Het Oestereetstertje
1. Algemeen:
Schilderij Het Oestereetstertje
Schilder Jan Steen
Jaartal 1658-1660
Afmetingen 20,5 x 14,5 cm
Doek of paneel paneel met afgeronde bovenkant
2. Biografie:
1626: Jan Steen wordt geboren in Leiden als oudste zoon van Havick Steen en Elisabeth Capiteyn, die in 1625 met elkaar trouwden.
1640: Hij begint waarschijnlijk in dit jaar aan zijn opleiding tot schilder.
1646: Jan Steen schrijft zich in als student bij de universiteit van Leiden. Het is niet bekend of hij daar echt heeft gestudeerd.
1648: Steen wordt lid van de Sint-Lucas gilde in Leiden.
1649: Jan Steen trouwt in Den Haag met Margriet, dochter van de landschapsschilder Jan van Goyen.
1654: Hij huurt een brouwerij in Delft en vestigt zich daar.
1656: Het gezin Steen - inmiddels zijn er twee kinderen - verhuist naar de Dorpsstraat in Warmond.
1660: Met zijn vrouw en vijf kinderen verhuist Steen naar Haarlem waar hij tot 1670 blijft wonen.
1669: Zijn vrouw Margriet overlijdt en laat hem achter met zes kinderen.
1670: Zijn vader sterft. Steen verhuist met zijn kinderen naar Leiden en gaat in zijn vaders huis wonen aan de Langebrug, tegenover de Wolsteeg.
1673: Hij trouwt met de weduwe Maria van Egmond. Een jaar later krijgen ze een zoon.
1674: Hij wordt deken, voorzitter, van de Leidse Sint-Lucasgilde.
1679: Op 31 januari sterft Jan Steen. Hij wordt begraven in de Pieterskerk in Leiden.
3. Het schilderij:
Op het schilderij zijn drie personen te zien, een man en twee vrouwen. De vrouw op de voorgrond draagt een fluwelen jas en heeft een diadeem, gemaakt van lintjes in haar roodkleurig haar. Ze is oesters aan het eten. Op de tafel liggen 5 oesters en een half broodje, dat zich bevindt op een zilveren schaal. Verder staan er een delftsblauwe kruik, waarop vogeltjes te zien zijn, een glas met witte wijn, peper, zout en een mes op tafel. Achter het meisje staat haar bed met gesloten gordijnen. In de keuken, zichtbaar door de open deur, staat een man en een vrouw, vermoedelijk personeel, nog meer oesters klaar te maken. Daar zie je ook nog een stukje van een schilderij, waarop een persoon naast een rivier te zien is. Op het schilderij is ook een boom te zien. De rivier kan de Delftse Schie zijn, een rivier die door
Delft, de stad waar dit schilderij geschilderd is, stroomt.
4. Interpretatie:
Het meisje trekt de aandacht van de kijker door haar verleidelijke, ietwat ondeugende blik. Ze heeft haar hoofd naar de toeschouwer gedraaid, wat ons de indruk geeft dat we een tête-à-tête hebben met haar. Ook is ze oesters aan het eten. Oesters is een afrodisiacum, dit wil zeggen dat oesters lustopwekkend zijn. In de literatuur en de schilderkunst worden oesters wel eens in verband gebracht met prostituees. Dus wij vermoeden dat het meisje een prostituee is. Ze zout de oesters, dit maakt het plaatje alleen maar pittiger, letterlijk en figuurlijk. Ook het bed achter haar, met de gesloten gordijnen, geeft ons nogmaals de indruk dat ze een meisje van plezier is. De rijkelijke jas, het delftsblauwe kruikje, de zilveren schaal en de witte wijn laten ons vermoeden dat ze ofwel van rijke afkomst was, ofwel veel klanten over de vloer kreeg. Het meisje heeft roodkleurig haar. Vanaf de Middeleeuwen is dat een van de kenmerken van een heks. Steen zal dit gedaan hebben om aan te tonen dat het meisje geen schone lei had. Het schilderij is gemaakt in de 17e eeuw, de gouden eeuw van Nederland. Toen bestond de V.O.I.C. ook wel eens de V.O.C (De Verenigde Oost-Indische Compagnie) genaamd, die voer naar Indië voor kruiden, onder andere peper. Om de welvaart van de Nederlanden van toen te benadrukken, schilderde Jan Steen peper op het schilderij. We vermoeden ook dat er enkele godsdienstige elementen in het schilderij verwerkt zitten. Het gebroken brood dat verwijst naar de Communie en de 3 oesters die in een driehoek liggen, verwijzend naar de Heilige Drievuldigheid. Linksboven in het portier is de ‘S’ te zien. De ‘S’ van Steen. Dit schilderij is wel een buitenstaandertje. In die tijd was het niet de gewoonte om zomaar prostituees af te beelden. Jan Steen schilderde meestal ook godsdienstige taferelen. Daarom houdt Jan Steen het nog deftig. Hij geeft het meisje een mantel in plaats van een diepe décolleté. Maar er zal destijds misschien wel tumult ontstaan zijn door dit schilderij.
5. Het licht:
Er zijn drie plaatsen waar er licht invalt. Ten eerste op het hoofd van de vrouw, ten tweede op haar schouder en tenslotte op de oester, die op de hoek van de tafel licht. Dat licht is afkomstig uit de linkerbovenhoek, waar zich waarschijnlijk een klein raam bevindt. En het licht benadrukt de elementen waarop het valt enorm. De vrouw en de oesters zijn weliswaar ook de belangrijkste elementen van het schilderij. Alleen lijkt de schaduw ons soms raar.
6. De structuurlijnen:
Door deze structuurlijnen wordt onze aandacht onmiddellijk door de oester, die het meisje vast heeft aangetrokken.
7. Kleureffecten:
De kleuren zijn gemengd op een palet. Jan Steen gebruikt hoofdzakelijk donkere kleuren, bijvoorbeeld voor het bed, de muren, de deur, de schouw en het tafelkleed. Hierdoor gaat alle aandacht naar de rode fluwelen mantel met de boord in witte bont, het glinsterende haarlint, de zachte lichtgetinte huid met een felle blos op de wangen en de vochtige oesters. Op die manier wordt de toeschouwer aangetrokken door het meisje en haar oester. Wie kan er dan nog weerstaan aan de verleiding en wie zou er dan nog aan twijfelen om op de uitnodiging van het meisje in te gaan?
8. Totaal beeld:
Gelet op de kleine afmetingen ben je verplicht het schilderij van dichtbij te bekijken. Als je het schilderij van dicht bij bekijkt, zie je de details veel beter zoals onder andere de vogels op de kruik. De nabijheid van het meisje bij de toeschouwer wekt een gevoel van persoonlijke intimiteit op.
9. Bronnen:
De sites: http://www.cultuurwijzer.nl/www.cultuurwijs.nl/nwc.rijksmuseumamsterdam/cultuurwijs.nl/i000667.html
http://www.mauritshuis.nl/index.aspx?FilterId=974&ChapterId=1163&ContentId=14636
Het boek:
‘Jan Steen: Schilder en Verteller’ van H. Perry Chapman, Wouter Th. Kloek en Arthur K. Wheelock Jr.
1. Algemeen:
Schilderij Het Oestereetstertje
Schilder Jan Steen
Jaartal 1658-1660
Afmetingen 20,5 x 14,5 cm
Doek of paneel paneel met afgeronde bovenkant
2. Biografie:
1626: Jan Steen wordt geboren in Leiden als oudste zoon van Havick Steen en Elisabeth Capiteyn, die in 1625 met elkaar trouwden.
1640: Hij begint waarschijnlijk in dit jaar aan zijn opleiding tot schilder.
1646: Jan Steen schrijft zich in als student bij de universiteit van Leiden. Het is niet bekend of hij daar echt heeft gestudeerd.
1648: Steen wordt lid van de Sint-Lucas gilde in Leiden.
1654: Hij huurt een brouwerij in Delft en vestigt zich daar.
1656: Het gezin Steen - inmiddels zijn er twee kinderen - verhuist naar de Dorpsstraat in Warmond.
1660: Met zijn vrouw en vijf kinderen verhuist Steen naar Haarlem waar hij tot 1670 blijft wonen.
1669: Zijn vrouw Margriet overlijdt en laat hem achter met zes kinderen.
1670: Zijn vader sterft. Steen verhuist met zijn kinderen naar Leiden en gaat in zijn vaders huis wonen aan de Langebrug, tegenover de Wolsteeg.
1673: Hij trouwt met de weduwe Maria van Egmond. Een jaar later krijgen ze een zoon.
1674: Hij wordt deken, voorzitter, van de Leidse Sint-Lucasgilde.
1679: Op 31 januari sterft Jan Steen. Hij wordt begraven in de Pieterskerk in Leiden.
3. Het schilderij:
Op het schilderij zijn drie personen te zien, een man en twee vrouwen. De vrouw op de voorgrond draagt een fluwelen jas en heeft een diadeem, gemaakt van lintjes in haar roodkleurig haar. Ze is oesters aan het eten. Op de tafel liggen 5 oesters en een half broodje, dat zich bevindt op een zilveren schaal. Verder staan er een delftsblauwe kruik, waarop vogeltjes te zien zijn, een glas met witte wijn, peper, zout en een mes op tafel. Achter het meisje staat haar bed met gesloten gordijnen. In de keuken, zichtbaar door de open deur, staat een man en een vrouw, vermoedelijk personeel, nog meer oesters klaar te maken. Daar zie je ook nog een stukje van een schilderij, waarop een persoon naast een rivier te zien is. Op het schilderij is ook een boom te zien. De rivier kan de Delftse Schie zijn, een rivier die door
Delft, de stad waar dit schilderij geschilderd is, stroomt.
Het meisje trekt de aandacht van de kijker door haar verleidelijke, ietwat ondeugende blik. Ze heeft haar hoofd naar de toeschouwer gedraaid, wat ons de indruk geeft dat we een tête-à-tête hebben met haar. Ook is ze oesters aan het eten. Oesters is een afrodisiacum, dit wil zeggen dat oesters lustopwekkend zijn. In de literatuur en de schilderkunst worden oesters wel eens in verband gebracht met prostituees. Dus wij vermoeden dat het meisje een prostituee is. Ze zout de oesters, dit maakt het plaatje alleen maar pittiger, letterlijk en figuurlijk. Ook het bed achter haar, met de gesloten gordijnen, geeft ons nogmaals de indruk dat ze een meisje van plezier is. De rijkelijke jas, het delftsblauwe kruikje, de zilveren schaal en de witte wijn laten ons vermoeden dat ze ofwel van rijke afkomst was, ofwel veel klanten over de vloer kreeg. Het meisje heeft roodkleurig haar. Vanaf de Middeleeuwen is dat een van de kenmerken van een heks. Steen zal dit gedaan hebben om aan te tonen dat het meisje geen schone lei had. Het schilderij is gemaakt in de 17e eeuw, de gouden eeuw van Nederland. Toen bestond de V.O.I.C. ook wel eens de V.O.C (De Verenigde Oost-Indische Compagnie) genaamd, die voer naar Indië voor kruiden, onder andere peper. Om de welvaart van de Nederlanden van toen te benadrukken, schilderde Jan Steen peper op het schilderij. We vermoeden ook dat er enkele godsdienstige elementen in het schilderij verwerkt zitten. Het gebroken brood dat verwijst naar de Communie en de 3 oesters die in een driehoek liggen, verwijzend naar de Heilige Drievuldigheid. Linksboven in het portier is de ‘S’ te zien. De ‘S’ van Steen. Dit schilderij is wel een buitenstaandertje. In die tijd was het niet de gewoonte om zomaar prostituees af te beelden. Jan Steen schilderde meestal ook godsdienstige taferelen. Daarom houdt Jan Steen het nog deftig. Hij geeft het meisje een mantel in plaats van een diepe décolleté. Maar er zal destijds misschien wel tumult ontstaan zijn door dit schilderij.
5. Het licht:
Er zijn drie plaatsen waar er licht invalt. Ten eerste op het hoofd van de vrouw, ten tweede op haar schouder en tenslotte op de oester, die op de hoek van de tafel licht. Dat licht is afkomstig uit de linkerbovenhoek, waar zich waarschijnlijk een klein raam bevindt. En het licht benadrukt de elementen waarop het valt enorm. De vrouw en de oesters zijn weliswaar ook de belangrijkste elementen van het schilderij. Alleen lijkt de schaduw ons soms raar.
6. De structuurlijnen:
Door deze structuurlijnen wordt onze aandacht onmiddellijk door de oester, die het meisje vast heeft aangetrokken.
7. Kleureffecten:
De kleuren zijn gemengd op een palet. Jan Steen gebruikt hoofdzakelijk donkere kleuren, bijvoorbeeld voor het bed, de muren, de deur, de schouw en het tafelkleed. Hierdoor gaat alle aandacht naar de rode fluwelen mantel met de boord in witte bont, het glinsterende haarlint, de zachte lichtgetinte huid met een felle blos op de wangen en de vochtige oesters. Op die manier wordt de toeschouwer aangetrokken door het meisje en haar oester. Wie kan er dan nog weerstaan aan de verleiding en wie zou er dan nog aan twijfelen om op de uitnodiging van het meisje in te gaan?
8. Totaal beeld:
Gelet op de kleine afmetingen ben je verplicht het schilderij van dichtbij te bekijken. Als je het schilderij van dicht bij bekijkt, zie je de details veel beter zoals onder andere de vogels op de kruik. De nabijheid van het meisje bij de toeschouwer wekt een gevoel van persoonlijke intimiteit op.
De sites: http://www.cultuurwijzer.nl/www.cultuurwijs.nl/nwc.rijksmuseumamsterdam/cultuurwijs.nl/i000667.html
http://www.mauritshuis.nl/index.aspx?FilterId=974&ChapterId=1163&ContentId=14636
Het boek:
‘Jan Steen: Schilder en Verteller’ van H. Perry Chapman, Wouter Th. Kloek en Arthur K. Wheelock Jr.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
J.
J.
De tekst is echt geweldig, alleen weet ik niet wat je bedoelt met perspectieflijnen.
14 jaar geleden
Antwoorden