Maatschappelijke normen of gedragsregels komen voort uit tradities, gewoontes en geloof.
Rechtsnormen: gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd om maatschappelijk leven te ordenen.
Rechtsnormen moeten rechtvaardig zijn (overeenkomen met opvattingen van burgers over goed en kwaad).
Om onrechtvaardigheid en misstanden te voorkomen werd de rechtsstaat opgericht.
Rechtsstaat: burgers worden met grondrechten beschermd tegen machtsmisbruik van overheid.
Absolute monarchie: regeringsvorm waarbij de koning alle macht heeft.
Na de Franse revolutie werd de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger vastgelegd.
In de grondwet staan de grondrechten en hoe het land moet worden geregeerd.
Eerste Nederlandse grondwet komt uit 1798, toen Nederland bezet was door de Fransen.
Onder Thorbecke werd de macht van de koning grondwettelijk aan banden gelegd, werd het kiesrecht uitgebreid en kwam er vrijheid van meningsuiting.
1983: Sociale grondrechten worden in grondrechten opgenomen (zoals goede zorg en inkomen voor iedereen). Nederland is een sociale rechtstaat geworden.
Rechten: hetgeen waar je recht op hebt.
Plichten: hetgeen je moet doen (belastingplicht, leerplicht, DNA-plicht).
Rechten en plichten zijn voor de overheid en voor burgers.
Het recht: alle door de overheid vastgestelde regels samen. Het recht maakt onderscheid tussen privaat- en publiekrecht.
Publiekrecht: inrichting staat en relatie tussen burgers en overheid.
Staatsrecht: alle regels voor het inrichten van de Nederlandse staat.
Bestuursrecht: verhouding tussen burger en overheid (belastingrecht, ruimtelijke ordening).
Strafrecht: alle wettelijke strafbepalingen.
Privaatrecht / burgerlijk recht: betrekkingen tussen burgers onderling.
Personen- en familierecht: Huwelijk, scheiding, overlijden, adoptie.
Onderneming: voorwaarde waaronder je een bedrijf kan oprichten.
Vermogensrecht: zaken die te maken hebben met vermogen, zoals huur, arbeid en koopovereenkomst.
Doel rechtstaat: burgers beschermen tegen macht van overheid; zorgen voor veiligheid, vrijheid en gelijkheid.
Triaspolitica/machtenscheiding: bedacht door Montesquieu, volgens hem moet de macht verdeeld worden in drie delen, namelijk:
- De wetgevende macht; stelt wetten vast, waar overheid en burgers zich aan moeten houden (taak van overheid en regering).
- De uitvoerende macht; zorgt dat de goedgekeurde wetten worden nageleefd (taak van regering).
- De rechtelijke macht; beoordeelt of burgers, rechtspersonen of overheid de wetten naleven (taak van onafhankelijke rechters).
Machten in Nederland zijn niet volkomen gescheiden, want de regering (ministers) houden zich bezig met zowel de wetgevende als uitvoerende macht.
Het belangrijkste van de trias politica is dat de machten elkaar controleren (parlement controleert regering).
Als een wet in strijd is met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, kan de Europese rechter het parlement terugfluiten.
Checks and balances: ministers en Kamerleden kunnen dit indienen als ze vinden dat iemand te mild is gestraft.
Door onafhankelijke rechters:
- Kun je je recht halen, als je je benadeeld voelt;
- Worden wij beschermd tegen ongeoorloofd overheidsoptreden;
- Gaan mensen geen eigen rechter spelen.
Een rechter wordt voor het leven benoemd en kan niet worden ontslagen.
Zwarte toga die rechters dragen staat voor neutraliteit.
De twee soorten Grondrechten staan in het eerste hoofdstuk van de grondwet.
Klassieke grondrechten: vrijheid van meningsuiting, godsdienst, etc.
Sociale grondrechten: Recht op werk, recht op gezondheidszorg, recht op woning.
Klassieke grondrechten MOET de overheid garanderen; doet de overheid dit niet, kun je naar de rechter stappen.
Sociale grondrechten kunnen NIET bij de rechter worden afgedwongen.
De grondwet kan alleen met een tweederde meerderheid in het parlement worden aangepast.
Nederland heeft het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden getekend (EVRM). Dit verdrag verplicht de aangesloten landen de mensenrechten te beschermen.
Legaliteitsbeginsel: overheid mag de vrijheid van burgers alleen beperken, als dat voor iedereen geldt en het door de volksvertegenwoordiging in wetten is vastgelegd.
Strafbaarheid: iets is alleen strafbaar als het in de wet staat.
Strafmaat: maximale straf voor elk strafbaar feit. Rechters en Officier van Justitie mogen geen hogere straf eisen of opleggen.
'Ne bis in idem'–regel: na uitspraak is het niet mogelijk om voor de tweede keer te worden vervolgd voor hetzelfde vergrijp (vb: iemand die is vrijgesproken en later is er bewijs kan niet worden vervolgd).
Geweldsmonopolie: overheid heeft meer macht dan wij en mag als enige geweld gebruiken.
Overheid moet zorgen voor rechtshandhaving dit doen zij door middel van het geweldsmonopolie.
Rechtsbescherming: grondwet beschermt burgers tegen elkaar en tegen de overheid.
Rechtsbescherming is er alleen in een rechtstaat, NIET in een totalitaire staat of dictatuur, zoals Hitler-Duitsland.
Misdaad: ernstig strafbaar feit.
Overtreding: minder strafbaar feit.
De meeste overtredingen en misdaden staan in het Wetboek van Strafrecht, net zoals aparte wetten, zoals de wapen-en-munitiewet en de Opiumwet.
Verschillen misdaad en overtreding:
REGISTRATIE
- Misdaad wordt direct geregistreerd;
- Overtreding pas bij geldboete vanaf 100 euro of vrijheidsstraf.
HOOGTE MAXIMALE STRAF
- Misdaad: maximum straf(eis) is hoger;
- Overtreding: maximum straf(eis) lager.
POGING
- Misdaad/poging tot misdaad: strafbaar;
- Overtreding/poging tot overtreding: niet strafbaar.
Criminaliteit: alle misdrijven die in het wetboek staan beschreven.
Wetboek strafvordering beschrijft bevoegdheden van de officier van justitie en politie tijdens strafproces.
Procedure bij het plegen van misdrijf:
- Opsporingsonderzoek: De politie verzamelt informatie; dit verzamelen ze in het proces-verbaal. Officier van Justitie heeft de leiding over het onderzoek.
- Wel of geen rechtzaak? Officier van justitie bepaalt of de zaak voor de rechter moet komen en stuurt dan het dossier naar de rechter.
- Rechtzaak: rechter stelt tijdens rechtszaak vast of verdachte wel of niet schuldig is en kan een straf opleggen wanneer verdachte schuldig wordt bevonden.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden