Het Russische Experiment
1917-1991
Het communisme aan de macht §1.1 Voorgeschiedenis van Rusland. 1917 - 2 revoluties → revoluties heel onverwacht → Marx had voorspeld dat de onderdrukt arbeiders via revoluties macht zouden overnemen
Situatie in Rusland ( plusminus 1900) - 80% werkzaam in de landbouw - landbouw was heel ouderwets - meerderheid bevolking analfabeet - na 1890 snelle industrialisatie, slechts in enkele steden - Rusland was een autocratische monarchie - Tsaar werd gesteund door Russische Orthodoxe kerk
1860 → hervormingen doorgevoerd door tsaar Alexander 2 → juist deze is vermoord
Oppositie → meeste waren afkomstig van een stedelijke, burgerlijke middenklasse
Oppositieleden gesteurd naar Siberië → dienden als revolutionaire opleidingscentra
Grootste oppositiepartij → SDAP
Ideeën gebaseerd op Karl Marx
1905 → breuk in partij
meerderheid (bolsjewieken) o.l.v Lenin → elk middel tot revolutie is toegestaan
minderheid (mensjewieken) → een grote massapartij via democratische weg §1.2 1905→ oorlog Rusland ↔ Japan
Rusland verliest → veel prestigeverlies voor Tsaar
Hongersnood → demonstratie in St. Petersburg → “Bloedige Zondag” Om een opstand te voorkomen werd Doema + hervormingen ingevoerd. Doema had weinig invloed §1.3 In 1914 komt Rusland Servië te hulp. Algemene mobilisatie
Duitsland verklaart Rusland de oorlog. De oorlog verloopt slecht voor Rusland. Voedselproductie stort in een → hongersnood’ §2.0 Voorjaar 1917 → groeiende onrust
Februari → massale demonstratie van arbeiders + soldaten
Doema eisen hervormingen
Tsaar ontbind Doema
Doema weigert en laat Tsaar arresteren * Voorlopige regering onder leiding van Kerenski * In St. Petersburg wordt een Sovjet opgericht (= raad van arbeiders, soldaten en boeren) - Lenin word leider → Aprilstelligen: 1. alle macht aan de Sovjets
2. alle grond aan de boeren
3. alle fabrieken aan de arbeiders
4. vrede met Duitsland * Machtsovername mislukt in juli → Lenin vlucht naar Finland * augustus → machtsgreep van de conservatief Karnikov mislukt §2.1 * november (= in Rusland oktober) is Lenin terug Communistische soldaten bestormen het Winterpaleis: Oktoberrevolutie Strak georganiseerd → succesvol *Lenin vormt regering
eerste besluiten: 1. onteigening grondbezit
2. onteigening van productiemiddelen
3. wapenstilstand met Duitsland
4. Kerk werd onder staatstoezicht geplaatst * Verkiezingen → Bolsjewieken halen slechts 25% van de stemmen → parlement ontbonden §2.2 * Waarom slaagde de revolutie met zo’n kleine groep? 1. Toestand chaotisch (honger, oorlog, zwakke regering) 2. Communistische Partij heel goed georganiseerd
3. Communistische Partij heel gemotiveerd
4. Lenin was uitstekend leider §2.3 Volgens Marx zou een communistische revolutie in Rusland niet mogelijk zijn. Rusland zat nog niet in de kapitalistische fase. * Lenin kon hier niet op wachten. Daarom paste Lenin het Marxisme aan → Marxisme-Leninisme
1. een land hoeft niet in een moderne kapitalistische fase te zitten voor een communistische revolutie
2. een dergelijk land kan een wereldrevolutie ontketenen
3. arbeiders + boeren moesten geleid worden door beroepsrevolutioneren → dictatuur van het proletariaat. * 1918 → burgeroorlog ( tot 1921) Tsaar aanhangers + mensjewieken + liberalen gingen samenwerken. Zij wilden de revolutie terugdraaien (Witten). Kregen steun van o.a Frankrijk, Japan, VS, Groot-Brittannië * Communisten ( Roden) wonnen de oorlog
1. onderlinge verdeeldheid bij Witten
2. organisatietalent van Trotzki
3. centrale positie (rond Moskou) *Gevolgen van burgeroorlog
Communisten begonnen een totalitaire staat met een sterke geheime politie §2.4 * N.a.v burgeroorlog → hongersnood → oplossing is de Nieuwe Economische Politiek : - kleine privé bedrijven toegestaan - boeren mochten beschikken over eigen productie §3.1 *Lenin kreeg in 1922 een hersenbloeding. Hij overleed in 1924 * Strijd om opvolging Trotzki ↔ Stalin * Stalin wint omdat hij als secretaris-generaal van de Communistische Partij nieuwe mensen moet benoemen → achterban *Stalin → wilde de SU overleven, moet het industrialiseren
opzet → Centraal Planbureau → 5 jaren plannen vanaf 1928 → opbouw zware industrie
SU had een nadeel → de meeste arbeiders waren ongeschoold
→ gebrek aan kapitaal
oplossing → landbouw hervormen → winst → investeren in zware industrie * Stalin liet grote oppakken (koelakken) Doelen → verhoging landbouwproductie → boerenbevolking indoctrineren → “overtollige” boeren moeten naar industrie *Modernisering landbouw → Collectivisatie
hoe? Samenvoegen boerenbedrijven tot enorme bedrijven → Kolchoz - men kreeg werktuigen van het Machine Tractor Station - grootste deel van oogst ging naar de staat * Naast Kolchoz kwamen er Sovchoz → “staatsboerderij” - modernere machines - vast loon §3.2 De industrialisatie werd een groot succes. Dit was een grote prestatie want de SU kenden weinig geschoolde arbeiders + weinig buitenlands kapitaal en er was de chaos van de collectivisatie. * Onderwijs was belangrijk
1. technische opleidingen
2. ideologische vorming * Modelarbeiders → het beeld van de arbeider te promoten → Stachanov’ * conclusie → in 1959 was de SU een industriële grootmacht → ten koste van miljoenen doden §3.3 In 1934 werd partijleider Kirov vermoord (Leningrad) → aanleiding voor Grote Terreur
Door middel van schijnprocessen + martelingen werden partijleiders + legerleiding vermoord ( Boecharin, Kamenev, Zinovjev) 60% van Centraal Comité en 75% van de Legerleiding werd vermoord §3.4 Vanaf 1938 persoonsverheerlijking van Stalin. Grote beelden, poster en bijnaam: “onze geniale leider + geliefde leider en leraar” * Onder Stalin trad een verburgerlijking in. Voorbeeld → echtscheidingen veel moeilijker → puritanisme * Kunst → Socialistische realisme → verheerlijken arbeiders, boeren, industrialisatie, arbeid en Stalin §3.5 * Stalin voelde zich “omsingeld” door vijandelijke kapitalistische landen. Voorbeeld → deelname VS+Japan+ Groot-Brittannië+ Frankrijk in burgeroorlog *Daarom eerst industrialisatie dan de opbouw van defensie * Stalin zag Hitler vanaf 1933 als een groot gevaar. – 1938 → Conferentie van Munchen → SU deed niet mee * Stalin koos een eigen lijn → oorlog voorkomen. Molotov- von Ribbentroppact * Dit was uitstel → Duitsland viel in 1941 SU binnen
§3.6
In 1944 was de Russische defensie heel zwak. Tot 1943 verliep de oorlog rampzalig. 1943→ slag om Stalinrad. Sindsdien Russische opmars. 1945 → SU is de grote winnaar van de Tweede Wereldoorlog → veel prestige voor Stalin → “de Grote Overwinnaar”
* Russische naam voor WO II → Grote Vaderlandse Oorlog.
Doel: het verstrekken van het nationalistische gevoel.
Voorbeelden: - Benadrukken nationale geschiedenis
- Meer vrijheid orthodoxe kerk
§3.7
Resultaat Tweede Wereldoorlog voor de SU
- meer dan 20miljoen doden
- enorme materiele schade
- opnieuw 5-jaren plannen, weer zware industrie
- nieuwe terreurgolf →
1. gevangen Sovjetsoldaten
2. etnische volkeren *Conclusie Stalin - hij maakte van de SU een industriële grootmacht - hij won de WO II - miljoenen slachtoffers §4.0 * In 1953 overlijd Stalin. Er ontstaan een machtsstrijd. 1. Beria ↔ Chroestjov
2. Chroestjov ↔ Malenkov * 1956 → Chroestjov nieuwe leider * 20e partijcongres → Chroestjov valt Stalin aan ( machtsmisbruik, corruptie, persoonsverheerlijking). Deze aanval is het begin van de Destalinisatie. Inhoud van Destalinisatie → politieke gevangen vrij → meer intellectuele vrijheid * Kritiek Chroestjov tegen persoon Stalin, niet tegen het communisme. §4.1 Economisch ook andere koers → meer ruimte voor consumptie-industrie → modernisering landbouw : - superboerderijen - ontginning woeste gronden - maïsproductie
Destalinisatie → opstanden. In Oost-Duitsland + polen (1953) en Hongarije (1956) Cubacrisis (1962) → nederlaag voor Chroestjov
Verhouding met China word slechter
1964 → Chroestjov wordt afgezet §4.2 Nieuwe leider Leonis Breznjev (1964-1982) terug naar methode Stalin → stabiliteit * machtspositie van elite (nomenklatura) = partijleden jarenlang in zelfde functies gevaar → corruptie
nadruk op zware industrie + strakke planning
jaren 70 → economische crisis → SU moet graan importeren → drankprobleem
Regering Breznjev bleef geld uitgeven aan defensie → veel steun aan 3e wereldlanden
1917 → inval in Afghanistan
SU wil fundamentalistische moslims verdrijven → guerrillaoorlog §4.3 - Vrijheid verdween weer - Strakke censuur - Illegale pers/literatuur → samidzat
Politieke tegenstanders → werden naar psychiatrische inrichtingen gestuurd §5.1 In 1982 overleed Breznjev → opvolgers: Andropov (182-84) Tsjernenko (1984-85) In 1985 → Michael Gorbatsjov. Hij wilde hervormen/moderniseren
het land hervormen → perestrojka
maar dan moest er openheid zijn → glasnost
Als eerste kreeg de pers meer vrijheid. Als tweede vooral intellectuelen + jongeren §5.2 In 1989 → eerste “open verkiezingen” voor Congres van Volksafgevaardigden. In 1990 → meer politieke partijen toegestaan
In economie → crisis. Geld steeds minder waar → veel producten niet meer te krijgen → veel stakingen → Gorbatsjov maakt geen keuze tussen staatseconomie en vrijemarkteconomie § 5.3 In 1991 staatsgreep door zeer conservatieve communisten. Gorbatsjov werd gevangen gezet in zijn vakantiehuis. leider van het verzet word Boris Jeltsin, hij verdedigende het parlementsgebouw in Moskou. De democraten winnen. Gorbatsjov blijkt nog weinig steun te hebben → hij treedt in 1991 af. In het buitenland was Gorbatsjov zeer populair. Hij gaf de satellietstaten de vrijheid. *Gorbatsjov in verantwoordelijk voor het einde van de Koude Oorlog. *Jeltsin heeft weinig gedaan tegen het uiteenvallen van de SU. Vanaf 1991 → Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) = los verband van 15 vroegere Sovjet Republieken . Na 1995 werden alle landen zelfstandig. * Rusland koos vrij snel voor vrijemarkteconomie → crisis
Opvallend is dat oudpartijbobo’s en yuppies de nieuwe rijken zijn.
Het communisme aan de macht §1.1 Voorgeschiedenis van Rusland. 1917 - 2 revoluties → revoluties heel onverwacht → Marx had voorspeld dat de onderdrukt arbeiders via revoluties macht zouden overnemen
Situatie in Rusland ( plusminus 1900) - 80% werkzaam in de landbouw - landbouw was heel ouderwets - meerderheid bevolking analfabeet - na 1890 snelle industrialisatie, slechts in enkele steden - Rusland was een autocratische monarchie - Tsaar werd gesteund door Russische Orthodoxe kerk
1860 → hervormingen doorgevoerd door tsaar Alexander 2 → juist deze is vermoord
Oppositieleden gesteurd naar Siberië → dienden als revolutionaire opleidingscentra
Grootste oppositiepartij → SDAP
Ideeën gebaseerd op Karl Marx
1905 → breuk in partij
meerderheid (bolsjewieken) o.l.v Lenin → elk middel tot revolutie is toegestaan
minderheid (mensjewieken) → een grote massapartij via democratische weg §1.2 1905→ oorlog Rusland ↔ Japan
Rusland verliest → veel prestigeverlies voor Tsaar
Hongersnood → demonstratie in St. Petersburg → “Bloedige Zondag” Om een opstand te voorkomen werd Doema + hervormingen ingevoerd. Doema had weinig invloed §1.3 In 1914 komt Rusland Servië te hulp. Algemene mobilisatie
Duitsland verklaart Rusland de oorlog. De oorlog verloopt slecht voor Rusland. Voedselproductie stort in een → hongersnood’ §2.0 Voorjaar 1917 → groeiende onrust
Doema eisen hervormingen
Tsaar ontbind Doema
Doema weigert en laat Tsaar arresteren * Voorlopige regering onder leiding van Kerenski * In St. Petersburg wordt een Sovjet opgericht (= raad van arbeiders, soldaten en boeren) - Lenin word leider → Aprilstelligen: 1. alle macht aan de Sovjets
2. alle grond aan de boeren
3. alle fabrieken aan de arbeiders
4. vrede met Duitsland * Machtsovername mislukt in juli → Lenin vlucht naar Finland * augustus → machtsgreep van de conservatief Karnikov mislukt §2.1 * november (= in Rusland oktober) is Lenin terug Communistische soldaten bestormen het Winterpaleis: Oktoberrevolutie Strak georganiseerd → succesvol *Lenin vormt regering
eerste besluiten: 1. onteigening grondbezit
2. onteigening van productiemiddelen
3. wapenstilstand met Duitsland
4. Kerk werd onder staatstoezicht geplaatst * Verkiezingen → Bolsjewieken halen slechts 25% van de stemmen → parlement ontbonden §2.2 * Waarom slaagde de revolutie met zo’n kleine groep? 1. Toestand chaotisch (honger, oorlog, zwakke regering) 2. Communistische Partij heel goed georganiseerd
4. Lenin was uitstekend leider §2.3 Volgens Marx zou een communistische revolutie in Rusland niet mogelijk zijn. Rusland zat nog niet in de kapitalistische fase. * Lenin kon hier niet op wachten. Daarom paste Lenin het Marxisme aan → Marxisme-Leninisme
1. een land hoeft niet in een moderne kapitalistische fase te zitten voor een communistische revolutie
2. een dergelijk land kan een wereldrevolutie ontketenen
3. arbeiders + boeren moesten geleid worden door beroepsrevolutioneren → dictatuur van het proletariaat. * 1918 → burgeroorlog ( tot 1921) Tsaar aanhangers + mensjewieken + liberalen gingen samenwerken. Zij wilden de revolutie terugdraaien (Witten). Kregen steun van o.a Frankrijk, Japan, VS, Groot-Brittannië * Communisten ( Roden) wonnen de oorlog
1. onderlinge verdeeldheid bij Witten
2. organisatietalent van Trotzki
3. centrale positie (rond Moskou) *Gevolgen van burgeroorlog
Communisten begonnen een totalitaire staat met een sterke geheime politie §2.4 * N.a.v burgeroorlog → hongersnood → oplossing is de Nieuwe Economische Politiek : - kleine privé bedrijven toegestaan - boeren mochten beschikken over eigen productie §3.1 *Lenin kreeg in 1922 een hersenbloeding. Hij overleed in 1924 * Strijd om opvolging Trotzki ↔ Stalin * Stalin wint omdat hij als secretaris-generaal van de Communistische Partij nieuwe mensen moet benoemen → achterban *Stalin → wilde de SU overleven, moet het industrialiseren
opzet → Centraal Planbureau → 5 jaren plannen vanaf 1928 → opbouw zware industrie
oplossing → landbouw hervormen → winst → investeren in zware industrie * Stalin liet grote oppakken (koelakken) Doelen → verhoging landbouwproductie → boerenbevolking indoctrineren → “overtollige” boeren moeten naar industrie *Modernisering landbouw → Collectivisatie
hoe? Samenvoegen boerenbedrijven tot enorme bedrijven → Kolchoz - men kreeg werktuigen van het Machine Tractor Station - grootste deel van oogst ging naar de staat * Naast Kolchoz kwamen er Sovchoz → “staatsboerderij” - modernere machines - vast loon §3.2 De industrialisatie werd een groot succes. Dit was een grote prestatie want de SU kenden weinig geschoolde arbeiders + weinig buitenlands kapitaal en er was de chaos van de collectivisatie. * Onderwijs was belangrijk
1. technische opleidingen
2. ideologische vorming * Modelarbeiders → het beeld van de arbeider te promoten → Stachanov’ * conclusie → in 1959 was de SU een industriële grootmacht → ten koste van miljoenen doden §3.3 In 1934 werd partijleider Kirov vermoord (Leningrad) → aanleiding voor Grote Terreur
Door middel van schijnprocessen + martelingen werden partijleiders + legerleiding vermoord ( Boecharin, Kamenev, Zinovjev) 60% van Centraal Comité en 75% van de Legerleiding werd vermoord §3.4 Vanaf 1938 persoonsverheerlijking van Stalin. Grote beelden, poster en bijnaam: “onze geniale leider + geliefde leider en leraar” * Onder Stalin trad een verburgerlijking in. Voorbeeld → echtscheidingen veel moeilijker → puritanisme * Kunst → Socialistische realisme → verheerlijken arbeiders, boeren, industrialisatie, arbeid en Stalin §3.5 * Stalin voelde zich “omsingeld” door vijandelijke kapitalistische landen. Voorbeeld → deelname VS+Japan+ Groot-Brittannië+ Frankrijk in burgeroorlog *Daarom eerst industrialisatie dan de opbouw van defensie * Stalin zag Hitler vanaf 1933 als een groot gevaar. – 1938 → Conferentie van Munchen → SU deed niet mee * Stalin koos een eigen lijn → oorlog voorkomen. Molotov- von Ribbentroppact * Dit was uitstel → Duitsland viel in 1941 SU binnen
2. etnische volkeren *Conclusie Stalin - hij maakte van de SU een industriële grootmacht - hij won de WO II - miljoenen slachtoffers §4.0 * In 1953 overlijd Stalin. Er ontstaan een machtsstrijd. 1. Beria ↔ Chroestjov
2. Chroestjov ↔ Malenkov * 1956 → Chroestjov nieuwe leider * 20e partijcongres → Chroestjov valt Stalin aan ( machtsmisbruik, corruptie, persoonsverheerlijking). Deze aanval is het begin van de Destalinisatie. Inhoud van Destalinisatie → politieke gevangen vrij → meer intellectuele vrijheid * Kritiek Chroestjov tegen persoon Stalin, niet tegen het communisme. §4.1 Economisch ook andere koers → meer ruimte voor consumptie-industrie → modernisering landbouw : - superboerderijen - ontginning woeste gronden - maïsproductie
Destalinisatie → opstanden. In Oost-Duitsland + polen (1953) en Hongarije (1956) Cubacrisis (1962) → nederlaag voor Chroestjov
1964 → Chroestjov wordt afgezet §4.2 Nieuwe leider Leonis Breznjev (1964-1982) terug naar methode Stalin → stabiliteit * machtspositie van elite (nomenklatura) = partijleden jarenlang in zelfde functies gevaar → corruptie
nadruk op zware industrie + strakke planning
jaren 70 → economische crisis → SU moet graan importeren → drankprobleem
Regering Breznjev bleef geld uitgeven aan defensie → veel steun aan 3e wereldlanden
1917 → inval in Afghanistan
SU wil fundamentalistische moslims verdrijven → guerrillaoorlog §4.3 - Vrijheid verdween weer - Strakke censuur - Illegale pers/literatuur → samidzat
Politieke tegenstanders → werden naar psychiatrische inrichtingen gestuurd §5.1 In 1982 overleed Breznjev → opvolgers: Andropov (182-84) Tsjernenko (1984-85) In 1985 → Michael Gorbatsjov. Hij wilde hervormen/moderniseren
het land hervormen → perestrojka
Als eerste kreeg de pers meer vrijheid. Als tweede vooral intellectuelen + jongeren §5.2 In 1989 → eerste “open verkiezingen” voor Congres van Volksafgevaardigden. In 1990 → meer politieke partijen toegestaan
In economie → crisis. Geld steeds minder waar → veel producten niet meer te krijgen → veel stakingen → Gorbatsjov maakt geen keuze tussen staatseconomie en vrijemarkteconomie § 5.3 In 1991 staatsgreep door zeer conservatieve communisten. Gorbatsjov werd gevangen gezet in zijn vakantiehuis. leider van het verzet word Boris Jeltsin, hij verdedigende het parlementsgebouw in Moskou. De democraten winnen. Gorbatsjov blijkt nog weinig steun te hebben → hij treedt in 1991 af. In het buitenland was Gorbatsjov zeer populair. Hij gaf de satellietstaten de vrijheid. *Gorbatsjov in verantwoordelijk voor het einde van de Koude Oorlog. *Jeltsin heeft weinig gedaan tegen het uiteenvallen van de SU. Vanaf 1991 → Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) = los verband van 15 vroegere Sovjet Republieken . Na 1995 werden alle landen zelfstandig. * Rusland koos vrij snel voor vrijemarkteconomie → crisis
Opvallend is dat oudpartijbobo’s en yuppies de nieuwe rijken zijn.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden