Frans Ferdinand en de eerste wereldoorlog

Inleiding

De gebeurtenissen die uiteindelijk zouden leiden tot de eerste wereldoorlog begonnen met de moord op Frans Ferdinand, de troonopvolger van het Oostenrijks-Hongaarse rijk.
In dit werkstuk stel ik de vraag hoe de moord op Frans Ferdinand kon leiden tot de eerste wereldoorlog.

In 1900 zag de kaart van Europa en de wereld er heel anders uit dan nu. In Europa waren er maar een paar landen en zij hadden koloniën over de hele wereld. De machtsverhoudingen waren gespannen.

In het eerste hoofdstuk vertel ik wie Frans Ferdinand was en waarom hij vermoord is.


In hoofdstuk 2, 3 en 4 leg ik uit wat de echte oorzaken waren van de eerste wereldoorlog:
- In hoofdstuk 2 vertel ik over de belangrijkste bondgenootschappen van de Europese landen.
- In hoofdstuk 3 behandel ik de koloniën en hun handelsbelangen.
- Het gevolg van de oplopende spanningen was een grote wapenwedloop van de Europese landen. Hierover vertel ik meer in hoofdstuk 4.

In hoofdstuk 5 vertel ik hoe de moord op Frans Ferdinand de aanleiding van tot de eerste wereldoorlog.

Hoofdstuk 1 Frans Ferdinand en Oostenrijk-Hongarije

Inleiding
In dit hoofdstuk vertel ik wie Frans Ferdinand was. Ook ga ik vertellen waarom hij vermoord is.

1.1 Frans Ferdinand
Frans Ferdinand was de aartshertog van Oostenrijk-Hongarije. Het was een groot en belangrijk land dat geregeerd werd door de oude Habsburgse familie. In 1914 zat keizer Frans Joseph 1 op de troon. Frans Ferdinand was zijn troonopvolger. Hij was de neef van de keizer Frans Joseph.

1.2 De zieke man van Europa
Oost Europa en het midden Oosten heetten samen het Ottomaanse rijk. De Ottomanen hadden dit in de 17e eeuw veroverd. Aan het eind van de 19e eeuw werd het Ottomaanse rijk steeds zwakker en begon te verbrokkelen. Het stond bekend als “de zieke man van Europa”. Dit betekende dat de landen onderling gingen vechten om zelfstandig te worden. Oostenrijk-Hongarije is ontstaan in 1867. En werd in 1918 verkleind tot het huidige Oostenrijk. Rond 1860 ontstonden Duitsland en Italië. In 1878 ontstond Servië.

De Balkan is een gebied waar een grote mix van volkeren leeft. De culturele en religieuze verschillen maakten van de Balkan een zeer instabiele regio.

1.3 Het oefenen van het leger in Bosnië
In de zomer van 1914 ging Frans Ferdinand als waarnemer naar de hoofdstad van Bosnië, Sarajevo. Bosnië hoorde in die tijd bij Oostenrijk-Hongarije. Frans Ferdinand ging kijken naar oefeningen van het Oostenrijks-Hongaarse leger. Op 28 juni ging hij voor een officieel bezoek naar Sarajevo met zijn vrouw Sophia. Hij wilde indruk maken op de bewoners en ze laten zien dat hij om ze gaf.
Dit bezoek was moedig, maar niet erg slim. Sarajevo lag slechts 80 kilometer van de grens met Servië. En het was bekend dat er in dit gebied veel Servische nationalistische terroristen actief waren. En 28 juni was niet slim gekozen omdat dan in Servië een belangrijke veldslag herdacht werd. Servië steunde de Bosnische nationalisten/terroristen in hun strijd om een vrij Bosnië.

1.4 Moord in Sarajevo
In de ochtend van 28 juni 1914 werd er een bomaanslag gepleegd op de auto van Frans Ferdinand. De auto raakte zwaar beschadigd, maar Frans Ferdinand en zijn vrouw bleven ongedeerd.
Later op de dag maakten ze ondanks de bomaanslag toch een rondrit in een open auto.
Per vergissing reed de chauffeur heel smal straatje in en moest daardoor weer achteruit rijden. Hierdoor kreeg de Servische terrorist en student Gavrilo Princip de kans om bij de auto te komen en Frans Ferdinand en zijn vrouw te vermoorden.

Subconclusie
Frans Ferdinand was de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Bosnië was een provincie van Oostenrijk-Hongarije. Tijdens zijn bezoek aan Sarajevo in Bosnië is hij vermoord door de Servische terrorist Gavrilo Princip. Hij vocht voor een vrij Bosnië en vermoorde daarom Frans Ferdinand.

Hoofdstuk 2 Bondgenootschappen

Inleiding
Vanaf 1870 waren de landen in west- en midden Europa uit veiligheidsoverwegingen zich gaan verenigen in bondgenootschappen. Kort gezegd ze gingen samenwerken om sterker te staan tegen vijanden. De bedoeling was om de machtsbalans in Europa in evenwicht te houden.

Ik begin te vertellen over de eenwording van Duitsland. Na de eenwording begonnen de onderhandelingen over verbonden. Wat was de invloed van de belangrijkste bondgenootschappen op de eerste wereldoorlog?

2.1 De eenwording van Duitsland
Begin 19e eeuw bestond Duitsland uit een groot aantal staatjes.
In 1870 versloeg het Pruisisch-Duitse leger Frankrijk. Dit had tot gevolg dat Pruisen de belangrijkste staat werd. De minister-president van Pruisen (Otto von Bismarck) had toen zoveel macht dat het hem lukte de verschillende staten te verenigen in Duitsland.
Wilhelm 1, de koning van Pruisen werd toen keizer van Duitsland.

2.2 Verbond tussen Duitsland, Rusland en Oostenrijk-Hongarije
In 1879 hadden Duitsland, Rusland en Oostenrijk-Hongarije een verbond gesloten. Hierin werd vastgelegd dat beide landen elkaar te hulp zouden schieten als een van de landen zou worden aangevallen. Dit verbond werd ook wel het driekeizersverbond genoemd. Italië werd in 1882 ook lid van dit verbond. Deze verbonden werden ook gesloten door Otto von Bismarck. Hij was een hele sterke minister en zijn beleid heette veiligheid voor alles. Met kerstmis 1891 werd Bismarck ontslagen.
Frankrijk zag dit als een kans om de provincies Elzas en Lotharingen terug te krijgen die zij eerder onder invloed van Bismarck hadden moeten afstaan in vredesonderhandelingen. Frankrijk was daardoor erg vernederd en zagen zo hun kans om hun eer te herstellen.

2.3 Verbond Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië (Triple Alliantie)
Aan het eind van de 19e eeuw was Duitsland erg bang aangevallen te worden op 2 fronten. Namelijk door Frankrijk en Rusland. Daarom sloot Duitsland in 1882 een verbond met Oostenrijk-Hongarije en Italië. Ook wel Triple Alliantie genoemd.
Zowel Rusland als Oostenrijk-Hongarije wilde invloed op de Balkan en daarom kwamen zij tegenover elkaar te staan.


2.4 Verbond tussen Frankrijk, Rusland en Engeland
In de jaren daarna kreeg Rusland steeds meer conflicten met Duitsland. Daarom sloot het in 1894 een verbond met Frankrijk.
Frankrijk en Rusland hadden die eeuw al twee keer oorlog met elkaar gevoerd. Maar aan het einde van de 19e eeuw was er zoveel veranderd dat beide landen bereid waren tot zo´n verdrag. Beide landen waren namelijk jaloers op Groot-Brittannië die heel rijk en machtig was geworden door koloniën. Ook waren ze bang dat Oostenrijk-Hongarije en Duitsland samen een heel groot rijk wilden gaan maken en hun dus ook zouden veroveren.
In 1904 hadden Frankrijk en Groot-Brittannië al hun ruzies bijgelegd over hun kolonieën. Daarom waren ze bereid een verbond te sluiten. Dit verbond werd ook wel de Entente Cordiale genoemd.
In 1907 volgde uit het verbond tussen Frankrijk en Rusland en de Entente Cordiale een nieuw verbond tussen Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland. Dit werd de Triple Entente genoemd.

Subconclusie
Door de eenwording van Duitsland werd het een groot en machtig land. De bondgenootschappen werden gemaakt om als land sterker te zijn en oorlog te kunnen voorkomen of te kunnen winnen.

Hoofdstuk 3 imperialisme en handelsbelangen

Inleiding
De perioden tussen 1850 en 1914 word ook wel het tijdperk van het imperialisme genoemd. Maar wat betekent imperialisme eigenlijk. En wat heeft imperialisme en de handelsbelangen te maken met de oorzaak van de eerste wereldoorlog?

3.1 Wat is imperialisme
Imperialisme betekent eigenlijk het streven om van een land een zo groot mogelijk land te maken door stukken van anderen landen te pikken. Dan snap je wel dat je dan oorlog krijgt met dat land. De extra gebiedsdelen bezorgden hun eigen land meer rijkdommen en kruiden en anderen dingen. Zo’n veroverd land heet een kolonie. Een groot koloniaal rijk had grote commerciële waarde voor het moederland.

3.2 Strijd om kolonialen gebieden
De Engelsen waren zonder enige twijfel de beste kolonisatoren (baas van een kolonie). Hun rijk (waar de zon nooit onder ging, zoals ze vertelden ) nam een kwart van de aarde in beslag. India, Australië, Nieuw Zeeland en Canada hoorden bij Groot-Brittannië. Hongkong en een enorm gebied in Afrika, van Cairo tot aan Kaapstad.

Rond 1900 veranderde veel. Niet alleen Groot-Brittannië was aan het koloniseren, maar ook Frankrijk, Rusland en Duitsland. Aan het einde van die eeuw had Duitsland Kiau Tsjau in de Chinese provincie Chianzou verworven. En grote gebiedsdelen in zuid en midden Afrika.
De Britten vonden deze Duitse veroveringen bedreigend omdat zij bang waren hun macht kwijt te raken aan de Duitsers.

3.3 Handelsbelangen van Amerika
Ook Amerika was landen aan het koloniseren. Het had tegen 1900 na een`prachtige kleine oorlog´met Spanje, de Filippijnen, Guam, en een deel van Samoa, Hawaï en Puerto Rico in bezit gekregen. Amerika werd al een grote wereldmacht. Groot-Brittannië had sterke vriendschapsbanden met Amerika. Deze vriendschap was van groot belang in de eerste wereldoorlog omdat Amerika goederen ging leveren aan Groot-Brittannië. Door deze vriendschap werd Amerika betrokken in de eerste wereldoorlog.

Subconclusie
Imperialisme betekent eigenlijk het streven om van een land een zo groot mogelijk land te maken door stukken van anderen landen te pikken.
De koloniale gebiedsdelen waren belangrijk voor de welvaart van de Europese landen.
Omdat de Europese landen koloniën hadden werden de koloniën betrokken bij de problemen (en later oorlog) van hun kolonisatoren. De Europese landen werden steeds banger dat ze koloniën zouden verliezen aan andere landen.

Hoofdstuk 4 wapenwedloop

Inleiding
In de 19e eeuw was de Britse marine de baas over de zeeën. Vanaf 1890 begon Duitsland met de opbouw van een krachtige marine. Groot-Brittannië vond dit niet nodig en was bang dat Duitsland Engeland zou aanvallen. Daarom ging ook Groot-Brittannië zijn vloot uitbreiden. Hierdoor ging Duitsland zijn vloot ook weer versterken. Zo begon een dure wapenwedloop.
In heel Europa werden de legers groter, nieuwe wapens en grotere vloten. Wat was de invloed van de wapenwedloop op de eerste wereldoorlog?


4.1 Bondgenootschappen werken niet goed genoeg voor Duitsland
Duitsland had wel een aantal bondgenootschappen gevormd maar was nog steeds bang voor een aanval op twee fronten. Van Frankrijk in het westen en van Rusland in het oosten. Daarom probeerde ze Rusland te vriend te houden.
Bondgenootschappen werkten vanaf 1880 niet meer zo goed omdat Rusland en Oostenrijk-Hongarije hun invloed wilden uitbreiden naar Bulgarije en andere landen in de Balkan. Daarom sloot Rusland een verdrag met Frankrijk. Duitsland en Oostenrijk-Hongarije waren bang voor dit nieuwe bondgenootschap omdat ze vanaf dat moment omsingeld waren door 2 vijandige grootmachten.

4.2 Legers
Frankrijk had in 1870 nederlaag hadden geleden tegen Pruisen wat toen nog een aparte staat was in het latere republiek Duitsland. Daarna begon Frankrijk zijn leger uit breiden en de dienstplicht in te stellen. Toch maakte Duitsland zich niet zo´n zorgen om Frankrijk. Ze maakten zich meer zorgen om Rusland dat samen met Frankrijk een verbond had. Rusland had in 1900 een leger van 300.000 soldaten en dus veel meer dan Duitsland.
Duitsland kreeg steeds minder vertrouwen in de landen en hun verbonden om hem heen. In 1914 had Duitsland al 4,5 miljoen goed getrainde soldaten. Groot-Brittannië had nog geen miljoen soldaten en had de meeste soldaten nodig in de kolonieën.
Oostenrijk-Hongarije ging omdat Rusland steeds meer soldaten kreeg zijn leger uitbreiden tot 3 miljoen in 1914. Rusland reageerde daarop door in 1914 6 miljoen soldaten te hebben.
Duitsland was er zo zeker van dat het zou worden aangevallen dat ze dachten dat de enige manier om te winnen een onverwachte aanval op de landen van de Triple Entente was.

4.3 Oorlogsvloot
Rond 1900 had Groot-Brittannië de grootste marinevloot. Dit kwam omdat zij een grotere vloot wilden hebben dan Frankrijk en Rusland samen. Als één van de twee landen een schip bouwden deed Groot-Brittannië dat ook. De situatie werd nog ingewikkelder door de opkomst van drie andere grote zeemachten, Japan, Duitsland en Amerika. Japan en Amerika waren toen bevriend met Groot-Brittannië. Over die landen maakte Groot-Brittannië zich dus geen zorgen.
In 1916 wilde de Amerikaanse regering hun oorlogsvloot even sterk maken als die van Groot-Brittannië.

De uitbreiding van de Duitse oorlogsvloot zorgde voor ernstige verstoorde betrekkingen tussen Groot-Brittannië en Duitsland. In 1898 en 1900 nam Duitsland wettelijke besluiten om nog voor1920 38 nieuwe oorlogsschepen te bouwen. Groot-Brittannië maakte zich vooral zorgen dat Duitsland hun koloniale gebieden wilde veroveren. Maar Duitsland bedoelde het als dreiging voor Groot-Brittannië.

Subconclusie
De invloed van de wapenwedloop op de eerste wereldoorlog had als gevolg dat bijna alle landen een groter leger en oorlogsvloot kregen. De landen bedreigden elkaar er mee. In plaats dat de dreiging van de wapenwedloop voor vrede zou zorgen, waren de landen goed voorbereid op een oorlog.

Hoofdstuk 5 De aanloop naar de eerste wereldoorlog

Inleiding
Maar hoe leidde de moord op Frans Ferdinand nou tot de eerste wereldoorlog? En brak er nou gelijk een wereldoorlog uit of duurde het even?

5.1 Oostenrijk-Hongarije
Oostenrijk-Hongarije voelde zich al voor de moord op Frans Ferdinand erg bedreigd door Servië. De moord kwam wat dat betreft Oostenrijk-Hongarije goed uit. Servië zou kunnen rekenen op de steun van Rusland, maar Rusland zou niet snel iets ondernemen zonder de steun van Groot-Brittannië en Frankrijk. En ze hadden al eerder laten zien niet veel zin te hebben in het steunen van Rusland in Balkanoorlogen. Dus Oostenrijk-Hongarije verwachtte niet dat deze landen in 1914 anders zouden reageren.
En de hele wereld had geschokt gereageerd op de moord op Frans Ferdinand, waar Servië de schuld voor kreeg. En geen enkel land had zin om steun te geven aan terroristische acties.

Oostenrijk-Hongarije verwachtte dat als zij snel tegen Servië zouden optreden de hele wereld het met ze eens zou zijn. Op 5 juli 1914 (een week na de moord) gaf de Duitse keizer Oostenrijk-Hongarije toestemming een eind te maken aan de terroristische acties van Servië.

5.2 Ultimatum
In Oostenrijk-Hongarije kon men het niet met elkaar eens worden over de manier om Servië aan te pakken. Weken waren ze hierover aan het praten. Ondertussen maakten Rusland bekend dat ze Servië zoude helpen in oorlog. Uiteindelijk stelde Oostenrijk-Hongarije Servië een ultimatum (een uiteindelijk bod). Niemand verwachte dat Servië eraan zou voldoen. Maar het verbaasde iedereen dat Servië ermee akkoord ging op bijna alle punten. In dit ultimatum stond o.a. dat Servië Oostenrijks-Hongaarse politieagenten moest toelaten in hun land. Ook moest Servië de verantwoordelijkheid van de aanslag op zich nemen. Maar Servië ging niet akkoord met het toelaten van de Oostenrijks politieagenten en het toelaten van Oostenrijks-Hongaarse ministers in de Servische regering.
Toch was dit niet genoeg voor Oostenrijk-Hongarije en verklaarde zij Servië de oorlog op 28 juli 1914.

5.3 Andere landen raken betrokken bij de oorlog
Ondertussen had Rusland troepen gemobiliseerd om Servië te kunnen helpen. En Duitsland was erg bang om door Rusland aangevallen te worden.
En Duitsland dacht door snel zelf aan te vallen de oorlog in de hand te houden. Op 31juli 1914 verklaarde Duitsland de oorlog aan Rusland. Op 2 augustus viel Duitsland Luxemburg aan om op 3 augustus Frankrijk aan te vallen. Dit wordt ook wel het Von Schlieffen-plan genoemd. Op 4 augustus brak de oorlog uit met Groot-Brittannië.
Dit was nog geen wereldoorlog. Lange tijd werd het de Europese Oorlog of de Grote Oorlog genoemd.
Tegen het einde van 1915 waren ook Turkije, Italië en Bulgarije betrokken geraakt in de strijd. De Verenigde Staten, bedreigd door Duitsland, besloot zich ten slotte in april 1917 aan te sluiten bij de geallieerden. De Europese oorlog was nu de eerste echte wereldoorlog geworden.
De eerste wereldoorlog bestond uit de geallieerden: Frankrijk, Groot-Brittannië, Rusland, Italië, De Verenigde Staten, Servië, Montenegro, Roemenie, Griekenland, Portugal, Japan en Brazilië. De tegenstanders heetten de centralen en bestonden uit: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en Bulgarije.

Subconclusie
De dood van Frans Ferdinand was eigenlijk alleen maar de aanleiding tot een oorlog. De landen bereidde zich al tijden voor op een oorlog. Zijn dood was voor Oostenrijk-Hongarije een excuus om Servië aan te vallen.

Door de bondgenootschappen raakten andere landen betrokken bij de eerste wereldoorlog.
Pas 1,5 jaar na het begin van de oorlog breidde oorlog zich uit tot een wereldoorlog.

Conclusie
Europa bereidde zich al jaren voor op een oorlog. De aanleiding van de eerste wereldoorlog was de moord op Frans Ferdinand. Maar het had net zo goed een andere gebeurtenis kunnen zijn.
Frans Ferdinand was de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Bij een bezoek aan Sarajevo (Bosnië) werd hij vermoord door een Servische terrorist genaamd Gavrilo Princip, die vocht voor een vrij Bosnië. Dat toen een provincie van Oostenrijk-Hongarije was.

De echte oorzaken van de eerste wereldoorlog waren:
- Door de eenwording van Duitsland werd het een groot en machtig nieuw land in Europa en werden andere landen bang. Er werden allemaal verbonden gesloten om oorlog te voorkomen of te winnen.
- Lang voor de eerste wereldoorlog waren alle Europese landen al bezig koloniën te werven in Afrika en Azië. Daar kregen ze onderling ook vaak ruzie en werden ze bang hun koloniën en macht te verliezen aan andere landen.
- Al lang voor de eerste wereldoorlog waren landen bezig met een wapenwedloop. Bijvoorbeeld als de ene meer oorlogsschepen bouwde wilde de andere nog meer oorlogschepen.

Het is duidelijk dat de voorbereidingen voor de oorlog eigenlijk al tientallen jaren voor het begin van de eerste wereldoorlog begonnen.