De geschiedenis van de musical

De Geschiedenis van de musical
De musical is natuurlijk niet van de ene op de andere dag ontstaan. De basis voor de musical werd gelegd in verschillende soorten muziektheater, waarvan de meeste ontstonden in Europa. In eerste instantie leg ik de nadruk op de ontwikkeling van de musical in Amerika, maar daarna komt ook het ontstaan van de musical in Nederland aan bod. Europa en Amerika
Een van de eerste vormen van theater was de Balled Opera. In de eerste helft van de achttiende eeuw ontstond in Engeland een nieuw genre in de lichte muziek, de balled opera. Als reactie op het grote succes van de Italiaanse opera, voorzagen de Engelse schrijvers hun toneelstukken ook van liedjes. De teksten van deze liedjes waren vaak nieuw, maar de muziek bestond uit een verzameling van bekende melodieën. Door de Amerikaanse burgeroorlog beseften de Amerikanen dat ze niet langer achter Europa aan wilden hobbelen en besloten hun eigen stijl te ontwikkelen, die ze de Minstrelshow noemden. Hierin worden vooral de zwarte Amerikanen op de hak genomen en dit blijkt een gat in de markt te zijn. Een blanke komiek zit centraal op het podium en wordt geflankeerd door twee zwartgeschminkte mannen die zijn grappen afmaken. Dit bleef leuk, totdat de zwarten zelf het theater ingingen, toen verloor de minstrel zijn karakter en begon steeds meer op de volgende soort te lijken; Vaudeville. Vaudeville wordt voor het eerst geïntroduceerd, het ontleent zijn naam aan Vau-de-Vire, een stad waar in Normandië waar de bewoners bekendheid verwierven met het componeren en uitvoeren van ballades en satirische liedjes. Ten tijde van deze stroming werden de bar en andere aanstootgevende elementen uit het theater verwijderd om het toneel toegankelijker te maken voor ander publiek, onder andere vrouwen. De show zelf bestaat uit negen verschillende acts en alles was mogelijk, zolang het maar netjes bleef. In de jaren twintig van de negentiende eeuw werd de aandacht voor de Vaudeville snel minder. De economie van Amerika raakte in het slop en de sterren uit de show vertrokken naar Hollywood om het daar te gaan maken. In Europa ontstaan echter in het begin van de negentiende eeuw veel luchtiger toneelstukken; de Burlesque opera’s. Behalve muziek en veel kluchtige elementen is daarin ook travestie opgenomen. De burlesque werd naar Amerika gebracht rond 1870, maar was daar eigenlijk helemaal niet geschikt voor omdat de Amerikaanse burlesque onder invloed stond van de honky-tonk: iets wat in het middel hield tussen een kroeg en een bordeel. Maar zowel in Europa als in Amerika zakt het niveau. Andere vormen van ontspanning als radio en de stille film nemen hun plaats in en da’s een triest einde voor een genre dat vooral Amerika een eeuw lang heeft laten lachen. Een ander genre dat heel nauw in verband staat met de burlesque, is de extravaganza. Dit is meer een genre voor dromers, want de extravaganza bevatte geen satirische elementen en was gebaseerd op sprookjes of mythen. Kenmerkend voor dit genre waren de grote balletten, de vele en prachtige kostuums, mooie muziek, verrassende effecten door middel van licht en spectaculaire decors. Het verhaal en de teksten waren van weinig belang, het publiek kwam voor het spektakel.s Maar ook bij deze shows nam de belangstelling af door veranderende smaak van het publiek en de economische crisis. Na het ontstaan van de burlesque opera’s ontstonden de Comic opera’s in Europa. Dit genre heeft veel overeenkomsten met de operette maar is luchtiger in zijn humor en romantiek en doet een beroep op de intelligentie van de toeschouwers. Het werk uit dit genre was gevuld met makkelijk in het gehoor liggende muziek en dat werd door een groot publiek gewaardeerd. Ook in Amerika, waarnaar ook dit genre na verloop van tijd overwaait, net als de Operette. De operette ontstond halverwege de negentiende eeuw. Door het succes van de opéra- bouffe in Frankrijk was gebleken dat het publiek een grote liefde had opgevat voor de lichte muziek. En ook in de operette werden nog satirische en parodistische elementen opgenomen. En net als de andere oude genres verdwijnt de operette door het uitbreken van de economische crisis in Amerika. De harde realiteit bracht het publiek het besef dat ze niet langer weg wilden dromen bij sentimentele liefdesverhaaltjes en dat was de genadeklap voor de zachtzinnige operette. Al de bovenstaande genres hebben naast hun verschillen, heel veel overeenkomsten en dat maakt het moeilijk om ze te onderscheiden. Dit geldt ook voor de Revue, een genre met een eigen stijl en karakter, maar waarin toch veel bekende elementen opgenomen zijn. De oorsprong van de revue ligt in het Frankrijk van de negentiende eeuw en biedt, zoals de naam al aangeeft, een terugblik op recente gebeurtenissen. Deze worden met veel zang en dans nog eens doorgenomen. Revues werden opgebouwd rond één bepaald thema en alle liedjes en sketches moesten een onderling verband hebben en waren op een geraffineerde manier in de show opgenomen. De revue heeft zijn gloriedagen beleeft in Amerika, maar is eigenlijk nooit helemaal verdwenen. Hoewel de waardering voor het genre is afgenomen, moet de conclusie getrokken worden dat het huidige musicaltheater veel te danken heeft aan de revue. Door de revue leerde de musical hoe het materiaal tot een eenheid moest worden gemaakt
De eerste echte Musical was Show Boat en werd opgevoerd in New York en was gebaseerd op rassenvermenging, alcoholisme en echtscheiding en zorgde ervoor dat de musical voortaan als serieus genre gezien werd. Nederland

Waar de musical in Amerika voort komt uit verschillende soorten muziektheater, komt het in Nederland vooral tot bloei dankzij het cabaret. De Nederlandse musical kwam tot stand op initiatief van de schrijvers en niet van componisten en daar gebrek aan subsidie kon men zich geen componist veroorloven. Dit zou illustratief zijn voor de houding van musicalmakers en critici ten aanzien van de muziek in de show. Terwijl in het buitenland gesproken wordt van een ‘musical van Andrew Lloyd Webber’ en is de naam van de componist het visitekaartje van de musical, terwijl in Nederland gesproken wordt van ‘een musical van Annie MG Schmidt’ of ‘een musical van Jos Brink’ en de naam van de schrijver dus al visitekaartje geldt. In het begin van de jaren zestig kwam er een hausse van Amerikaanse musicals naar ons land. Alleen hadden de Nederlanders graag wat meer tekst op de planken en dus werden de eerste Nederlandse musicals voorzien van sterkere teksten. Daarnaast was de inhoud onmiskenbaar Hollands en dus herkenbaar voor het grote publiek. Naast de, vooral in het begin geproduceerde, muzikale- komedies werden ook veel cabaret- musicals gemaakt. Hierbij wordt een kleine verhaallijn gebruikt om kritisch cabaret te brengen. Meestal kwam dat erop neer dat het cabaretelement overheerste en dat van een musical weinig sprake is en een dergelijke voorstelling had meestal geen musicalconstructie. Deze mengvorm onderstreept echter wel de nauwe band die de musical in Nederland heeft met het cabaret, feit blijft dat de Nederlandse musical gebaseerd is op ditzelfde cabaret en dat dit genre een vooraanstaande plaats heeft ingenomen in ons theaterleven. Annie M.G. Schmidt
Annie M.G. Schmidt had, voordat ze haar eerste musical schreef, al een imposant verleden als tekstschrijver. Jarenlang was ze verbonden aan Het Parool en schreef ze tientallen kinderliedjes en cabaretnummers voor ondermeer Wim Sonneveld. OP aandringen van John de Crane stortte ze zich samen met Harry Bannink in het musicalavontuur. Annie M.G. Schmidt had geen idee wat een musical inhield, ze kwam bij een definitie niet verder dan ‘een blijspel met liedjes’. Ze was niet vertrouwd met het Amerikaanse genre en handelde dus vanuit haar eigen cabaretgeest toen ze Heerlijk duurt het langst schreef. Die kwam er pas nadat een ander idee finaal mislukt was, het vlotte niet en daarom kwam ze met de basis voor Heerlijk duurt het langst. Schmidt kon, geholpen door haar cabaretverleden, haarfijn commentaar geven op de Hollandse moraal en samenleving, wat leidde tot grote herkenning bij het publiek. Het feit dat ze uit de journalistiek kwam, maakte ook dat ze gewend was op het laatste nippertje te werken. De Crane heeft haar dan ook jarenlang op moeten jagen zodat het werk op tijd klaar zou zijn.In haar werkwijze gaat Schmidt uit van de liedjes. Ze schrijft meestal eerst de teksten en Bannink maakt daarbij de muziek. Daarna vult ze pas de tussenliggende scènes in. De liedjes zijn dus de bouwstenen van de Schmidt- Bannink- musicals. Enkele van die musicals zijn En nu naar bed, W at een planeet, Foxtrot en Madam. Het is opvallend dat Schmidt haar producties nooit als musicals beschreef, meestal had ze het over een ‘muzikale komedie’ of ‘een blijspel met liedjes’ en met die betiteling wilde ze het element van de tekst onderstrepen. Haar producties waren in de eerste plaats komedies. De muziek is een toegevoegde, extra waarde. Maar het belang van de tekst stond voorop bij Schmidt. Schmidt vond bij een ‘musical’ de muziek het belangrijkste en daarom sprak ze liever over haar éigen werk praat als muzikale komedies. Wel heeft ze in haar producties altijd maatschappelijke problemen aan de orde gesteld., bijvoorbeeld in Heerlijk duurt het langst een buitenechtelijke verhouding, in En nu naar bed het samenwonen zonder getrouwd te zijn (een big- issue in die tijd!) en in Foxtrot homoseksualiteit en abortus. Ze weet het publiek een spiegel voor te houden waarin men zichzelf herkent, maar tussen de bedrijven door kraakt ze ook een aantal harden noten. Voor Schmidt betekent een musical in de eerste plaats amusement en kritische ondertonen horen nou eenmaal bij het toneel thuis. Producent John de Crane zette een buitenlandse choreograaf op de musical Heerlijk duurt het langst en dat zorgde ervoor dat de musical ook een echte musical werd en geen toneelstuk met liedjes. Bij alle Nederlandse shows is in het begin wel een buitenlandse regisseur of choreograaf aangetrokken en da’s maar goed ook want hun kennis van zaken zetten de Nederlandse musical op de rails. Later gingen veel makers zelf op onderzoek uit op Broadway of in het Londense West End. Vooral Brink en diens compagnon Sanders construeerden hun musicals naar Amerikaans voorbeeld. Ze probeerden een mengeling te maken waarbij het publiek veel flitsende, wervelende shownummers te zien kreeg, maar waarbij het verhaal ook nog enig gewicht in de waagschaal legde. Schmidt schreef haar musicals vooral ronde de liedjes, Brink en Sanders probeerden uit te gaan van het verhaal en daar hun muziek op aan te passen.