Gebarentaal

Wat is gebarentaal?
Gebarentaal is taal die door gebruikt wordt om woorden uit te drukken zonder woorden te gebruiken. Hele woorden kunnen worden uitgedrukt met een gebaar, maar ook afzonderlijke letters kunnen worden uitgebeeld. Gebarentaal is er niet alleen in het nederlands maar ook in andere talen. Er bestaat ook internationale gebarentaal.

Waarom gebarentaal?
Gebarentaal wordt gebruikt als hulpmiddel voor doven en stommen om toch te kunnen communiceren met de wereld om hun heen. Voor dove (of stomme) kinderen is dit de enige natuurlijke manier die vanzelf aangeleerd kan worden waarop gesproken kan worden.
Voor veel mensen in gebarentaal onmisbaar. De dove/stomme in kwestie of de gene die wil helpen, verzorgen of gedachten uit wil wisselen.


Geschiedenis gebarentaal:
Gebarentaal is een oeroude taal. Misschien niet in de huidige vorm maar het is een taal die al eeuwen beoefend wordt. De Angelsaksische monnik Beda Venerabilis schreef 1250 jaar geleden het geschrift ‘Taal van de vingergebaren’.
Hij beschreef daarin hoe getallen van 1 tot 10.000 konden worden aangegeven door middel van een eeuwenoud systeem van het buigen en strekken van de vingerkootjes.Getallen onder de honderd werden met de linkerhand aangegeven. Honderdtallen met de rechterhand.
Beda schreef ook: 'Voorts kan uit datgene wat ik heb opgetekend naar mijn mening een zekere vingerspraak worden gevormd, zowel ter oefening van het verstand als bij wijze van spel'.
De eerste mens die het handalphabet wilde gebruiken was de monnik Melchor de Yebra uit spanje. Zijn boek waarin hij uitwijdde over het handalphabet en het afbeelde was ‘Het boek genaamd schuilplaats van zieken’. Helaas voor hem werd het pas na zijn dood uitgegeven in 1593, zeven jaar na zijn sterven.
Hij wilde het boek vooral gebruiken voor vrome doeleinden. In de Nationale Bibliotheek in Madrid bevinden zich de laatste drie exemplaren van dit zeldzame boek. Bij één exemplaar zijn de afbeeldingen eruit gesneden.
Er werd niet alleen gebruik gemaakt van het handalfabet, de monniken in het klooster maakte ook meer en meer gebruik van gebaren. Helaas was niet iedereen het hiermee eens, sommige vonden dat de monniken op toneelspelers gingen lijken.
Erasmus van Rotterdam was een van de felle tegenstanders van deze ontwikkeling.
De eerste dovenonderwijzer was Pedro Ponce de Léon. Ook hij heeft de gebaren waarschijnlijk geleerd in het klooster.
Hij woonde en werkte in het klooster ‘San Salvador de Ona’ waar doofstomme kinderen werden gebracht.
Het was in die tijd normaal dat kinderen met een 'gebrek' in het klooster werden weggestopt. Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling dat dove kinderen iets zouden leren.
Maar Pedro Ponce de Léon was zeer gesteld op deze kinderen en hij bedacht een manier waardoor dove kinderen toch met elkaar konden communiceren.

Hij leerde ze lezen en schrijven en gebruikte het handalfabet en gebaren om met ze te praten.
Iemand anders die de ontwikkeling van de gebarentaal aanzienlijk vooruit heeft geholpen is Abbé De l'Epée. Hij kwam in 1760 in aanraking met twee doofstomme meisjes. Hoewel hij niets wist over doofheid besloot hij de kinderen op te voeden en les te geven. Het schooltje dat hij begon in zijn huis in Parijs is het oudste doveninstituut vandaag de dag op de hele wereld en het bestaat nog steeds.De l'Epée liet ook andere mensen een kijkje nemen in zijn school. Eén van die bezoekers was de Groninger predikant Henri Daniël Guyot.
Henri Daniël Guyot was onder de indruk van de lessen van Abbé De l'Epée in Parijs.
In Groningen begon ook hij les te geven aan dove kinderen, precies zoals De l'Epée dat deed.
Ook Guyot had veel succes met gebarentaal en het handalfabet.
Er kwamen al snel meer dove kinderen bij hem op les.
En zo ontstond in 1790 het eerste doveninstituut in Nederland.
Eén van de leerlingen was Johannes Lubbertus Mörser. Een dove jongen die goed kon tekenen. Hij tekende het eerste Nederlandse handalfabet (Van zijn hand is het boekje Alphabet Manuel of het eerste ABC voor doven en stommen).
In 1880 was er een internationaal congres van dovenonderwijzers in Milaan. Toen werd er besloten dat er in het onderwijs aan dove kinderen geen gebarentaal meer zou worden gebruikt. Ze vonden dat de kinderen maar moesten leren praten en liplezen zodat ze zoveel mogelijk mee konden doen met 'gewone' kinderen.
Onderwijzeres waren toen erg streng. Kinderen die toch gebaren maakten moesten soms urenlang voor straf op hun handen zitten. Gelukkig denken onderwijzers nu heel anders over gebarentaal en het handalfabet.

Moderne gebarentaal:
Op de vijf Nederlandse doveninstituten wordt de gebarentaal weer ingevoerd. De kinderen krijgen les in Nederlands en Nederlandse Gebarentaal. Ook veel mensen die niet doof zijn leren gebarentaal, zodat ze met dove kinderen kunen praten.
Hiddinga Schreef: ‘Nederlandse gebarentaal kent (zoals zoveel gebarentalen in Europa en Noord Amerika) een geschiedenis van onderdrukking. Lange tijd (zeker tot de zestiger jaren van de vorige eeuw maar op sommige plaatsen tot zeer recent) werd gedacht dat gebarentalen primitieve vormen van communicatie waren. Horende pedagogen verboden dove kinderen dan ook om gebruik te maken van gebarentaal. Ze hielden hen voor dat je alleen voor vol kon worden aangezien als je je als dove van de spreektaal bediende. Schaamte en schande is voor veel dove volwassenen nog het beeld dat het gebruik van de NGt aankleeft. Dit terwijl gebarentalen de enige talen zijn die door dove kinderen moeiteloos verworven kunnen worden. Tegen de achtergrond van deze historie van onderdrukking is duidelijk dat wettelijke bescherming van NGt als taal en het recht op gebruik van NGt gewenst is.’
Pas rond 1980 kwam er verandering in het beleid ten aanzien van gebarentaal, dankzij een aantal actieven kwam het punt op de politieke agenda en was er voor het eerst oor naar het onderwerp. De taalwetenschap was de doven te hulp gekomen door te verklaren dat gebarentaal gelijkwaardig is aan andere (gesproken) talen.


a. Een stukje geschiedenis
Voor de deelnemers die niet goed weten wat de gebarentaal is, geef ik in het kort een stukje geschiedenis. In Nederland verbood men voor lange tijd dove mensen de gebarentaal te gebruiken vanwege ongepastheid van deze taal. Overheid en de politiek wisten niet beter dan dat dit verbod een noodzakelijk kwaad was in het belang van dove mensen zelf ten behoeve van hun integratie in de samenleving. Paradoxaal genoeg raakten dove mensen door stigmatisering van de gebarentaal nog meer in een isolement.
In een nog niet gepubliceerde nota schreef A. Hiddinga (2001): ‘Nederlandse gebarentaal kent (zoals zoveel gebarentalen in Europa en Noord Amerika) een geschiedenis van onderdrukking. Lange tijd (zeker tot de zestiger jaren van de vorige eeuw maar op sommige plaatsen tot zeer recent) werd gedacht dat gebarentalen primitieve vormen van communicatie waren. Horende pedagogen verboden dove kinderen dan ook om gebruik te maken van gebarentaal. Ze hielden hen voor dat je alleen voor vol kon worden aangezien als je je als dove van de spreektaal bediende. Schaamte en schande is voor veel dove volwassenen nog het beeld dat het gebruik van de NGt aankleeft. Dit terwijl gebarentalen de enige talen zijn die door dove kinderen moeiteloos verworven kunnen worden. Tegen de achtergrond van deze historie van onderdrukking is duidelijk dat wettelijke bescherming van NGt als taal en het recht op gebruik van NGt gewenst is.’
Pas rond 1980 kwam in Nederland een kentering in dit verbod dankzij een actief kader van dove mensen en ook doordat de politiek voor de eerste keer bereid was naar dove mensen te luisteren. De taalwetenschap schoot dove mensen te hulp met de bewijsvoering dat de gebarentaal gelijkwaardig is aan andere (gesproken) talen. Dankzij dit proces werden een aantal communicatievoorzieningen voor dove mensen in het leven geroepen zoals de opleiding tot docent of tolk NGt. Ook passen steeds meer scholen voor dove kinderen gebarentaal toe binnen een tweetalig onderwijsprogramma. Vanwege het feit dat de gebarentaal als communicatiemiddel van dove mensen voor zeer lange tijd genegeerd (en verboden!) was, is er sprake van een enorme achterstandssituatie in de gebarentaalontwikkeling en- toepassing. De eeuwigdurende taalstrijd lijkt tenslotte in het voordeel van de gebarentaal te zijn beslecht. De prijs van deze strijd is met name in Nederland wel erg hoog geweest. Voor diegenen die zich graag willen verdiepen in de gebarentaalstrijd bestaat er genoeg literatuur. Deze gaat terug tot een paar honderd jaar geleden.