Willem van Oranje

2. Voorwoord Dit werkstuk gaat over Willem van Oranje. Ik heb mijn werkstuk over Willem van Oranje gehouden, omdat hij in Nederland heel bekend is. Maar ook omdat hij in Delft gewoond heeft, vermoord is, en begraven is. Iedereen kent Willem van Oranje vast wel. Hij leefde omstreeks 1550. Hij is vermoord in het Prinsenhof. Hij heeft een heel groot praalgraf in de Nieuwe Kerk in Delft. Ik vind het best leuk om dit werkstuk te maken. Bij sommige hoofdstukken komen wel een beetje moeilijke woorden voor, maar ik wist niet hoe ik ze anders moest opschrijven. Veel leesplezier met het lezen van dit werkstuk. 3. De stamboom
3.1. Zijn ouders Willems ouders heten Juliana van Stolberg en Willem van Nassau. Juliana van Stolberg was 27 jaar oud toen Willem werd geboren. Zowel Juliana als Willem waren al eens eerder getrouwd alleen haar man en zijn vrouw waren al overleden. Sinds toen waren ze allebei weer alleen. Zij kenden elkaar toen al heel goed. In die tijd was het dan vanzelfsprekend dat ze na die droevige tijd in hun leven met elkaar zouden trouwen. Juliana had toen al twee zoons en twee dochters en Willem had al één dochter. Willem van Oranje had later elf broers en zussen plus dan nog twee halfbroers en drie halfzussen. In 1559 stierf Willem van Nassau en 21 jaar later in 1580 stierf ook Juliana van Stolberg. Hiernaast zie je een plaatje van zijn

Ouders Willem van Nassau en
Juliana van Stolberg. 3.2. Zijn vrouwen Willem van Oranje heeft in totaal vier vrouwen gehad. In 1551 trouwde hij met Anna van Egmond. Zij was gravin van Buren. Toen zij trouwden waren ze allebei pas achttien jaar oud. Anna was het enige kind van twee hele rijke ouders. In 1558 stierf Anna van Buren, toen was Willem weer alleen. Hij ging op zoek naar een nieuwe vrouw. In 1561 trouwde hij voor de tweede keer nu met de zeventien-jarige Anna van Saksen. In 1567 ging Anna van Saksen bij hem weg. Ze ging weg omdat ze gek werd en aan de drank
raakte. Hiernaast zie je een plaatje van Anna van
Saksen. Toen was hij weer alleen en hij ging voor
de tweede keer op zoek naar een nieuwe vrouw. In 1575 trouwde Willem weer, ditmaal met Charlotte van Bourbon. Zij was negenentwintig. En ze kwam uit Frankrijk. In 1582 werd Willem het slachtoffer van een aanslag
door Jean Jaureguy. Zijn vrouw heeft toen 24 uur lang de wond dicht moeten
drukken. Willem overleefde het, maar zijn vrouw stierf
van uitputting. Willem had snel weer een nieuwe vrouw gevonden. Hij trouwde toen voor de vierde keer, ditmaal met Louise de Coligny. Zij was achtentwintig jaar, terwijl Willem al vijftig was. Willem werd in 1584 voor de ogen van zijn vrouw neergeschoten. Hiernaast zie je een plaatje van zijn vierde vrouw: Louise de Coligny 3.3. Zijn kinderen Willem had in totaal 15 kinderen. Met zijn eerste vrouw Anna van Egmond kreeg hij drie kinderen. Zijn eerste kind met Anna van Egmond stierf al toen ze twee was, ze heette Maria. Eén jaar later kregen ze een zoon Filips Willem en twee jaar later kwam hun laatste kind ook haar noemden ze Maria. Met zijn tweede vrouw Anna van Saksen kreeg hij vijf kinderen. Het eerste kind heette Anna, zij stierf al in het jaar dat ze geboren werd. Daarna kregen ze nog een dochter haar noemden ze ook Anna. Toen kwam er een Maurits die maar twee werd er kwam daar na nog een Maurits die wel een langer leven had en hun laatste kind heette Emilia. Van zijn derde vrouw Charlotte de Bourbon kreeg hij zes dochters van hun zal ik niet al de namen noemen. En van zijn laatste vrouw Louise de Coligny kreeg hij maar één zoon, want Willem stierf toen zijn zoon zes maanden oud was. Op de volgende bladzijde zie je nog de hele stamboom van Willem van Oranje.
4. Willems jeugd Willem werd geboren op 24 april 1533. In zijn geboorteregister staat "Des morgens tussen twee en drie uur, het dichts bij drie in de voormiddag". Ze bedoelen dat hij ongeveer kwart voor drie 's middags is geboren. Hij is op slot Dillenburg geboren, dat ligt in hartje Duitsland. Hij had veel broers en zussen en in dat kasteel leefde ook nog een neefje Ernst van Schaumburg. Zijn ouders waren jong gestorven dus toen was hij bij zijn oom en tante gaan wonen. De vader en moeder van Willem. De ouders van Willem waren erg streng. Op verschillende plaatsen in het kasteel hingen hun huisregels waar iedereen zich aan moest houden. Willem ging bij slot Dillenburg naar een hofschooltje wat zijn moeder gesticht had. Daar kwamen ook kinderen uit omliggende kastelen. In de laagste klassen kregen de jongens en meisjes hetzelfde onderwijs. Later leerden de meisjes wel andere dingen. 5. Willem erft van zijn neef Op een dag kwam er bericht dat René van Chalon een neef van Willem was overleden. Die René had gezegd dat Willem al zijn bezittingen zou erven. Eén van die bezittingen was een kasteel met een stuk land in Frankrijk. Keizer Karel de Vijfde, die het eigenlijk voor het
zeggen had bij zulk soort dingen ging ermee
akkoord. Maar hij stelde één voorwaarde dat Willem, die
prins van Oranje moest worden, verder zou
worden grootgebracht in Brussel. In het hof van
Karel de Vijfde. Daar zou hij ook een Rooms- Katholieke opvoeding krijgen terwijl hij op slot
Dillenburg Protestants werd opgevoed. In het voorjaar van 1545 nam Willem afscheid van zijn ouders, broers, zussen en het grote slot
Dillenburg.Hij ging op weg naar Brussel. Zijn vader bracht hem weg. In de jaren dat Willem
in Brussel was had hij helemaal geen contact meer
met zijn ouders. Hij kreeg daar in Brussel niet eens

even de tijd om hen een brief te sturen. Toen hij achttien werd, was hij meerderjarig en mocht nu meer dingen zelf beslissen. Hij schreef toen gelijk een brief naar slot Dillenburg. Willem ging toen in een paleis wonen waar Maria van Hongarije had gewoond. Karel de Vijfde kwam hem daar nog vaak opzoeken, want hij was bijzonder gesteld op hem. Karel de Vijfde vond het alleen wel jammer dat Willem het niet zo goed kon vinden met zijn zoon Philips de Tweede. Want Philips zou hem later opvolgen. Willem vond Philips maar een achterbaks jongetje. Later zou er ook nog behoorlijk wat gebeuren tussen hun twee. 6. Hoofd van het huis van Nassau Toen Karel de Vijfde afstand nam van de regering en dus ook niet meer hoofd was van het huis waar Willem woonde werd Willem hoofd van het huis van Nassau. Deze taak vatte hij ernstig op. Willem van Oranje was in deze tijd één van de machtigste mensen van Nederland geworden. Hij was namelijk hoofd van het huis van Nassau, maar hij was ook nog eens stadhouder van Utrecht, Holland en Zeeland. Hij was niet officieel stadhouder van die gebieden, hij was in dienst voor de Spaanse koning. 7. Een boosaardig plan In 1559 toen Willem een bezoek bracht aan Frankrijk ontmoette hij Hendrik de Tweede. Die vertelde Willem over een plan van Philips de Tweede en
hem zelf om alle Protestanten in Nederland te vermoorden. Protestanten waren de aanhangers van Luther en Calvijn. Hendrik praatte eigenlijk zijn mond voorbij, want hij dacht
dat Willem allang van dat plan afwist. Hoewel Willem zelf
Rooms-Katholiek was schrok hij erg van wat hij hoorde. Hij vond dat iedereen zijn eigen godsdienst mocht bepalen. Hij was het er niet mee eens om alle protestanten te ver- moorden. In een toespraak tot de Raad van State [soort regering] op oudejaarsdag 1564 kwam Willem ervoor uit om er niet
aan mee te doen om de Protestanten te vermoorden. Philips de Tweede Willem en Philips hadden niet alleen ruzie over godsdiensten, maar ook over andere zaken.Toen Philips een aantal jaren erg machtig was besloot hij te proberen om meer macht in Nederland te krijgen. De Staten [belangrijke mensen] hadden het in Nederland te veel voor het zeggen vond Philips. Philips stuurde Hertog Alva naar Nederland, hij moest belasting invoeren. Philips wou zo zijn inkomsten flink uitbreiden. Eigenlijk had hij dat geld helemaal niet nodig. Hij leefde al heel luxe vergeleken met andere machtige personen uit die tijd. Willem van Oranje was daar woedend over hij vond dat Philips niet al het geld van de mensen mocht afpakken. Vanaf dat moment waren Willem van Oranje en Philips de Tweede twee grote vijanden. 8. Terug naar Dillenburg Willem vond dat het niet meer veilig was in Breda waar hij woonde hij dacht dat Philips vast wel weer één plannetje had. Daarom ging hij met zijn gezin en zijn 150 personeelsleden terug naar Duitsland naar kasteel Dillenburg. Willem van Oranje werd er met open armen ontvangen. Hoewel ze eigenlijk te weinig

geld hadden om iedereen eten te geven. Ze verkochten daarom kostbare familiestukken. Zo hadden ze wel genoeg geld. Bij zijn vertrek naar Duitsland ging Willems oudste zoon, Philips Willem niet mee. Hij studeerde in Leuven. De haat van de Spaanse koning ging zover, dat toen hij Willem van Oranje niet meer kon pakken, hij wraak nam op zijn oudste zoon die nog wel in Nederland was. Deze werd in Leuven gevangen genomen en naar Spanje gebracht. Willem van Oranje heeft hem nooit meer teruggezien. Af en toe schreven ze nog brieven, maar voor de rest hadden ze geen contact meer met elkaar. 9. Zwaardere offers Op kasteel Dillenburg vonden ze het erg vervelend dat ze hun familiestukken moesten verkopen, maar er werden nog zwaardere offers van hun gevraagd. Want in 1568 stierf Willems broer graaf Adolf in een gevecht met Spanje bij Heiligerlee. Vier jaar later stierven zijn broers Lodewijk en Hendrik ook in een gevecht tegen Spanje bij Mookerhei. Na dat gevecht waren ze spoorloos verdwenen. Nooit meer hoorde de familie iets van hun. Ze wisten toen eigenlijk wel dat ze dood waren. Willem van Oranje en zijn moeder hadden het er het moeilijkst mee. Lodewijk was lang de lievelings broer van Willem geweest. Lodewijk en Willem hadden ook jarenlang samen in Breda gewoond. Nadat zijn broers gestorven waren ging Willem weer terug naar de Nederlanden, waar hij leiding gaf in de strijd tegen Spanje. Dus tegen zijn vijand Philips de Tweede. 10. Beschermer van de Nederlanden In 1572 werd Willem tijdens een vergadering in Dordrecht benoemd tot beste lid van de Staten van Holland en tot beschermer van de Nederlanden. In 1575 werd hij officieel stadhouder van Holland en Zeeland. Het verschil met vroeger toen hij stadhouder was is dat hij toen in dienst was van de Spaanse koning en nu niet meer. Eigenlijk was Philips de Tweede nog heerser in Nederland , maar daar merkte je niet veel van. Bijna iedereen vond dat hij hier niks meer te zeggen had. De Nederlanders kwamen in opstand en trokken zich niks meer van Philips de Tweede aan. Philips legde zich hier niet bij neer. Hij ging naar de Paus toe, de Paus moest aan het volk vertellen dat er in de wet stond dat de Rooms-Katholieken de Spanjaarden niet mochten tegenwerken. 11. Willem de Zwijger Willem van Oranje is altijd een rustige man geweest. Hij dacht eerst na voordat hij wat zei. Soms vertelde hij ook helemaal niks als hem dat handig leek. Daarom heeft hij de bijnaam Willem de Zwijger gekregen. Het is eigenlijk alleen maar spottend bedoeld. Willem had ook een verweerschrift dat is een soort verhaal waarin je de schuld van dingen van je af schrijft. Willem had in dat verweerschrift al de schuld naar Philips de Tweede geschoven. Philips had ook geprobeerd Willem om te kopen. Hij zei jouw zoon wordt vrijgelaten, maar alle spullen die van Philips waren weggenomen wou hij weer terug en zijn schulden van de oorlog moesten worden betaald. Willem mocht dan zijn eigen godsdienst uitkiezen. Willem mocht de Spaanse koning ook niet meer tegenwerken. Maar Willem ging er niet op in. In zijn verweerschrift schreef hij dit:'' Waarvoor heb ik mijn goederen gegeven? Was het om mij te verrijken? Waarvoor heb ik mijn broers verloren? Was het om er nieuwe te vinden? Waarvoor heb ik mijn zoon al zo lang in gevangenschap gelaten? Kunt gij mij een ander geven? Waarvoor heb ik mijn leven zo dikwijls in gevaar gesteld? Welk loon heb ik te wachten na mijn langdurige diensten en de bijna volslagen schipbreuk van al mijn aardse vermogen, tenzij de roem voor u de vrijheid verworven te hebben?'' Hij sloot zijn brief met deze woorden "Je Maintiendrai: Ik zal handhaven'' Die laatste woorden staan nu in het wapen van Nederland. 12. Moord
12.1. Een oproep van Philips Philips kwam in 1580 met een oproep, als je Willem van Oranje zou vermoorden zou je geen straf krijgen maar een beloning van 25000 gouden kronen. 12.2. Vermoord! Op tien juli 1584 kwam er een eind aan het leven van Willem van Oranje. Willem werd vermoord door Balthasar Gerards bij het Prinsenhof in Delft. Willem werd neergeschoten voor de ogen van zijn vierde vrouw Louise de Coligny. Zijn vrouw knielde bij hem neer, maar ze kon niks meer doen. De lijfwachten van Willem van Oranje gingen achter de moordenaar aan. De laatste woorden, die Willem van Oranje fluisterde, waren ''Heere God, wees mijn ziel en dit arme volk genadig". Toen was zijn leven ten einde. Willem van Oranje is de geschiedenis ingegaan met de naam de Vader des Vaderlands. Balthazar Gerards was met een smoes het Prinsenhof binnen gekomen. Na drie kogels was Willem van Oranje al dood. De moord op Willem van Oranje Het was de lijfwachten uiteindelijk gelukt om Balthazard Gerards te vangen. Hij kreeg de zwaarste straf uit de geschiedenis van Delft. Dit was zijn straf: eerst werd met een gloeiende tang zijn rechterhand afgeknipt toen werd er precies zesmaal in zijn armen en benen geknipt. Zijn armen en benen moesten er wel aan blijven, want hij zat daarmee vastgebonden. Daarna werd hij levend gevierendeeld [uit elkaar getrokken]. Later werd hij ook nog eens onthoofd toen was hij wel al dood. Zijn armen en benen werden aan de stadspoorten opgehangen en zijn hoofd werd op een spies geprikt en op de markt tentoongesteld. Niemand weet wat er met de rechterhand van de moordenaar is gebeurd.
13. Het graf van Willem van Oranje
13.1. Het praalgraf Het grootste deel van de familie van Oranje bevindt zich in de Nieuwe kerk in Delft. Ze zijn begraven in de kelder onder het praalgraf [siergraf] van Willem van Oranje. In de Nieuwe kerk liggen nu 42 mensen van de familie van Oranje. Er zijn nog zes plaatsen vrij. Zij liggen allemaal in de kelders van de kerk er zijn nu twee kelders bijna helemaal vol met mensen van het koninklijke graf. Prinses Juliana en koningin Beatrix worden daar ook begraven. Op het plaatje zie je waar de vier bekendste van de Oranjes liggen. De vier bekendste zijn: koning Willem1, prins Hendrik, koningin Wilhelmina en natuurlijk Willem van Oranje. Toen Willem van Oranje stierf werd hij dus begraven in Delft in de kelder van de Nieuwe Kerk. Eerst had hij nog niet zo'n praalgraf. Maar Louise de Coligny drong bij de Staten-Genaraal er op aan dat Willem een groot praalgraf zou krijgen. Zij zou later naast Willem begraven worden onder zijn praalgraf. De Staten-Generaal waren het daar mee eens. Ze kozen de beste beeldhouder van het land: Hendrick de Keyser. Hij bedacht een praalgraf wat leek op het graf van de Franse koning Henri II. Hij maakte het graf van allerlei soorten marmer. Hij had ook allemaal figuren gemaakt voor bij het graf zoals huilende kinderen, wapenschilden en doodskoppen. Op het praalgraf is Willem van Oranje liggend afgebeeld. Bij zijn voeten ligt ook nog een hond. Men zegt dat deze hond de hond van Willem van Oranje is. En dat hij na de dood van zijn baasje niets meer wou eten en drinken. Daardoor is hij dood gegaan. Er staan nog veel meer beelden bij het praalgraf. Ze hebben allemaal een betekenis, maar die zal ik niet allemaal gaan vertellen. Hendrick de Keyser de ontwerper van het graf stierf één jaar voordat het graf klaar was. Zijn zoon nam het laatste werk nog over. De totale kosten van het praalgraf waren 28000 gulden, dat was toen heel veel geld. Eigenlijk moest Willem in het familiegraf in Breda worden begraven, maar omdat Breda bezet was door de Spanjaarden werd Willem in zijn woonplaats begraven. De kist van WilIem van Oranje is heel groot. Men dacht altijd dat de kistenmaker de kist per ongeluk te groot gemaakt had. Maar dat is niet zo. Want de houten kist ging snel rotten en toen hebben ze de kist in een grotere kist gelegd. In 1940 dus in de oorlog had men een koepel van 2½ cm dik staal om het graf gebouwd. Om het graf tegen luchtaanvallen te beschermen. 13.2. De restauratie van het graf. Op dit moment zijn ze bezig met het restaureren van het praalgraf. Daar zijn ze al in 1996 mee begonnen, maar eind dit jaar is het waarschijnlijk klaar. Ze hebben het graf gerestaureerd, doordat het werd aangetast door allerlei stoffen. Die stof is zout dat is dan geen keukenzout maar je noemt het ook zout. Dat zout zat in de steen, als het er dan warm was ontstonden er kristallen en die kristallen drukten het steen kapot. Was het er vochtig dan namen die kristallen het vocht op daardoor ging de steen uitzetten. In het hele graf zit van dat zout. De bovenste delen waren erger beschadigd dan de onderste delen. Het beeld van Willem van Oranje vond men dat helemaal niet zo erg beschadigd was. Men had verwacht dat het beeld heel erg beschadigd zou zijn. Niemand wist waar dat zout vandaan kwam. Dat werd later wel duidelijk. Het bleek de mortel te zijn dat is een soort spul waar je de stenen als het ware mee op elkaar plakt. In die mortel zat zout en in al die eeuwen trok dat zout in het marmer. Men heeft geprobeerd de mortel zo goed mogelijk te verwijderen. Alle delen van het graf liggen nu in grote waterbassins, zo hoopt men dat het zout uit het marmer gaat. Ik ga nu vertellen in welke fases ze het allemaal hebben gedaan. Fase 1 van 1996-1997: - Bouwketen, hekken en platen worden in de kerk aangebracht. - Van het beeld van Willem van Oranje wordt een afdruk gemaakt voor als het kapot gaat, dan kunnen ze het beeld weer opnieuw maken. - Een hijsinstallatie wordt bij het monument geplaatst. Fase 2 1997: - De marmeren onderdelen worden uit elkaar gehaald de mortel wordt verwijderd en er wordt gecontroleerd of er zout in het marmer zit. - Het beeld van Willem van Oranje wordt weggehaald. Fase 3 1997-1998: - Ze gaan het marmer waar zout in zit ontzouten in een keet naast de kerk. - Er wordt een nieuwe plaat gemaakt waar het graf op te staan komt. Fase 4 1998-1999: - Alle delen van het graf worden weggehaald. Sommige delen worden naar Duitsland vervoerd, die delen gaat men daar restaureren. Fase 5 2000: - De voorbereiding van het terugplaatsen van het graf begint. - Het beeld van Willem is klaar. Fase 6 2000: - Het hele graf wordt in de was gezet. - Het graf wordt teruggeplaatst in de kerk. Men is nu bezig met fase nummer 5. 16. Het Wilhelmus Iedereen in Nederland kent vast wel een stukje van het Wilhelmus. Maar bijna niemand kent het hele Wilhelmus uit zijn hoofd. Het Wilhelmus is het volkslied van Nederland. Bij een voetbalwedstrijd van Nederland wordt op het begin altijd het Wilhelmus gezongen. Bijna geen één
speler zingt mee. De meesten houden hun mond dicht en sommige proberen nog een beetje mee te mompelen. Het Wilhelmus is niet altijd het Nederlandse volkslied geweest vroeger was het een strijdlied van Willem van Oranje. Het Wilhelmus is omstreeks 1570 geschreven. Men weet nog steeds niet precies wanneer het Wilhelmus is geschreven. Als je naar alle coupletten kijkt zie je dat alle beginletters van de coupletten de naam Willem van Nassov vormen. Pas in 1937 werd het Wilhelmus ons volkslied. Hieronder zie je de oorspronkelijke tekst van het Wilhelmus. 15. Nawoord. Ik hoop dat jullie dit werkstuk allemaal leuk vonden. Ik zelf vond het in ieder geval wel leuk om te maken. Ik heb helaas geen foto's van het graf van Willem van Oranje kunnen maken, want het graf werd gerestaureerd. De informatie voor mijn werkstuk heb ik in de Openbare Bibliotheek gehaald. Ook ben ik naar de Nieuwe Kerk gegaan. Daar was een soort tentoonstelling over de kerk. En over het graf van Willem van Oranje. Daar zag je ook al weer een paar pilaren van het graf van Willem van Oranje staan. Ik heb daar ook gevraagd of ze informatie hadden over het restaureren van het praalgraf. Dat hadden ze, vandaar dat ik dat over die fases van het restaureren van het praalgraf kon vertellen. 16. Bronvermelding Willem van Oranje Junior informatie. In naam van Oranje Tijdschriftenbundel. Nieuwe Kerk Oude Kerk Delft Foldertje, gekregen bij de Nieuwe Kerk. Restauratie grafmonument Willem van Oranje Foldertje, gekregen bij de Nieuwe Kerk. Delft het complete verhaal

Auke Herrema en Peter