mythen

0. Inleiding De bedoeling van dit werk is dat wij, met behulp van afbeeldingen, teksten en eventueel citaten, kunnen verklaren wie Echo, Hypnos en Morpheus (onze te bespreken mythologische figuren) waren en welk fenomeen ze moesten verklaren in de geschiedenis. We bespreken dus het ontstaan van het woord ‘echo’ bij de nimf Echo, het ontstaan van het woord ‘hypnose’ bij de god Hypnos en we bespreken eveneens de zoon van Hypnos, genaamd Morpheus. Na enkele woordjes meer uitleg gegeven te hebben over deze Griekse goden, stappen we over naar de niet-Griekse goden en daarvoor hebben we een Romeinse godin genomen, genaamd Venus, wie in Rome bekend stond als de godin van de liefde en de Indische god Indra, wie bekend stond als oorlogsgod. 1. Besproken Griekse goden, halfgoden en mythen
1.1. Echo Jan-Bernhard Dijkstra vertelt dat er ooit eens een nimf was die Echo heette. Ze woonde op de Helicon, een bergketen in Boeotia in Midden-Griekenland. Deze streek was ook geliefd bij de Muzen, die de jonge nimfen hier grootbrachten en opleidden. Echo had dan ook alles in huis om een dienares van Hera te worden, de vrouw van Zeus. Ondanks haar verplichting aan Hera leefde de maagd echter altijd mee met de amoureuze avonturen van Zeus, al werd ze nooit zijn minnares, en dat mag toch wel uitzonderlijk genoemd worden. In plaats daarvan hielp ze hem bij zijn buitenechtelijke escapades door zijn vrouw Hera af te leiden. Als Zeus zin had in een flirt, vertelde hij dat aan Echo, die vervolgens een praatje met Hera aanknoopte. Daarmee wist ze dan Hera's aandacht af te leiden, zodat haar echtgenoot even aan haar scherpe blik kon ontsnappen. Aangezien Hera gek was op roddelen, werkte deze truc altijd uitstekend. Terwijl Echo gezellig zat te babbelen, had Zeus zijn handen vrij om zich naar hartelust aan aantrekkelijke nimfen of vrouwen te wijden. Maar op den duur kreeg Hera deze streek door en ze was uiteraard pisnijdig. Ze was woedend en strafte Echo door haar het vermogen te ontnemen een gesprek op gang te brengen of een nieuw onderwerp aan te snijden. Echo kon voortaan alleen nog maar alles dat tegen haar werd gezegd met precies dezelfde woorden herhalen. Uit schaamte zocht ze haar toevlucht in de meest verlaten bossen en dalen van de Helicon. Ze hield echter nog steeds zielsveel van praten, en wanneer er mensen in haar wildernis verzeild raakten, sloop ze erop af en herhaalde op droeve toon elk woord dat die lieten vallen. Ondertussen riep een jongeman genaamd Narcissus zijn eigen noodlot over zich af, in zijn geval door overmatige trots. Narcissus was de zoon van de nimf Liriope en de riviergod Cephisus. Hij groeide op en werd een even onweerstaanbaar knappe als ontstellend arrogante jongenman. Mannen en vrouwen werden verliefd op hem, maar hij minachte een liefde voor hem. Ten slotte vroeg een van zijn afgewezen aanbidders ten einde raad of de goden Narcissus konden laten voelen wat zij voelden; de pijn van onbeantwoorde liefde. Nemesis, de godin van de wraak en vergelding, deed hier wat mee. Ze volgde Narcissus en toen hij langs een rimpelloos meertje liep, maakte zij hem vreselijk dorstig. Hij bukte zich voorover en zag zichzelf. Op dat moment leerde Narcissus zichzelf kennen. Hij dacht dat hij uiteindelijk een man gevonden had, die zijn liefde waard was. Vanaf dat moment werd hij hopeloos verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. De nimf Echo zag Narcissus bij de poel en werd meteen verliefd op de jongeman die daar zijn eigen spiegelbeeld zoete woordjes zat toe te fluisteren. Gehinderd door haar vreemde gebrek probeerde ze hem te verleiden door zijn woorden te herhalen, die wel aan haar gericht moesten zijn, aangezien hij toch duidelijk alleen was. In het begin vond Narcissus deze versiertruc van Echo wel geinig, maar al snel ging hij weer helemaal in zichzelf op. Echo was echt zo smoorverliefd dat haar onbeantwoorde liefde haar op het laatst totaal uitputte. Haar lichaam teerde weg tot alleen haar stem nog maar over was. Sindsdien doolt haar stem rond en hoor je haar vandaag de dag nog... Smachtend zat Narcissus bij de poel. Steeds bukte hij zich voorover om die persoon te kussen, maar als hij het water aanraakte, schokte het water dusdanig, dat het beeld verdween. Ook hij teerde weg. Uiteindelijk kregen de goden medelijden met hem en werd hij veranderd in een narcis, die in het begin van de lente bloeit en zich nog altijd voorover buigt, om te kijken naar zijn spiegelbeeld. Echo [mythologie], in de klassieke literatuur een nimf, werd reeds door Euripides genoemd, maar kreeg pas in de hellenistische tijd meer gestalte. Ovidius(Metamorphoses, III, 349 vv.) stelde haar voor als een praatzieke nimf die eens Hera aan de praat had gehouden terwijl Zeus zich in de bergen met nimfen amuseerde; tot straf ontzegde de godin haar de mogelijkheid zelf het eerst te praten: zij kon nog slechts de laatste woorden van anderen herhalen. Zij werd verliefd op Narcissus, die haar echter afwees; nadien kwijnde haar lichaam weg, alleen haar stem bleef over.
1.2. Hypnos Hypnos betreedt de slaap van de sterfelijken, volgens de wens van de Olympiaden, en geeft hen dromen van stomheid en inspiratie, afhankelijk van het individu en hun beschermers en vijanden. Hypnos is de man van AGLIA, een van de GRACES, omdat hij een gevaarlijke gunst leverde voor Hera. Tijdens de Trojaanse oorlog, wou Hera Zeus afleiden van het slagveld, zodat zij de ACHAIANS kon assisteren, omdat zij de oorlog aan het verliezen waren… Ze wou dat Hypnos een spreuk van slaap uitsprak over Zeus, maar hij weigerde. Hera bood hem een gouden troon aan, maar moest het aanbod verhogen, toen Hypnos vroeg of ze nog herinnerde wat er voorheen gebeurd was, toen Hypnos een slaapspreuk had uitgesproken over Zeus. Lang voor de Trojaanse oorlog, was hera kwaad op Heracles (hercules) en ze overtuigde Hypnos om Zeus te laten slapen, terwijl zij dan de held folterde. Wanneer Zeus wakker werd, was hij in een razende boosheid. Hij zocht overal voor Hypnos, en vond hem uiteindelijk in de armen van zijn moeder, NACHT. Zeus slikte zijn woede in en waarschuwde Hypnos het geen tweede maal te proberen. Als voorbereiding op zijn nieuwe verleiding, dwong Hypnos enkele dingen te zweren, als blijk van haar oprechtheid. Hij ging akkoord om haar te helpen, Zeus te misleiden, in ruil voor de hand van een van de GRACES, AGLIA (of PASITHEA). Hij veranderde zichzelf in een vogel, en voor Zeus hem kon zien, verborg hij hem in de toppen van de bomen op berg IDA. Hij bleef verborgen zitten, tot Hera Zeus had verleid. Wanneer de vader van de goden, overspoelt werd met plezier en slaap, vloog Hypnos naar Poseidon (god van de zee) en drong hem aan, de ACHAIANS te helpen, omdat Zeus aan het slapen was. Hij hielp de soldaten, maar door luide lawaai werd Zeus weer wakker, maar in die korte tijd hadden de ACHAIANS de strijd omgekeerd, ten nadele van de Trojanen. Hera’s truc werkte. Zeus heeft nooit ontdekt, dat Hypnos hem opnieuw had bedrogen. Hypnos is de Griekse god van de slaap. De klassieke hypnotherapie (toegepast vóór de zestiger jaren) maakte gebruik van een trance die vergelijkbaar is met de slaap en met dromen. Soms weet je nog wel wat je in je slaap meemaakt en soms niet. Moderne hypnotherapie (ontwikkeld in de 20e eeuw na de zestiger jaren) maakt gebruik van methoden en technieken, waarbij de cliënt bewust en alert blijft, ook al reageert hij of zij vanuit het onbewuste. Toch is de naam Hypnos niet zomaar gekozen. Er is een moment tijdens onze slaap, vlak voor het wakker worden, dat te vergelijken is met de toestand van trance in hypnose. Het is het moment enkele minuten of seconden voordat je wakker wordt, een moment dat soms maar heel kort duurt en waarin je je even helder iets herinnert of waarin je iets weet voor de komende dag. De god Hypnos is volgens de Griekse mythologie de tweelingbroer van de dood. Bij Hypnos wordt ook aandacht gegeven aan stervensbegeleiding, een proces waarin men veelal de meest existentiële momenten van het leven bewust wordt. Hypnos, de Griekse personificatie van de slaap (Gr.: hupnos), gedacht als broer van de Dood (Thanatos); beiden zouden kinderen van de Nacht (Nux) zijn en in de onderwereld wonen. De Romeinen kenden Somnus. In de beeldende kunst werd Hypnos voorgesteld als een naakte jongeman met vleugels aan de schouders of slapen, een papaverstengel en een hoorn, waaruit hij de slaap doet druppelen. Op sarcofagen en grafreliëfs verschijnt hij ook als een gebaarde oude man met schoudervleugels, die met gesloten ogen op een staf of omgekeerde fakkel leunt, waarbij hij het hoofd, eveneens voorzien van vleugels, op de handen laat rusten. 1.3 Morpheus
Morpheus was de god van de dromen, in de griekse mythologie. Volgens sommige oeroude bronnen, zoals de Romeinse poëet OVID- hij was de zoon van Hypnos, de god van de slaap. Morpheus verschijnt eventjes in OVID’S METAMORFOSES: De koning van de slaap was vader van 1000 zonen en uit al deze zonen, koos hij Morpheus, die al zo’n enorme ervaring had in het omvormen tot elke menselijke vorm hij wou. Hij kreeg de opdracht, de dromen te vormen van diegene die aan het slapen waren. William Blake: “Sleep! sleep! beauty bright, Dreaming o'er the joys of night; Sleep! sleep! in thy sleep Sorrows sit and weep” Morpheus, bij Ovidius, de god van de dromen, een zoon van Hypnos (Gr. hupnos = slaap). Hij verscheen de mensen in hun dromen als mensengedaante, zijn broers Icelus en Phobetor verschenen als dieren en Phantasus als levenloos voorwerp. In de beeldende kunst wordt hij voorgesteld als een grijsaard met vleugels, soms met een krans van papavers. 2. Mythen uit andere culturen
2.1. Venus Deze wandschildering van Mars en Venus (Archeologisch museum, Napels), bevond zich oorspronkelijk in een woonhuis in Pompeji. De Geboorte van Venus werd geschilderd door Sandro Botticelli in opdracht van Lorenzo de' Medici in 1482. Het thema van dit werk is een mengeling van astrologie, klassieke mythologie en christelijke elementen. De stijl is lineair met geëffende ruimte en doet elegant en verfijnd aan. Het classicisme, dat teruggreep op de kunst van het oude Griekenland en Rome, bereikte haar hoogtepunt in de tweede helft van de 18de eeuw. Antonio Canova, van wie het beeld van Venus hier is afgebeeld (1805-1807; Villa Borghese, Rome), was een van de meest populaire vertegenwoordigers van de stijl. Venus, de Romeinse godin van de liefde, oorspronkelijk een Oud-Italische vegetatiegodin, beschermster van tuinen en wijngaarden, later vereenzelvigd met de Griekse Aphrodite. De Venuscultus in Italië stamt uit de steden Ardea en Lavinium in Latium. De oudste Venustempel te Rome dateert uit 293 v.C. de stichtingsdatum van het heiligdom, 18 aug., werd gevierd met het feest van de Vinalia Rustica. De maand april was in het bijzonder gewijd aan Venus als lentegodin: met het feest van de Veneralia op 1 april eerde men Venus Verticordia (= die de harten bekeert). Na Romes nederlaag bij het Trasimeense Meer werd in 215 v.C. op aanwijzing van gegevens uit de Sibillijnse boeken een tempel voor Venus Erycina (= van de berg Eryx) gebouwd op het Capitool. Sinds het lectisternium van 217 v.C., waar Venus tezamen met de god Mars werd uitgebeeld, stelde de sage Mars voor als haar minnaar. De cultus van Venus werd later vooral bevorderd door Romes politieke leiders: Sulla beschouwde Venus als zijn schutspatrones en gaf haar alle attributen van Fortuna, maar m.n. Julius Caesar en Augustus verhoogden Venus’ aanzien, doordat zij hun geslacht, de gens Julia, lieten teruggaan op Aeneas, de zoon van Venus en Anchises. Caesar wijdde in 46 v.C. aan Venus Genetrix (= stammoeder) een tempel op zijn forum en in de tempel van Mars Ultor die Augustus op zijn forum liet oprichten, werd eveneens Venus Genetrix vereerd. Ten slotte bouwde keizer Hadrianus in 135 n.C. een grote tempel voor Venus in Rome nabij het Colosseum. Paolo Veronese schilderde deze Venus en Adonis in 1582; het schilderij bevindt zich in het Museo del Prado in Madrid. 2.2. Indra of Inanna Indra of Inanna, Indische god aan wie ongeveer een vierde van de hymnen van de Rgveda gewijd zijn en die door de vedische adel, dichters en priesters vereerd werd als de grote kampioen voor een bewoonbare wereld, voor de heerschappij van orde en goden tegen de demonische machten. Zijn voornaamste daad was de overwinning op de demon Vrtra, die als slang in 99 windingen om een berg lag en de wateren insloot en wiens optreden universele wanorde betekende. Indra overwon tevens vijanden, dasa of dasyu geheten, en is zo het ideaal van een strijdbare held en de lieveling van het om woonplaatsen strijdende Arische volk geworden. In later tijd is hij, evenals vele andere vedische goden, een van de acht wereldhoeders, heersend in het oosten. Vele oude goden van de Ariërs, zoals Agnis, Indra en Soma, zijn blijven voortleven als ondergeschikt aan de drie leden van de Trimurti. Sinds de vroege dagen van het Vedische India zijn er nog talrijke andere goden opgestaan, die eveneens in het Hindoe-pantheon zijn opgenomen. Inanna of Indra is gebiedster van de hemel, schutsgoding van de prostitie en ze bewaakt het heilig huwelijk. Ze is oorlogsgodin, bewaarder van de machten over orde en regels. Ze heeft gezag over de herdersstaf, sommige weefsels en muziekinstrumenten die met oorlog, dood en begrafenis te maken hebben. Ze reguleert de vruchtbaarheid van vrouwen en akkers. In haar vroegste manifestaties hield ze toezicht op de voorraadschuur, en was ze godin van de dadels, vlees, wol en graan. Ze werd gesymboliseerd door de deuren van het pakhuis. Ze heerste ook over de regen en de onweersstormen. Het gebrul van haar leeuw leek het geweld van de donder. Inanna had ook betekenis als vruchtbaarheidsgodin vanwege haar jaarlijkse huwelijk met de herdersgod Dumuzi ('trouwe zoon') of Dumuzi-Amaushumgalana. Bau kan met haar worden geïdentificeerd. Gebruikte namen voor haar zijn Hemelkoningin en 'leeuw (die schijnt) in de hemel'. De Hittieten noemden haar Inaras. Ze rijdt in een wagen die wordt getrokken door zeven leeuwen. Ze is de morgen- of avondster Venus. Inanna werd soms Vrouwe van de dadeltrossen genoemd. Deze mythe keert later terug in de mythologie over de geboorte van Attis uit Agdistis, Nanna of Cybele in de gedaante van een amandelboom. Zowel Inanna als Dumuzi droeg de titel Urikittu, 'de Groene'. In een mythe wordt verhaald hoe Inanna aanvankelijk de voorkeur heeft voor de graangod, maar zich later laat overhalen te trouwen met de herder Dumuzi, nadat deze haar heeft overtuigd van de kwaliteiten van de herder. 'Herder' was in Mesopotamië ook een titel van de koning; deze huwde de priesteres die Inanna vertegenwoordigde in een jaarlijks ritueel. De titel 'heilige herder' was aanvankelijk van toepassing op Inanna zelf. Op het moment van het offer werden Doemoezi en Tammoetz gelijkgesteld aan een lam. De figuur van Dumuzi is in de bijbel nog te herkennen als Adam en diens zoon, de gedode herder Abel. In het Nieuwe Testament is dezelfde betekenis voortgezet in Jezus. Haar attributen waren de wapenuitrusting, haar leeuw en een wijnbeker. Als beschermster van het heilige huwelijk trouwde elke koning met de priesteres van Inanna. Op een kleitablet uit 3800 v.o.j. wordt Inanna genoemd als dochter van Ningal en de maangod An. Ze wordt ook dochter genoemd van de maangodin Nanna en de hemelgod An. An wordt ook wel haar metgezel of echtgenoot genoemd. Andere echtgenoten waaraan ze wel wordt gekoppeld zijn Zababa van Kish, Dumuzi en Ashur. Inanna was oorspronkelijk een slangegodin. Ze daalde eens naar de onderwereld, waar haar zus Eresjkigal woonde. Tijdens Inanna's reis naar de onderwereld moest zij bij de eerste zes poorten sieraden, en bij de laatste haar gewaad afgegeven. Ninsjubur ('Koningin van het oosten') wordt op een kleitablet vermeld als haar dienares: zij regelt hulp als Inanna niet meer terugkeert. Inanna mag vertrekken als iemand haar plaats inneemt. Als blijkt dat Dumuzi niet om haar treurt, maar haar plaats op de troon heeft ingenomen en plezier maakt, laat ze Dumuzi en zijn zus Gesjtin-Ana haar plaats innemen. Volgens een ander verhaal was Dumuzi ooit door de oude bandietenvrouw Bilulu vermoord. Ze was de tweelingzus van de zonnegod Utu. Ze beheert de kosmische wetten (me), die ze op listige wijze van haar vader Enki (of vader Anu) wegneemt. Ze hield van de strijd. Naast Dumuzi had ze vele geliefden, waarmee het steeds fataal afliep. Ze wordt vaak afgebeeld met een wijnbeker: deze bevatte de bedwelmende drank die een rol speelde tijdens het ritueel van de heilige seks. In het ritueel van het gewijde huwelijk nam de priesteres de rol van Inanna op zich, terwijl de koning de rol van Dumuzi had. Er zijn teksten bewaard gebleven van een van haar priesteressen, de Babylonische Enheduanna, uit -2300. Deze stelde haar gelijk aan Isjtar. 3. Conclusie Uit dit werkje kunnen wij allemaal nu concluderen dat samenwerken niet altijd even makkelijk is, maar als het goed besproken is, kan je er samen toch mooie resultaten uithalen. De takenverdeling bij dit werk was dus heel goed uitgestippeld, zodat iedereen perfect wist wat hem te doen stond. We hebben bijgeleerd hoe we degelijk informatie van op internet en andere bronnen kunnen verwerken en hoe we referenties moeten opstellen om achteraf nog naar die informatie te verwijzen. Elk lid van ons groepje weet nu ook wat meer over de besproken mythen en mythologische figuren. Wij hebben dan ook met veel aandacht en plezier aan deze opdracht gewerkt. 4. Referenties 4.1. Echo Ø Dijkstra, Jan-Bernhard, Ichthus Zwolle, september 2000, de Ichthus Zwolle homepage,
http://www.ichthuszwolle.nl/ontspan/echo.htm Ø Kox, Kox Kollum, oktober 2001, Kox Kollum en Klassieken, http://home.soneraplaza.nl/mw/prive/norack/mythologie/mytha5.htm Ø Nijssen, Peter C., online bloemenshop, oktober 2001, Online Shop van Peter C. Nijssen, http://www.pc-nijssen.nl/shop/lijst.php?groep=130
4.2. Hypnos Ø Bassen, O., Bibliotheek Assen, 22 oktober 2001, De droom, http://www.obassen.nl/Jongeren/de_droom.htm Ø Rédaction Alyon, Alyon, september 2001, Mythologie grecque et romaine, http://www.alyon.org/generale/histoire/mythologie/ mythologie_grecque_romaine.html Ø Uijtenbogaardt, Barbelo, hypnotherapie, december 2000, Drie, vier en vijfjarige opleiding in hypnotherapie, http://www.hypnos.org/3.html
4.3. Morpheus Ø Giacobbe, Mauro, augustus 1999, The dream, http://otherside.tripod.ca/html/dream.html Ø Guerin, P.N., Iris und Morpheus (251 x 178 cm),
http://www.akg.de/mytho/text/148010.htm Ø Burn, Lucilla, 1990, Griekse Mythen, Henk J. Schuurmans, Den Haag
4.4. Venus Ø Livius, Ab urbe condita X, 31, 9 Ø Livius, Ab urbe condita XXII, 9, 10; XXIII, 30, 31 Ø Ovidius, Metamorphoses IV, 169 vv Ø Terramater,14 maart 2001, Godinnen uit de hele wereld, http://www.terramater.tmfweb.nl/beschrvz.htm
4.5. Indra of Inanna Ø Terramater,14 maart 2001, Godinnen uit de hele wereld, http://www.terramater.tmfweb.nl/beschrvz.htm Ø Van Nebadon, Melchizedek, Urantia Foundation, 1997, Het Urantia Boek, http://www.urantia.org/dutch/ne_u_boek/P094.html Ø Polak en Van Gennep, 1995, Homerische Hymnen, Querido’s Uitgeverij, Amsterdam