Egyptische godsdienst in de oudheid

Het graf van Horemheb bekeken met de visie van Brede Kristensens op de Egyptische godsdienst Horemheb was een Egyptische Farao. Hij is begonnen aan het hof van Amenhotep de vierde, daarna heeft hij gediend onder Toetanchamon en Eje. Horemheb had de titel erpa, wat Prins betekent, en hij was van koninklijk schriftgeleerde en generaal van het leger. Horemheb werd gezien als godsdienstvernieuwer omdat hij het geloof in Amon terug liet keren. Ook heeft hij het provinciele beheer en de militaire kaders gereorganiseerd. Bekend is hij niet alleen door zijn Koningsschap, maar ook omdat hij een grote bouwmeester was. Zo gaf hij de opdracht om de tempel van Aton af te breken zodat het materiaal vernieuwd kon worden en hij vergrootte de tempel van Karnak. Ook liet hij zijn eigen graf bouwen in het Dal der Koningen. Maar toch is het vreemd dat zijn graf nooit af is gemaakt, terwijl hij achtentwintig jaar geregeerd heeft. In die tijd zouden ze toch zijn graf af moeten hebben. De reden waarom dit niet gelukt is, is niet bekend. De jaartelling van de Egyptenaren bestond uit dynastieen. Iedere keer als er een nieuwe familie van Farao’s kwam, begon er een nieuwe dynastie. Na Horemheb eindigde de achttiende dynastie, die van 1550 tot 1307 had geduurd. Maar het graf van Horemheb toont veranderingen met de achttiende dynastie. Het graf toont twee veranderingen met nieuwe architectonische elementen, die karakteristiek zijn voor de negentiende dynastiek. Een van die elementen is dat de rechte hoek tussen het einde van de afdalende gang en de voorkamer van de grafkelder verdween en ook werd er bij de wanddecoratie gebruik gemaakt van beschilderde bas-relief in plaats van eenvoudige beschilderingen. Bas-relief bestond uit meerdere lagen, waardoor de schilderingen diepte kregen. Ook zijn voor het eerst teksten uit het Boek der Poorten weergegeven in plaats van uit het Boek van Am-doeat. Het graf van Horemheb ligt zoals al eerder gezegd in het Dal der Koningen. Dit dal is te vinden op de oostelijke oever van de Nijl, ten westen van de hoofdstad Thebe. Het graf bestaat uit drie gangen, een rituele schacht, een zaal met pilaren, een voorkamer, een zaal met zes pilaren waar de grafkamer in is en uit vier zijvertrekken. De afbeelding die ik ga bestuderen is te vinden in de zaal met zes pilaren. Het is een schildering waarin passages uit het Boek der Poorten staan afgebeeld. Het Boek der Poorten gaat over de twaalf deuren, die met de uren van de nacht overeenkomen. In het bovenste deel van de schildering staat Ra met een ramshoofd afgebeeld, die met een boot getrokken door vier genii naar de wereld van het leven na de dood wordt gesleept. In het onderste gedeelte ontmoet de goed Atoem vier liggende leefwezens. Volgens de tekens op de achtergrond zijn het ‘die die uitgeput zijn’. Daarachter staan de vijanden van het licht met de handen op de rug vastgebonden afgebeeld. Ra is heel belangrijk in de Egyptische godsdienst, omdat hij de zonnegod is. In mijn afbeelding heeft hij een ramskop. Normaal heeft de god Choem een ramskop. Choem is de god van de vruchtbaarheid. Ra staat afgebeeld met een ramskop als hij met zijn boot ’s nachts zijn tocht maakt door het dodenrijk. Dat is in deze afbeelding ook het geval. Goden werden in de Egyptische godsdienst vaak afgebeeld met een dierenkop. Dit was om te laten zien dat de god eigenlijk een dier is maar als mens werd afgebeeld om de goddelijke almacht weer te geven. Ook worden mensen vaak zo afgebeeld omdat Egyptenaren geloofden dat als een mens gestorven was, hij terug kon keren in de vorm van een dier. Dieren werden hierdoor heel belangrijk en aanbeden. Ra staat afgebeeld met een Ankh-teken en een wasscepter in zijn hand. Het Ankh-teken staat voor vruchtbaarheid en de wasscepter is het teken van macht. Naast Ra staat een slang afgebeeld. De slang staat voor het kwaad, maar ook voor het eeuwige leven. In het verhaal over Ra wordt verteld dat Ra de slang Atap moet verslaan, maar deze slang wordt iedere dag weer opnieuw geboren en daarom daalt Ra iedere nacht af met zijn boot, om de slang weer te verslaan. De afbeelding stelt het eerste uur van de nacht voor. Hier is Ra de strijd die hij voert nog aan het verliezen. Als de slang verslagen is aan het eind van de nacht dan stijgt Ra weer op. Ra is als het ware de zon, die het donker moet verslaan om weer op te kunnen komen. Ook staat er op het plaatje behalve naast Ra ook nog een slang om Ra en de slang heen. De betekenis van deze slang is waarschijnlijk dezelfde als de slang die om een sacrofaag heen staat. Deze slang staat symbool voor eeuwigheid, maar ook rechtstreeks het beeld van de dode. Ra draagt een Akhet-kroon. Het is een kroon met zonneschijf, die symbool staat voor het oprijzen van de zon. In het onderste gedeelte van de schildering staat de god Atoem afgebeeld. Atoem is de god van de ondergaande zon. Atoem staat oud afgebeeld. Dat betekent dat de tocht hier aan het eind van de nacht is en dat de zon al bijna weer opkomt. Dat klopt want een stukje verderop staan de vijanden van het licht vastgebonden afgebeeld. Verder liggen er vier leefwezens, die uitgeput zijn. Ik denk dat de uitgeput zijn door de strijd die ze de hele nacht hebben gevoerd. Dit is wat gedetailleerd op de afbeelding staat. Om dit te kunnen vergelijken met de visie van Brede Kristensen zal ik nu eerst de visie van Brede Kristensen duidelijk maken. Volgens zijn visie vinden de Egyptenaren de dood belangrijker dan het leven. Dit blijkt uit het feit dat de graven uitgebreider en mooier waren dan de huizen waar ze in leefden. De opvattingen over het leven en de dood zijn er in twee vormen, dualistisch en monistisch. De monistische opvatting houdt in dat als het leven alleen in een verbinding met de dood zijn opstanding kan openbaren, dan is de dood een voorwaarde voor het leven, voor het absolute leven. Dit houdt in dat het absolute leven, het steeds terugkomende leven, alleen maar kan ontstaan als er ook dood is. Want hoe kan je opnieuw tot leven komen als je niet dood bent? Dus monistisch houdt in dat het leven en de dood naast elkaar bestaan en dat ze elkaar nodig hebben. Dualisme daarentegen houdt in dat doordat iedereen angst koestert voor de dood, de dood als vijand wordt gezien. Een vijand waarmee je niet kan leven en die verslagen moet worden. Als ik naar het monisme en het dualisme kijk dan is er in deze afbeelding veel van terug te vinden. Bijvoorbeeld als je kijkt naar de slang die naast Ra staat. Dit is de Atap slang en is de grote vijand van het licht, maar hij staat tegelijk ook voor het eeuwige leven. De slang wordt als het kwaad maar ook als het goede gezien. Hij wordt wel iedere nacht verslagen, maar hij keert ook iedere keer weer terug. De Atap slang vertegenwoordig de dood maar de aardslang vertegenwoordigt de dood met het eeuwige leven tot gevolg. De slang kan niet sterven, hij is nodig voor de kringloop die iedere dag opnieuw begint. Ra verslaat wel iedere keer het kwaad en zal nooit verliezen, dit is dualistisch. De tocht van Ra die hij iedere nacht en dag maakt staat ook voor de opstandig, de opstandig uit de dood. Dit is monistisch omdat de opstand ontstaat als je dood bent, waaruit blijkt dat het leven voortkomt uit de dood. Hieruit blijkt dat de visie van Brede Kristensen klopt met de afbeelding die ik heb bestudeerd. Er zijn veel symbolen en personen terug te vinden die met de godsdienst te maken hebben en deze blijken te kloppen met de visie van brede Kristensen. In de afbeelding zijn monistische en dualistische elementen terug te vinden.