Borderline

Voorwoord De opdracht luidde als volgt: maak een werkstuk over een onderwerp dat met ‘LEVEN’ te maken heeft. Dat is nog eens een brede opdracht. Ik ben blij dat de opdracht niet zo gedetailleerd is, want nu kan ik onderzoek doen naar een onderwerp dat mij boeit. Ik heb dit onderwerp (Borderline Persoonlijkheidsstoornis) in overleg met de docent gekozen. Ik heb een grote belangstelling voor psychische ziekten en ik vind psychologie sowieso erg interessant. In mijn omgeving en ook in mijn kerk heb ik regelmatig verhalen gehoord over mensen met de Borderline Persoonlijkheidsstoornis. Deze stoornis is voor mij altijd een groot raadsel gebleven. Ik wist niet wat het inhield en ook niet wat ik me erbij voor moest stellen. Door dit werkstuk heb ik veel geleerd over deze ziekte. Ik weet nu wat het inhoudt en ik kan me een klein beetje voorstellen, hoe mensen met de Borderline Persoonlijkheidsstoornis zich voelen en waarom ze zich gedragen zoals ze dat doen. Inhoudsopgave: Voorwoord

Inleiding
1: Hoe ontstaat Borderline? 2: Waaraan herken je Borderline? 3: Welke gevolgen heeft Borderline? 4: Is Borderline te behandelen? Inleiding Borderline is intens leven en intens dood willen om de paar minuten. Borderline is angst. Borderline is “laat me met rust”, “rot op” en tegelijk “bel, bel me”, “houd van
me”, “geef om me”. Borderline is denken ‘’ja ja het zal wel, wat moet je van me” als je een
glimlach ontvangt. Borderline is het verlangen naar chaos en het tegelijk haten. Borderline is onzichtbare pijn. (Bron: http://www.ruthanders.nl/borderline.htm) Als je aan mensen zou vragen: ‘Wat is Borderline?’, dan zouden ze bijna allemaal zeggen: ‘Ja, ik heb er wel eens van gehoord, maar ik heb geen idee wat het nou precies is!’ Een groot raadsel, dat is Borderline voor de meeste mensen. En uit dit stukje hierboven, kun je de trieste conclusie trekken, dat Borderline voor de persoon zelf, een bijna net zo groot raadsel is. In dit werkstuk wil ik verder ingaan op deze complexe, verwoestende ziekte. Mijn hoofdvraag is een vraag, die weinig mensen kunnen beantwoorden: Wat houdt Borderline in en wat betekent deze ziekte voor de patiënt en zijn/haar omgeving? Deze vraag wil ik opsplitsen in vier deelvragen: 1. Hoe ontstaat Borderline? 2. Waaraan herken je Borderline? (wat zijn de symptomen) 3. Welke gevolgen heeft Borderline? (voor patiënt en omgeving) 4. Is Borderline te behandelen? Ik hoop dat u/jij na het lezen van dit verslag en onderzoek, meer zult begrijpen van de Borderline Persoonlijkheidsstoornis en van de mensen die dagelijks met deze stoornis geconfronteerd worden. Ik zal in mijn werkstuk ‘zij’ en ‘haar’ gebruiken, voor de duidelijkheid. Hij/zij en hem/haar staat zo onoverzichtelijk. Ook al komt deze ziekte meer bij vrouwen voor dan bij mannen, het is erg goed mogelijk dat een man deze ziekte heeft. 1. Hoe ontstaat Borderline? In dit hoofdstuk wil ik verder ingaan op de vraag: Hoe ontstaat Borderline? Welke aanleidingen en oorzaken zijn mogelijk en ik welke gevallen komt het vaak voor? Borderline is een psychische ziekte. Zoals wel vaker met psychische ziekten het geval is, is het niet mogelijk één bepaalde oorzaak te geven. Er is natuurlijk al veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van deze ingewikkelde ziekte. Er wordt bij de Borderline persoonlijkheidsstoornis vaak uitgegaan van het bio-psycho-sociale model. In dit model staat ‘bio’ voor biologisch, ‘psycho’ voor psychologisch en ‘sociale’ voor sociaal. 1. Biologisch: Dit heeft te maken met de aanleg en de erfelijkheid van impulsiviteit en bijvoorbeeld het emotioneel instabiel zijn van de patiënt. Ook kunnen lichamelijke ziekten meespelen (hersenziekte, vergiftigingen). 2. Psychologisch: Dit heeft te maken met de ingrijpende ervaringen uit het verleden. Deze gebeurtenissen kunnen een negatief zelfbeeld en bindingsangst tot gevolg hebben. 3. Sociaal: Dit heeft te maken met de individualisering van de maatschappij. Daardoor vinden er veel snelle veranderingen plaats. Er wordt veel van een mens verwacht en de samenleving biedt weinig bescherming en zekerheid. 1. Biologisch

Daaruit is wel gebleken dat er zoiets bestaat als ‘aanleg hebben voor’. Dat wil zeggen dat mensen vaak al aanleg hebben voor depressiviteit en dergelijke. Ook denken ze dat de impulsiviteit en de stemmingswisselingen voor een deel aangeboren zijn. Deze dingen zijn erfelijk. Daarom ‘zit’ Borderline ook vaak ‘in de familie’. Het is ook mogelijk dat er een storing tussen de prikkels die de hersenen willen overbrengen is. 2. Psychologisch
Ook ingrijpende ervaringen en schokkende gebeurtenissen uit het verleden kunnen een rol spelen bij het ontstaan van Borderline. Voorbeelden hiervan kunnen zijn: een instabiele gezinssituatie, gescheiden ouders, verwaarlozing of mishandeling (geestelijk, lichamelijk, seksueel). 3. Sociaal
Ook wordt de schuld wel eens gegeven aan de individualisering. Onze maatschappij is tegenwoordig gefocust op het individu en niet meer zo zeer op familie, buurt en kerk. Mensen zijn op zichzelf aangewezen. Mensen zijn erg vatbaar voor Borderline van hun 20e tot hun 30e. Het begint vaak als iemand op zichzelf komt te staan. Na de middelbare school verandert alles. Je moet een opleiding kiezen, gaat misschien wel uit huis, krijgt eventueel een relatie. Er wordt veel van je verwacht en je komt succes en mislukking tegen. Ook brengen al deze veranderingen en deze hectische tijd veel stress met zich mee. Als iemand dan al aanleg voor Borderline heeft, kunnen deze dingen hem of haar de kop kosten. Waarschijnlijk komt Borderline ook meer voor in het Westen dan in bijvoorbeeld Azië en Afrika. Het Westen is geïndividualiseerd en de samenleving hier biedt weinig zekerheden. In bijvoorbeeld Afrika is de familie en religie veel belangrijker. Die bieden beiden bescherming. Geen van alle oorzaken zijn bewezen, maar er is wel uit onderzoek gebleken dat deze oorzaken, of vaak combinaties van twee of meer factoren, een rol kunnen spelen. 2. Waaraan herken je Borderline? (wat zijn de symptomen?) Als je Borderline heb, kun je allerlei klachten en problemen hebben. Ik heb er onderzoek naar gedaan en ik heb de meest voorkomende symptomen op een rij gezet. Een Borderline patiënt hoeft geen last te hebben van al deze verschijnselen, voordat zij kan zeggen dat zij Borderline heeft. Het kan ook dat iemand twee van deze symptomen in heel extreme vormen heeft. Natuurlijk is het wel mogelijk dat iemand al deze verschijnselen vertoont. De symptomen steken vaak pas de kop op als iemand 20 is of ouder. Symptomen: • Stoornis in contact leggen
Bij iemand met Borderline is het zwart of wit. Er zijn geen tussenwegen, grijs bestaat niet. Mensen zijn onderverdeeld in de goeden en de slechten. De patiënt doet een hoopvolle, snelle poging. De patiënt heeft hooggespannen verwachtingen van de ander. Als die ander niet aan die verwachtingen voldoet is er teleurstelling en boosheid. Zo ontstaan er dus vooral intensieve maar kortdurende relaties. Deze manier van contact leggen bezorgt de patiënt veel problemen op het werk en in relaties in het algemeen. Door deze zwart/wit manier van denken heeft de patiënt ook sterk de neiging om bepaalde mensen over te waarderen en anderen juist volledig te vernederen. • Automutilatie en zelfbeschadigend gedrag
De patiënt voelt erge spanningen en kunnen moeilijk omgaan met stress en spanning. Om van deze spanning af te komen automutileert de patiënt. Dat kan door middel van snijden of krassen in bijvoorbeeld de armen. Ook zijn Borderline patiënten vaak suïcidaal. Het komt vaak voor dat patiënten zelfmoordpogingen doen. Dit vaak door middel van een overdosis. • Moeilijk alleen kunnen zijn
De patiënt is als de dood om in de steek gelaten te worden. Zij is altijd bang dat degene waar zij van houdt, waar ze een band mee heeft, haar in de steek zal laten. Deze angst om verlaten te worden kan oplopen tot extreme paniek op momenten dat zij alleen is of zich eenzaam en alleen voelt. • Moeilijk kunnen hechten en onthechten
De patiënt kan zich erg moeilijk hechten aan mensen. Het duurt heel lang voordat je het vertrouwen van iemand met Borderline gewonnen hebt. Als een Borderline patiënt zich eenmaal aan iemand heeft gehecht, heeft zij extreem veel moeite om weer te onthechten. Zij zal er alles voor doen om die persoon waarvan zij denkt dat ze die nodig heeft, te behouden. • Ontstemming (stemmingswisselingen) Een patiënt met Borderline heeft haar gevoelens vaak slecht onder controle. Het gevoelsleven van een patiënt wordt erg intens beleefd en uitgedragen. Ze voelt zich bijna nooit langere tijd goed gestemd of tevreden. Zij klaagt vaak over verveling, leegte en zelfmoordneigingen (suïcidaliteit). De patiënt reageert ook nu weer in uitersten. In de ogen van anderen reageert zij overgevoelig, hevig, boos of driftig. De stemming van iemand met Borderline kan zeer sterk en zeer snel wisselen. Binnen één uur kan de stemming totaal omslaan, zonder een duidelijke of directe aanleiding. In het dagelijks leven is de patiënt of heel vrolijk, of heel somber. Als deze somberheid langer dan een week aanhoudt, spreken we van een depressie. • Psychotische verschijnselen
Borderline patiënten zijn ontzettend achterdochtig en argwanend. Zij halen realiteit en fantasie door elkaar. De patiënt heeft vaak last van verwardheid met wanen, hallucinaties en het horen van stemmen. De patiënt heeft niet altijd last van deze verschijnselen. Vaak duren ze maar een paar uur, maar voor de patiënt zijn het een paar verschrikkelijke uren. De verschijnselen zijn erg beangstigend en treden vaak op als de patiënt gestresst is. • Impulsiviteit

Mensen met een Borderline stoornis nemen beslissingen zonder er eerst goed over na te denken. Er wordt niet gedacht aan consequenties en aan of het sowieso wel verstandig is. Deze impulsiviteit kan ook leiden tot eetstoornissen. De patiënt gaat op een extreme manier afvallen of de patiënt gaat juist eten, krijgt vreetbuien. Ook hebben veel Borderline patiënten wisselende seksuele relaties. Er wordt niet goed met geld omgegaan en de patiënt gebruikt overmatige hoeveelheden alcohol of drugs. Ook de zelfmoordpogingen zijn vaak een gevolg van deze impulsiviteit. • Maatschappelijke problemen
De patiënt pakt dingen in het maatschappelijk leven, als cursussen, opleidingen, vakanties en nieuwe relaties op zo’n extreme manier aan dat dit bijna altijd fout gaat. De verwachtingen liggen te hoog, dus er volgen bijna altijd teleurstelling en mislukkingen. Deze constante negatieve ervaringen zijn niet goed voor het zelfvertrouwen van de patiënt. De patiënt trekt zich meer en meer terug uit het maatschappelijk leven. Doordat een patiënt met Borderline zoveel verschillende problemen heeft en het in de maatschappij steeds moeilijker gaat, isoleert ze. Als ze eenmaal in een isolement is geraakt, worden de symptomen erger en erger. • Identiteitsproblemen
Iemand met de Borderline stoornis heeft ook vaak identiteitsproblemen. De patiënt is onzeker en kan slecht kritiek verdragen. Ze weet niet wat ze met haar leven aan moet en ze voelt zich leeg van binnen. Ook seksueel hebben de patiënten vaak problemen met hun identiteit. Het zwart/wit denken heeft niet alleen betrekking op de omgeving maar ook op de persoon zelf. De patiënt heeft snelle wisselingen in haar zelfbeeld, toekomstplannen, seksuele identiteit en typen vrienden. 3. Welke gevolgen heeft Borderline? (voor de patiënt en omgeving) • Voor de patiënt: Er is nog niet zoveel onderzoek gedaan naar de gevolgen van de Borderline Persoonlijkheids Stoornis. Toch zijn er wel verschillende vermoedens en waarnemingen: Mensen met BPS hebben bijvoorbeeld vaak geen vervolgonderwijs gehad, ook mede daardoor zijn ze vaak arbeidsongeschikt. Zelf vinden veel patiënten dat ze slecht functioneren en zich slecht kunnen aanpassen in allerlei situaties. Mensen met Borderline functioneren sociaal ook slechter dan mensen met een ‘gewone’ depressie. Ook functioneren vrijwel alle personen met Borderline slecht op gebieden als: arbeid, huishouding, verzorging, studie, persoonlijke relaties en recreatie (activiteiten). Vaak niet op alle, maar minstens op 1 of meer gebieden. De helft van de vrouwen en driekwart van de mannen met BPS zijn niet in staat een duurzame relatie op te bouwen, ook niet na langdurige opname of behandeling. De levensverwachting voor mensen met BPS is ook niet erg hoog. Zij hebben een verhoogde kans om voortijdig te overlijden, omdat de patiënten zulke sterke zelfmoordneigingen hebben en die soms ook uitvoeren. Ook vormen de verslavingen en het roekeloze gedrag bedreigingen voor het leven van iemand met BPS. • Voor de omgeving: Niet alleen voor de patiënt is Borderline een erge en belemmerende ziekte. Ook voor de omgeving van de patiënt (vrienden, familie, collega’s) is het elke keer weer een strijd. Accepteren, loslaten, vertrouwen in elkaar durven hebben ook als je ziet dat alles mis gaat, is nou eenmaal een heel moeilijk proces van vallen en opstaan. Het steeds weer opnieuw proberen en geduld hebben zijn twee van de meest belangrijke, maar ook twee van de moeilijkste dingen die de omgeving moet doen. Vaak wordt vanuit de patiënt zelf de schuld bij de ander gelegd. Haar mankeert niets, die ander (vriend, ouder, collega) is de schuldige. Leven met iemand met BPS betekent eindeloze ruzies, wanhoop, frustratie, schuldgevoel, machteloosheid, vertrouwen dat word beschadigd en ga zo maar door. Het is een lange en moeilijke weg, niet alleen voor de patiënt. Ook voor de maatschappij heeft deze stoornis gevolgen. Mensen met BPS maken veel gebruik van de geestelijke gezondheidszorg in verhouding tot mensen met andere psychische stoornissen. Borderline patiënten worden vaak opgenomen, dit komt ook door de overmatige zelfmoordpogingen of dreigingen. De medicatie is ook erg duur en ook daar wordt veel, maar wel vaak tijdelijk gebruik van gemaakt, hoewel de medicijnen vaak niet het gewenste effect hebben. In een studie is berekend dat de kosten van BPS voor de Nederlandse samenleving 2 miljard euro bedragen. Het grootste deel van de kosten werd veroorzaakt door arbeidsongeschiktheid en verzuim. 4. Is Borderline te behandelen? De behandeling kent een aantal aspecten: • Gesprekstherapie

Het allerbelangrijkste in de behandeling, waar het eigenlijk om gaat, is het opbouwen van een vertrouwensband. De behandelaar moet het vertrouwen van de patiënt winnen en dit is een moeizame en lange weg. De behandelaar zal veel geduld en begrip moeten opbrengen. Ook is veel geduld nodig, omdat de patiënt de adviezen en opdrachten van de behandelaar 9 van de 10 keer niet zal opvolgen en uitvoeren. De behandeling wordt namelijk in de weg gezeten door de symptomen van BPS. Een van de symptomen is de angst om in de steek gelaten te worden, achterdochtigheid. Door deze angst is het erg moeilijk om het vertrouwen van de patiënt te winnen. Aan de ene kant heeft de patiënt een enorme behoefte aan zo’n band, maar tegelijkertijd is zij er doodsbang voor, doordat er een risico inzit, namelijk: in de steek gelaten te worden
Een patiënt vertoont vaak ontzettend wispelturig gedrag. Door een ander symptoom van Borderline, namelijk: de impulsiviteit, breekt een patiënt de behandeling vaak impulsief af om vervolgens ergens anders hulp te gaan zoeken. Zo komt de behandeling vaak niet verder dan ‘crisisbestrijding’. Aan het echte ‘vechten’ tegen de ziekte, komt men vaak niet eens toe. In de gesprekstherapie wordt aandacht besteed aan de kwetsbare kanten van de patiënt, de volgende dingen worden behandeld: • Angst om in de steek gelaten te worden • Het geringe zelfvertrouwen • De neiging om in extremen te denken • De moeite die zij ermee heeft om afstand en nabijheid te regelen (andere mensen worden moeilijk verdragen, maar eenzaamheid is ook moeilijk te verteren. Hierbij moet ik ook denken aan die woorden uit de inleiding: Borderline is “laat me met rust”, “rot op” en tegelijk “bel, bel me”, “houd van me”, “geef om me”. De therapie is bedoeld om de patiënt te leren hoe zij met al deze dingen om te gaan. • Medicijnen
Omdat mensen met Borderline zoveel verschillende klachten hebben, is er niet een soort medicijn dat in altijd en aan iedereen gegeven kan worden. Medicijnen hebben een niet zo grote en meestal tijdelijke plaats in de behandeling, maar kunnen wel een belangrijk hulpmiddel zijn. Afhankelijk van waar de patiënt last van heeft en welke verschijnselen zij vertoont kunnen de volgende medicijnen worden voorgeschreven in behandeling: • Antipsychotische middelen: voor de behandeling of het voorkomen van psychotische verschijnselen (zoals in de war zijn, waandenkbeelden, stemmen horen); soms werken deze middelen ook goed tegen angst en impulsiviteit. • Bepaalde antidepressieve middelen: tegen depressieve verschijnselen, of tegen impulsiviteit. • Stemmingsregulerende middelen: tegen wisselende stemmingen, ook weer tegen impulsiviteit. • Kalmeringsmiddelen: tegen angst, spanningsklachten of slaapproblemen; wel moet men erg voorzichtig en terughoudend zijn in het voorschrijven en het gebruik van deze middelen, omdat er een groot verslavingsgevaar dreigt. Ook is er een kans dat sommige verschijnselen, zoals angst en impulsiviteit, verergeren. • Omgaan met suïcidaliteit (zelfmoordneigingen en pogingen) Een belangrijk risico bij patiënten met een Borderline-stoornis is dat zij een eind aan hun leven kunnen maken. Bij maar liefst 8-10% van de patiënten is er sprake van zelfdoding. Ookal dreigen Borderline patiënten nogal eens met zelfmoord en voeren ze het lang niet altijd uit, toch moet het risico op zelfmoord heel serieus genomen worden. Hoewel de behandelaar deze dreigingen dus altijd serieus moet nemen, moet hij/zij niet te snel actie ondernemen. Het moet geen paniekvoetbal worden. Als iemands leven in gevaar is en een patiënt constant dreigt en (misschien wel onschuldig lijkende) zelfmoordpogingen doet, is het verstandig om die persoon op te laten nemen. • Opname
Het is het beste als de behandeling ambulant (de patiënt woont thuis en komt naar behandeling) verwezenlijkt wordt. Er is namelijk gebleken dat bij veel Borderline patiënten in het ziekenhuis de symptomen verergeren. Soms begint automutilatie (zelfbeschadiging) pas in de kliniek, terwijl er eerder gewoon nog nooit sprake van is geweest. Maar soms zijn de symptomen zo ernstig (ernstige zelfmoorddreiging, erg in de war zijn, erg depressief zijn) dat klinische opname de enige mogelijkheid is. Als dat het geval is, zal de opname zo vlot mogelijk verlopen en er zal alles aan gedaan worden om de patiënt weer snel in poliklinische (ambulante) behandeling te krijgen.