Mozart

Inleiding: Vele mensen hebben onderzoek verricht naar zijn leven. Velen hebben boeken over hem geschreven. Zijn naam is wereldwijd bekend. Hij heeft het allemaal te danken aan zijn bijna hemelse manier van muziek schrijven. Dit gaat natuurlijk over Wolfgang Amadeus Mozart, één van de bekendste componisten uit de 18e eeuw en eigenlijk van de gehele klassieke muziekgeschiedenis. Er kwamen heel veel meesterwerken kwamen van zijn hand, en ook over zijn levensloop is redelijk veel bekend. Informatie: Mozart zelf. Wolfgang Amadeus Mozart (zie bovenstaande foto) is geboren in Salzburg op 27 januari 1756. Zijn volledige naam is Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart. Hij is een componist, pianist, en dirigent van klassieke muziek. Mozart wordt algemeen beschouwd als een muzikaal wonderkind en één van de allergrootste componisten. Hij is in Wenen gestorven op 5 december 1791.
Mozarts levensloop. Jeugd en reizen: Mozart werd op 27 januari 1756 geboren in Salzburg. Op 5-jarige leeftijd trad hij aan de universiteit van Salzburg op als danser. In juni 1763 maakt de familie Mozart een grote rondreis in Europa die meer dan drie jaar zou duren. De familie gaat onder andere naar Parijs, waar ze een concert geven voor koning Lodewijk XV. De meeste mensen zien dit concert als de eerste keer dat Mozarts muziek gepubliceerd wordt. Ze bezoeken ook Londen, Rotterdam en Den-Haag en München, om vervolgens weer naar Salzburg terug te keren. In 1769 wordt Mozart benoemd tot concertmeester aan het hof van aartsbisschop Hieronymus von Colloredo van Salzburg. Vanaf dan reizen vader en zoon Mozart samen en treedt Wolfgang solo op. In juli 1770 ontvangt hij in Rome uit handen van de paus de Orde van de Gulden Spoor. Kort daarna begint hij te werken aan zijn opera seria Mitridate, Rè di Ponto (KV 87) die in december in première gaat in het Teatro Ducal in Milaan. De opera oogst er veel succes. De reislust van de componist is de oorzaak van diens ontslag als concertmeester in Salzburg in 1777. Zoon Wolfgang vertrekt met moeder Maria Anna Pertl, richting Parijs, in de hoop daar een aanstelling te krijgen. Eerst houden ze halt in München. Zonder succes reizen ze verder naar Leopolds familie in Augsburg. Hier ontmoet Mozart hier zijn nichtje Maria Anna Thekla, wat aanleiding geeft tot een pikante correspondentie tussen hen. Ze reizen verder, en verblijven nog in verschillende plaatsen. Ze komen in Parijs aan. Ze logeren bij baron Grimm. Hier wordt de moeder van Mozart ziek. Mozart verdient nauwelijks geld, maar wordt overal uitgenodigd om 'gratis' te spelen. In deze periode schrijft Mozart zijn balletmuziek "Les Petits Riens" (KV 299b) en de bekende "Parijse" symfonie in D groot (KV 297). Op 3 juli 1778, na een wekenlange ziekte, sterft Mozarts moeder. Na een verblijf van zes maanden in Parijs keert Mozart, alleen, naar München terug. Daar biedt de familie Weber, die kort daarvoor Mannheim had verlaten, hem onderdak. Aloysia negeert Mozarts avances. Op dat moment beseft Wolfgang dat het nooit iets zal worden tussen hen. Op aandringen van vader Leopold keert Mozart uiteindelijk naar Salzburg terug waar hij voor een salaris van 450 gulden opnieuw wordt aangesteld aan het bisschoppelijk hof. Zijn taken zijn divers: musiceren, het knapenkoor onderrichten en zowel geestelijke als wereldlijke muziek componeren. In januari 1780 gaat zijn opera Idomeneo (KV 366) in première in het Residenz Theater te München. Wenen: In zijn geboortestad Salzburg voelt Mozart zich echter weinig gewaardeerd. Het ongenoegen en de ergernis stapelen zich op. Het komt tenslotte tot een uitbarsting waarbij de componist op staande voet ontslagen wordt. Hij reist naar Wenen en vindt er onderdak bij de familie Weber (intussen verhuisd van Mannheim via München naar Wenen), waar hij ditmaal verliefd wordt op de tweede dochter, de zangeres Constanze. De gevoelens zijn wederzijds. Vader Leopold is boos dat Wolfgang bij de Webers verblijft, en ziet hierin een tweede poging van mevrouw Weber (intussen weduwe) om haar dochters uit te huwelijken. Hij schrijft Wolfgang onmiddellijk zijn bevelen op te volgen en uit de buurt van de Webers te blijven. Muzikaal gaat het hem inmiddels voor de wind: de uitvoering op 16 juli 1782 van het Singspiel Die Entführung aus dem Serail (KV 384) in het Weense Burgtheater is een eclatant succes. In dezelfde maand componeert Mozart zijn "Haffner"-symfonie in D groot (KV 385). Mozarts gevoelens voor Constanze worden serieuzer. De smeekbedes kunnen Leopold echter niet vermurwen zodat uiteindelijk, zonder vaderlijke zegen, Mozart op 4 augustus 1782 huwt met Constanze in de Stephansdom te Wenen. Leopolds schriftelijke toestemming arriveert uiteindelijk nadat het huwelijk al voltrokken was. Het zijn voor Mozart persoonlijk gelukkige jaren: hij geeft muzieklessen en zijn concerten worden door het publiek gesmaakt. De muziekuitgever Artaria overweegt zijn composities uit te geven en voor het eerst wordt er in een muziektijdschrift (Magazin der Musik) over een van zijn concerten geschreven. In de lente van 1783 werd zijn eerste zoon, Raimund Leopold, geboren die echter een paar weken later overlijdt. In oktober 1783 wordt het (onvoltooide) meesterwerk, de Mis in c-klein (KV 427) in Salzburg opgevoerd. Constanze zingt er een van de sopraanpartijen. In februari 1784 begint hij met het aanleggen van een chronologische catalogus van zijn werk, de Verzeichnüss, die hij tot zijn dood nauwgezet bijhoudt. Op 21 september 1784 ziet zijn tweede zoon, Carl Thomas het levenslicht. In februari 1786 vindt op het Schloss Schönbrunn in aanwezigheid van keizer Jozef II een bijzondere wedstrijd plaats: Mozarts 'Der Schauspieldirektor' (KV 486) en Salieri's 'Prima la musica, e poi le parole' strijden om de eerste prijs. Salieri wint, Mozart krijgt de troostprijs van 50 dukaten. In april speelt Mozart zijn nieuwe (en thans bekendste) pianoconcerto in c-klein (KV 491. Op 1 mei van hetzelfde jaar vindt in het Burgtheater te Wenen de eerste uitvoering plaats van de opera buffa 'Le nozze di Figaro' (KV 492). Het libretto is van de hand van Lorenzo da Ponte die zich daarvoor baseerde op het Franse, door Jozef II verboden, toneelstuk 'Le mariage de Figaro' van Beaumarchais. Ook in Praag wordt 'Figaro' enthousiast onthaald. Mozart, vergezeld van zijn vrouw Constanze, reist in januari 1787 naar de stad om er persoonlijk een opvoering van de opera te dirigeren. Tijdens zijn verblijf daar beleeft de 'Praagse' symfonie in D-groot (KV 504) haar première. Dit artistieke succes komt slechts een paar weken na de dood van hun derde zoon, Johann Thomas Leopold, die stierf in november 1786, amper een maand oud. Op 28 mei sterft vader Leopold Mozart. In het najaar zijn de Mozarts opnieuw te Praag waar de opera 'Don Giovanni' wordt opgevoerd op 29 oktober. In december van dat jaar krijgt Wolfgang een aanstelling als kamermusicus aan het hof van keizer Jozef II, alweer tegen een mager salaris dat niet volstaat om zijn schulden te voldoen. De opera Don Giovanni wordt in Wenen maar matig geapprecieerd. Op 29 juni 1788 sterft zijn zes maanden oude dochtertje Theresia en in november 1789 overlijdt zijn tweede dochtertje, Anna, vrijwel direct na de geboorte. Op 26 januari 1790 vindt in Wenen met veel bijval de eerste uitvoering plaats van de opera Così fan tutte (KV 588). In 1790 sterft Jozef II. Hij wordt opgevolgd door Leopold II die niet zo in muziek is geïnteresseerd als zijn voorganger. Op 4 maart 1791 geeft Mozart zijn laatste publieke optreden als componist en pianovirtuoos met een uitvoering van het pianoconcert in Bes-groot, KV 595. In zijn streven uiteindelijk kapelmeester te worden solliciteert hij met succes voor het baantje als onbetaald assistent van de kapelmeester van de Stephansdom in Wenen. Op 26 juli wordt Mozarts vierde zoon, Franz Xaver Wolfgang, geboren die later een bescheiden carrière zal maken als componist onder de naam van zijn vader (Wolfgang Mozart junior). Ziekte en dood: Mozart raakt uitgeput door het vele werk, maar aanvaardt hij niettemin nog een geheime opdracht: een Requiem in d-klein (KV 626). Achtervolgd door wanen en depressies overlijdt hij ten slotte in de vroege ochtend van 5 december 1791, een halve dag na een door hemzelf op zijn ziekbed meegezongen repetitie van het onvoltooide 'Requiem', op 35-jarige leeftijd. Mozart krijgt een eenvoudige uitvaart en wordt begraven op de begraafplaats St. Marx te Wenen. De precieze locatie van zijn laatste rustplaats is niet bekend. Mozarts werken. W.A. Mozart heeft wel 600 werken gecomponeerd. Het is bijna onmogelijk om de beste eruit te kiezen en om deze te beschrijven. Wel zijn bepaalde stukken bekender als andere stukken. Volgens mij zijn dit de meest bekende werken van mozart. • Requiem in D minor (requiem) • Die Zauberflöte (opera) • Le nozze di Figaro (opera) • Don Giovanni (opera, zie affiche hiernaast) • Klarinetconcert (concert) • Eine kleine Nachtmusik (serenade) • Klarinet Quintet (kamermuziek) Ik heb besloten om over de eerste 3 wat te vertellen, omdat het anders veel te veel werd. En deze drie werken ik in de film ook het meest spectaculair vond. Het requiem. Wat is een requiem? Als je het woord requiem in het woordenboek opzoekt krijg je: re•qui•em (het ~) 1 (~s) rouwmis

2 (~s) muziek bij een rouwmis
3 geschrift, toneelstuk enz. ter ere van een gestorvene. Het is een religieus werk, waarvan de tekst altijd bijna hetzelfde is, maar waarvan de melodie per compositie verschilt. Dit geeft componisten de mogelijkheid om zelf een requiem te schrijven en die te laten verschillen van die van een ander. Mozarts requiem: In de zomer van 1791 werd Mozart door een onbekende man benaderd die een Requiem wilde bestellen. De reden en zijn identiteit wilde de man niet bekend maken. Later bleek de mysterieuze man (Franz Anton Leitgeb) in opdracht te handelen van graaf Franz von Walsegg-Stuppach. Deze graaf had de gewoonte van tijd tot tijd stukken te bestellen om deze vervolgens over te schrijven en als zijn eigen werk uit te geven. Graaf Von Walsegg-Stuppach wilde van Mozart een dodenmis ter nagedachtenis van zijn overleden echtgenote. Op het moment dat Mozart de opdracht aannam, had hij al te kampen met gezondheidsproblemen. Door een aantal andere werkzaamheden (waaronder aan Die Zauberflöte) kon hij pas aan het requiem beginnen toen zijn gezondheidstoestand nog verder was verslechterd. Voor zijn dood gaf hij Franz Xaver Süssmayr (één van zijn leerlingen) aanwijzingen over hoe de nog niet afgewerkte delen dienden te worden ingevuld. Hoewel Constanze zich na het overlijden van Mozart in eerste instantie tot anderen wendde, was het uiteindelijk deze Süssmayr die het werk heeft voltooid zoals we het nu kennen. Of hij daarbij gebruik heeft kunnen maken van schetsen van Mozarts hand is nog steeds een onderwerp van discussie. Die Zauberflöte. Het verhaal: Tamino gaat voor de Koningin van de Nacht op zoek naar haar dochter Pamina, die door Sarastro gevangen wordt gehouden. Tamino wordt daarbij vergezeld van Papageno, die op zoek is naar een vrouwelijke wederhelft. Van de drie dames krijgen ze een toverfluit (voor Tamino) en een klokkenspel (voor Papageno) mee. Als Pamina gevonden wordt, blijkt Sarastro haar weliswaar gevangen te hebben, maar met als doel om haar uit de macht van haar moeder te redden. Haar moeder is alleen maar uit op macht. Sarastro daarentegen is de opperpriester van de Tempel van de Wijsheid. Hij laat Tamino, en later Pamina, een aantal beproevingen doorstaan, om aan te tonen dat de liefde alles overwint. De Koningin van de Nacht probeert eerst nog haar dochter aan te zetten tot moord op Sarastro maar het plot wordt ontdekt en zij wordt overmeesterd. Papageno vindt zijn bruid (Papagena) en Tamino wordt voor eeuwig verenigd met Pamina. Muziek: De opera bevat enkele zeer beroemde aria's, waarvan die van de koningin van de nacht ("O zittre nicht, mein lieber Sohn" en "der Hölle Rache kocht in meinem Herzen") door de haast onzingbaar virtuose coloratuurpartij misschien de bekendste zijn. Als ze goed wordt gezongen is het effect echter elektriserend. Ook de basaria 'In diesen Heil'gen Hallen' van Sarastro is geliefd, en de 'komische noot'-aria's van Papageno. Maar eigenlijk is iedere aria in deze opera een klassieker. De muziek van het Canadese volkslied ‘O Canada’ is op deze muziek gebaseerd. Le nozze di Figaro. De titel betekent letterlijk: Het huwelijk van Figaro. Het verhaal: Op de trouwdag van Figaro en Susanna spelen zich vele intriges af. De graaf heeft een oogje op Susanna, Cherubino heeft een oogje op de gravin, Marcellina wil Figaro aan zijn belofte houden om met haar te trouwen, de gravin wil de liefde van haar man nieuw leven inblazen. Uiteindelijk bedenken Figaro, Cherubino, de gravin en Susanna een valstrik om de graaf op zijn nummer te zetten. De graaf wordt verleid door de jonge mannelijke Cherubino, vermomd als Susanna. Eind goed al goed; de graaf vraagt vergiffenis aan zijn vrouw. De jonge, opvliegende graaf en de alwetende, kleinstedelijke barbier Figaro waren ooit vrienden. Dankzij de hulp van Figaro veroverde de graaf zijn geliefde Rosina, die als wees opgroeide in het huis van haar oom, de arts Bartolo. De graaf vestigde zich met zijn jonge vrouw op zijn landgoed in de buurt van Sevilla en nam Figaro in dienst. Voor gravin Rosina en graaf Almaviva begon het eentonige leven van de plattelandsaristocratie: jachtfestijnen, tuinfeesten en hofintriges. De graaf vervolgde zijn stiekeme avontuurtjes met zijn lijfeigenen, dienstmeisjes en boerinnen. Wanneer hij -misschien wel voor de eerste keer in zijn leven- bij een liefdesaffaire weerstand ondervindt, is hij met name in zijn mannelijke ijdelheid gekwetst. Zijn plan om toch weer aanspraak te maken op het recht op de eerste nacht is niet meer dan een wapen in de liefdesstrijd en heeft geen echte politieke betekenis. De graaf begeert de knappe, slimme Susanna, het nieuwe kamermeisje van zijn vrouw. Deze 'trofee' wordt steeds begerenswaardiger doordat Susanna hem negeert omdat zij verliefd is op Figaro.
De film. De film ‘Amadeus’ begint dramatisch: Antonio Salieri, de voormalige Oostenrijkse hofcomponist ten tijde van Mozart, wordt, na een zelfmoordpoging, overgebracht naar een ‘psychiatrisch ziekenhuis’ (in de film wordt dit uitgebeeld als een gekkenhuis). Salieri (zie bovenstaande foto) vertelt zijn verhaal over Mozart, God, en zijn eigen muzikale ervaringen aan een geestelijke. Het verhaal: in zijn geboortestad Salzburg houdt Mozart kind zijnde veel concerten. Naar mate hij ouder wordt, voelt hij zich er ondergewaardeerd. Daarom reist hij naar Wenen. In Wenen vindt hij werk aan het hof. Daar is Salieri hofcomponist. In eerste instantie is Salieri nieuwsgierig naar Mozart en bewondert hij hem ook. Wel is hij verschrikkelijk jaloers. Naarmate hij Mozart beter leert kennen, wordt zijn jaloezie er niet minder op. Mozart krijgt de opdracht om een Duitstalige musical te maken. Daarin zingt één van de leerlingen van Salieri. Als de musical is afgelopen, komt Mozarts verloofde op het toneel. Mozart krijgt een verzoek van zijn vader uit Salzburg om te wachten met trouwen, maar desondanks trouwen ze toch. Salieri wil van alles doen om Mozart zwart te maken aan het hof. Daarom vertelt hij dat Mozart één van zijn leerlingen meerdere malen heeft aangerand. Door dit praatje lukt het Mozart niet om nog leerlingen te krijgen en heeft hij een financieel probleem. Hij is wel bezig met een stuk te schrijven, maar tot die tijd heeft hij geen inkomen. Er is een klus aan het hof. Mozart wil deze niet, maar zijn vrouw wil wel dat Mozart deze kans grijpt. Zij gaat naar Salieri. Deze belooft dat als de vrouw ‘s avonds terug komt, Mozart de klus krijgt. De vrouw komt ‘s avonds terug, maar Salieri stuurt haar weg. De volgende ochtend zoekt Mozart een paar mensen op, waar hij geld van zou kunnen lenen. Als het gelukt is en hij weer naar huis gaat, is zijn vader er ook. Deze blijft een tijd bij hem wonen. Mozart is lange tijd met een geheim project bezig. Het is een opera over Figaro. De keizer en Mozart hebben een meningsverschil of Mozart de opera wel of niet mag opvoeren. Uiteindelijk mag hij het opvoeren. Mozart hoopt dat zijn stuk de beste opera aller tijden wordt, maar de keizer vindt het niets, en benoemd enige tijd later een stuk van Salieri tot beste opera aller tijden. Mozart heeft een rustige tijd totdat mannen uit Salzburg slecht nieuws brengen; Mozarts vader is dood. Hij schrijft hierdoor zijn meest trieste opera. Mozart laat in een opera een bevelhebber uit de dood voorkomen die Mozart beschuldigd. Salieri is de enige die snapt dat deze man Mozarts vader is. Dezelfde avond komt een man, volledig gekleed in het zwart, aan de deur. Hij geeft Mozart de opdracht een requim te componeren, maar op voorwaarde dat hij dit aan niemand vertelt. Als hij dit aanvaard (wat hij ook doet) verdient hij erg veel geld. Omdat Mozart veel financiële problemen heeft, smeekt hij bij een man van het hof om geld. Maar dat wordt hem geweigerd. Later, als Mozart bezig is met het componeren van de dodenmars, komt de baas van het theater langs. Zijn oog valt op het stuk waar Mozart mee bezig is, de dodenmars. Omdat dit geheim moet blijven pakt Mozart het blad van hem af. De man vraagt om het stuk van de andere musical die Mozart voor hem zou schrijven. Het stuk is af, maar het staat niet op papier. Het gehele stuk zit in Mozarts hoofd. De man wordt boos en eist dat Mozart het stuk opschrijft. Salieri blijkt achter de ‘zwarte gedaante’ te zitten. Met het requiem, die voor Mozarts begrafenis bedoeld is, wil hij de eer opstrijken. Omdat namelijk niemand weet dat Mozart het geschreven heeft, denken de mensen dat het geweldig gecomponeerde stuk van Salieri is. De bediende die Mozart en Constanze hebben gekregen van een anonieme persoon is gestuurd door Salieri. Zo probeert hij informatie los te krijgen van Mozart en zijn werk. Een paar dagen later staat de man weer voor de deur. Mozart zegt dat hij zijn dodenmars nog niet af heeft, en vraagt meer tijd. De man vertelt Mozart dat hoe eerder het stuk af is hoe meer geld hij krijgt. Als de man weg is valt zijn vrouw tegen hem uit. Constanze vindt dat Mozart gek is dat hij voor de zwarte gedaante schrijft, die hem nog geen penny heeft laten zien. Ook beschuldigt ze hem van drinken. Als ze in slaap is gevallen gaat Mozart naar een soort kroeg, waar hij weer is dronken werd. Als hij thuis komt is Stanzie met hun zoon vertrokken. De volgende dag geeft de moeder van Stanzie hem een preek, die Mozart inspireert voor een opera. Tijdens de opera valt Mozart neer op de grond. Salieri brengt hem naar huis en legt Mozart in bed. Als Mozart bijkomt, hebben hij en Salieri een gesprek. Salieri vertelt Mozart dat hij veel bewondering voor hem heeft en dat hij de grootste componist is. Dan wordt er geklopt op de deur. Mozart neemt aan dat het de zwarte gedaante is en vraagt Salieri of hij een voorschot van het geld kan vragen. Maar het is niet de zwarte gedaante, maar de spelers van de opera. Ze komen kijken voor Mozart. Salieri zegt dat Mozart slaapt. Als Salieri terugkomt, zegt hij tegen Mozart dat het ‘de’ man was en geeft hem het geld. Hij zegt dat het morgen af moet zijn. Mozart vraagt of Salieri hem wil helpen met het requiem. Dat wil Salieri natuurlijk maar al te graag. Mozart vertelt vanuit bed wat Salieri moet op moet schrijven voor de dodenmars. Samen gaan ze verder aan het stuk, totdat Mozart te moe is en gaat slapen. Terwijl hij ligt te slapen komen Stanzie en hun zoon terug, voor Mozart. Ze merkt dat Salieri er is. Ze wil dat hij weg gaat, maar Salieri blijft. Zijn vrouw komt erachter dat Mozart weer verder schrijft aan het requiem. Ze legt het weg en wil dat Mozart er niet meer aan werkt. Salieri gaat er tegen in. Op dat moment overlijdt Mozart. Mozarts begrafenis is anders dan voorgesteld. Met een lijkwagen wordt hij naar de begraafplaats vervoerd en daar in een massagraf gegooid. Niemand is bij zijn begrafenis. Mijn mening. Over de opdracht: Ik ken(de) niet zo veel werken van Mozart, en zijn levensverhaal ook nog niet. In dat opzicht vind ik de opdracht dan ook wel interessant. Ik vind alleen meestal de componisten niet zo boeiend, maar de muziek wel. Daarom vind ik het wel jammer dat we 8 pagina’s over Mozart moeten schrijven, terwijl ik het veel leuker had gevonden om bijvoorbeeld 4 pagina’s over een bepaald werk van hem te schrijven. Over de film: Ik vind het wel erg leuk dat we met zijn allen de film Amadeus hebben gekeken, want hierdoor nam mijn interesse in Mozart wel toe. Ik vind de film erg mooi gemaakt, en goed opgebouwd. Ik vind het ook erg leuk verzonnen dat Salieri verteld, omdat je nu Mozart in twee opzichten leert kennen. Ook vind ik de muziek in de film erg mooi, maar die is van Mozart zelf, dus dat heeft eigenlijk niet zo veel met de film te maken, maar de muziek is voor mij toch één van de belangrijkere redenen waarom ik de film zo goed vind. Over Mozart: Mozart als persoon vind ik nog steeds niet echt interessant, maar het is natuurlijk altijd leuk om ergens iets over te weten, zo ook over hem. Zijn muziek vind ik wel heel erg mooi. Bronvermelding. Film: Amadeus. Internet: www.wikkipedia.nl (over mozarts leven) http://members.lycos.nl/jsbsite/mozartsite.htm
www.google.nl (afbeeldingen) www.scholieren.com (profielwerkstuk over het requiem)