De economische gevolgen van de aanslagen op 11 september in Amerika

Inleiding: Na de aanslagen in New York en Washington is er veel gebeurd met de economie. In dit verslag wil ik laten zien wat de gevolgen waren van de aanslagen op 11 september 2001 op bijvoorbeeld de beurs en voor andere landen. Ik wil de mensen laten zien dat de aanslagen niet alleen rampzalig waren omdat er zoveel slachtoffers vielen maar ook dat de aanslagen een grote chaos over de hele wereld bezorgden. Mijn keuze voor dit onderwerp is gekomen doordat de aanslagen een gigantische impact hebben gehad op mij. Niet alleen door de beelden die je te zien kreeg op het nieuws maar ook doordat ik ging denken over wie zo ziek kan zijn om zoiets te doen. Ook heb ik dit onderwerp gekozen omdat het heel veel met de economie te maken heeft. Mijn hypothese is dat de economie door de aanslagen op de Verenigde Staten op 11 september 2001 een gigantische deuk heeft opgelopen. Deze hypothese wil ik ‘bewijzen’ met de volgende onderzoeksvraag: Is de aanslag op Amerika een gigantische ramp voor de economie? Per hoofdstuk laat ik 1 deelonderwerp aan de orde komen. Deze deelonderwerpen staan bovenaan de tekst en horen elk bij 1 deelvraag. De volgende deelvragen komen in dit verslag aan de orde: 1 Wat is er precies op 11 september gebeurd? 2 Wat zijn de directe gevolgen van de aanslagen op de beurs? 3 Wat zijn de gevolgen van de aanslagen voor de beurs na een langere tijd? 4 Wat zijn de economische gevolgen voor Amerika? 5 Wat zijn de gevolgen voor andere landen? 6 Wat doet de overheid aan deze situatie? 7 Hoe was de economie in Amerika voor 11 september? 8 Hoe was de beurs na het vliegtuigongeluk op 12 november? 9 Hoe wordt de Nederlandse economie meegesleept? 10 Wat zijnd e voorspellingen over de toekomst van de economie? Werkplan: Ik wist in het begin helemaal niet waarover ik mijn profielwerkstuk wou schrijven. Maar toen ik op 11 september van school thuis kwam en het hoorde van de aanslagen in Amerika wist ik het meteen. Ik ben gelijk achter de computer gegaan om informatie op het Internet te zoeken over de aanslagen. Ik heb toen op bijna alle kranten gekeken en informatie verzameld. Ook heb ik in de winkels de kranten De Telegraaf, Het Algemeen Dagblad en het Rotterdams Dagblad gehaald en heb daar de belangrijkste informatie uitgeknipt. Daarna heb ik eerst bekeken hoe ik het beste kon beginnen en wat ik erin wou hebben en wat niet zo belangrijk was. Toen heb ik mijn hoofdvraag en deelvragen gemaakt en ben daarmee aan de slag gegaan. Toen heb ik mijn hoofdtekst, inleiding en samenvatting geschreven. Als laatste heb ik de literatuurlijst en de bijlagen opgesteld. Ik heb heel veel gebruik gemaakt van het Internet en ook van de kranten. Ik heb alle informatie die ik van het Internet haalde opgeslagen op een diskette zodat ik het altijd bij me had. Ik heb de plaatjes, figuren, grafieken soms gewoon geplakt maar sommige heb ik gekopieerd via de computer naar Word en zo tussen de tekst geplakt.
Wat is er precies op 11 september gebeurd?: Op dinsdagochtend (08.48) plaatselijke tijd is Amerika getroffen door een serie terroristische aanslagen. Beide torens van het World Trade Center (de Twin Towers) in New York zijn geraakt door 2 gekaapte verkeersvliegtuigen. Ook het Pentagon, het Amerikaanse Ministerie van Defensie net buiten Washington, is getroffen door een gekaapt vliegtuig. Het eerste toestel, een Boeing 767 van American Airlines, afkomstig uit Boston en op weg naar Los Angeles, met aan boord 81 passagiers en 11 bemanningsleden, boorde zich in de noordelijke gevel van de noordelijke toren, ongeveer 25 verdiepingen van de top. 18 minuten later botste een tweede toestel op de andere toren. Het was oorspronkelijk onderweg van Washington naar Los Angeles. Dit toestel raakte de tweede toren vanuit het westen. In totaal waren er 156 mensen aan boord van beide verkeersvliegtuigen. De zuidelijke toren is rond 16.00 uur (onze tijd) volledig ingestort na een reeks explosies in het gebouw. Om 16.29 zakte ook de noordelijke toren in elkaar. Beide torens telden 110 verdiepingen en er werkten ongeveer 50000 mensen. Ook het Pentagon is getroffen door een vliegtuig, waarschijnlijk een Boeing 767 van American Airlines. (onderweg van Dulles naar Los Angeles) Aan boord zaten 58 passagiers en 6 bemanningsleden. Voordat een gedeelte van het Pentagon instort waren alle mensen al geëvacueerd. Op een normale dag werken er in het Pentagon ongeveer 24000 mensen. Ten oosten van Pittsburgh in de staat Pennsylvanië is een Boeing 757 van United Airlines neergestort. Het toestel was van Newark op weg naar San Fransisco. Dit toestel was ook gekaapt maar is voortijdig neergestort. Volgens ooggetuigen zijn veel mensen uit het WTC gesprongen nadat deze was geraakt door de vliegtuigen. Hoeveel mensen er precies zijn omgekomen is nog steeds niet duidelijk. De directe gevolgen voor de beurs: De woensdag na de ramp in Amerika stortte de beurs helemaal in. De effectenbeurs daalde gigantische veel. De Japanse beurs, de eerste die opende na de aanslagen, zakte tot onder de 10000 punten. Sinds 1984 stond die index niet meer zo laag. De Nikkei sloot op 9773,71 punten. Dat is 519 punten lager dan de beginstand. De Amerikaanse beurzen bleven de dag na de aanslagen dicht omdat op dat moment niemand meer aan geld dacht maar aan de slachtoffers. In Frankrijk sloot de DAX -index aan het einde van de middag op een verlies van 10% De CAC- index in Parijs sloot 7,4% lager. In Londen daalde de indexen iets langzamer maar eindigde toch in het verlies. (5,7%) De FTSE –index eindigde 5,7% in de min. Amsterdam verloor 7%, Zürich 7,1% en Milaan 7,4% Vele mensen zijn bang dat deze aanslagen voor recessie op de beurs gaat zorgen. De AEX bijvoorbeeld heeft door deze aanslagen de slechtste week gehad sinds 1995. In 5 dagen is de AEX- index met 12,3% gedaald. Na een week sloot de AEX op 7,3% verlies. De AEX- index had de eerste dag na de ramp in Amerika al 7% verlies. Veel grote bedrijven zoals Cantor Fitzgerald (investeringen), The NishiNippon (bank), Ambassade van Thailand, ABN-Amro inc. en Bank of America (financiën) waren gevestigd in het World Trade Center. Vele beleggers zijn bang geworden om te beleggen en daardoor gaan de beurzen naar beneden. (snowball- effect) Want als er beleggers niet meer beleggen gaat de beurs naar beneden. Daardoor gaan andere beleggers ook niet beleggen en zakt de beurs nog meer naar beneden enz enz. De beurs na langere tijd: De economie kan in recessie belanden omdat de kosten van de aanslagen enorm zijn. Vele financiële instellingen lijden dus erg veel schade. Het vertrouwen van de consument en van de producent in de economie is ook beschadigd. De beurzen zijn alweer wat omhoog gekomen maar het is nog lang niet volledig hersteld. Topman Jaap van Duijn heeft het over een “emotie” die de paniek veroorzaakte op de beursvloeren. Ook zegt hij: “Maar vroeg of laat komen de koopjesjagers weer binnen en zal er een einde komen aan de daling.” De beleggers krijgen nu weer een beetje vertrouwen in de economie. Daardoor zijn de koersen ook iets gestegen en gaat het weer iets beter met de economie. Maar waarschijnlijk duurt het nog lang voordat de beursen volledig hersteld zijn. De economische gevolgen voor Amerika: Niet alleen de beurs heeft het moeilijk, er zijn natuurlijk ook andere gevolgen van de aanslagen. De koersen zijn na de aanslagen flink gedaald, maar er zijn ook andere economische gevolgen voor Amerika. Een voorbeeld van de economische gevolgen is de werkloosheid. In september daalde het aantal banen in de Verenigde Staten met 199000. Dit is het dubbele waar analisten op gerekend hadden. Het werkloosheidspercentage bleef staan op 4.9 procent. In deze cijfers zijn de effecten van de aanslagen op 11 september niet eens verwerkt. De uitkomsten van de werkloosheid met de aanslagen erbij gerekend zijn dus nog veel slechter. Ook de detailhandel in de Verenigde Staten is in september met 2,4 procent afgenomen vergeleken augustus. In augustus was er nog een stijging van 0,4 procent. De daling in september is de sterkste daling sinds de regering in februari 1992 begon met de publicatie van maandcijfers. De analisten hadden gerekend op een daling van 0,8 procent. Nu komen de dalingen sterk tot uiting omdat de aanslagen maar in 1 maand waren, meestal komen er dalingen voor die verspreid zijn over een aantal maanden. Deze dalingen worden dan bijvoorbeeld veroorzaakt door orkanen die er meestal rond september en oktober zijn. Doordat deze er in meerdere maanden zijn valt dat dus niet zo erg op als de daling in september. Er waren ook sterke verkoopsdalingen bij bijvoorbeeld auto’s, bouwmaterialen, kleding en elektronica. De analisten hadden verwacht dat er een daling zou zijn van ongeveer 0,6 procent, maar exclusief de auto’s was er al een daling van 1, 6 procent. De producentenprijzen in de Verenigde Staten schoot in september omhoog met 0,4 procent
Zonder de sterk schommelende prijzen van de levensmiddelen en de energie was de stijging 0,3 procent. Analisten hadden slechts een stijging van 0,1 procent verwacht. Door de aanslagen is de conjunctuurbeweging alleen maar versterkt. Voor de aanslagen ging het ook al niet zo goed met de economie maar na de aanslagen is de golfbeweging van de conjunctuur alleen maar sterker naar beneden gegaan. In het volgende tekeningetje ziet u hoe de conjunctuurbeweging alleen maar verder naar beneden is gegaan. Dit kan leiden tot recessie. Als er een langdurige daling is kan dit zelfs leiden tot een depressie. De gevolgen voor andere landen: Er zijn vele gevolgen voor Amerika zoals het dodenaantal, de kosten voor het opruimen van het puin en het opnieuw opbouwen van de gebouwen, (zie bijlage 2) maar ook voor andere landen zijn er vele gevolgen. Vele beleggers in Europa waren erg bezorgd want daar ging de beurs natuurlijk ook naar beneden. Ook de luchtvaartmaatschappijen raakt in de min. Dit komt vooral omdat mensen bang zijn geworden om te vliegen en stappen dus niet in een vliegtuig. Ze zijn bang dat ook hun vliegtuig gekaapt zal worden en dat ze dan ook zullen omkomen. Boeing- topman Condit heeft gezegd dat de crisis die in de luchtvaartmaatschappijen heerst, 5 tot 10 maal groter is dan tijdens de Golfoorlog. Hij is ook bang dat over de hele wereld luchtvaartmaatschappijen failliet zullen gaan. Tot nu toe is Sabena (in België) failliet gegaan en hebben vele andere kleinere luchtvaartmaatschappijen problemen. Bij vliegtuigbouwer Boeing zullen ook 30000 mensen worden ontslagen. Dit hebben ze kort na de aanslagen op New York en Washington bekend gemaakt. Ook de olieprijzen zijn omhoog gegaan door de aanslagen in de Verenigde Staten. Gelijk dezelfde dag nog steeg de notering van Brent -olie van 27,45 dollar per vat (159 liter) naar 31,05 dollar. Dit is een stijging van 13 procent vergeleken het slot op maandag. Later zakte het wat terug naar 30,35 dollar maar dit is nog altijd 10 procent hoger dan de vorige dag. Doordat deze prijs steeg kwam de koers van Koninklijke Olie op de beurs in Amsterdam 3 procent hoger terwijl andere in de min stonden. De beurskoersen van andere oliemaatschappijen gingen ook flink naar boven. Het Britse BP haalde 7 procent winst en het Franse TotalFinaElf haalde 4 procent winst. Dus niet voor iedereen kwamen de aanslagen nadelig maar sommige bedrijven boekte erdoor winst. KLM was ook een grote verliezer. De vliegtuigmaatschappij zakte met 22,48 procent naar beneden. Ook alle andere vliegtuigmaatschappijen daalden maar KLM was daarvan de grootste verliezer. Aan de andere kant profiteren de grote vliegtuigmaatschappijen zoals Transavia en KLM wel van de aanslagen op Amerika. Transavia en KLM hebben ingrijpende maatregelen voor het personeel aangekondigd, zoals werktijdverkorting en een loonoffer, om de crisis na de aanslagen in de Verenigde Staten te overleven. Ook is er veel concurrentie in de luchtvaart en zo hebben de grotere vliegtuigmaatschappijen (dus Transavia en KLM) na de aanslagen minder concurrentie omdat vele zwakkere bedrijven niet meer kunnen concurreren met de grotere maatschappijen. Dit is dus ook in Transavia’s en KLM’s voordeel. Wat doet de overheid aan deze situatie?: De overheid probeert de economie te redden maar dat lukt alleen als de mensen weer vertrouwen hebben in de economie. Om dat vertrouwen terug te krijgen moet de overheid veel doen. Door bijvoorbeeld renteverlagingen proberen ze de prijzen van de producten te verlagen. Zo wordt namelijk de inflatie lager en gaan de prijzen dus ook omlaag. Zo proberen ze het vertrouwen in de economie weer terug te krijgen. De luchtvaartmaatschappijen zullen ook het vertrouwen van de mensen moeten terug winnen want mensen zijn nu bang geworden om te vliegen. Daardoor gaat het steeds slechter met de luchtvaartmaatschappijen. Om de omzet van de luchtvaartmaatschappijen weer omhoog te krijgen gaan de prijzen van de vliegreizen iets omlaag, maar dit gaat moeilijk omdat ze de prijzen niet te ver naar beneden kunnen doen omdat de concurrentie te groot is. Maar als de prijzen iets naar beneden gaat hopen ze dat de mensen weer gaan vliegen en dat de omzet dus weer omhoog gaat. De Amerikaanse regering had de luchtvaartsector een garantstelling toegezegd voor een periode van 180 dagen. Deze stelling stond los van de $ 15 miljard steun die de regering geeft aan de Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen. Zo hopen ze dat de luchtvaartmaatschappijen niet failliet gaan. De regering hoopt met een internationale garantieregeling de luchtvaartmaatschappijen te redden.
De economie in Amerika voor 11 september: De economie in Amerika voor 11 september was ook al niet zo goed. De beurzen gingen al naar beneden. De Dow- Jones daalde vanaf mei, die toen rond de 10800 punten stond, onder de 10000 punten in september. Deze daling heeft veel te maken met de stijgende inflatie. Alles werd duurder en de inflatie is zeer veel omhoog gegaan. De conjunctuurbeweging, voor de aanslagen op 11 september, ging naar beneden. Dit kwam ook door het steeds duurder worden van de producten. De economie was al voor 11 september in een laagconjunctuur. De beurs na het vliegtuigongeluk op 12 november: Op 12 november 2001 om 9.17 uur plaatselijke tijd stortte er een Airbus A-300, van American Airlines met 255 personen aan boord, neer in de woonwijk Queens in New York. Het toestel was op weg naar de Dominicaanse Republiek maar stortte kort na vertrek van de luchthaven JFK Airport neer. Alle luchthavens hebben ze gelijk gesloten omdat ze bang waren dat er weer vliegtuigen gekaapt waren en dat er weer een terroristische aanslag was. Ook werden uit voorzorgt de bruggen en tunnels in New York gesloten. In Amsterdam daalde direct nadat de Airbus was neergestort de AEX- index. De AEX- index wist zich daarna wel iets te herstellen maar sloot op 476,29 punten. Dat is een verlies van 12,57 punten. (2,57 procent) Ook de luchtvaartmaatschappij KLM verloor 10 procent. De Dow- Jones index was 20 minuten na het ongeluk in New York gedaald met 170 punten (1,8 procent) tot 9438 punten. De Nasdaq stond na 20 minuten op een verlies van ruim 2 procent. Nadat bekend werd gemaakt dat het geen terroristische aanslag was, maar dat het gewoon een ongeluk was, stegen de beurzen al weer gauw. Het ongeluk werd veroorzaakt doordat 1 van de motoren van het vliegtuig viel en een stuk van de staart meenam waardoor de piloten niet meer in staat waren om het vliegtuig in de lucht te houden. Na elk dingetje wat er gebeurt, zoals nu weer een vliegtuigongeluk, dalen de beurzen gigantisch veel. Dit komt vooral doordat de mensen geen vertrouwen meer in de economie hebben en dat was voor 11 september niet zo erg als nu. Hoe wordt de Nederlandse economie meegesleept?: De Nederlandse economie heeft natuurlijk ook veel last van de aanslagen op 11 september 2001 op New York en Washington. Ten eerste gaan de beurzen naar beneden. Deze zijn nu alweer aardig hersteld. Ten tweede is de groei van de economie in Nederland ook minder geworden. Nederland is de derde investeerder van Amerika en daardoor heeft de Nederlandse economie veel last van de aanslagen op 11 september. 5 procent van onze export gaat naar Amerika toe. Door de aanslagen hebben de mensen in Amerika geen vertrouwen meer in de economie. De prijs van zowat bijna alles duurder, bijvoorbeeld de prijs van levensmiddelen. Daardoor gaan de mensen minder kopen en gaan meer sparen. Als de mensen dus minder spullen gaan kopen heeft Amerika dus ook minder import nodig, waardoor onze export ook minder wordt. Zo gaat de economie in Nederland dus achteruit. Alle mensen zijn bang geworden voor vliegtuigkapingen, dus ook de Nederlanders. Daardoor stappen minder mensen in een vliegtuig en gaan eerder met de trein of boot. Zo hebben dus ook de luchtvaartmaatschappijen last van de aanslagen op Amerika. De Nederlandse luchtvaartmaatschappijen zoals Martin-Air, KLM en Transavia hebben er dus ook last van. Zo gaan het aantal vluchten van deze luchtvaartmaatschappijen naar beneden en hebben ze dus een kleinere omzet. Ook de prijzen in Nederland zijn omhoog gegaan, vooral van de brandstofprijzen. Doordat de koersen van de brandstofprijzen omhoog zijn gegaan gingen de prijzen van bijvoorbeeld benzine omhoog. Dit is nu alweer aardig terug gedrongen en zelfs al helemaal herstelt. Voorspellingen over de toekomst van de economie: Het zal nog heel lang duren voordat de economie weer hetzelfde zal zijn als voor de aanslagen op 11 september 2001. Minister Jorritsma van Economische Zaken verwacht dat de Amerikaanse en de Nederlandse economie door de aanslagen in New York en Washington pas in de loop van 2002 zal herstellen. Doordat de Amerikaanse bevolking voorzichtiger zijn geworden na de aanslagen zal het herstel van de economie ook wat langzamer gaan dan werd gedacht. Ook in Nederland zal het daardoor wat langer gaan duren voordat de groei van de economie weer toeneemt. Als de groei van de economie in Amerika langzaam gaat zal dat ook te merken zijn in Nederland omdat Nederland de derde investeerder van Amerika is en omdat 5 procent van onze export naar Amerika gaat. Als de bevolking van Amerika dus geen vertrouwen meer heeft in de economie, zal de import van Amerika kleiner worden omdat de bevolking dan ook minder koopt. Daardoor daalt onze export en gaat de groei van de economie in Nederland ook niet snel. Ook zijn meer dan 2000 van de 7000 buitenlandse bedrijven in Nederland Amerikaans. Topbelegger Van Duijn denkt dat er uiteindelijk een einde komt aan de daling op de beurs en dat de economie zich weer zal herstellen. Hij weet alleen niet wanneer dit is. Er wordt verwacht dat de economie nog wel zal groeien maar niet zo veel. Verwacht wordt dat de economie nog zal groeien met ongeveer 1,5 procent. Later zal de groei van de economie wel groter worden maar dat kan nog lang duren. Samenvatting: Mijn conclusie is dat de aanslagen op de VS een grote ramp was voor de economie. De beurzen daalden gelijk en kwamen maar langzaam weer omhoog. De mensen hadden geen vertrouwen meer in de economie omdat ze bang zijn dat zoiets als op 11 september is gebeurd zo weer kan gebeuren. Mensen stappen ook niet meer zo snel in een vliegtuig, ook omdat ze bang zijn dat het vliegtuig gekaapt kan zijn. Zelfs na het vliegtuigongeluk op 12 november gingen de beurzen naar beneden, dit is dus een goed voorbeeld dat de mensen geen vertrouwen meer hebben in de economie. Mijn onderzoeksvraag kan ik dus beantwoorden: Is de aanslag op Amerika een gigantische ramp voor de economie? Ja, want over de hele wereld was er paniek in en buiten de beurs. De economie heeft veel te verduren gehad en volgens mijn kan het nog heel lang duren voordat de mensen weer het volste vertrouwen hebben in de economie. Maar ik denk wel dat de economie zich volledig zal herstellen alleen de vraag is…… wanneer?
Literatuurlijst:  www.nu.nl/document?n=41520 (11 september 2001)  www.nu.nl/document?n=41584 (12 september 2001) Zwarte dag voor effectenbeurs  www.utrechtsnieuwsblad.nl/CDA/regioportal/0,2078,967__741141_,00.html Europese beurzen: Deining op financiële markten  www.bn.nl/radio/oth_radio_newsitem/0,3540,1216,00.html  De Vries N. (12 september 2001) Aanslagen leiden niet tot recessie, Rotterdams Dagblad  www.blikopdebeurs.com/ (5 oktober 2001) Hans Jager  www.nu.nl/document?n=44174 (12 oktober 2001) Detailhandelsomzet VS flink afgenomen  www.bn.nl/radio/oth_radio_bnritem/1,3247,00032210-7,00.html?pageid=radio (5 oktober 2001) Luchtvaartcrisis nu erger dan tijdens Golfoorlog 
www.nu.nl/document?n=41541 (11 september 2001) Olieprijzen omhoog door aanslagen VS  www.utrechtsnieuwsblad.nl/CDA/regioportal/0,2078,967__742054_,00.html Beurzen kelderen, olieprijs schiet omhoog  www.nu.nl/document?n=44083 (11 oktober 2001) Transavia en KLM profiteren van crisis  Telegraaf, 22 september 2001, pagina 45, Europa treft regeling voor onverzekerbare vliegtuigen, Luchtvaart behoed voor totale stop van vluchten  www.nu.nl/document?n=46749 (12 november 2001) Vliegtuig neergestort in New York  www.nu.nl/document?n=46760 (12 november 2001) Damrak schrikt niet van vliegramp  www.nu.nl/document?n=46750 (12 november 2001) Wall Street duikelt na vliegramp New York  Telegraaf (15 september 2001) Jorritsma: Later herstel  Adriaansen P., Mijnlieff G., Klerks T., Van Oosten R., Pleus J., en Schöndorff R. (tweede druk) Praktische Economie, Economie voor de tweede fase, Malmberg Den Bosch