Gotiek

Na het Romaans tijdperk volgt van circa 1200 tot 1500 de gotiek. In het begin was het vooral te merken in de steden, pas later was het ook te zien op het platteland. De Gotiek is dus stedelijke kunst. De naam Gotiek komt van de Italiaan Giorgio Vasari, die alle niet-romeinse kunst "barbaars of van de Goten" noemden. De Goten waren een Germaanse stam die in de 5de eeuw na Christus een koninkrijk stichtten in Italie. De Goten veroorzaakten mee de val van het West-Romeinse rijk. De ontwikkeling van een gotische stijl vindt in eerste instantie plaats in Parijs. De nieuwe manier van bouwen die ontstaat in het Ile-de-France, een eilandje midden in de Seine. Later rond de 13de eeuw was het over heel Europa bekend. In Duitsland, Nederland en Belgie zal deze stijl lange tijd de boventoon voeren. Engeland ontwikkelt een heel eigen vorm van gotiek. Alleen in Italie vond men de Gotische bouwkunst maar niks, de Romaanse bouwkunst werd er gewoon verdergezet. Men kan de Gotiek in de 3 periodes onderverdelen: de vroeggotiek, de hooggotiek en de laaggotiek. Zoals bij meer kunststijlen is er sprake van een moment waarin de stijl volledig tot z'n recht komt. Het hoogtepunt van de ontwikkeling ligt in de hooggotiek. Hierbij is sprake van de gezochte een extreme verfijning, luchtigheid en verticaliteit in architectuur en beeldhouwkunst. De laat-gotiek wordt gekenmerkt door een overdadige versiering, ze wordt vaak vlammende Gotiek genoemd. Er werd ook de naam "flamboyant-stijl" aan gegeven. Ook in de beeldhouwkunst en schilderkunst worden vorderingen gemaakt. Aanvankelijk stond de beeldhouwkunst in dienst van de bouwkunst, met name die van kathedralen. Geleidelijk maken zij zich daar van los. Sierlijkheid, beweging en expressie van gemoedstoestand zijn de kenmerken. Er wordt een derde dimensie aan toegevoegd en daardoor worden de beelden realistischer. De muurschilderingen in de kerken dienden om de gelovigen, die voor het grootste deel ongeletterd waren, met de geest van de Heilige Schrift vertrouwd te maken, hun de christelijke moraal voor ogen te houden. Van de muurschilderingen is slechts een klein deel bewaard. De tekening werd eerst in zware contouren gemaakt en daarna in figuren met kleuren ingevuld of verguld, meestal zonder schaduwpartijen. De achtergronden waren eenkleurig. Het ornament was, evenals de figuren, gestileerd (muurschildering in Berzé-la-Ville, ca. 1100). De miniaturen in de diverse manuscripten uit de kloosterscriptoria van Noord-Frankrijk, België en Engeland vormen een verdere verfijning van de Karolingische en Ottoonse verluchte handschriften, waarin duidelijke Byzantijnse invloed te bespeuren valt. Ook in de miniatuurschilderkunst, ivoorreliëfs, interieurdecoraties, tapisserieën, meubelen, kostuums en edelsmeedkunst komt de gotiek als stijl voor. Decoratieve glasramen vervangen de wandschilderingen in de Romaanse kerken. Diep blauwe, hoogrode en groene kleuren spelen de hoofdrol. Dit is opnieuw een opvallende ontwikkeling: de glasschilderkunst
Giotto di Bondone, de schilder van de fresco's in de San Francesco in Assisi. en in Padua, het Leven van Christus, is een typische vertegenwoordiger. De vernieuwing van Giotto is het begin van de Renaissance schilderkunst. In deze periode van de middeleeuwen manifesteren zich de steden, de burgerij en het gildewezen. Door de overgang van een feodale samenleving naar een samenleving met stedenvorming, zijn specialisaties van beroepen mogelijk. De toegepaste kunst is daar ook een gevolg van. Je ziet dat de volgende kunsten opkomen: glas-in-lood kunst, textielkunst en boekdrukkunst. De kerk drukt nog een enorme stempel op de samenleving. Zij geeft opdrachten. In die opdrachten is de inhoud, de religieuze boodschap, het belangrijkste. In de periode van de gotiek neemt de verering van Maria enorm toe en dat zie je dan ook regelmatig terug in de kunst
Kenmerken van de Gotische bouwkunst Men had bij de Gotiek enkel het grondplan van de Romaanse bouwkunst overgenomen. Het Latijns kruis, de vorm van het grondplan, werd uitgebreidt met zijbeuken. Als je naar Gotische gebouwen kijkt, zie je ook dat ze vooral in de hoogte gebouwd zijn. Daardoor overheersen de verticale lijnen. Er was in tegenstelling tot de Romaanse kerken veel lichtinval daar er grote gebrandschilderde ramen waren. Hierop werden verhalen uit de bijbel of uit het dagelijks leven afgebeeld. De dikte van de muren waren van minder belang want het gewelf werd langs buiten opgevangen en versterkt met luchtbogen en met steunberen. De luchtbogen stutten en steunen. Dit was een grote revolutie in de architectuur. Ook de spitsbogen en kruisribben waren er noodzakelijk omdat het gewicht van de gewelven afgeleid werd door de luchtbogen naar het voetpunt en opgevangen werd met zuilen en de eerder vermelde steunberen. Zo ontstond er ook een evenwicht. De zware westbouw moest plaatsmaken voor het portaal met heiligenbeelden. Deze kenmerken kwamen niet alleen voor in de kerken maar ook in de burgerlijke bouwkunst. Met de vlammende Gotiek kon men de rijkdom van de stad tonen. Ze kwam tevoorschijn in stadhuizen, lakenhallen, belforten en burchten. Ook maakten ze de stad trots door de spitse torens, ranke spitsboogramen en kleurige rosassen. Ook de mentaliteit veranderde. De beeldhouwkunst werd realistischer. De nieuwe menselijkheid drong helemaal door en daarmee werd de aandacht voor schoonheid, mens en natuur groter.