Hoofdstuk 1 t/m 4

HFD 1 Ontwikkeling §1.1 Recherchewerk Recherchewerk
Getuigen niet betrouwbaar: - angst en mentale schok kunnen waarnemingen beïnvloeden - drugs of drank gebruik - veel tijd verstreken? - relatie met de verdachte? Stille getuigen bloed, haren en vezels die op de plaats van delict zijn aangetroffen
Gerechtelijk worden sporenonderzoeken verricht voor de
Laboratorium recherche in heel Nederland (afdeling serologie
In Rijswijk doet bloedonderzoeken) Vingerafdrukken

1800 voor Chr Babyloniërs gebruikte vingerafdrukken om het auteursrecht vast te leggen
800 voor Chr Chinezen ondertekenen met vingerafdruk
herkenningskenmerken: - lichaamsafmetingen - bloedgroep (A, B, AB, O) - vingerafdruk
In 19e eeuw bestudeerde Sir Francis Galton vingerafdrukken: - vingerafdrukken zijn uniek, ook bij eeneiige tweelingen - lijnenpatroon van de vingerhuid blijft levenslang hetzelfde - zeer groot aantal patronen - zijn onder te verdelen in groepen
Typica details van het huidlijnenpatroon zoals een vertakking of doodlopende lijn, in Nederland moeten er min 12 punten van overeenkomst zijn met gevonden afdruk
Empirisch een bewijs dat uit ervaring verkregen is
bewijs
Zichtbaar maken vingerafdrukken wordt gedaan dmv een poederkwast en zilverkleurig poeder, daarna kant het overgebracht worden op folie. vingerafdruk op plastic wordt zichtbaar gemaakt dmv gouddamp
DNA
1985 Jeffreys ontwikkelde techniek waarbij een bijzonder stuk uit DNA kon worden gehaald. Het is een herhalend stukje, hoe vaak het zich herhaalt is kenmerkend voor een persoon. Wordt zichtbaar gemaakt op een DNA-fingerprint. Nog geen geldig bewijs, onderzoekers gingen kijken hoe vaak het voor kwam, was zeer klein, toen geaccepteerd. In Engeland onlangs nieuwe techniek waarbij het maar 2 dagen duurt om een DNA-profiel te maken ipv een maand. Ook kan er met een klein hvh worden gewerkt het DNA wordt dan gekopieerd, ook als het niet intact is dan is deze methode mogelijk. DNA-profielen zijn van alle soorten lichaamscellen te maken. Onderzoekers proberen een uniek profiel te ontwerpen. DNA-gegevensbestanden kunnen leiden tot verlies van privacy. Maken DNA-print gezuiverd, met enzymen knip je de kenmerkende en andere stukjes eruit, de elektrisch geladen stukjes breng je op een gelei aan tussen twee geladen platen, de elektrische kracht brengt de kleinere stukjes sneller vooruit, het gevormde patroon kun je dan zichtbaar maken
Compendium: Elke graad is verdeeld in 60 minuten

Hormonen regelen processen in het lichaam, zij werken in kleine hoeveelheden
Microgram 1 ug 1 mg 1 000 ug
1 g 1 000 000 ug §1.2 de Pil Waarom ontwikkeld? De bestaande voorbehoedmiddelen waren niet echt betrouwbaar. Vrouwen werden nog steeds ongewenst zwanger. Margaret Sanger kwam voor hen op. Zij bracht wetenschappers op het idee de vruchtbaarheidsremmende werking van vrouwelijke hormonen te gaan onderzoeken. Hoe ontwikkeld? In de pil zitten stoffen die op vrouwelijke hormonen (regelen eirijping, eisprong en de innesteling van een bevruchte eicel). Vanaf 1910 onderzoeken vrouwelijke organen. Ze maakten er oplossingen van, spoten ze bij dieren in, keken wat er gebeurde. Ontdekten zo dat de eirijping door sommige vloeistoffen werd gestimuleerd of afgeremd. Urine bleek een geschikte vindplaats voor de werkzame stof. In 1929 vonden ze deze stof, maar daarvoor was zeer veel paardenurine nodig. Bij toeval ontdekten ze stoffen die nog sterker werkten: Oestrogenen en progestagenen. Vanaf 1938 schreven vrouwenartsen deze hormonen voor. Ook vrouwen waarvan hun eierstok was verwijderd kregen oestrogenen. Vrouwen die te vroeg zouden bevallen kregen progestagenen die dit uitstelde. Niemand dacht dat het ook een voorbehoedsmiddel kon zijn, Margaret Sanger gaf hier de impuls toe. In 1960 werd de eerste anticonceptiepil getest. Pas na een aantal jaren werd het echt een voorbehoedsmiddel. De pil bestaat uit een geringe dosis oestrogenen en progestagenen, deze werken op de hersenklier(hypofyse in). Hierdoor raakt de normale besturing buiten werking. Bescherming tegen zwangerschap: - oestrogeen misleidt de hypofyse, daardoor wordt de eirijping in de eierstok bemoeilijkt - toch een eisprong dan sterft de eicel vroegtijdig af omdat het transport door de eileider wordt vertraagd - door hormoontekort ontwikkeld het slijmvlies niet voldoende, daardoor kan een bevruchte eicel zich hier niet nestelen - progestageen maakt de slijmprop tussen de vagina en de baarmoeder taai, hierdoor worden bijna alle zaadcellen tegengehouden
Kennis van de vruchtbaarheidsremmende werking van vrouwelijke hormonen maakte de ontwikkeling van de pil mogelijk. Waardoor is de pil veranderd? Octrooirecht
Veel farmaceutische bedrijven wouden het octrooirecht want dan kon alleen jij 10 jaar lang een medicijn maken. De uitvinder van een procédé waarbij je door 5 chemische aanpassing ook progesteron kon winnen begon voor zichzelf en verkocht de octrooirechten aan andere bedrijven. Pincus had ruim 10 jaar nodig om de eerste pil te ontwikkelen. In 1962 verschijnt de eerste pil. Nieuwe geneesmiddelen - onderzoek - testen op dieren - onderzoeken naar giftigheid en bijwerkingen op dieren (2-3 jaar) - hoe grootschalige productie? - 5 jarig onderzoek op mensen: o 50 gezonde mensen
o kleine groep in verschillende doseringen
o 1000 proefpersonen (de helft krijgt een placebo(neppil) - beslissing overheid of het op de markt mag
Lagere hormoondosis
Veel mensen last van bijwerkingen, 1972 verlaging oestrogeen tot 50 ug, 1974 beneden 50 ug. Nu zelfs al beneden de 30 ug. Verlaging van de hormoondosis is niet de enige manier op bijwerkingen te verminderen. In de driefasenpil neemt de totale hoeveelheid hormoon in drie stappen toe. Dit lijkt meer op een natuurlijke cyclus, zo krijgen sommige vrouwen minder bijwerkingen
Economische belangen en klachten van gebruiksters leidden tot de ontwikkeling van de 3e generatie pil.
§ 1.3 Navigatie Om op open zee je route te volgen, is het nodig je plaats te kunnen bepalen. Nauwkeurige navigatie was en is van groot economisch en politiek belang. Hoe bepaal je je plaats op aarde? Poolster
ster die recht boven de noordpool staat in het verlengde van de aardas, hoe hoger de ster staat hoe noordelijker je gaat. De geografische breedte is alleen met de poolster te bepalen niet de lengte. Zon
mbv de hoogte van de zon boven de horizon is de breedte te bepalen, uit het tijdstip waarbij de zon zijn hoogste punt heeft bereikt wordt de lengte afgeleid
In 1707 voeren 4 Britse schepen op een rots, 2000 man verdronken. In 1714 loofde de Britse regering 20 000 pond uit aan diegene die in staat was de lengtegraad op een halve graad nauwkeurig te kunnen meten. De prijs werd gewonnen door John Harrisson. Hij bedacht: - een nauwkeurig klok maken die op zee ook bleef tikken - aarde draait in 24 uur om haar as, dat is 360° in 24 uur, 15 graden per uur. Wanneer je 15 graden naar het oosten zou gaan dan zie je de zon 1 uur eerder op zijn hoogste punt. Hiervoor heb je een nauwkeurig klok nodig want dan kan je een preciezer positie bepalen
Hij krijg zijn prijs in 1773 nadat bleek dat zijn uitvinding, zo groot als een horloge, inderdaad werkte. Nieuwe ontwikkeling op het gebied van navigatie: - radiobaken, zend een speciaal signaal uit, op veel plaatsen op aarde staan radiobakens waarvan de exacte plaats bekend is. Een schip heeft een antenne die de signalen kan meten. Als de richting van drie radiobakens worden gemeten dan kan een computer de coördinaten berekenen. - Satelliet, elke satelliet zend een apart signaal uit, als een schip dit opvangt dan kan een computer berekenen hoe lang dit onderweg is geweest. Hierdoor kan de afstand tot de satelliet worden berekend, omdat van elke satelliet de exacte plaats bekend is. - GPS, de route wordt uitgestipeld §1.4 Ruimtevaart Waarom de ruimte in? Behalve wetenschappelijke nieuwsgierigheid, was de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie de belangrijkste reden voor de snelle ontwikkeling van de ruimtevaart. Eerste wetenschappelijke experimenten waren met kleine onbestuurbare raketten. Begin jaren 40 was de techniek al zover dat de Duitsers de V2-raket bouwden, dit is een bom die mbv brandstof over grote afstanden konden vliegen. Na de oorlog haalden de VS en de Sovjet-Unie een aantal van deze Duitse wapenexperts en materiaal binnen. Ze hoopte nieuwe gevaarlijke wapens te ontwikkelen. In 1957 bracht de Sovjet-Unie de eerste satelliet in de ruimte. De Amerikanen schrokken omdat ze dachten dat ze dus ook betere wapens zouden hebben. De Amerikanen stoken daar veel geld in. En kregen in 1969 de eerst man op de maan. Werking van een raket: - in de ruimte kan een raket zich nergens tegen afzetten om te versnellen, te remmen of te sturen. - Bij de verbranding van de brandstof worden de ontstane gassen aan de onderkant uitgestoten. Hierdoor beweegt de raket een kant op. Wat is er door satellieten veranderd? Satellieten worden aangetrokken door de zwaartekracht, maar als de snelheid maar groot genoeg is dan komt de satelliet in zijn val niet dichterbij de aarde. Hij valt niet op de aarde maar er steeds om heen. De satellieten dichtbij de aarde hebben een hogere snelheid. Ruimteschroot afval van astronauten in de ruimte
Toepassingen: - weersatellieten - communicatiesatellieten - onderzoek in atmosfeer of ecologie

Energievoorziening van ruimtevaartuigen
Zonne-energie wordt het meest gebruikt als energiebron in de ruimtevaart. Zonnecellen zijn platte schijfjes van een speciaal materiaal, halfgeleiders. Als er op een zonnecel licht valt dan wordt er een klein stroompje opgewekt. Satellieten hebben grote panelen met deze zonnecellen. Nd - laag rendement tussen 10 en 20 %(uit elke 100 Watt, maar 10 tot 20 Watt elek. Energie) Bij langdurig gewichtloosheid verslappen de spieren en kunnen botten ontkalken. HFD 2 Techniek §2.1 Cassettes en CD´s Edison is de uitvinder van de grammofoon, de 1e machine die geluid kon vastleggen. Cassette - kwetsbaar, magneet verwijderd opgeslagen if - slecht contact tussen bandje en afspeelknop dan slechte kwaliteit - kwaliteit slechter bij overnemen en bij bewaren, dan ontstaat er een ruis - goedkoop en makkelijk te kopiëren
CD - nauwelijks/geen last van slijtage en ruis, er is geen direct contact - plastic van een CD kan smelten - dure apparatuur voor kopiëren
Techniek van de cassettespeler
Cassettebandje bedekt et materiaal waarop een magnetisch patroon is aangebracht. De recorder zet dit om in geluid. Bij het opnemen breng je ordening in de magnetisch laag. Bij vaak afspelen wordt die ordening minder waardoor het geluid slechter wordt. Opnemen: Microfoon zet geluid om in een elektrisch signaal. Een spoel (in opnamekop), werkt als elektromagneet, zet dat signaal op de band. Dat gebeurt in een magnetisch patroon wisselend van sterkte en richting. Afspelen: Een spoel (in weergavekop) zet patroon om in elektrisch signaal. De luidspreker maakt daar geluid van. Welke technieken maken de cd mogelijk? - Digitalisering
If wordt opgeslagen dmv o en 1 - Laser
Continu of analoog signaal geluid is een trilling waarvan het signaal alle denkbare waarden kan hebben
Bemonstering bij opname wordt het geluid omgezet in een discreet signaal, een groot aantal keren ps wordt het geluid gemeten
Onderzoek naar digitalisering: - bemonsteringsfrequentie (het continue signaal lees je een flink aantal keren ps af) - de discrete waarden(serie getallen) worden omgezet in een serie nullen en enen - het discrete signaal blijft net zolang op dezelfde waarde tot de volgende bemonstering § 2.2 Toilet en Riolering 1850 – 1900 ontstaan arbeiderswijken

1880 begin opbouw waterleidingennet
Weg van wc-water: Water – riool – waterzuiveringsinstallatie: – grofvuilrooster (afval naar afvalstort) – grote bakken (kleine vaste delen gaan eruit, etensresten etc, dit wordt slib genoemd) – beluchtingstanks waarin bacteriën zitten, dit zijn aëroob (hebben veel zuurstof nodig,) – nabezinkbak, bacteriën zakkan naar de bodem
Als er veel regenval is dan veel rioolwater. Als de waterzuivering dit niet aan kan dan wordt het geloosd in het milieu. Dit is onnodig want het regenwater is schoon en wordt vervuilt door het vuile rioolwater. Werking toilet: - afvoerpijp in stortbak geopend - stortbak loopt leeg - afvoerpijp gesloten - kraan open, stortbak vol
De waterhoogte van de WC wordt geregeld met hendels, kranen en vlotters. Dat is een mechanische techniek en is een regelsysteem omdat na het doortrekken de kraan open gaat en dichtgaat wanneer het water op het oude niveau is. § 2.3 Techniek op menselijke maat Ergonomie is het aanpassen van technische producten aan de menselijke maat
Eisen product - gebruikersvriendelijk - doelgroep? - Gebruik: technieken en materialen??? Gebruikersvriendelijke ontwerpen stelt de toekomstige gebruiker centraal
Menselijke maten: P95 95% heeft kleiner dan de genoemde waarde in de kolom De P staat voor percentiel
Er zijn geen verbanden tussen been en romplengte ook niet tussen elleboog en bijbeenlengte
5 strategieën bij het ontwerpen van technische producten: - laag percentiel - hoog percentiel (bijv, deuropening voor lange mensen) - gemiddelden (zowel voor klein en lang) - verstelbaarheid (bijv, fietszadel - varianten (bijv, een auto is met 2 versnellingen te koop) hoe ergonomische een product is hangt voor een groot deel af van economische afwegingen §2.4 Ontwerpen Belangrijkste uitvindingen: 1) 1820 Orsted ontdekt dat een magneetnaald van richting veranderd als hij er een draad bij hield waar een elektrische stroom doorheen ging

elf jaar alter ontdekt Michael Faraday dat een magneet die in een spoel heen en weer beweegt elektrische stroom doet opwekken
Was de grondslag voor dynamo en elektromotor, dmv een dynamo kon op grote schaal stroom worden opgewekt. Hierdoor ontstonden er veel nieuwe producten. 2) uitvinding transistor(1948) en de chip. Elektronische chips in producten zorgden ervoor dat technische producten steeds compacter en slimmer werden. 3) er kwamen nieuwe materialen, zoals plastic, op de markt. Door dit ging het design een grote rol spelen
Eisen van een ontwerp: - functionele - ergonomische(gebruiksvriendelijk,welke mensen, zware belasting milieu) - design - financieel
Ook speelt de doelgroep nog een grote rol
Ontwerpen hebben vaak sociale en ethische gevolgen. Ontwerpers moeten ook hier rekening mee houden. Compendium: Geluid is een trilling. De frequentie bepaalt de toonhoogte. Elektromagneet is een koperdraad gewikkeld om een ijzeren staaf. Wanneer er stroom door de draad gaat ontstaat er een magnetisch veld. Hij ijzer versterkt de magnetische werking. HFD 3 Gezondheid en ziekte §3.1 Ziek en gezond Gezondheid toestand van volledige lichamelijk, geestelijk en maatschappelijke welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte en gebrek
ME chronische moeheidsyndroom, langdurige moeheid
De grens tussen ziek en gezond is niet scherp te definiëren en hangt af van hoe iemand zijn ziekte beleefd
Oosterse culturen is de evenwicht zeer belangrijk, de yang en de yin, ze vullen elkaar aan en zorgen voor goede harmonie. Het kan opgelost worden door een macrobiotiek(streng dieet) of acupunctuur. Rond 1800 maakte Friedrich Wöhler een levende stof uit urine. Men kon stoffen maken uit de dode natuur. Dit was het begin van de natuurwetenschappelijke geneeskunde. Dokters denken in dingen die je kunt meten. In wetenschappelijke verslagen moeten de onderzoekers aangeven hoe hij aan de cijfers is gekomen. Epidemiologen medische rekenmeesters trekken belangrijke conclusies uit cijfers
In de wetenschap mag je er niet vanuit gaan dat als X gebeurt Y volgt. Dat Y het gevolg is van X. Compendium: Bacteriën zijn eencellige organismen, ze zijn goedaardig of kwaadaardig

Infectie dan dringen ziekteverwekkende micro-organismen je lichaam binnen die je ziek maken
Pus zijn dode afweercelen, bacteriën en resten van cellen
Virussen dringt het lichaam binnen en dwingt een cel om een groot aantal virussen te produceren. Daardoor wordt deze gastheercel gedeeltelijk of geheel vernietigd. De vrijgekomen virussen infecteren weer andere cellen. Kenmerken van het leven (overeenkomsten organismen) - stabiel intern milieu - materie en energie
alle levenden organismen wisselen materie en energie uit met hun omgeving anders kunnen ze niet leven (zuurstof bijv) - prikkels - bedreigingen §3.2 Ziekte als raadsel In juli 1846 wordt Semmelweis geplaatst als assistent op de kraamafdeling in Wenen. Hij merkt dat er een, voor die tijd, gewone ziekte heel vaak voorkomt. Kraamvrouwenkoorts. Hij merkt op dat de koorts om de dag toeslaat. Hij zette alle feiten en cijfers op een rijtje. Op de 1e afdeling werken studenten geneeskunde die ook sectie verrichten bij dode mensen(het sterftecijfer is op deze afdeling hoger) en op de 2e werken vrouwen die worden opgeleid tot voedvrouw. Hij trekt de conclusie dat fatale lijkdeeltjes door de handen van de studenten naar de kraamvrouwen worden gebracht. De studenten moeten dan hun handen wassen. Het sterftecijfer daalt maar dan krijgen er 12 weer kraamvrouwenkoorts. Semmelweis trekt dan de conclusie: de koorts komt ook van etterende verwondingen van levenden. De studenten moeten nu hun handen met chloorwater wassen. Hij heeft gelijk maar dat krijgt hij niet. Uiteindelijk sterft hij in een inrichting. Maatregelen tegen verspreiding van besmettelijk ziektes zijn veel beter dan alle medische behandelingen achteraf. Natuurwetenschappelijke methode: - probleem - hypothese: wat is de mogelijke oorzaak? - Voorspelling (als…dan…) - Experiment - Kloppen de resultaten? Anders weer op nieuw beginnen - Hypothese bevestigd
Hypothese onbewezen stellingen die nog moeten worden getoetst
Dubbelblind onderzoek onderzoek waar de ene helft van de patiënten een placebo krijgen en de andere een echte. Zo is elke niet-medische invloed uitgesloten. Iriscopie aan de hand van de iris kan je zien aan welk orgaan wat mankeert §3.3 Ziektekiemen De meeste artsen geloofden niet dat zij ziektekiemen verspreiden. Men dacht tot de tijd van Semmelweis nog volgens de generatio spontanea (lagere soorten ontstonden uit dode stof en hogere soorten door God) 1683 Antonie van Leeuwenhoek komt met de eerste microscoop
1760 Lazarro Spallanzani had de onmogelijkheid van de genratio spontanea aangetoond

rond 1880 Pasteur en Koch bewijzen dat micro-organismen veroorzakers zijn van infectieziektes. Pasteur bewees dat bacteriën en schimmels, bij bederf en gisting, van buitenaf komen. Pasteur bewees experimenteel(door een fles met een gekookte bederfelijke oplossing te vullen, het te laten afkoelen, eerst ontstond er geen gisting, later toen hij hem schuin hield wel de vloeistof kwam toen in aanraking met de vieze fles, onmiddellijk ontstonden er micro-organismen) dat ziektekiemen niet spontaan ontstaan. 1876 Robert Koch levert het bewijs dat één bepaald micro-organisme één ziekte veroorzaakt. Hij spoot een muis in met het bloed van een met miltvuur besmette koe in. Dit deed hij bij 20 muizen. Toen begreep men dat ziektekiemen niets anders zijn dan bacteriën. 1882 Koch ontdekt de tuberkelbacil de verwekker van tuberculose. Koch werd wereldberoemd omdat dit toen de meeste voorkomende ziekte was. De postulaten (voorwaarden om aan te tonen welke micro-organisme welke
ziekte opwekt) van Koch: - het verdachte micro-organisme komt in ongewone grote hoeveelheden op de zieke plek voor. - Micro-organisme is bij elke patiënt met dezelfde ziekte te vinden - Micro-organisme is uit de zieke delen te isoleren en in zuivere vorm verder te kweken - Als een proefdier met het gekweekte micro-organisme wordt besmet krijgt het dezelfde ziekte als de patiënt
Pasteur spoorde doktoren aan kiemvrij te opereren. De eerste dokter die dit deed was Joseph Lister. Hij steriliseerde zijn instrumenten in kokend water. Hij gebruikte carbol, schadelijk en met veel bijwerkingen, om bacteriën in de operatiekamer te doden. Dit werd als snel afgeschaft. Doktoren zagen het aantal doden terugdringen en namen het toen ook over. Men vond: het steriliseren van operatie-instrumenten, verband en operatiekleding uit. Men trok gummi-handschoenen aan en deed een kapje voor. Pasteuriseren een andere ontdekking van Pasteur, hij vond een oplossing waarom de wijn steeds in azijn veranderde. Dit kwam door bacteriën dmv enkele minuten sterk verhitten en daarna luchtdicht af te sluiten werd dit verholpen. Cholera heftige diarree, verliest veel vocht, je droogt uit. Het vochttekort schaadt het intern milieu van alle cellen. Hygiëne is de beste preventie ervan. Om de epidemieën terug te dringen, cholera en tbc waren doodsoorzaak nummer 1, werden waterleidingen, riolering en goede huisvesting aangelegd. Ook werden de doden voortaan buiten de stad begraven. De invloed van deze maatregel op de toegenomen levensverwachting is groter geweest dan de geneeskunde. §3.4 Vaccineren Vaccin: - werken tegen een ziekte - goedkoop - makkelijk toe te dienen - eerdere ziekte voorkomen dan bestrijden
1796 Edward Jenner entte de 12-jarige James Phipps in met stof van koepokken. Daarna besmette hij hem met smetstof van een pokkenlijder. Er gebeurde niets, de jongen was immuun voor de pokken geworden. 1879 Pasteur probeerde aan te tonen dat kippencholera veroorzaakt werd door een bacterie. Hij besmette kippen met bacteriën van andere zieke kippen. Hij herhaalde de proef per ongeluk met een twee weken oude kweek. De kippen werden niet ziek. Toen Pasteur ze nogmaals besmette met een nieuw bacterie werden ze weer niet ziek. Ze waren immuun geworden. 1885 Pasteur redt Joseph Meister van hondsdolheid. De vaccins worden tegenwoordig nog steeds op dezelfde manier bereikt zoals Pasteur dat deed via verzwakte of gedode ziektekiemen. 2 witte bloedcellen: - t-cellen
herkent besmette of geïnfecteerde lichaamscellen en zijn in staat ze op te ruimen - b-cellen
produceren anti-stoffen tegen de ziekteverwekker - macrofagen
ruimen de door de b-cellen gemarkeerde cellen op
Na de uitschakeling veranderen een aantal b-cellen in geheugencellen, als de ziekte nog een keer binnenkomt dan wordt deze meteen uitgeschakeld
Niet goed werken afweersysteem: - door ziekte systeem kan de aan maak van t- en b-cellen verstoord zijn - medicijnen tasten het afweersysteem aan - virussen vernietigen het afweersysteem
Er is geen medicijn tegen polio wel een vaccin. Dit helpt het te voorkomen. 2 groepen bezwaren tegen inenten: - kerkgenootschappen vinden het tegen de wil van God - alternatieve geneeswijzen vinden dat de vaccinatie de natuurlijke afweer van het lichaam verzwakt en dat het onveilig is

Onder de mensen die het om religieuze redenen afwijzen heersen meer polio-explosies omdat deze in een besloten groep leven en zo het makkelijk oplopen. De rest loopt het niet op omdat zij in kringen verkeren waar de andere personen wel zijn ingeënt. Sommige bacteriestammen kunnen tegen antibiotica. De tamme(die er niet tegen kunnen) worden uitgeroeid maar de sterke overleven. Zo kan je op een gegeven moment deze bacteriën niet meer bestrijden. Aids is een ziekte waarop het menselijke afweersysteem geen antwoord geeft. Er is een hypothese dat Creutzfeldt-Jacob(CJ) wordt veroorzaakt door BSE. Treden er over 10 jaar(tijd dat de 1e verschijnselen zich opdoen) meer gevallen van CJ op dan klopt de hypothese. Ziekte van Crohn, ongeneeslijke door darmbacteriën veroorzaakt. Er is geen vaccin tegen AIDS. 1984 Luc Montagnier ontdekt dat aids wordt veroorzaakt door het HIV-virus. Een vaccin er tegen maken zou routine zijn geweest. Problemen: - omdat het een menselijke ziekte is kan het niet op dieren worden getest. En testen op mensen is te riskant, is het vaccin te sterk dan krijgen mensen toch aids. - Afweersysteem kent binnendringer aan uiterlijk, een stukje van een ziektekiem zou genoeg voor een B-cel zijn om hem te herkennen. De vaccins werken onvoldoende anti-stoffen op waardoor de proefpersonen toch aids kregen - HIV-virus verandert steeds van vorm daarom helpt het ene vaccin niet tegen de andere vormen HFD 4 Productie §4.1 Jam maken Pectine verdikkings- of geleermiddel, het maakt de jam geleiachtig
Het is te verkrijgen uit onrijpe appels of uit de witte tussenschil van citrusfruit, het houdt de celwanden in een vrucht bij elkaar
Nieuwe producten kun je maken door het kiezen van ingrediënten die de gewenste eigenschappen opleveren. Bij opschalen(naar grote hoeveelheden produceren) kom je veel problemen tegen. Grootschalige verwarming wordt gedaan door spiralen in de tank. Voordelen schaalvergroting: - goedkoper(grote hoeveelheden verlaagt de prijs, arbeiders vervangen door machines) - machines zorgen voor een constante kwaliteit en staan continu aan - gebruik regel- en meetapparatuur
Jambereiding in een fabriek: - per kooksel wordt 1000 kg afgewogen - fruit en suiker worden volautomatisch aangepast - glucosestroop wordt op temp gehouden en wordt automatisch in de kookketel gepompt - koken in gesloten ketels onder vacuüm, zo kan er ook korter en op lagere temp worden gekookt, hierdoor kookt het fruit niet kapot - mengsel van fruit, suiker en glucosestroop wordt verwarmd tot kookpunt - toevoegen overige ingrediënten(pectine en voedingszuur) - dmv indampen verdwijnt overtollig vocht en komt de jam op de juiste samenstelling - jampotten worden schoongemaakt - vulmachine doet de confiture in de potten die op de vulcarrousel staan - machine sluit de potten - koeltunnel met temp onder 40°, hierdoor ontstaat er in de verpakking vacuüm dat de houdbaarheid verlengt - etiket en naar het distributiecentrum
Voorbeelden van hulpstoffen: conserveermiddelen, kleurstoffen, antioxydantia en zuurteregelaars
In de vruchtenproduktiebesluit van de Warenwet staan de eisen waaraan een jam moet voldoen. Het zorgt ervoor dat de fabrikant geen schadelijk ingrediënten in zijn product doet, ten minste niet in te grote hoeveelheden. Er moet een etiket op het product zitten met de ingrediënten. Ook gelden er strikte voorschriften van vruchten en suikers. Ook zijn er regels voor hulpstoffen. Compendium: Extractie de stoffen lossen niet goed in elkaar op
Kenmerken van stoffen: - Opgebouwd uit elementen - chemische reactie mogelijk - behoud van elementen, het aantal atomen is voor en na de reactie hetzelfde - subatomaire deeltjes, alle atomen zijn opgebouwd uit kleinere deeltjes
§4.2 Een miljoen colablikjes bestaan uit 3 delen staal: - bodem van staalplaat - deksel van staalplaat - middendeel is een rechthoek van een staalplaat die rondgebogen wordt en in het midden vast gelast
Van staalplaat naar blikje: - vertinde staalplaat - machine haalt hier rondjes uit - pers, waarbij een stempel ze in een holle vorm drukt, de matrijs - het ondiepe bakje krijgt in de volgende pers de goede vorm en de zijwand wordt verder uitgerekt(= dieptrekken) - enkele bewerkingen zoals glad afsnijden van de bovenkant - binnenkant krijgt laklaag en buitenkant bedrukt met merknaam
Tin is goed bestand tegen zuren en water, daarom wordt deze stof ook gebruikt in blikjes. Doordat er weinig van is en het dus heel duur is wordt er een laagje op staalplaten aangebracht dmv een tinzoutoplossing. Mbv een elektrische stroom ontstaat op het staal een laagje tin. Hoogwaardige grondstoffen en geautomatiseerde processen maken de productie van grote hoeveelheden halffabrikaten en eindproducten mogelijk. Productie staalplaten: - enorme blokken staal worden in ovens verhit tot 1200° - gloeiende staalblok gaat door meerder walsen en wordt dunner - in de laatste walsen wordt de afgekoelde staalplaat uitgewalst tot de gewenste dikte
Staal: Grondstoffen Producten
Ruw ijzer staal
Schroot REACTOR koolstofdioxide
Zuurstof
Extra stoffen (metalen) Dit is een Batchproces: reactor wordt gevuld met ruwijzer en schroot en behandeld met zuurstof tot het proces is voltooid, daarna wordt de reactor leeggemaakt
Ijzer uit ijzererts: Grondstoffen Producten
Ijzererts ijzer
Steenkool HOOGOVEN slak
Toeslagstoffen hoogovengas
Lucht
Dit is een continuproces: voortdurende toevoer van grondstoffen, deze
reageren en er ontstaat en eindproduct. Nadelen blik: - grote hoeveelheden afval - veel grondstoffen nodig - zeer veel milieu-vervuiling - winning grondstoffen, transport en voorbewerkingen vragen veel energie - enorme uitstoot CO2, broeikaseffect
Voor recycling van blikjes tot nieuw staal is minder energie nodig
§4.3 Kleurstof voor spijkerbroeken Indigo is de meest toegepaste kleurstof voor kleding die wordt verkregen uit de bladeren van bepaalde planten. In Europa is dat de wede. Indigoplanten zijn groen. Na de oogst worden de bladeren gekneusd en een tijd lang in water geweekt tot ze gaan rotten. Er ontstaat een geelkleurige oplossing van de stof indigowit. Als hier textiel in wordt gedompeld hecht dit wit aan de vezels. Buiten het verfbad verandert de kleur in indigoblauw. Rond 1850 grote ontwikkeling van de chemie met de ontdekking en het onderzoek van talloze nieuwe stoffen. De meeste ontstonden uit koolteer, bestaat uit cokes en steenkool
1865 Alfred von Bayer doet onderzoek naar de fabrieksmatige bereiding van indigo. Onderzoek had 2 fasen: - opheldering van de moleculaire structuur - pogingen de moleculen na te bouwen uit chemische grondstoffen
1856 William Perkin ontdekt de eerst synthetische kleurstof voor textiel. Hij probeerde uit koolteer kinine te maken. Het mislukte en er ontstond eer paarsblauwe verfstof. Hij liet het testen als verfstof. De stof bleek niet te verkleuren en bleek goed aan textiel te hechten.(belangrijke eigenschappen kleurstof) hij noemde zijn ontdekking mauveïne
Opheldering moleculaire structuur indigo: - zuiver indigo nodig - dmv ontledingsreacties kan worden nagegaan welke atomen er in het molecuul zitten - hoe zitten moleculen vast? Is te onderzoeken of het indigo reageert en welke producten er daarbij ontstaan
Het koste meer dan 30 jaar om een synthetisch indigo te krijgen. Er zijn nu 30 manieren bekend. Proeffabriek wordt een uit het laboratorium verkregen bereidingswijze getest op schaalvergroting. De chemische industrie is voortdurend op zoek naar nieuwe producten en naar methodes die de productiewijze optimaliseren §4.4 de productie van pennicilline Penicilline is het eerste antibioticum dat in de handel kwam. Antibiotica zijn veel gebruikte medicijnen en worden in grote hoeveelheden gemaakt. Micro-organismen verzamelnaam voor bacteriën, gisten en sommige schimmels
Kweken micro-organismen: - petrischaal met glazen deksel en met laagje voedsel - met een uitgegloeide naald wordt een organisme op de bodem gezet, dit wordt enten genoemd - de micro-organismen eten het eten op en vermenigvuldigen zeer snel
1928 Alexander Fleming kweekte ziekteverwekkende bacteriën. De kweek was mislukt omdat er een schimmel op de voedingsbodem belandde. Rond deze schimmel groeide geen bacteriën. De schimmel produceerde een stof die giftig was voor de bacteriën: penicilline. Hij bedacht dat deze bacterie ook in het menselijk lichaam bacteriën zou kunnen doden. Er was alleen een probleem hoe kreeg hij genoeg werkzame schimmel op de hypothese te testen? Men slaagde er niet in zuiver penicilline te winnen omdat er steeds een moment was dat de bacteriedodende werking verloren ging. 1938 Florey en Chain vervolgden de ontdekking van Fleming. Maar net toen ze begonnen brak de 2e WO uit, het kweken ging dus op een primitieve manier.In mei 1940 verkreeg Florey onzuivere penicilline, hij besmette muizen met een dodelijke dosis bacteriën en daarna met penicilline. Ze bleven leven. Toen moesten ze zich gaan richten op de juiste toedieningsvorm en dosis. Maar voor een mens was 3000 keer zoveel nodig, deze schaalvergroting kon door de oorlog niet plaatsvinden. Florey ging naar de VS waar het met open armen werd ontvangen. Door de vele gewonden was er behoefte aan een supergeneesmiddel. De 1e patiënt werd in 1942 gered van de dood. Wetenschappelijk onderzoek is afhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen. Het onderzoek naar de productie van penicilline werd versneld door de 2e WO. Biotechnologie gebruik van (micro-)organismen om producten te maken. Meer kennis van biologische processen biedt de mogelijkheid steeds meer producten(zoals insuline) door organismen te laten maken. Zoveel mogelijk schimmels kweken die penicilline maken: - kleine hvh schimmel in een voorkweektank, waar het zich vermenigvuldigt. Dan komt het in een steeds grotere reactor tot uiteindelijk de bioreactor waarin zich voedingsvloeistof en de gekweekte schimmel zich bevind. Belangrijke factoren bij het kweken: o Computers zorgen voor de ideale temperatuur en beluchting

o gebruik maken van schimmels die veel penicilline produceren, die kunnen worden gevormd door bestraling of door de schimmel in contact te brengen met chemicaliën - dan wordt de gevormde penicilline, die opgelost is in de kweekvloeistof, gezuiverd. Er zijn een aantal fasen: · filtratie (schimmel en vloeistof gescheiden) · extractie · kristallisatie
een opgeloste stof wordt gescheiden van het oplosmiddel. Door het afkoelen van een verzadigde oplossing of de verdamping van het oplosmiddel wordt de stof weer vast · filtratie · wassing · vriesdrogen
het water wordt met een pomp als damp verwijderd
Nu blijft alleen zuivere penicilline in witte kristalletjes. De geneesmiddelenindustrie verwerkt het tot vloeistoffen, tabletten of pillen. Bij de productie van penicilline worden hogere eisen aan steriel werken gesteld dan bijv bij gist. Penicilline verlicht de pijn en lijden van mensen, ook zijn een aantal ziektes nu niet meer dodelijk(sommige zijn helemaal uitgeroeid). Maar er is een nadeel, er kunnen resistente bacteriesoorten ontstaan. Zo kan tuberculose weer terugkomen. Nadelen: - een breed-spectrum antibioticum kan tot 50 soorten bacteriën doden, waaronder schadelijke en nuttige, zo kan je spijsvertering ontregeld raken - niet iedereen kan het verdragen, sommige worden nog zieker - niet elke antibioticum kan tegen maag waardoor het niet door de mond kan worden ingenomen - er is moeilijk na te gaan of alle ziekteverwekkers dood zijn - er zijn ziekteverwekkende bacteriën waartegen penicilline niet werkt, die soorten beschikken over penicillinase dat penicilline afbreekt - er blijven bacteriën over die resistent zijn tegen het geneesmiddel. Voor de volgende infectie heb je dus een ander medicijn nodig. Bijmaken andere soorten penicilline: - met zuivere penicilline een reactie uitvoeren, er ontstaat een iets andere penicillinemolecuul dat ook weer iets andere eigenschappen heeft - aan de kweekvloeistof stoffen toevoegen die een beetje anders zijn dan de normale, zodat de schimmel een iets gewijzigde penicillinesoort vormt
Er worden steeds nieuwe penicillines ontdekt, hierdoor wordt het probleem van de resistentie minder.