Rechtstaat – een staat waarin de rechten en plichten van zowel de inwoners als van de overheid zijn vastgelegd zodat burgers beschermd worden tegen machtsmisbruik.

Kenmerken van een democratische rechtsstaat:

• Er is sprake van een grondwettelijke scheiding van de politieke macht.
• De grondrechten worden geëerbiedigd.
• Het bestuur van het land is gebaseerd op het legaliteitsbeginsel.

Drie machten van Montesquieu

In de achttiende eeuw heeft Montesquieu trias politica ontwikkeld; ook wel de scheiding der machten.

Wetgevende macht à regering + parlement
De regering en het parlement hebben beide het recht om wetsvoorstellen in te dienen. Toch zijn het vaak ministers die wetten bedenken omdat zij een heel ministerie achter zich hebben staan die veel kennis hebben over de onderwerpen. Uiteindelijk besluit het parlement over de voorgestelde wetten.

Uitvoerende macht à ministers
Ministers zorgen ervoor dat de wetten worden uitgevoerd. Het parlement controleert of de uitvoerende macht zijn taak goed doet.

Rechtelijke macht à onafhankelijke rechters
De rechtelijke macht beoordeeld of de wetten op de correcte manier worden nageleefd.

Er is echter ook kritiek op de scheiding der machten in Nederland. De scheiding tussen de wetgevende en de uitvoerende macht is niet erg strikt. Ministers hebben namelijk zowel als de uitvoerende macht ook een taak in de wetgevende macht en daarom hebben ministers in de praktijk meer politieke macht dan het parlement (monisme).

Grondrechten

De belangrijkste rechten van burgers zijn grondrechten. We maken een onderscheid in twee soorten rechten:

• Klassieke grondrechten: voorbeelden zijn recht op vrijheid, gelijkheid, eerlijk proces, godsdienstvrijheid.
• Sociale grondrechten: verplicht overheid tot zorgen voor werkgelegenheid, sociale zekerheid, veilige leefomgeving etc.

Het verschil tussen den twee grondrecht is dat klassieke grondrechten afdwingbaar zijn en sociale grondrechten niet. Je kan niet de overheid aanklagen omdat ze je geen werk geven, maar wel als jouw vrijheid in gevaar komt.

Het recht van informatie verplicht de overheid informatie te geven over beleid en uitvoering.

Legaliteitsbeginsel – ons bestuur berust op wetten en grondwetten.

2.2 Constitutionele monarchie mat parlementair stelsel

 Constitutionele monarchie – we hebben een grondwet een en koning.

Taken van de koning (niet uit je hoofd te kennen):

• De koning is lid van de regering en is voorzitter van de Raad van State.
• De koning moet zijn handtekening zetten onder alle wetten.
• De koning moet de troonrede voorlezen.
• De koning benoemt de ministers en staatssecretarissen.

Daarnaast moet de koning:

• Staatshoofden ontvangen en op staatsbezoek.
• Regelmatig overleggen met de minister president.

De koning is onschendbaar. Dit wil zeggen dat de koning buiten de wet (niet boven) staat en de regering volledig aansprakelijk is voor de acties van de koning. Dat is gedaan om de macht van de koning in te perken.

Het koningshuis in Nederland is er populair omdat zij niet verantwoordelijk worden gehouden voor beslissingen die over het land zijn gemaakt. De koning vormt een goede bindende factor in onze pluriforme samenleving.

Parlementaire democratie – Wij stemmen niet zelf over wetsvoorstellen maar kiezen een parlement dat namens ons stemt.

3.1 Het Nederlandse kiesstelsel

Actiefkiesrecht is het recht om te kiezen en passiefkiesrecht is het recht om gekozen te worden.

Nederland kent een evenredig kiesstelsel. Dit betekent dat 3% van de stemmen ook 3% van de zetels betekent. Sommige landen werken met een kiesdrempel. Dit betekent dat een partij een  bepaald minimum percentage stemmen krijgen om zetels te verdienen.

Evenredig kiesstelsel

Kenmerken van een evenredig kiesstelsel:

• Het aantal zetels is evenredig met het aantal stemmen.
• Er is altijd sprake van een coalitievorming.
• Kleine partijen hebben ook kans op zetels (behalve bij de invoering van een kiesdrempel)

Voor/na delen van evenredige vertegenwoordiging

• Er is sprake van een zwakke binding tussen kiezers en gekozenen.
• Er is een hogere opkomst dan bij meerderheidsstelsel
• Doordat kleine partijen kans maken om in het parlement te komen wordt het parlement erg onoverzichtelijk.
• Door de verplichte noodzaak om een coalitie te vormen is compromissen sluiten onvermijdelijk.

Meerderheidsstelsel / districtenstelsel

Kenmerken van een meerderheidsstelsel:

• Er zijn evenveel districten als zetels (het districtenstelsel kan gecombineerd worden met het evenredige kiesstelsel. In dat geval worden er per district meerdere vertegenwoordigers gekozen)
•  Vaak zitten er maar twee partijen in het parlement à VS,

Voor/na delen van het meerderheidsstelsel:

• Er is sprake van een sterke binding tussen kiezers en gekozenen.
• De opkomt van kiezers is lager dat bij een evenredig kiesstelsel. Hoe komt dit? De kiezers van kleine partijen zullen wegblijven omdat de kans op een zetel erg klein is.
• Het twee-partijen stelsel zorgt voor duidelijkheid en overzicht. Ook direct na de verkiezingen is het meteen duidelijk wie het land gaat regeren.
• Er is geen coalitie vorming nodig en dus hoeven er minder compromissen gesloten te worden.
• De kiezers van kleine partijen worden niet vertegenwoordigd.
• De partij met de meeste stemmen kan alsnog de minste zetels krijgen.
• Er is sprake van fractie discipline: de vertegenwoordigers zullen het belang van het district vertegenwoordigen en zullen dus niet denken in het belang van de staat.

3.2 Parlementair en presidentieel stelsel

Representatie - een systeem (procedure) waarin (waarmee) burgers vertegenwoordigers kiezen, die besturen en beleid ontwikkelen overeenkomstig de ideeën en wensen van de kiezers.

Representativiteit – de mate waarin standpunten van vertegenwoordigers overeen komen met die van de kiezer.

Parlementair stelsel

Kenmerken parlementair stelsel:

• Het staatshoofd en de minister president zijn twee verschillende mensen
• Het staatshoofd (koning) benoemt en ontslaat de ministers
• Ministers moeten verantwoording afleggen aan het parlement.

In het Nederlandse politieke systeem doen zich met betrekking tot dit gebrek aan representativiteit de volgende knelpunten voor:

• partijen vertegenwoordigen niet altijd op alle beleidspunten de ideeën van hun electoraat. Burgers kiezen meestal voor een partij op basis van een beperkt aantal - in het oog springende -  programmapunten.
• Partijen doen ook niet altijd was ze beloofd hadden in hun verkiezingsprogramma omdat de compromissen moesten gaan sluiten.
• geringe communicatie tussen kiezer en gekozene, de vertegenwoordigers weten niet precies wat de kiezers willen. 
• de participatie van burgers in het politieke besluitvormingsproces is ongelijk en vaak beperkt, niet iedereen gaat naar de stembus. 
• een deel van de burgers voelt zich niet vertegenwoordigd door (de) politieke partijen.

Presidentieel stelsel

In landen met een presidentieel stelsel:

• is de president het staatshoofd en de minister president
• De president kan ministers benoemen en ontslaan.
• Moeten ministers verantwoording afleggen aan de president.
• Is de minister president opperbevelhebber van het leger.
• Heeft de president vetorecht.

Het voorbeeld Amerika

In de VS is de wetgevende macht (bij ons het parlement) het congres. Leden van het congres worden door het volk gekozen. Er is een duidelijke scheiding der machten in het Amerikaanse politieke stelsel. De president kan het congres niet naar huis sturen en andersom is dit ook niet het geval. Wel kan het congres een procedure laten starten naar het werken van de president.

Het recht om het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven heet het ontbindingsrecht. In de VS kennen ze dus geen ontbindingsrecht en zullen er dus ook niet vervroegde verkiezingen plaatsvinden.

De verkiezingen voor het congres worden elke twee jaar gehouden. De samenstelling verandert dus constant en het kan dus voorkomen dat de partij van de president de minderheid heeft in het congres. Hij past dus vaak wetsvoorstellen aan om zowel de democraten als de republikeinen achter zich te krijgen.

3.3 De verkiezingen en formatie

Politieke partijen richten zich tijdens het verkiezingsprogramma vooral op de zwevende kiezer. Het aantal zwevende kiezers is de laatste jaren flink toegenomen omdat:

• Door de ontzuiling is de band tussen de kiezers en de gekozenen afgezwakt.
• Daarnaast is het in het politieke midden drukker geworden. Doordat partijen veel stemmen wilde halen zijn ze allemaal naar mekaar toegeschoven waardoor de verschillen tussen de partijen minder groot is geworden. De kans dat een kiezer de verkiezingen daarop op een andere partij stemt is erg groot.

Kabinetsvorming in stappen

1. Er worden verkiezingen gehouden de tweede kamer wordt gevormd.
2. De kamer stelt een verkenner aan die met alle fractievoorzitters in gesprek gaat over eventuele coalitie vorming.
3. De verkenner komt met een voorstel over een coalitie en de kamer benoemt vervolgens informateurs.
4. De informateurs gaan na of de voorgestelde coalitie voldoende politiek perspectief heeft.
5. De voorgestelde coalitie schrijft een regeerakkoord en de informateurs presenteren hun onderzoek aan de tweede kamer.
6. De informateurs benoemen een formateur en de formateur overlegt met de coalitie partners over de invulling van de minister posten.
7. Als iedereen akkoord is benoemd de koning de nieuwe ministers.

Regeerakkoord – een akkoord waarin politieke partijen bevestigen een regering te willen vormen en beschrijven de hoofdlijnen van het kabinetsbeleid voor de aankomende jaren.

4.1 Regering

Regering = koning + ministers
Kabinet = ministers + staatssecretarissen

We kennen verschillende bestuurslagen:

• Eu – bevoegdheid vastgesteld in verdragen
• Rijksoverheid – verhoudingen vastgesteld in grondwet
• Provincie – “ “
• Gemeenten – “ “

De hoofdzaken van de ministers (dus regering) zijn:

• Voorbereiding van overheidsbeleid
  De beleidsplannen worden gemaakt op basis van het regeerakkoord. Deze plannen worden bekend gemaakt via de troonrede. Ook wordt op dezelfde dag de rijksbegroting voorgesteld, dit heet de miljoenennota. Elke minister maakt appart een begrotingswetvoorstel en deze worden gezamenlijk bediscusieerd tijdens de algemene beschouwingen.
• Medewetgeving
  - ministers mogen wetsvoorstellen indienen
  - ministers ondertekenen wetten het goedkeuring van het parlement
  - AMvB (?)
• Uitvoering van overheidsbeleid
  - ministers voeren de aangenomen wetten uit
  - ministers nemen maatregelen die voortvloeien uit eerder aangenomen wetten.

De regering bepaalt dus in grote mate de inhoud van de voorstellen. De Tweede Kamer wijzigt, verwerpt of neemt wetsvoorstellen aan. De Eerste Kamer aanvaardt of verwerpt wetsvoorstellen, maar kan ze niet wijzigen.

4.2 Parlement

Het parlement (eerste en tweede kamer) heeft als taken:

• Medewetgevende taak: de tweede kamer heeft bepaalde rechten zoals;
  •  Stemrecht             – het goed of afkeuren van voorgestelde wetten
  •  recht van amendement – het recht om een wetsvoorstel de wijzigen.
  •  recht van initiatief   – het recht om een wetsvoorstel in te dienen.
  • budgetrecht            – het recht om begrotingen te wijzigen of verwerpen. Dit recht                      heeft ook een controlerende fuctie
• Controlerende taak: Het parlement heeft als taak om het kabinet te controleren. Dit kan zij doen door verschillende rechten:
  •  Vragenrecht           - het recht om vragen te stellen aan de ministers.
  •  recht van Interpellatie       – het recht om een spoeddebat aan te vragen mits minimaal 30 Kamerleden dit willen.
  •  Recht van motie     – het recht om een schriftelijke uitspraak te doen over het beleid van de minister.
  • recht van enquête    – het recht om zelfstandig onderzoek te doen.
  • Budgetrecht            – het recht om begrotingen te wijzigen of verwerpen.

Eerste kamer

De eerste kamer bestaat uit 75 leden en zij voeren de laatste controle uit over de wetsvoorstellen. De eerste kamer let vooral op of de wetsvoorstellen in verhouding staan tot bestaande (grond) wetten. De eerste kamer heeft ook verschillende rechten maar ook sommige niet:

Recht van amendement

Niet

Recht van initiatief

Niet

Vragenrecht

Wel

Recht van enquête

Wel

De eerste kamer houdt zich op de achtergrond in het besluitvormingsproces omdat de leden niet rechtsreeks gekozen zijn. De samenstelling van de eerste en tweede kamer kan verschillen omdat de leden van de eerste kamer op een ander moment gekozen worden dan leden van de tweede kamer.

Er zijn ook informele middelen van Eerste en Tweede Kamer om hun medewetgevende en controlerende taak te vervullen. Dit zijn:

• lobbyen van Kamerleden/-fracties bij (eigen) ministers;
• overleg met belangengroepen / pressiegroepen en ambtenaren voor het verwerven van steun;
• gebruik van massamedia als spreekbuis;
• uitoefenen van druk via de politieke partij, waarvan ministers lid zijn.

4.3 provincie en gemeente

provincie

Gedecentraliseerde eenheidsstaat – zelfstandigheid van de lagere overheden
Subsidiariteitsbeginsel – decentraal wat kan, centraal wat moet. Lagere overheden zijn beter op de hoogte van de lokale situatie en de gemeentebestuurders staan dichter bij de burgers.

De taken van de provincie liggen op het gebied van:

• ordening en milieu
• welzijn en cultuur: voorbeelden hiervan zijn jongerencentra en bibliotheken.
• Zich op water- gas- en elektriciteit bedrijven: zo controleren zij of de collectieve goederen geen gevaar lopen.

Structuurvisie – welke activiteiten in welk gebied passen.

De verkiezingen van de provinciale staten worden elke vier jaar gehouden. Het aantal gekozen voorzitters per provincie is afhankelijk van het aantal inwoners van die provincie.

Geduputeerde staten – de gevormde coalitie over het dagelijks bestuur. De voorzzitter van de gedeputeerde staten is de commissaris van de koning. De commissaris van de koning wordt niet gekozen maar benoemd door de minister van binnenlandse zaken.

 Gemeente

Het college van burgemeester en wethouders houdt zich bezig met het dagelijks bestuur van de gemeente. De voorzitter van de B en W is de burgemeester. De burgemeester wordt elke 6 jaar benoemd.

Het bestuur van de gemeente wordt gecontroleerd door de gemeenteraad. Deze raad geeft dezelfde rechten als de tweede kamer heeft tegenover de regering. De raadsleden worden elke vier jaar gekozen.

Steeds meer taken zijn vanuit Den Haag over geplaatst naar de gemeente. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de jeugdzorg.

4.4 Dualisme en monisme

Bij een dualistisch stelsel is er een duidelijke scheiding tussen de machten. Bijvoorbeeld de VS heeft duidelijk een dualistisch stelsel. Een monistisch stelsel is een regeringsstelsel waarbij de regering steunt op een meerderheid in de volksvertegenwoordiging en daarmee min/meer een eenheid vormt.

Redenen waarom Nederland niet dualistisch volledig dualistisch is:

• De coalitiepartijen kunnen niet zelfstandig een standpunt innemen omdat alles al bepaald is in het regeerakkoord. Kritiek kan dus alleen maar komen vanuit de oppositie partijen maar omdat deze partijen altijd in de minderheid zullen zijn, heeft de kritiek weinig effect.
• Fractie discipline: partijen in de tweede kamer moeten hun coalitie partij altijd steunen omdat onenigheid binnen een partij een slechte reputatie geeft voor de volgende verkiezingen.
• Achterkamertjespolitiek: om te voorkomen dat het kabinet het oneens wordt tijdens een debat, gaan ze vooraf al hun standpunten met elkaar bespreken. Hierdoor zie je nooit de echt mening van de partijen.

5.1 ambtenaren en adviesorganen

Ambtenaren

De taken van ambtenaren zijn:

• Toezicht houdende ambtenaren: toezicht houden op de financiële markten.
• Beleidsvoorbereidende ambtenaren: zij werken op een ministerie samen met de ministers. De minister werkt echter maar 4 jaar op een ministerie en ambtenaren al veel langer. Zij hebben dus meer kennis en ervaring over de onderwerpen. Ambtenaren worden daarom ook vaak gezien als een vierde macht.

Elk ministerie werkt als een soort hierarchie. De secretaris-generaal (SG) heeft het meeste contact met de minister. Daaronder staat de directeuren-generaal (DG). Zij werken als een soort sluiswachter voor de SG’s en daarnaast werken zij het meeste samen met de ambtenaren.

Ambtenaren in Nederland moeten een onpersoonlijk karakter hebben. Hun eigen (politieke) mening mag geen rol spelen in hun werk. In de VS werkt dit heel anders. Hele ambtenarenapparaten worden vervangen als er een nieuwe president komt.

Er is sprake van verkokering als de ambtenaren alleen vanuit hun eihen beleidsterrein naar een onderwerp kijken. Een mooi voorbeeld hiervan is het drugsbeleid. Elk ministerie zal op een andere manier naar dit onderwerp kijken.

Adviesorganen

Ministers of de tweede kamer kan advies vragen aan verschillende adviesorganen.

Raad van State

De Raad van State is het hoogste adviesorgaan dat wij in Nederland kennen. Zij kijkt vooral naar de effectiviteit van de wetten of het niet botst met eerder opgestelde wetten. De RvS oordeelt ook over ruzies tussen bestuursorganen onderling.

Sociaal-Economische raad

De SER adviseert de regering over belangrijke maatregelen op sociaal en economisch gebied. In de SER zitten werknemers, werkgevers en deskundigen op het bediscusieerde gebied.

Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

De WRR heeft als taak wetenschappelijke informatie te verschaffen over de lange termijn gevolgen.

Overige adviesorganen

Bekende adviesorganen zijn de onderwijsraad, gezondheidsraad en college voor zorgverzekeringen.

Planbureaus

De adviezen van planbureaus hebben voornamelijk te maken met geld.

5.2 Pressiegroepen en politieke partijen

Je hebt een aantal mogelijkheden hoe je kan participeren in de politiek:

• Electorale participatie: Je brengt een stem uit tijdens de verkiezingen of je kan je inzetten voor een verkiezingscampagne.
• Niet-electorale participatie: Je kunt als individuele burger actie voeren zoals demonstreren of een petitie ondertekenen. De meest vergaande vorm hiervan is het burgerinitiatief. Hiermee kunnen burgers maatschappelijke problemen op de politieke agenda zetten mits dit voorstel ondertekent is door 40.000 mensen.
• Ook kun je acitef lid worden van een politiek partij of pressiegroep.

Pressiegroepen

Pressiegroepen – organisatie en groepen die bewust proberen invloed uit te oefenen op de politieke besluitvorming. Het verschil tussen pressie groepen en politieke partijen is dat dat pressiegroepen zich niet met alle facetten van de samenleving bezig houden. Voorbeelden van pressiegroepen zijn FNW of ANWB.

Het verschil tussen actiegroepen en actieorganisaties is dat actiegroepen stoppen nadat zij hun doel behaalt hebben en actieorganisaties zich bezig gaan houden met de volgende kwestie. Voorbeelden van actieorganisaties zijn Greenpeace en Amnesty International.

Pressiegroepen hebben vaak veel macht door de omvang van hun aanhang, hun maatschappelijke positie, hun deskundigheid en financiële middelen.

Succesfactoren

Het succes van een pressiegroep hangt af van de macht van de organisatie maar ook van de politieke stroming die op dat moment aan de macht is. Ook komt een groep sterker over als het eensgezinder is. Tot slot wordt het succes erg groot als je kunt deelnemen aan officiële overlegorganen. Voorbeeld hiervan is de consumentenbond.    

Ook hebben pressiegroepen verschillende machtsmiddelen waardoor zij politici kunnen beïnvloeden:

• Lobbyen: we spreken van lobbyen als organisaties met bepaalde belangen proberen om op een informele manier via direct contact met politieke besluitvormers het beleid in een voor hen gunstige richting te beïnvloeden. Bedrijven als Shell hebben zelfs professionele lobbyisten in dienst.
• Demonstraties organiseren: dit wordt gedaan om maatschappelijke kwesties onder de aandacht te brengen.
• Publiciteitscampagne opzetten: gebruik maken van massamedia om de publieke opinie te beïnvloeden.
• ‘eigen mensen’ op sleutelposities inzetten: bijvoorbeeld door leden lid te laten worden van een partij of door plaats te nemen in een adviesorgaan.
• Bezwaarschriften indienen:
• Burgerlijke ongehoorzaamheid: Door het bewust overtreden van wetten kan je een maatschappelijk probleem onder de aandacht brengen. (dit gebruikt nooit geweld!)

Politieke partijen

Als je je meer wilt bezig houden met de inrichting van de samenleving kan je je voegen bij een politieke partij.

Politieke partijen hebben bepaalde functies.

• Articulatiefunctie: politieke partijen luisteren naar de wensen en eisen van het volk en zetten deze op de politieke agenda.
• Communicatieve functie: Ze functioneren dus als intermediair tussen overheid en burgers. 
• Aggregatiefunctie: het samenbrengen van losse ideeën in ideologieën in één partijprogramma. Is er een verschil tussen aggregatiefunctie en integratiefunctie?
• Participatiefunctie: politieke partijen proberen burgers te betrekken in het politieke besluitvorming proces.
• Selectiefunctie: politieke partijen werven mensen en dragen hen voor à VVD droeg Rutte voor als lijsttrekker.

Het afnemende ledenaantal door de ontzuiling heeft gevolgen voor de belangrijkheid van de functies. De functies articulatie- en communicatiefunctie zijn minder belangrijk geworden omdat massamedia en pressiegroepen steeds actiever worden op dit gebied. Daarnaast is de participatiefunctie minder belangrijk geworden omdat er nu een grotere toegankelijkheid van informatie is en doordat het onderwijs verbeterd is (het vak maatschappijleer).

5.3 massamedia

De massamedia vervult ook verschillende functies in onze samenleving. De belangrijkste is de informatie functie. De informatie functie zegt dat de media het mogelijk maakt informatie vast te leggen en te delen. Onder de informatiefunctie verstaan we verschillen ‘sub’ functies.

• Spreekbuisfunctie: media dienen mensen de mogelijkheid om hun gedachtes, wensen en eisen te delen.
• Agendafunctie: door het verspreiden van informatie kunnen kwesties op de publieke of politieke agenda komen.
• Controlefunctie: de media controleren  of eerdere gemaakte beloftes door bijvoorbeeld politici waargemaakt zijn.
• Opiniefunctie: Door de media krijgt het volk verschillende visies over bepaalde onderwerpen te horen. Hierdoor kunnen zij makkelijker een eigen mening vormen.
• Onderzoeksfunctie: Journalisten gaan diep op onderzoek uit en brengen zo nieuwe of oude feiten aan het licht.

Als er wordt gevraagd naar de functies van media, wordt er dan gerefereerd naar deze bovenstaande of deze onderstaande?

Socialisatiefunctie: omdat de media een rol speelt in de informatie overdracht tussen individuen en de samenleving zijn de media van belang bij het overdragen van normen en waarden.

Verbindende functie: media kunnen individuen het gevoel geven dat ze erbij horen.

Communicatie functie: de massamedia wordt gebruikt om ideeën, gedachten en opvattingen met elkaar te delen.

6.1 het systeemmodel

Om het politieke besluitvormingsproces te verklaren zijn er twee modellen bedacht: het systeem model en het barrière model. Een model is niet een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid maar een vereenvoudigde weergaven van de theorie over de werkelijkheid.

Het systeemmodel van David Easton kent drie fases: imput, omzetting en output.

Imput

Bij de invoerfase worden eisen, wensen en/of behoeften door burgers, pressiegroepen, massamedia en politieke partijen onder de aandacht gebracht. Easotn benadrukt dat het grootste deel van ons belangen niet worden omgezet in politieke eisen omdat er geen aandacht aan wordt gegeven door de pressiegroepen of de media. Het standpunt wordt pas een politieke eis als het door pressiegroepen en de media op de publieke agenda komt. Kwesties die politici vervolgens belangrijk genoeg vinden komen op de politieke agenda. Hierbij spelen ook zogenaamde poortwachters een grote rol (actoren die in staat zijn wensen en eisen op de politieke agenda te plaatsen.)

Omzetting

De fase van omzetting verloopt min of meer via drie subfasen.

Agendavorming

Of een maatschappelijk probleem op de politieke agenda komt hang af van:

• het aantal betrokken burgers,
• de ernst van het probleem,
• de oplosbaarheid van het probleem,
• de erkenning van het probleem van de poortwachters,
• de ruimte op de politieke agenda.

Beleidsvoorbereiding

Er wordt onderzocht wat de meest effectieve oplossingen zijn van het probleem. Op dit punt worden adviesorganen ingeschakeld om nader onderzoek te doen. Als de minister een keus heeft gemaakt wordt er een wetsvoorstel geformuleerd en gekeken of deze genoeg draagvlak heeft in het parlement.

Beleidsbepaling

Nadat het probleem is omgezet in een maatregel gaat de tweede kamer debatteren over het wetsvoorstel. Iedere fractie kijkt of het wetsvoorstel efficiënt is en past binnen hun verkiezingsprogramma. Uiteindelijk wordt er over de wet gestemd.

Output

In deze fase worden alle genomen maatregelen uitgevoerd. Dit is handen van de ambtenaren en eventueel ingeschakelde bedrijven.

Terugkoppeling

In deze fase wordt gekeken naar in hoeverre het probleem is opgelost. Hierdoor krijgt het politieke systeem dus de mogelijkheid om besluiten aan te passen aan de reacties van bevolking.

Kanttekeningen bij het systeemmodel

• De volgorde van het systeem dat wordt gesuggereerd is niet altijd de volgorde zoals het in de werkelijkheid gaat. Het is mogelijk dat de regering iets op de agenda zet.
• Door de aandacht om het gebruik van het systeemmodel kan het zijn aandacht op de inhoud verliezen.
• Het model geeft onvoldoende weer dat er botsende belangen en ideeën zijn.
• Politici zijn niet alleen bezig met het oplossen van problemen maar ook met kijken naar het belang van hun eigen partij voor alvast de volgende verkiezingen.

6.2 Barrièremodel

Bij het systeemmodel ligt de nadruk vooral op de manier waarop een probleem wordt opgelost. Bij een barrièremodel is er meer aandacht voor de politieke machtsverhoudingen en de verschillende belangen. Ook geeft het barrière model meer aan waar in het politieke besluitvormingsproces problemen kunnen ontstaan. Om wensen te realiseren moeten vier barrières overwonnen worden.

In fase 1 moeten de eisen en behoeften in de samenleving herkent worden. Deze fase lijkt op de input fase uit het systeemmodel.

In fase 2 worden wensen en problemen in de politiek met elkaar vergeleken en afgewogen. Welke kwesties besproken gaan worden had af van de politieke machtsverhoudingen en de huidige politieke stroming. Hier wordt dus de politieke agenda bepaald.

In fase 3 worden en wetsvoorstellen geformuleerd en wordt erover gestemd. Het gevaar bij deze barrière is dat oorspronkelijke ideeën afgezwakt worden en deze amper terug te zien zijn in de wetsvoorstellen.

In fase 4 worden de regels en wetten uitgevoerd. Als er tegen problemen aangelopen wordt begint de hele cyclus weer opnieuw.

6.3 omgevingsfactoren

Er zijn verschillende omgevingsfactoren die het proces beïnvloeden.

• Culturele factoren: de normen en waarden van het land, politieke cultuur (poldermodel)
• Demografische factoren: vergrijzing,
• Economische factoren: conjunctuur,
• Geografische factoren: ligging aan zee, veengrond, aardgas,
• Sociale omstandigheden: klassensamenleving, cohesie,
• Technologische mogelijkheden: DNA technologie,

Nederland heeft zich op politiek en economisch gebied ook verbonden aan allerlei internationale afspraken.

• Internationale organisaties: NAVO en meewerken aan het oplossing van de finaciële problemen van andere EU landen.
• Internationale verdragen: VN-millennium doelstelling, vluchtelingenverdrag
• Internationale ontwikkelingen: globalisering, klimaat verandering

7.1 De Europese Unie

Ook in de Europese Unie heb je te maken met een scheiding van de macht. De wetgevende macht ligt in handen van de Raad van Europese Unie en het Europese parlement. De uitvoerende macht is de Europese Commissie en de rechtelijke macht ligt in handen van het Europees Hof van Justitie.

De Europese commissie

De Europese commissie houdt zich bezig met het dagelijks bestuur van Europa. Het bestaat uit 28 commissarissen, uit elke lidstaat één. De Europese Commissie heeft als enige orgaan het recht om wetsvoorstellen voor te stellen. Daarnaast is de Europese Commissie uit het uitvoerende orgaan en de EU. De voorzitter van de commissie wordt gekozen door de leden van het Europees Parlement. Deze voorzitter bepaald ook de politieke agenda en vertegenwoordigd de EU naar buiten toe.

De Raad van Europese Unie

In de Raad van EU zijn alle regeringen van de lidstaten vertegenwoordigd. Afhankelijk van het onderwerp komt er een gedelegeerde uit elk land om te vergaderen. Zij kijken naar het onderwerp vanuit het oogpunt van hun eigen land. Er wordt gestemd met een gekwalificeerde meerderheid: de stem van grotere landen telt zwaarder.

De Europese Raad

Als de Raad van EU er niet uit komt komen alle regeringsleiders van de lidstaten bij elkaar en besluiten zij over het onderwerp.

Europees Parlement

Net als de tweede kamer heeft het Europees Parlement twee taken: medewetgevende en controlerende taak. Op het gebied van handel en economie, Europese begroting, toetreding van nieuwe lidstaten kan het EP voorstellen die de Raad van EU heeft aangenomen met vetorecht verwerpen. Het EP heeft echter geen recht van initiatief.

Het EP heeft het recht van enquête en het recht van motie. Het EP kan de Europese Commissie tot aftreden dwingen.

Het EP wordt rechtstreeks gekozen door de burgers van de lidstaten voor een periode van 5 jaar. Burgers stemmen dan om nationale kandidaten. Het aantal kandidaten in het parlement hand af van de bevolkingsgrote.

Europees Hof van Justitie

De taak is om erop toe te zien dan individuele landen zich aan de eisen van de EU houden. De regels van de EU staan boven de regels van de nationale regeringen.

De EU probeert doelen te bereiken op verschillende beleidstereinen:

• Gemeenschappelijk economisch beleid: de EU wilde de economie harmoniseren en daarom ontstond er een europese markt (supranationaal)
• Gemeenschappelijk buitenlands en justitieel beleid: er werd één migratiebeleid gemaakt (intergouvernementeel)
• Samenwerken op monetair gebied: De euro werd ingevoerd.

7.2 EU: Knelpunten en Belemmeringen

Intergouvernementeel/supranationaal

De termen intergouvernementeel en supranationaal kunnen betrekking hebben op twee dingen:

Organisatievorm

• Intergouvernementele samenwerking is samenwerkingen tussen onafhankelijke regeringen.
• Supranationaal gezag is dat een instelling (in dit geval de EU) het gezag heeft overgenomen op bepaalde beleidsterreinen.

Besluitvormingsprocedure

• Bij intergouvernementele besluitvorming wordt de beslissing unaniem besloten.
• Bij supranationale besluitvorming wordt de beslissing genomen bij een meerderheid van de stemmen.

Knelpunten (vanuit de PP)

Veel voorkomende problemen zijn:

• Soevereiniteitsvraagstuk
• Democratisch tekort
• Trage besluitvorming
• Uitbreiding EU
• Militaire samenwerking
• Europees burgerschap

Uitbreiding EU

Door de toevoeging van lidstaten aan de EU wordt de bestuurbaarheid minder makkelijk. Er zijn 39 eisen opgesteld waar de nieuwe landen aan moeten voldoen voor ze mogen toetreden. De belangrijkste zijn:

• Het land moet een democratische instelling hebben.
• Het land moet een rechtstaat zijn.
• Minderheden moeten beschermd worden
• De markteconomie moet goed functioneren.

Europees burgerschap

Doordat we in de EU wonen hebben burgers bepaalde rechten. Waaronder de zekerheid dat burgers mogen reizen, werken en wonen in elke lidstaat. Veel welvarende landen hebben hier soms moeite mee. Veel mensen uit polen, Bulgarije en Roemenië komen naar het westen om hier te werken. Veel burgers uit het westen hebben daardoor het gevoel dat zij onze banen inpikken.

Democratisch tekort

Kritiek punten zijn dat dat Europese commissie niet door de burgers wordt gekozen maar door de regeringen benoemd. Daarnaast heeft het EP niet het recht om zelf wetten voor te stellen terwijl de EP het enige orgaan is die door de burgers is gekozen. Ook is er weinig controle vanuit de nationale regeringen op Brussel en is er maar een opkomst percentage van 40%.

Militaire samenwerking

Sommige landen willen dit wel, anderen zijn hier fel op tegen.

7.3 overige internationale organisaties

Verenigde Naties

Deze organisatie is opgericht na de tweede wereldoorlog om volgende wereldoorlogen te voorkomen. Concrete doelstellingen zijn:

• Handhaven van internationale veiligheid en vrede
• Stimuleren van vriendschappelijke relaties tussen landen
• Internationale samenwerking stimuleren bij het oplossen van problemen
• Bevorderen van het respect voor mensenrechten.

Het handvest is de grondwet van de VN en de secretaris-generaal is de hoogste verantwoordelijke persoon van de VN.

De VN richt zich op vier hoofdterreinen:

• Vrede en veiligheid
• Mensenrechten
• Economische ontwikkeling van arme landen
• Milieu

Er zijn verschillende overleg organen binnen de VN

• De algemene vergadering: Eens per jaar komen alle lidstaten bijeen in New Yor om over de belangrijkste besluiten te stemmen. Elke lidstaat heeft 1 stem. Bij onderwerpen over vrede en veiligheid + het toevoegen van lidstaten moet er een tweederde meerderheid komen. Bij andere besluiten is een gewone meerderheid voldoende.
• De veiligheidsraad: De veiligheidsraad kan VN-soldaten inzetten wanneer dit nodig is. In de geschiedenis is dit nog maar twee keer gebeurd. Vijf permanente leden van de veiligheidsraad zijn China, Rusland, VK, VS en Frankrijk.
• Internationaal gerechtshof: Dit orgaan buigt zich over alle rechtsgeschillen tussen landen.

Knelpunten

De resoluties besproken in de Algemene Vergadering zijn niet bindend. Daarnaast heeft de veiligheidsraad veto recht dus kan beslissingen gewoon onderuit halen. Daarnaast is de macht van de vijf permanente landen in de veiligheidsraad onevenredig groot.

Veel landen denken nog steeds in het belang van hun eigen land. Dit belemmert de resoluties van de VN.

NAVO

De NAVO streeft de doelstellingen na van het Noord-Atlantische Verdrag uit 1949, dat de wederzijdse verdediging en samenwerking van de legers van de westerse landen regelt. Artikel 5 uit het verdrag vormt de kern. Daarin staat dat een aanval op een van de landen wordt gezien als een aanval op allemaal. De Alliantie wil niet meer uitsluitend een militaire organisatie zijn, maar wil de veiligheid van Europa en Noord-Amerika garanderen door een politiek verbond van vrije en democratische staten te vormen.

Raad van Europa

Het doel is om de culturele en de demografische waarden te bevorderen. Beslissingen worden gemaakt door het dagelijks bestuur, bestaande uit ministers van buitenlandse zaken.  

7.4 groeiende internationale interdependentie

Nederland heeft een deel van zijn souverinteit verloren omdat het is gaan samenwerken met supranationale organisaties maar ook doordat het op econmisch gebied steeds meer verweven raakt met andere landen. Veel punten op de politieke agenda moeten dan ook internationaal besproken worden.

Toch zijn er factoren die internationale samenwerking belemmeren.

• Het roept emotionele weerstand op van burgers om een deel van de macht uit handen te geven.
• Nationale regeringen verzetten zich tegen de bevoegdheden van supranationale organisaties. Ze houden zich bijvoorbeeld niet aan de begrotingsafspraken.
• Er is een gebrek aan vertrouwen in het beleid van de supranationale organisatie en in de samenwerkende landen.
• Verzet van de bevolking; neem partijen zoals de PVV of de SGP.
• Prissoners dilemma: de spanning tussen het korte termijn eigen beland en het lange termijn collectieve belang.

Eerst bepaalde de machtige soevereine staten de internationale verhoudingen. Op dit moment stelen ook niet-gouvernementele organisaties een grote rol. Voorbeelden hiervan zijn Amnesty International maar ook Shell en Google. Deze organisaties leveren een grote bijdrage aan het welzijn van de burger. Daarnaast zijn er ook intergouvernementele en supranationale organisaties zoals de EU, VN en Wereldbank. Zij zijn door hun samenstelling en kennis van groot belang bij het oplossen van internationale problemen.

Het klassieke beeld op internationale orde gaat nog erg uit van het soeverein van de natie staten. Er is geen land of organisatie die de leiding heeft, dus de machtsverhoudingen tussen landen spelen nog een grote rol. Dit zorgt ervoor dat er een permanent veiligheid dilemma is. Aan de ene kant is er behoefte aan vrede en rust, aan de andere kant willen de individuele naties graag laten zien dat zijn machtig zijn.

Het post-klassieke beeld op internationale orde is dat er naast de natie staten ook de intergouvernementele en supranationale organisaties ook een grote rol hebben op dit gebied. Internationale problemen kunnen beter samen aangepakt worden. Aanhangers van deze visie vinden dat regeringen zich collectiever moeten opstellen.

8.1 politieke partijen

Progressief en conservatief

Progressieve politieke partijen benadrukken de gebreken in de samenleving en pleiten voor grondige veranderingen. Zij vinden dat alle problemen via de politiek opgelost kunnen worden. Ook gaan progressieve partijen uit van een zo’n groot mogelijk persoonlijke vrijheid bij morele kwesties. Progressieve partijen zijn PvdA, Groenlinks, D66 en VVD.

Conservatieve partijen geloven nauwelijks in de maakbaarheid van de samenleving en benadrukken daarom datgene wat al is bereikt. Traditionele waarden als gehoorzaamheid en trouw zijn voor conservatieve partijen erg belangrijk. Conservatieve partijen zijn CDA en PVV

Links en rechts

De begrippen links en rechts geven aan over hoe er gedacht wordt over de rol van de overheid op sociaaleconomisch terrein.

Politiek links heeft voorkeur voor een actief optredende overheid omdat dat de beste manier is om de zwakkeren te helpen. Om sociale ongelijkheid tegen te gaan willen linkste parijen dat de overheid het initiatief neemt om de situatie te verbeteren. Linkse partijen zijn PvdA, SP, en GroenLinks.

Politiek recht pleit voor een passieve overheid op sociaal economisch gebied. Burgers en het bedrijfsleven moeten hun eigen zaakjes regelen. Rechtse partijen vinden sociale ongelijkheid juist nuttig en zij vinden dat uitkeringen mensen lui maakt. Deze terughoudendheid is alleen op sociaal economisch gebied. Als bescherming van rechten en openbare orde vinden rechtse partijen juist wel een belangrijke taak van de overheid.

Confessioneel en niet-confessioneel

 Confessionele partijen nemen de normen en waarden van het geloof over in hun verkiezingsprogramma. Voorbeelden van confessionele partijen zijn CDA, CU en SGP.

Niet-confessionele partijen nemen geen traditionele waarden van het geloof in hun verkiezingsprogramma op.

Ideologische en pragmatische partijen

Een ideologische partij houdt vast aan een bepaalde ideologie. Dit zijn al het ware vast staande ideeën.

Pragmatische partijen hebben geen vaste uitgangspunten of principes maar er wordt afhankelijk van het probleem een oplossing gezocht. Een pragmatische partij in Nederland is de D66 maar ook de PVV is vaak pragmatisch. Deze partijen hebben zowel dingen gemeen met de rechtse partijen als met de linkse partijen.

Overig

Populistisch:

Nationalisme is een ideologie die stelt dat het bestuur van het land ook daadwerkelijk moet samenvallen met de natie als sociaal economische eenheid.

Functies van een ideologie

• Het biedt intellectueel houvast.
• Ze geven een verklaring voor de werkelijkheid.
• Ze geven een duidelijke oriëntatie over politiek denken en handelen.
• Het draagt bij aan de kiezers identiteit.
• Ze rechtvaardigen opvattingen en politiek handelen.

Een ideologie legt uit hoe je de wereld kan zien (analystisch), hoe je de wereld graag wilt zien (normatief) en hoe je deze ideale wereld wilt bereiken (operationeel)

Iedere ideologie heeft drie kernvragen; hoe is de macht verdeeld, hoe is de economie geregeld en hoeveel economische vrijheid is er?

8.2 Ideologische stromingen

Een politieke stroming is het geheel van bepaalde ideeen én de groep mensen die zich verenigd heeft rondom die ideeën.

Confessionalisme

Het confessionalisme kunnen we onderscheiden in twee takken: Christendemocratie en Orthodox Christelijke tak.

Christen democratie

Christendemocraten gebruiken de bijbel als richtlijn voor politiek handelen.

Uitganspunten zijn:

• Gespreide verantwoordlijkheid
• Gezin in hoeksteen van de samenleving
• Naastenliefde
• Rentmeesterschap (we hebben de wereld te leen)
• Waarden gebasseerd op christelijke traditie

Partijen: CDA

Orthodox Christelijken.

Orthodoxen benadrukken nog meer de uitgangspunten van de bijbel en bekritiseren de christendemocraten op het feit de zij teveel compromissen sluiten.

Partijen: SGP en CU

Liberalisme

Liberalen willen dat ieder individu zich zo optmaal mogelijk moet kunnen ontplooien: wat goed is voor het individu, is goed voor de maatschappij.

Uitganspunten zijn:

• Individuele vrijheid
• Indiviuele verandwoordelijkheid
• Passieve houding overheid in de economie
• Het principe van rechtstaat op het gebied van orde en veiligheid.
• Rationalistisch mensbeeld: iedereen kan goed voor zichzelf handelen.

Partijen: VVD, D66, PVV (behalve op gebied van geloof)

Socialisme

Het socialisme kan je ook weer onderverdelen in drie takken: sociaal democratie, communisme en anarchisme. De gemeenschappelijke uitgangpunten zijn: minder sociale ongelijkheid en meer overheidsbemoeienis op het gebied van economie.

Sociaal democraten

Uitganspunten:

• Gelijkheid
• Solidariteit
• Democratie
• Actieve rol van overheid in economie

Communisme

Uitgangspunten:

• Revolutie
• Centralisme
• Planeconomie
• Internationale solidariteit
• Geen oppositie

Anarchisme

Uitgangspunten:

• Geen leider
• Internationale solidariteit
• Alternatieve economie
• Revolutie

Overige stromingen

Verder kennen wij nog meer stromingen in onze democratie

Ecologisme

Uitgangpunten:

• Benadrukt de wederzijdse afhankelijkheid van mens en natuur
• Het welzijn van het milieu gaat voor economische groei
• Overheid meot milieu beschermen

Feminisme

Het feminisme is een politieke stroming die de onrechtvaardige seksverschillen bekritiseerd.

Rechts-extremisme

Bekende parijen zijn de NSDAP (Hitler) en de partij van Mussolini.

Uitgangspunten:

• Verwerping van de democratie (1 partij aan de macht)
• Sterk leiderschap
• Verheerlijking van geweld

Pragmatisme

Men gaat niet uit van een ideologie maar kijkt per probleem naar de meest praktische/haalbare oplossing. D66 was een lange tijd een pragmatische partij maar is nu sociaal liberaal.

Populisme

Het populisme zet zich af tegen de bestuurlijke elite omdat zij vinden dat zij niet op de juiste manier de wil van het volk vertegenwoordigen. Populistische partijen zetten zich vaak extreem en radicaal op. Kenmerken van populischte partijen zijn:

• Afkeer tegen politieke, culturele en economische elite.
• Er wordt vaak gerefereerd naar de ‘wil van het volk’
• Er wordt nadruk gelegd op sterk leiderschap.
• Er wordt vaak beroep gedaan op eenheid en vaderlandliefde.

8.3 Politieke cultuur in Nederland

Politieke cultuur is het geheel van opvattingen, normen en waarde en verwachtingen in de samenleving over de politiek.

De politieke cultuur omvat alle ideeën en opvattingen over:

• De inhoud van het overheidsbeleid: Er zijn verschillen in oplossingen afhankelijk van de waarden en ideologiën van de politieke stromingen.
• Het politieke proces: betrokkingheid van burgers, compromissen sluiten, mate van vertrouwen in de politiek.
• Wijze waarop poltieke actoren hun rol vervullen: president/parlement, poldermodel, grondrechten.
• De betrokkenheid van burgers bij de politiek: aantal zwevende kiezers, binding met politici

Kenmerken van de Nederlandse politieke cultuur

• Compromissenbeleid: doordat wij veel politieke partijen hebben wordt de tweede kamer gedwongen een regering te vormen van meerdere partijen. Hierdoor kunnen coalitiepartijen niet volledig doen wat ze zelf willen maar zullen ze compromissen moeten sluiten met de partij waar zij mee samenwerken. Dit heet ook wel het poldermodel.
• Grote acceptatie van burgers: De burgers hebben vrij veel vertrouwing in de politiek en en accepteren veel politieke beslissingen. Dit was in de tijd van de verzuiling wel anders; toen was deze acceptatie een stuk minder.
• Praten en overleggen: Politieke actoren proberen het politieke proces te beïnvloeden door veelal te praten. Dit zien we terug doordat er relatief weinig demonstraties en stakingen zijn.
• Bescheiden betrokkenheid van burgers: Er is een afname in de opkomst van de verkiezingen en de binding met politieke partijen is minder geworden.

Ontwikkeling politieke cultuur

Jaren vijftig: In de jaren vijftig was er sprake van verzuiling en dus erg sterke binding met de politieke partijen. Ook werd het gezag van politici niet ter discussie gesteld. Toch werden er toen al veel compromissen gesloten.

Jaren zestig/zeventig: Door de ontzuiling werd iedereen zelfbewuster en kwam de macht van de politieke leiders op alle fronten ter discussie te staan. Daarom noemen we dit ook wel de democratiseringbeweging van de jaren zestig. Ook kwamen er emancipatiebewegingen op gang die opkwamen voor de rechten van minderheden. Zo kregen vrouwen in deze tijd ook kiesrecht. Door deze ontwikkeling vonden er vaak demonstraties plaats en werden de verschillen tussen politieke partijen flink aangescherpt (polarisatie)

Jaren tachtig/negentig: Door de verslechterde economische ontwikkelingen waren politieke partijen meer bereid om te gaan samenwerken. Door o.a. de hoge werkloosheid en de financiële problemen op het gebied van de financiering van de verzorgingsstaat, veranderde de visie op de rol van de overheid en de verzorgingsstaat. De overheid besloot te bezuinigen op collectieve goederen en bedrijven te privatiseren. Al deze ontwikkelingen zorgde voor een nieuwe periode van haronie en overleg (poldermodel).

Deze eeuw: Er is kritiek op het feit dat er veel compromissen worden gesloten en politici wordt verweten dat ze niet goed naar het volk luisteren. De poltiiek heeft te weinig oog voor het functioneren van de multiculturele samenleving, de negatieve kanten van de marktwerking en de vergaande europeanisering. Hierdoor ontstaan er partijen zoals de PVV en de Lijst Pim Fortuyn. Daarnaast is er sprake van ontideologisering; partijen zijn steeds meer op elkaar gaan lijken.

9.1 Knelpunten in de politiek

Nederland is een democratie maar dat betekent niet dat de burgers overal direct over kunnen meepraten. De knelpunten zijn:

• Geen gekozen minister president: In een presidentieel stelsel hebben de kiezers meer invloed op het beleid omdat zij de wetgevende en uitvoerende macht kiezen. In Nederland kiezen we alleen een deel van de wetgevende macht.
• Dictatuur van het regeerakkoord: De uitkomst over de stemmen van afspraken uit het regeer akkoord staat altijd vast. De coalitie partijen worden gedwongen voor te stemmen.
• Ongelijke toegang tot de politiek: alle leden van het parlement zijn hoog opgeleid terwijl er eigenlijk vanuit alle sociale lagen mensen in het parlement zouden ometen zitten voor volledige representiviteit.
• Afnemende invloed parlement: Naast punt twee is er ook en gebrek aan kennis bij de parlementariers. Voor de onderwerpen van de wetten hebben ministers hele ambetenaren apparaten achter zich staan terwijl een kamerlid het moet doen met één of twee medewerkers.
• Minder autonomie: door de internationalisering is Nederland afhankelijker geworden van andere landen.
• Te veel bureaucratie:
  • Te veel regelgeving
  • Ondoelmatig werken
  • Procedures zijn lang
  • Besluitvorming is ondoorzichtig
  • Er is sprake van verkokering; ministeries werken niet genoeg samen.
  • Ambtenaren moeilijk te controleren.

9.2 politieke participatie

Oorzaken voor desinteresse;

• onwetendheid en onbekendheid
• gebrek aan politiek zelfvertrouwen ("mensen als ik hebben geen invloed op de politiek");
• bedreigend; politieke interesse wordt in een niet-geïnteresseerde omgeving niet altijd gewaardeerd,
• men is tevreden met de gang van zaken en heeft daarom geen belangstelling voor politiek;
• cynisme: langdurige ontevredenheid met beleid leidt bij sommigen tot afwijzing.

Een lage opkomst wordt gezien als ongewenst omdat er dan een minder goede afspiegeling is van de bevolking. Dit brengt dus de representiviteit van het bestuur in gevaar want het bestuur doet niet wat het ‘hele’ volk wil. Hierdoor aanvaren burgers het bestuur niet langer als gerechtigd om beslissingen te nemen waar zij zich aan moeten houden. Ze nemen politici niet meer serieus.

Politieke participatie wordt gewoonlijk onderscheiden in:

•  electorale participatie: stemmen, deelname aan verkiezingscampagne / campagneactiviteiten (bijvoorbeeld: raambiljet ophangen); partijlidmaatschap;
• niet-electorale participatie: contact met autoriteiten, politici, afgevaardigden, partijen, belangenorganisaties en/of massamedia; protestactiviteiten, zoals deelname aan protestacties, demonstraties, petities, boycot, bedrijfsbezetting, huurstaking.

9.3 politieke vernieuwing

Ideeën om participatie van burgers te verhogen:

Referendum

Burgers kunnen over belangrijke kwesties tussen verkiezingen door hun mening geven.

Nadeel: Ingewikkelde kwesties kun je niet terug brengen op een vraag die je met ja of nee kan beantwoorden. Bovendien kunnen niet alle kwesties met het volk besproken worden, vb; belasting verhoging.

Afschaffing van eerste kamer

Eerste kamer leden hebben vaak een gebrek aan kennis en stemmen vaak hetzelfde als wat hun partij in de tweede kamer heeft gestemd.

Kiesdrempel

Bij een minimum percentage aan stemmen krijgt een partij pas een zetel. Dit zorgt ervoor dat er minder partijen in de tweede kamer zitten en de kamer dus overzichtelijker wordt.

Nadeel: Niet iedereen is vertegenwoordigd in de tweede kamer.

Gekozen premier

Door een premier te kiezen krijgen burgers meer invloed op de samenstelling van het kabinet.

Nadeel: Op dit moment kan het parlement het vertrouwen opzeggen in de premier want de premier is niet door het volk gekozen. Daarnaast is een groei in participatie niet gegarandeerd.

Gekozen burgemeester

Door een burgemeester te kiezen krijgen burgers meer invloed op de samenstelling van het bestuur.

Nadeel: Een burgemeester moet als voorzitter van de gemeente raad en het college boven de partijen staan. Dit is lastiger als de burgemeester zich moet houden aan zijn verkiezingsbeloftes.

Uitbreiding parlementaire bevoegdheden

In een democratie hoort eigenlijk het primaat bij de volksvertegenwoordiging te liggen maar op dit moment heeft de regering meer macht. Om het democratischer te maken zou je het parlement dus meer bevoegdheden kunnen geven.

Invoering districtenstelsel

Dit zorgt voor een sterkere band tussen de kiezers en de gekozenen. Daarnaast zullen en minder partijen zijn waardoor de kabinetsformatie soepeler zal verlopen.

Nadeel: Stemmen van de verliezende partij gaan verloren waardoor kleine partijen zullen verdwijnen. Mensen gaan stemmen in het belang van hun district in plaats van het land. 

Nadeel: Stemmen van de verliezende partij gaan verloren waardoor kleine partijen zullen verdwijnen. Mensen gaan stemmen in het belang van hun district in plaats van het land.