven over de ondervraagde personen en hun mening over de bereikbaarheid.

Frequenties
Mening wat er moet veranderen:
6 volwassenen van de 27 ondervraagden en 4 ouderen van de 24 ondervraagden vinden de parkeergelegenheid (voor gehandicapten) slecht. Er moet meer en goedkoper geparkeerd kunnen worden.

2 volwassenen, 1 ouderen en 1 jeugd van de 24 ondervraagden vinden het stadscentrum met de auto niet goed bereikbaar.

Slechts 1 persoon van de ouderen vind dat er te veel wegen versmalt zijn en dat er teveel eenrichtingsverkeer is.

1 van de ouderen vind dat er meer eenrichtingsverkeer moet komen.

En 1 van de volwassenen vind dat het stadcentrum met de auto te makkelijk bereikbaar is.
Mening wat er moet veranderen:

2 volwassenen van de 27 ondervraagden, 2 ouderen van de 24 ondervraagden en 1 jeugd van de 24 ondervraagden vinden dat er meer bussen moeten gaan rjden.

1 persoon van de ouderen vind dat er meer bussen rechtstreeks naar het stadscentrum moeten rijden zodat er minder overgestapt hoefd te worden.

En slechts 1 persoon van de jeugd vind de bus te druk.

Mening over wat er moet veranderen:
2 volwassenen van de 27 ondervraagden, 1 ouderen van de 24 ondervraagden en 1 jeugd van de 24 ondervraagden vinden dat er betere fietspaden moeten komen en vooral op de korvelseweg.

Mening over wat er moet veranderen, overig:
2 volwassenen, 2ouderen en 4 jeugd vinden dat de heuvel moet worden open gesteld.

1 persoon van de volwassenen vind de veiligheid slecht en de straat van het stadscentrum moet beter betegeld worden.

1 persoon van de volwassenen vind dat het moet worden toegestaan om door de stad te mogen rijden.

En 1 persoon van de jeugd vind dat er goedkopere en gezelligere terrassen moeten komen.

12 volwassenen, 11 ouderen en 13 jeugd vinden dat er niets hoefd te veranderen.

Wat is de opvatting van het gemeente bestuur over de bereikbaarheid van Tilburg?

Het beleid van de gemeente Tilburg op het gebied van verkeer en vervoer is in 1991 vastgelegd in de nota " Onderweg naar 2000". Dit beleidsplan geldt ook nu, 8 jaar later nog steeds, zoals pas geleden nog werd bevestigd in het Algemeen Beleidsplan 1997-1999. Wel is er afgelopen jaar een start gemaakt met een hele nieuwe nota over het verkeer- en vervoersbeleid.

In het beleidsplan "Onderweg naar 2000" worden maatregelen voorgesteld om de bereikbaarheid van Tilburg op peil te houden. Vooral de bereikbaarheid van de industrieterreinen moet goed zijn om de werkgelegenheidsfunctie van Tilburg te bevorderen. Daarnaast is ook de bereikbaarheid van het centrum van groot belang omdat hier veel winkels en dienstverlenende bedrijven zijn.

De maatregelen die in het beleidsplan opgenomen zijn bestaan uit 3 onderdelen, nl.
- maatregelen om de (onnodige) mobiliteit te beperken
- maatregelen om de bereikbaarheid en doorstroming te bevorderen en ,
- maatregelen om de leefomstandigheden en de veiligheid te vergroten.

Wat het eerste betreft is de aandacht er vooral op gericht om te voorkomen dat 'voor alles en nog wat' de auto moet worden gepakt. Dat betekent dus dat het gemeentebestuur er veel aan doet om te zorgen dat verzorgende - voorzieningen (winkels, scholen, sport en uitgaansgelegenheid) goed verdeeld zijn over de stad en haar wijken. Buurtwinkels, wijkgebouwtjes, speelterreinen; het zijn allemaal voorbeelden van voorzieningen waar de mensen behoefte aan hebben dat deze in de buurt liggen waar ze wonen. Dat voorkomt onnodige mobiliteit.

Maar naast het terugdringen van onnodige mobiliteit zal Tilburg er toch voor moeten zorgen dat de stad goed te bereiken is. Voor de economische ontwikkeling van Tilburg (werkgelegenheid !!) is dit een voorwaarde. Daarom is er de afgelopen jaren veel energie en geld gestopt in de planning en de aanleg van de tangenten (= de ringweg om Tilburg die meteen een snelweg verbinding vormt tussen belangrijke industrie gebieden; zie afbeelding). Daarnaast zijn er veel maatregelen genomen om op plaatsen, waar het verkeer vaak slecht doorstroomt, deze doorstroming te verbeteren.

Het derde onderdeel van het beleidsplan gaat over het zoeken naar mogelijkheden om de veiligheid en de leefbaarheid te verbeteren. Een belangrijk onderdeel hiervan is het terugdringen van het autoverkeer in de woonwijken en het stimuleren van het fietsverkeer. Wat dit laatste betreft heeft Tilburg zelfs landelijke bekendheid gekregen omdat er een erg ver doorgevoerd plan werd uitgewerkt om fietsvoorzieningen en de fietsenstalling op een plaats te brengen. Bij het bevorderen van de veiligheid horen ook de maatregelen die er voor zijn om het oversteken van de wegen te beveiligen.

Kortom: om bereikbaarheid te kunnen garanderen inclusief een goede leefbaarheid zorgt men voor goede wegen en goede verbindingen maar wel zo dat er voor de bewoners geen voortdurende overlast is en dat er genoeg veiligheid is.

Met allerlei maatregelen probeert Tilburg de stad ook voor de komende jaren bereikbaar te houden. Dit doen ze door veel aandacht te besteden aan de alternatieven van de auto: de bus en de fiets. Voor bussen worden allerlei maatregelen genomen, zodat ze weinig last hebben van opstoppingen en vertragingen. Er worden busbanen aangelegd en de verkeerslichten worden aangepast zodat de bussen voorrang krijgen. Het gebruik van de bus wordt ook bevorderd door allerlei acties zoals de Piekbus. Voor de fietsers probeert het bestuur het zo aangenaam mogelijk te maken door vrijliggende fietspaden aan te leggen en ze, waar dat mogelijk is, voorrang te geven op het overige verkeer.