Zinloos geweld

Hoofdstuk 1: Wat is geweld? Geweld is schade toebrengen aan mensen dieren of dingen. Hierbij kan je gebruik maken van, lichamelijk geweld. Slaan, schoppen, neerschieten, mishandelen. Maar ook geestelijk geweld, de gevoelens van iemand kwetsen schelden, negatieve vooroordelen, iemand uitlachen of doodzwijgen. Structureel geweld komt ook voor. Dat zit als het ware ingebakken in de structuren en wetten van onze samenleving. Je kunt BV denken aan armoede. Miljoenen mensen lijden honger maar er zijn voldoende grondstoffen in de wereld. Het probleem zit in de verdeling. De rijken willen niet echt met de arme delen. Ze profiteren van hun armoede. Dat is structureel geweld. Het verpest het leefmilieu zodat dieren, planten en mensen eronder lijden. Er zijn nog meer soorten geweld. Denk bijvoorbeeld aan seksueel geweld. Je kunt dat ook zien op bepaalde plekken. Mensen praten dan van straatgeweld, huisgeweld, horecageweld en tv geweld die op ons afkomen via computerspelletjes, film, en strips dit noemen we omgevingsgeweld. Ook vandalisme of vernielen, zoals dingen stuk maken om daarmee andere te kwetsen is een vorm van geweld. Een apart verhaal is oorlogsgeweld. Zo rond de eeuwwisseling waren er bijna 30 oorlogen en burgeroorlogen op de wereld. Sommige mensen zeggen dat het komt omdat er zoveel wapens zijn en zoveel mensen geld verdienen aan wapens. Waar het ook aan ligt, kinderen vrouwen en burgers zijn het slachtoffer. Geweld leeft als mogelijkheid in alle mensen. Iedereen heeft er mee te maken als dader of als slachtoffer. De reactie van mensen op geweld, bijvoorbeeld beelden op tv, zijn heel verschillend. We zien vaak drie soorten reacties. Afhankelijk van de situatie hebben we waarschijnlijk allemaal ervaringen met reacties.BV
Angst: mensen zijn angstig als ze zelf (of een familielid) worden bedreigd. Onverschilligheid: Mensen zijn onverschillig over verkeersdoden, tenzij het hen overkomt. Per week komen in Nederland gemiddeld 25 personen om in het verkeer. Mensen zijn ook onverschilliger wanneer geweld ver weg is. Je kunt je niet overal druk om maken. Fascinatie: De meeste mensen vinden sommige vormen van geweld spannend en leuk. Geweld in de sport en in detectives en films fascineren. Denk aan populariteit van hanengevechten en stierenvechten. Het is vreemd dat we het woord ‘beestachtig’ gebruiken voor mensen. Beesten zijn veel netter. Roofdieren zijn vaak wel gewelddadig om te overleven maar ze richten zich zelden tegen soortgenoten. Het loopt bij dieren ook niet zo uit de hand zoals bij mensen.
Hoofdstuk 2: Wat is zinloos geweld? Sinds eind jaren negentig kennen we het begrip zinloos geweld. Mensen worden op straat zomaar aangevallen en in elkaar geslagen, soms met de dood tot gevolg. Zinloos geweld gaat bijna altijd samen met alcohol en drugsmisbruik. En de daders zijn bijna altijd mannen en jongens. Hoe zou dat toch komen? Duizenden mensen hebben sindsdien meegedaan aan stille tochten tegen geweld. Ook zijn er tientallen monumenten opgericht voor slachtoffers. Mensen ervaren massaal daast de straat onveilig is. Er is veel kritiek op het woord zinloos omdat je zou kunnen denken dat er ook zinvol geweld bestaat. Sommige mensen vinden het beter om te praten over redeloos geweld. Overigens is deze vorm van geweld niet van de laatste 10 jaar. Op elke jaarmarkt of kermis in het verre verleden kwamen mannen door messteken om het leven. Het is alleen dat het lijkt alsof we het niet meer pikken, Jongeren willen veilig uit kunnen gaan. Agressie
Agressie kun je omschrijven als levensenergie. Het is een positieve of negatieve drift om iets te bereiken. Positieve agressie kunnen we dan zien als de kracht om iets tot stand te brengen. Je gaat er helemaal voor. Negatieve agressie is de energie om iets stuk te maken. Schade toebrengen aan anderen. Dan wordt het geweld. In het alledaags spraakgebruik is agressie negatief. Bekend is de frustratieagressie theorie. Frustratie betekent teleurstelling. Wanneer mensen ergens teleurgesteld over zijn (gefrustreerd zijn), dan kunnen ze echt agressief worden. Kwaad en woedend en dat kan uitlopen in gewelddadig gedrag zoals vernielingen en vechten. Conflicten
Een conflict is een tegenstelling op grond van verschillen. Mensen maken dagelijkse tientallen conflicten mee. Belangenconflicten: Bijvoorbeeld: twee kinderen willen fietsen en er is maar één fiets. Ze hebben allebei hetzelfde belang in die ene fiets. En geen van beiden wil fietsen met de ander achterop. Ze willen ook allebei ergens anders heen. Dan is er een conflict
Waardenconflicten: Waarden geven aan wat je belangrijk vindt in je leven, Wat voor jouw waarde heeft. Bijvoorbeeld dat je dieren respecteert. Zo kan je in conflict komen met een dierenbeul. Machtsconflict: conflicten door een verschil in macht. ‘ ik ben de baas en dat je doet omdat ik het zeg’. Het zijn conflicten tussen mensen in verschillende posities maar ook binnen een groep spelen conflicten. Wie heeft de leiding? Wie bepaalt wat we gaan doen? Hoe ga je om met deze conflicten? In 99% van de gevallen lopen conflicten tussen mensen goed af. Mensen zijn zeer vaardig in het oplossen van conflicten. Maar je moet het wel leren. Dat begint al in de wieg. Kinderen nemen ongemerkt gedrag over van ouders en opvoeders. Wanneer ouders altijd tegen elkaar schreeuwen en elkaar verwijten maken, denk je als kind dat het normaal is. Later met je vriendjes in de zandbak merk je ook dat het ook anders kan. Bijna iedereen weet uit ervaring dat praten en samenwerken beter is dan vechten. Timmer er maar bovenop
Kinderen en jongeren kunnen niet beter of slechter met conflicten omgaan dan volwassenen. Ze hebben andere manieren om het te uiten. Kleine duwen, schreeuwen en met een schepje slaan. Bijten wil ook wel eens helpen.Bijna alle opvoeders verbieden dat en zo leren kinderen dat er andere manieren zijn om conflicten op te lossen. Je kunt dan wel een keer winnen maar handig is het niet. Als je later achter de kassa zit of drankjes uitdeelt in het vliegtuig kun je er ook niet op timmeren. Weg met die messen
Conflicten zijn een tegenstelling. Wanneer tegenstellingen lang bestaan en de mensen zich diep gekwetst voelen en er bovendien nog een wapen voorhanden is, kan een conflict escaleren in geweld of agressie. Het loopt helemaal uit de hand. Het is een vreemd idee dat veel jongeren denken dat een mes de veiligheid vergroot. Dat lijkt maar zo. In de praktijk ga je het ook makkelijker gebruiken. De kans is groot dat je door het mes van een ander geprikt wordt. Vooroordelen
Eén van de belangrijkste oorzaken van conflicten zijn vooroordelen. Dat zijn gedachten die je over groepen mensen hebt waarvan je denkt dat ze waar zijn. Maar ze zijn niet waar. Bijvoorbeeld: alle bejaarden zijn saai, gehandicapten zijn zielig, jongens moeten altijd stoer zijn, Surinamer zijn lui, voetbalsupporters zijn agressief. Dat soort beweringen. Alle mensen hebben vooroordelen. Je bent er niet mee geboren.Je hebt ze aangeleerd. Dit wordt ook wel aangeleerdgedrag genoemd. Het plezierige daarvan is dat je ze ook weer kunt afleren Mensen zijn wel geboren met het vermogen vooroordelen te maken. Vooroordelen beschermen tegen het vreemde dat bedreigend kan zijn. Het gaat vaak mis als er helemaal geen bedreiging is. Vooroordelen kunnen leiden tot conflicten, soms met geweld. Hoofdstuk 3: Waarom plegen mensen geweld? Er is nog veel onderzoek voor nodig om deze vraag te kunnen beantwoorden. Toch kunnen we grofweg de volgende motieven en achtergronden onderscheiden. Incidenteel wangedrag

In de meeste gevallen zijn geweldsplegers achteraf zelf het meest verbaasd en geschokt over wat ze hebben gedaan. Kleine irritaties die zich ophopen en een gebrek aan zelfbeheersing zijn voldoende om de vlam in de pan te doen slaan. Met name het verkeer blijkt een vruchtbare voedingsbodem. Onder deze groep van geweldplegers vinden we relatief veel daders van volwassen leeftijd.Maar ook door verveling van (hang)jongeren. Zie krantenknipsel vorige blz. Voor de ‘kick’ Een goede tweede vorm van geweldsincidenten op straat is veelal met jonge mannelijke daders die ‘niet vies’ zijn van een vechtpartijtje. Geweld is dan ook een vorm van amusement. Dit geweld valt onder de noemer ‘kickgedrag’. Onder invloed met name van alcohol, uit stoerheid, of eenvoudigweg om de kick, belandt met in ruzies of vechtpartijen. Meestal lopen deze confrontaties met een sisser af en blijft het geweld beperkt tot wat men noemt ‘enkele droge klappen’. Maar niet altijd. In sommige gevallen loopt het volledig uit de hand en vallen er zwaardere klappen. Vooral als er wapens in het spel zijn, kunnen dergelijke min of meer onschuldig begonnen kleine vechtpartijen grote gevolgen hebben. Als deze jongeren ouder worden, stoppen ze meestal wel met dit gedrag. Geweld met een ‘doel’ eelt met een ‘doel’Bij een kleiner deel van het geweld op straat zien we dat geweldpleging onderdeel is van breder patroon van crimineel gedrag. De groepen waar we op doelen, omschrijven onderzoekers, politici, en beleidsmakers als ‘meelopers en harde kern’. Hier krijgt het geweld een andere functie: men wil er iets mee bereiken. De voorgaande vormen van geweld kunnen we omschrijven als onbedoeld geweld. Dit meer criminaliteitsgerelateerde geweld is echter doelbewust, onbedoeld. Er is nog een duidelijk verschil: het heeft veel minder emotionele achtergrond en komt voornamelijk voort uit berekening.Daarom spreken we ook wel van instrumenteel geweld. Dat kan overigens breed worden ingevuld.Motieven kunnen uiteenlopen van bijvoorbeeld het benadrukken van macht. Het is de vraag in hoeverre deze vorm van geweld nog valt onder onze definitie van zinloos geweld. Maar voor een slachtoffer is dat natuurlijk niet echt belangrijk. Gestoord gedrag
Tenslotte voldoet nog een klein percentage aan het bekende schrikbeeld van zinloos geweld: incidenten waarbij uit het niets en min of meer toevallig iemand slachtoffer wordt. Zoals een oudere man die de krant zit te lezen aan de leestafel van de openbar bibliotheek en zomaar door een psychisch gestoorde man wordt doodgestoken. Bij een klein gedeelte van de geweldplegers liggen er
Psychologische problemen en/of psychiatrische problemen ten grondslag aan het gedrag. Deze gaan vaak gepaard met overmatig alcohol - en drugsgebruik. De omvang van deze groep is nog onbekend. Hoofdstuk 4: Daders en slachtoffers Daders
Geweld op straat is voor het overgrote deel een mannen - aangelegenheid. In slechts één op de 10 gevallen een vrouw. Daarbij gaat het dan meestal om groepjes meisjes die andere meisjes in elkaar slaan. Bijna driekwart van de dader is jonger dan 25 jaar. De meeste daders komen duidelijk uit de groep van 12 jaar tot en met 17 jaar. Slachtoffers
De leeftijden van de slachtoffers liggen hoger. Sommige lopen door hun beroep meer risico’s Politiemensen bijvoorbeeld. Maar ook horecamedewerkers, buschauffeurs, treinconducteurs, verplegers in ziekenhuizen of mensen van de Sociale Dienst. Meisjes en soms jongens die alleen fietsen lopen ook een grotere kans om slachtoffer te worden. Het komt bijna niet voor dat daders of slachtoffers jonger zijn dan twaalf jaar, of ouder dan zestig jaar. Groepen
Verder blijkt uit onderzoek dat daders in de meeste gevallen met leeftijdsgenoten vechten. De daders jonger dan 25 jaar plegen vaker dan andere daders geweld tegen oudere slachtoffers. Vooral de jongere daders plegen geweld in groepsverband. Dit gaat op voor driekwart van de jongeren onder de achttien jaar en voor tweederde van de jongeren tussen de 18 en 24 jaar. Tweederde van de daders boven de 24 jaar pleegt de geweldsdelicten juist alleen. Getalsverhouding
De krachtsverhouding tussen daders en slachtoffers wordt onder meer bepaald door het aantal daders tegenover het aantal slachtoffers. Vier jongens die gezamenlijk een meisje in elkaar slaan, geven een ander beeld dan twee jongens die elkaar met honkbalknuppels te lijf gaan. In iets meer dan de helft van de geweldsincidenten zien we één dader tegenover één slachtoffer. In ongeveer één op de drie gevallen is het slachtoffer sterk in het nadeel. Meerdere daders vallen dan één slachtoffer aan. In één op de tien gevallen speelt de geweldpleging zich af tussen meerdere daders en slachtoffers. Letsel

Vrijwel alle daders komen er zonder kleerscheuren af. Van de slachtoffers komt maar één op de twaalf personen met de schrikvrij. Tweederde loopt in ieder geval flink wat klappen op en houdt daar wat schrammen en blauwe plekken aan over. Één op de vrij slachtoffers moet zich bij de Eerste Hulppost laten behandelen, vooral voor hechtingen door (steek) wonden. Één op de twintig slachtoffers raakt zodanig gewond dat meerdere behandelingen nodig zijn. Het gaat daarbij om oog beschadigen , steekwonden, hersenletsel (hersenschudding), gebroken neus en gebroken of gekneusde ribben. Waar vind het geweld meestal plaats? Volgen een onderzoek vindt het meeste straatgeweld plaats in woonwijken, bij het uitgaan en verkeer. Geweld in woonwijken ontstaat bijvoorbeeld door groepjes jongeren die buurtbewoners of elkaar lastig vallen. Het pure uitgaansgerelateerde straatgeweld betreft meestal uitgaande jongeren die onderling slaags raken. In het verkeer gaat het vaak om verkeersdeelnemersdie het niet eens zijn over een bepaalde verkeerssituatie en daardoor met elkaar op de vuist gaan. Andere plaatsen van geweld zijn, winkelcentra, scholen, het openbaarvervoer, sportgelegenheden Hoofdstuk 5: voorbeelden van zinloos geweld Uitgaanscentra: Dit is de eerste racistisch getinte moord in Nederland. De 15-jarige Kerwin Duineijer, geboren Antilliaan, woonplaats Amsterdam, liep in de nacht van 20 op 21 augustus 1983 door de hoofdstedelijke Damstraat. Gezellig met enkele vrienden wezen stappen. Voordat ze naar huis gingen, besloten ze nog iets te gaan eten. Gezellig aten ze hun broodje. Niets aan de hand. Totdat er vanuit het donker iemand richting het groepje liep. Zijn doel was duidelijk: Kerwin. Zonder enige aanleiding, zonder enige opmerking, zonder enige reden haalde de jongen een mes uit zijn binnenzak en zonder aarzeling stak hij meerdere malen in de buik van de 15-jarige jongen. Kerwin stortte ineen. Het bloed stroomde uit zijn lichaam. De zwaargewonde Kerwin lag 20 minuten te wachten op een ambulance, want een taxichauffeur wilde hem niet in zijn taxi naar het ziekenhuis brengen, omdat hij bang was dat zijn auto onder het bloed kwam. De volgende dag overleed Kerwin aan zijn verwondingen. De moordenaar is een 16-jarige skinhead die Niko B. heet. Hij heeft op zijn arm een tatoe met de kreet "honderd procent white". Zijn verklaring voor deze gruwelijke moord was: "Hij is een vieze nikker, die moet niet zo vies naar me kijken, daar hou ik niet van." Op vrijdag 13 september 1997 vierde Meindert Tjoelker met een aantal vrienden een vrijgezellenavond in Leeuwarden. Rond een uur of half drie liep hij met zijn vrienden en twee andere stellen over de Nieuwstad in het centrum. Het zestal stuitte op een groep jongens, die luid schreeuwend een aantal fietsen in de gracht smeten. Een opmerking van Tjoelkerts vrienden over het wangedrag van kwartet was genoeg om ze boos te maken. De vier stormden vanaf de andere kant van de gracht af op Meindert en zijn vrienden. Ze schopten en sloegen er als wilden er op los. Meinder had het zwaar te verduren. Hij werd vele malen tegen het hoofd getrapt. Terwijl zijn vrienden eraf kwamen met lichte kneuzingen, bezweek Meinderts enkele uren later in het Medisch centrum Leeuwarden aan zijn verwondingen. De vier daders zeiden later dat het niet de bedoeling was om iemand te vermoorden, dat je op tv ziet hoe vaak ze worden geslagen maar toch nog opstaan. Ze zeggen dat ze niet wisten dat een mens zo weinig nodig had. Dit zijn twee voorbeelden van zinloos geweld in geweld in Nederland waarbij het verkeersgedrag de oorzaak was: *In 1999 fietste er een 30-jarige man in Amsterdam, maar dat was zijn laatste fietstochtje. Hij werd na een weinig betekenende verkeersruzie van zijn fiets geschoten. Hij overleed op weg naar het ziekenhuis. *In 1999 liep een huisvrouw (Carla Opstal) met haar 2 kinderen in Spijkenisse over straat. Ze had een opmerking gemaakt over het rijgedrag van een jongeman die haar bijna omver fietste. De jongen schreeuwt vervolgens dat hij haar ‘kapot zal maken’ Hij haalde een pistool en schoot de vrouw ijskoud in haar bovenbeen. Ze raakte zwaargewond, maar overleefde het toch nog. Dit zijn twee voorbeelden van zinloos geweld in Nederland die bij overige oorzaken horen: Op vrijdagavond 7 januari 2000 bracht de 17-jarige Daniel van Cotthem zijn vriendin (loes) naar het station Vlaardingen-Oost. Dit deed hij omdat hij Loes wilde beschermen tegen het toenemende geweld bij de spoorwegen. Samen liepen ze over het perron. Een groepje jongeren kwam hen tegemoet. Er vielen enkele harde woorden, waarna een van de jongeren Daniel zonder enige aanleiding een klap op het hoof gaf. Aanvankelijk leek het incident goed af te lopen. Eenmaal thuis deed Daniel verslag van zijn nare ontmoeting, waarop zijn vader hem adviseerde aangifte te doen. Nog diezelfde avond werd de politie op de hoogte gesteld. De volgende ochtend werd Daniel bewusteloos in zijn bed gevonden. In het Academisch Ziekenhuis Rotterdam constateerden de artsen dat Daniel een hersenletsel had opgelopen. Zondagmiddag overleed hij aan de gevolgen van die klap. In de nacht van vrijdag op zaterdag 30 april, is de 16-jarige Marianne Vaatstra uit Zwaagweststeinde door messteken in de hals om het leven gekomen, Ze was in Kollum uit geweest en fietste het laatste stuk alleen naar huis. De dader is nog niet gevonden. In haar geboorteplaats is er alleen een stille toch gehouden, die werd bezocht door ongeveer 15.000 mensen uit het hele land. Mensen die zulk soort dingen doen woorden ook wel (psychisch gestoord) genoemd. Hoofdstuk 6: Hoe denken de mensen erover? Nadat de term ‘zinloos geweld’ opkwam en er een discussie ontstond over de vraag of er dan ook ‘zinloos geweld’ is, schokte het waanzinnige geweld waar Marianne Roza (18) en Froukje Schuitmaker (17) in Gorinchem (jan. 1999) het slachtoffer van werden de Nederlandse bevolking opnieuw na de dood van ondermeer Meindert Tjoelker (leeuwarden, 1997.) Tijdens een grote herdenkingstocht in Gorinchem (zaterdagavond 16 januari 1999), waaraan ongeveer 25.000 mensen aan deelnamen, droegen velen een shirt met de tekst ‘’is er wel zinloos geweld’’ Zes scholieren lazen aan het begin van de tocht het gedicht ‘mensen gevraagd’ voor, dat begint met de regels: ‘’Mensen gevraagd om de rede te leren…… waar geweld door de eeuwen heen model heeft gestaan’’. Minuten stilte en fakkeloptochten blijken niet voldoende te zijn om het geweld te stoppen. In 1997, na wat er met Meindert Tjoelker gebeurde, is de Stichting zinloos geweld ontstaan. Zij willen professionele aanpak en de mentaliteit van de mensen proberen te gaan verbeteren. De stichting gelooft dat de oplossing tegen agressie en geweld ligt in preventieve maatregelen. Voor de stichting is er een heel positief symbool. Het lieveheersbeestje. Een symbool van liefde en tederheid. Een symbool tegen agressie en geweld. De Stichting tegen zinloos geweld heeft alles tot nu toe op eigen kracht gedaan. Fondsen zoeken, mensen motiveren, bedrijven inschakelen. Het is in 4 jaar tijd tot een bekende organisatie uitgegroeid. Er bestaat een goede samenwerking tussen politie, gemeente, bedrijven en scholen. Steeds meer mensen gaan er aan meewerken, er is al een uitgebreid netwerk van steunpunten en vrijwilligers ontstaan. Er zijn ook al een aantal projecten van de grond gekomen. Bijvoorbeeld het Stoeptegelproject, en het Kids tegen geweld project. Ze hebben er zelfs al een aantal prijzen mee gewonnen, als waardering van het goede werk wat ze doen. Ook de media steunt deze stichting door gratis reclames uit te zenden en zendtijd beschikbaar te stellen. Voor verdere groei van de stichting is veel geld nodig, dat is een groeiend probleem. Hoofdstuk 7: Welke mogelijkheden zijn er, om te voorkomen dat geweld voorkomt? · Het ophangen van meer camera’s in uitgaansgebieden om het publiek in de gaten te houden · Maatregelen gen buitensporig alcoholgebruik, in de hoop excessief geweld te voorkomen. · Meer mogelijkheden voor de politie om preventief te kunnen fouilleren · Illegaal wapenbezit en handel strenger straffen. · Voorlichting en trainingen op scholen · In de opvoeding van kinderen respect bijbrengen voor anderen en zo geweld te voorkomen. · Strengere straffen bij gebruik van geweld. Probleem: Het probleem is dat er teveel geweld is op straat (vooral tijdens de uitgaansbuurten). Het is een maatschappelijke kwestie omdat het gaat om de veiligheid op straat in een land, dus daar hebben alle bewoners mee te maken en niet 1 persoon. Heel veel mensen hebben met dit probleem te maken, bijv. familie van de betrokkenen, gewoon mensen die uitgaan enz.) maar natuurlijk niet iedereen maakt het mee. Er is veel schade omdat er onnodig gewonden en slachtoffers vallen. Je moet natuurlijk gewoon over straat kunnen lopen/fietsen/rijden zonder daarbij gevaar te lopen. De politici proberen voor dit probleem een oplossing te zoeken, maar de meningen zijn nogal verdeeld. In het verleden zijn er al vele gewonden en zelfs doden gevallen naar aanleiding in het verleden zijn er al vele gewonden en zelfs doden gevallen, naar aanleiding van die gebeurtenissen proberen gemeentes en de overheid om nog meer maatregelen te nemen, om dit soort zinloos geweld in het vervolg proberen te voorkomen. Vroeger kwam er ook al geweld voor op straat, maart oen ging echt meer tussen groepen. Er was toen veel geweld vanwege het geloof en kleurverschillen. Geweld om het geloof komt nu nauwelijks meer voor, maar geweld om kleurverschil vind nog wel plaats, maar het is een minder ‘’belangrijke’’ reden dan vroeger. Hoofdstuk 8: Regels om zinloos geweld te voorkomen Je bent als toeschouwer geneigd weg te lopen of net te doen alsof je het niet ziet. Dat is een begrijpelijke reactie. Je wilt jezelf in veiligheid brengen. Zie 10 tips hieronder. 1. Breng jezelf niet in gevaar. Duik nooit zomaar in een groep vechtende mensen
2. Neem nooit wapens mee wanneer je uitgaat. 3. Wanneer jezelf in nood zit, kun je beter ‘brand’ roepen dan ‘help’. 4. Laat slachtoffers nooit in de steek. Help hen door met een GSM direct 112 te bellen. 5. Wanneer je zelf geen GSM hebt, spreek dan andere omstanders hierop aan. Zoek steun en laat zien dat je iets wilt doen. 6. Roep van een afstand zo hard als je kan: ‘Daar komt de politie’! 7. Maak oogcontact met het slachtoffer, laat zien dat je er bent. Ga naar het slachtoffer toe als de belager weg is. 8. Onthoud het signalement of het nummerbord van de dader. 9. Doe altijd aangifte bij de politie. Als je naam en adres van het slachtoffer hebt, laat dan eens wat van je horen.