Het Journaal van Bontekoe

Algemene gegevens
Het Journaal van Bontekoe, Willem Ysbrantsz. Bontekoe, hertaald door Thomas Rosenboom, Uitgeverij Athenaeum-Polak&Van Gennep Amsterdam, 1e druk 2001, 2004

Motivatie
We kregen bij het maken van een opdracht over de Renaissance ook de opdracht om een boek te lezen wat bij ons onderwerp paste. Laten wij nu het onderwerp hebben over ontdekkingsreizen. Zo vielen er natuurlijk al gelijk een heleboel boeken af, ik wilde wel een boek dat ook leerzaam zou zijn en toen kwam ik dit boek tegen. De titel sprak me wel  aan en ik had er al vaker van gehoord, maar zelf nog nooit gelezen. Ik denk wel dat het een beetje een moeilijk boek is, omdat het is hertaald en natuurlijk een journaal is. Ik denk ook dat ik er wel wat van zal leren, omdat het natuurlijk een waargebeurde gebeurtenis beschrijft.

Samenvatting
In 28 december 1618 vertrok Bontekoe als schipper van het schip Nieuw Hoorn van Texel naar Bantam op Java. Er waren 206 bemanningsleden. De reis ging eerst vrij voorspoedig: het schip voer langs de punt van Brazilië, en arriveerde eind mei 1619 bij Kaap de Goede Hoop. Hier werd niet aangelegd, wegens het slechte weer en omdat er nog genoeg voorraden waren. Het schip deed vervolgens 21 dagen Réunion en negen dagen Sancta Maria aan en vertrok daar op 8 september. In de loop van de reis overleden 17 mensen, zodat er 189 over waren toen het schip in de buurt van Sumatra was gekomen. Op 19 november 1619 raakte door onvoorzichtigheid van botteliersmaat Keelemeyn een vat brandewijn in brand en daarna de smidskolen. Een half uur nadat de brand geblust leek laaide deze weer op; de kolen waren blijven smeulen. Er waren 360 halve vaten buskruit op het schip, deels voor verdediging onderweg, deels voor transport naar Oost-Indië. Tijdens de brand stelde Bontekoe voor dit deel van de lading overboord te zetten, maar koopman Hein Rol was daar eerst tegen omdat het kruit nog nodig kon zijn als het schip nog aangevallen zou worden door Spaanse schepen. Nadat de brand zich uitbreidde ging een aantal bemanningsleden zonder toestemming van boord in een (kleinere) boot en een sloep in plaats van te helpen blussen. Bontekoe beschouwde dit als drossen, dat wil zeggen deserteren, hoewel Hein Rol, die boven Bontekoe stond, er ook bij was. De resterende bemanning begon alsnog het kruit overboord te zetten, maar de brand bereikte het nog aanwezige kruit en het schip explodeerde. Van de 119 personen die nog aan boord waren overleefden maar twee het: Bontekoe, die zwaar gewond raakte, en de jongeman Hermen van Kniphuysen. Ze werden door de boot aan boord genomen. Het aantal overlevenden was daarmee 46 in de boot en 26 in de schuit, bij elkaar 72. Van de hemden van de inzittenden werden zeilen genaaid. Na verloop van tijd stapten de mensen van de schuit over in de boot. Soms was er voedsel: één keer kwamen er meeuwen over de boot heen vliegen, die gepakt konden worden, en een andere keer waren er vliegende vissen. Er was geen drinkwater en sommigen dronken uit wanhoop zeewater of hun urine. Het eerste raadde Bontekoe af, het tweede deed hij ook een poosje, tot deze ondrinkbaar werd. Uiteindelijk ging het regenen en had men weer drinkwater. Aan voedsel was zo'n gebrek dat de bemanning de scheepsjongens wilde doden om op te eten. Bontekoe was daar tegen, waarop ze bereid waren nog drie dagen te wachten. Net op tijd, dertien dagen na het vergaan van de Nieuw Hoorn, werd een eilandje in Straat Soenda bereikt, 15 mijl uit de kust van Sumatra, waar men zich tegoed deed aan kokosnoten. Daarna ging men door naar het vasteland van Sumatra. Hier troffen de schipbreukelingen autochtonen aan van wie ze eerst voedsel konden kopen met de munten die ze hadden kunnen meenemen uit het vergane schip. Daarna werden ze echter door de plaatselijke bevolking aangevallen, waarbij elf bemanningsleden werden gedood en vier moesten worden achtergelaten. Zo bleven er dus 57 overlevenden over. De boot kwam bij Java 23 Nederlandse schepen tegen onder commando van Frederik de Houtman, hetgeen ze behoedde naar Bantam te gaan dat Nederland nu vijandig gezind was. Verdeeld over de schepen gingen de overlevenden mee naar Batavia, waar Bontekoe en Rol werden ontvangen door Jan Pieterszoon Coen. Bontekoe kreeg hier een nieuw schip toegewezen en werd naar de Zuid-Chinese Zee gestuurd. Zijn opdracht bestond onder andere uit het aanhalen van handelsbetrekkingen met China, en de Spanjaarden op de Filipijnen het leven zuur maken. Hieronder vielen ook het overvallen van Spaanse schepen en het ronselen of zelfs ontvoeren van Chinese arbeiders om op plantages op het pas veroverde Formosa te werken. Uiteindelijk vertrok hij in november 1625 als schipper van de Hollandia van Batavia naar Hoorn. Op de terugreis verloor hij in een orkaan bijna weer zijn schip. Op Madagaskar maakten de autochtonen het de Fries Hilke Jopkins en een paar van zijn kameraden zo naar hun zin, dat ze niet mee terug wilden naar Nederland en zich verstopten, zodat de schipper zonder hen terugmoest.

Verdieping

Structuur/opbouw/indeling
Het verhaal is heel simpel van opbouw, het kent geen hoofdstukindeling en loopt in één keer door. Je merkt heel erg dat Bontekoe vertrouwde op God, want dit komt overal in het boek weer naar voren hoe God overal voor zorgt. Je merkt soms ook dat hij letterlijke citaten van scheepslieden gebruikt, dat is mooi, want dat geeft een extra waarde aan zijn verhaal.

Perspectief
Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-verteller.

Historische tijd
Het verhaal speelt zich tussen 1618 en 1625 af en wordt chronologisch verteld.

Plaats van handeling
De gebeurtenissen spelen zich eigenlijk over heel de wereld af, omdat Bontekoe een schipper is komt hij eigenlijk overal. Hij komt onder andere in: Bantam, Texel, Sumatra, Batavia, Kaap de Goede Hoop en China. Je kunt dus eigenlijk  zeggen dat het verhaal zich voornamelijk in het oosten afspeeld, met uitzondering van de gebeurtenissen die in Nederland plaatshebben.

Verklaring titel, ondertitel, motto, opdracht
Titel: Het boek wordt Het journaal van Bontekoe genoemd en dat klopt ook gewoon, want het is herschreven en hertaald vanuit het oorspronkelijke journaal van de schipper.

Thema
Thema: In alles moet je vertrouwen op God, want hij zal je helpen in goede en slechte tijden.

Genre en plaatsing in de tijd
Het journaal van Bontekoe kunnen we geen roman noemen, maar ook geen gewoon leesboek. Het beste is om het gewoon te houden bij een journaal, dat is een beschrijving van een bepaalde gebeurtenis. Schipper Bontekoe kwam in 1625 terug van zijn reizen maar schreef zijn ervaringen nog niet op. Dit gebeurde pas in 1646, hij schreef het op, omdat hij de mensen wilde laten zien hoe goed God was voor de zondige mens en om hen kennis te laten maken met het onbekende.

Literaire stroming:
De literaire stroming waar dit boek bij past zijn de lerende verhalen, die horen echt bij de 17e eeuw. Dit verhaal behoort tot de meest realistische stroming van de renaissance. Kenmerken van deze stroming zijn dat ze een wijze les bevatten en dat ze de realiteit beschrijven.

Mening
Ik vond het een leerzaam boek om te lezen. Je maakt zo echt kennis met hoe het vroeger gebeurde en welke verschrikkingen de bemanningen van deze schepen door moesten maken. Ik vind het heel mooi beschreven hoe Bontekoe geraakt werd door het feit dat de oudere matrozen de jongens op wilden eten om hun honger te stillen. Dit geeft echt de nood weer die er op zulke reizen kon ontstaan als er een gebrek aan etenswaar en drinken kwam. Ik vind het ook mooi hoe beschreven wordt wat voor gezag Bontekoe had bij de bemanning, eerst gaan ze wel weg bij de schipper maar als hij in nood komt dan helpen ze hem toch gewoon. Zo kun je toch zien hoeveel gezag men had voor de schipper. Ik vind het ook mooi om te lezen hoe men probeerde handelscontacten te leggen met China en dat die mensne daarvan ons al wilden bedriegen. Dan kun je toch zien dat er nog niets veranderd is met tegenwoordig. Minder realistisch vind ik hoe beschreven wordt, dat men in de sloep zit, net na de ontploffing van het schip, en dat men dan een kompas en graadmeter maakt. Het lijkt me sterk dat de mensen toen al zo geleerd waren dat ze zonder speciale kennis dit zomaar knden doen. Mijn verwachtingen van het boek zijn deels l uitgekomen, want het was wel  een leerzaam boek maar niet moeilijk om te lezen zoals ik eerst dacht. Het was een leuk boek om te lezen, en in alles klonk door dat Bontekoe op God vertrouwde en zijn lot in Zijn handen lag, en dat wilde hij ook overbrengen. Dat was mooi om te lezen. Ik vond het een leerzaam en goed leesbaar boek en ik heb er zeker geen spijt van dat ik het heb gelezen!

Bibliografie

1. Boeken
   • Het Journaal van Bontekoe, Willem Ysbrantsz. Bontekoe, hertaald door Thomas Rosenboom, Uitgeverij Athenaeum Polak&Van Gennep Amsterdam, 1e druk 2001, 2004
2. Websites
   • www.scholieren.com
   • www.wikipedia.nl
   • www.knipselkranten.nl
   • www.recensieweb.nl
   • www.studentsonly.nl