Bedrijfsethiek

Levensbeschouwing PWW Hfst 8.
§2 Waarden en nomen in beroep, bedrijf en branche.
Beroepsmoraalwaarden en normen die beroepsbeoefenaars aanhangen en in de praktijk brengen.
Waardenstandpunten over wat uiteindelijk belangrijk en nastrevenswaardig is in het leven.
Normenbepaalde verwachtingen over het morele gedrag van mensen.
Normen komen voort uit waarden. Het kritisch nadenken over (ethische) waarden en normen in een bepaald beroep noemen we beroepsethiek.

Schriftelijk vastgelegd waarden- en normenstelselberoepscode een samenhangend geheel van waarden, normen en uitgangspunten met betrekking tot een bepaald beroep en de houding die daarbij hoort(gedragscode, gedragsregels, ereregels, beroepsstandaard)

Voorbeeld beroepscode eed van Hippocrates die medici afleggen wanneer ze hun beroep gaan uitoefenen.

Bedrijfscultuurwordt gevormd door de waarden en normen van de medewerkers van een bedrijf. Wanneer we van een bedrijfscultuur spreken, gaat het om vragen als:
- Welke waarden zijn overheersend in een bedrijf?
- Is winst maken het allesoverheersende principe?
- Wordt er rekening gehouden met de veiligheid en de gezondheid van medewerkers?
- Is samenwerking en collegialiteit belangrijk of is er sterke onderlinge competitie?
- Wordt zelf ‘scoren’ hoog gewaardeerd?
- Moeten de medewerkers voorzichtig zijn of juist slagvaardig?
De waarden en normen in een bedrijf zijn meestal niet schriftelijk vastgelegd maar ze zijn wel aanwezig. Wanneer waarden en grondbeginselen wel schriftelijk zijn vastgesteld, spreken we van een mission/bedrijfscode.

Uitingsvormen van de bedrijfscultuur:
a. Via uiterlijk en gedrag van de medewerkers kan een bedrijf bepaalde waarden en normen uitstralen. (Rabobank verhaal)
b. Symbooleen middel om snel een ingewikkeld idee duidelijk te maken(zichtbare tekens van onzichtbare dingen zoals waarden)verwijst naar iets.

Bvb. een kussymbool voor liefde en genegenheid, een trouwringsymbool voor trouw en verbondenheid.
Bedrijven kunnen met symbolen laten zien waar ze voor staan. Dit doet het via een symbolische vormgeving van de gebouwen, de werkkleding, het logo van het bedrijf, ect.
c. Ritueelbepaald gebruik(een handeling of activiteit die steeds terugkeert op een vast tijdstip of bij een bepaalde gelegenheid.
Rituelen zijn belangrijk voor groepsvorming(ze zorgen voor gevoelens voor saamhorigheid, voorspelbaarheid en zekerheid), ze bezweren angst en onzekerheid bij mensen.
Bvb. hoe je elkaar begroet in een bedrijf, de manier waarop je vergaderd.
d. Heldenmensen met een voorbeeldfunctie binnen een bedrijf(oprichters ed.)
Mensen in een bedrijf laten zich inspireren door de waarden en normen van die helden.

Bedrijfscodeschriftelijke vastlegging over hoe het bedrijf zich wil gedragen tegenover belanghebbenden(werknemers, aandeelhouders, concurrenten) bij het bedrijf.
Algemene bedrijfscodegeeft de waarde en doelstellingen aan waardoor de onderneming zich wil laten leidenmedewerkers stemmen hierop hun gedrag af.
Plichtencode(=deontologische code)hierin wordt aangegeven wat de plichten van de plichten zijn van werknemers tegen over het bedrijf en de belanghebbenden van het bedrijf(bvb. klanten)directe gedragsaanwijzingen
Bedoelingen van bedrijfscodes:

1. duidelijkheid voor de werknemers
2. versterken van gemeenschappelijkheid(versterkt bedrijfscultuur)
3. versterking van corporate image(imago van het bedrijf)
4. inspelen op externe ontwikkelingen

Branchecodesgedragscodes binnen brancheorganisaties(branchesbepaalde takken van handel, industrie of dienstverlening), alle bedrijven die bij een brancheorganisatie horen moeten de branche codes naleven.

§3 Bedrijfsethiek
Bedrijfsethieknadenken over (ethische) normen en waarden in een bedrijf. Ontstaat als werknemers handelen in naam van het bedrijfstelt de vraag: zijn dat goede waarden en normen(handelt het bedrijf menswaardig)?
Bij bedrijfsethiek kunnen we aan de volgende vragen denken:
- mag een bedrijf kwetsende reclame maken?
- Behoort het bedrijf eerlijk te zijn tegenover haar klanten?
- Behoort het bedrijf een vrouwvriendelijk personeelsbeleid te hebben?
- Behoren medewerkers inspraak te hebben in het personeelsbeleid?
- Mag het bedrijf producten verkopen die gemaakt zijn door kinderarbeid?
- Wie is er moreel verantwoordelijk wanneer het product schade berokkent aan de gezondheid van de consument?
- Hoe behoort het bedrijf om te gaan met ongewenste intimiteiten?

Stakeholdersalle groepen die op de een of andere manier belang hebben bij het handelen en het functioneren van het bedrijf(leveranciers, medewerkers, concurrenten, omwonenden, etc.)
Bvb. in de relatie van het bedrijf tot de afnemers spelen de ethische kanten van reclame een rol.

De relatie tussen beroeps- en bedrijfsethiekbedrijfsethiek is iets anders van beroepsethiek, maar ontstaat wel door het handelen van mensen die hun beroep uitoefenenbedrijfsethiek ontstaat uit beroepsethiek.

Bedrijfsethiek bestaat uit twee delen:
- Primair moreel handelendoor morele keuzes te maken en daardoor aanspreekbaar te worden op je gedrag wordt je een ‘moreel subject’.
- Secundair moreel handelendoor te handelen voor iemand anders(bijvoorbeeld door een bedrijf waar je voor werkt) ontstaat er een tweede verantwoordelijke.
Beroepsverantwoordelijkheid en bedrijfsverantwoordelijkheid komen samen tot stand.

Bedrijfethiek kun je onderverdelen in drie visies:
- Minimale visieeen bedrijf wil winst maken, ethiek speelt nauwelijks een rol
- Tussenvisieeen bedrijf wil winst maken maar doet dit ethisch verantwoord
- Maximale visieEthiek komt vóór winst

§4 Bedrijfsethiek is belangrijk
Bedrijfsethiek is niet alleen vanuit de ethische optiek maar ook vanuit de economische optiek van belang(een bedrijf kan kapot gaan aan onethisch handelen).
Juridische en ethische optieken overlappen elkaar vaak. Meestal vinden wij iets onjuist wat wettelijk ook verboden is. Ethische zaken kunnen juridisch worden opgelost. Maar veel zaken zijn niet wettelijk geregeld. Hier moet de ondernemer terug vallen op zijn eigen geweten. Iets is niet zomaar ethisch toelaatbaar is als het wettelijk is toegestaan (een hongerloontje uitbetalen in een derde wereldland is misschien wel wettelijk toegestaan maar ethisch niet).

Door snelle maatschappelijke ontwikkelingen kunnen nieuwe ethische vraagstukken ontstaan.
Bedrijfsethiek kan ook economisch aantrekkelijk zijn. Het bedrijf dat ethisch verantwoord handelt verbeterd het corporate image, het beeld van een bedrijf zoals dat leeft bij verschillende stakeholders (werknemers, klanten leveranciers etc.) het image geeft dus aan hoe deze doelgroepen tegen een aantal aspecten ven het bedrijf kijken; klantenservice, prijs kwaliteit, winstgevendheid, arbeidsverhoudingen etc.
Positief corporate image heeft een gunstige invloed op het functioneren van de eigen medewerkers. Ze zijn tevredener en vinden zich hierdoor gemakkelijker in bedrijfsdoelen. Ze zijn ook productiever. Ook met relaties in het buitenland krijgen ze hierdoor meet afzet. Consumenten stellen de laatste paar jaren aanvullende eisen aan het product en bedrijf. Door corporate image kunnen er grotere economische voordelen zijn voor het bedrijf. Je moet de verwachtingen die gewekt zijn dan wel waar maken, anders kan het voordeel omslaan in een nadeel. Ondernemingsbeslissingen:
Gebied 1:
Ethisch en legaal Gebied 2:
Ethisch en illegaal
Gebied 3:
Onethisch en legaal Gebied 4:
Onethisch en illegaal.

§5 Gewetensbezwaren: wat te doen?
Een bedrijf voert een beleid, een medewerker kan het daarmee oneens zijn. Dat kan komen omdat de medewerker het beleid onethisch vindt. Voor een medewerker ontstaat een moeilijke situatie, er worden dingen verwacht waar hij of zij niet achter kan staan. Dan spreek je van gewetensbezwaren: je kunt het niet voor je geweten verantwoorden dat je medewerking verleent aan in jou ogen onethisch bedrijfsbeleid. Wat moet je dan doen?
1. Overleg. Je kunt via overleg proberen iets te veranderen aan het bedrijfsbeleid. Je kunt beginnen bij je collega’s. je kunt er een bedrijfsethisch probleem van maken.

2. Werkweigering. Als je alle mogelijkheden tot overleg hebt gebruikt maar het bedrijf blijft bij haar standpunt staan kun je een gedeelte van het werk weigeren. Ontslag is vaak moeilijk vooral als je ouder bent. Iedere werknemer heeft recht op gewetensvrijheid, dat staat in de wet. Een ander argument voor werkweigering kan zijn dat een bedrijf er voordeel bij kan hebben. Bepaalde vormen van werkweigering worden toegestaan door de wet, de werknemer kan dan niet ontslagen worden (werken op een dag die voor jou een religieuze feestdag is, werk doen wat onwettig is, je moet iets doen wat slecht is voor de volksgezondheid.)
3. Ontslag. Belangen van alle betrokkenen bij het bedrijf worden achtergesteld om de doelstelling winst te behalen.
4. Klokkenluiders. Mensen die onjuiste bedrijfspraktijken aan de grote klok hangen.
In Engelstalige landen hanteert men whistle bowling, aan de bel trekken, kenmerken:
- Kan plaatsvinden binnen maar ook buiten het bedrijf.
- Men brengt iets in openbaarheid, daar waar geheimhouding van de werknemer wordt verwacht.
- Ruchtbaarheid geven aan dubieuze bedrijfpraktijken is een weloverwogen actie om de gemeenschap te waarschuwen voor ernstige schendingen van belangen bv. de volksgezondheid.
- Degene die de vuile was buiten hangt weet dat hij het moeilijk kan krijgen.
Vaak wordt whistle bowling als verraad gezien, daarom meestal anoniem. Kan grote gevolgen hebben, werknemer kan baan verliezen bedrijf verliest omzet en vele banen. Het beste is vooraf contact op te nemen met een juridisch adviseur.

Sinds 2002 NL een wetgeving voor klokkenluiders, deze beschermt de klokkenluiders. De top dient binnen 8 weken werk te maken van de melding. Naar de pers gaan in plaats van de vertrouwenscommissie geeft geen rechtsbescherming.
Stappenmodel:

Fase 1, formuleren van de case.
Fase 2, welke optieken spelen een rol?
Fase 3, welke waarden spelen een rol?
Fase 4, wat is het ethisch probleem?
Fase 5, welke stakeholders spelen een rol?
Fase 6, wie is moreel aanspreekbaar?
Fase 7, welke aanknopingspunten geeft de ethische code?
Fase 8, formuleren van een oplossing: standpunt, argumenten, waarom niet andere standpunten?