Kanttekeningen bij Hitler Haffner Sébastian

Kantekeningen bij Hitler door Sébastian Haffner Dit boek is ingedeeld in zeven hoofdstukken. Namenlijk Leven, prestaties, successen, vergissingen, fouten, misdaden, verraad. Uit elk hoofdstuk heb ik de kern gehaald en bondig besproken. Leven Adolf Hitler leefde van 20 april 1889 tot 30 april 1945. Hitler heeft geen normale opleiding gehad. Hij was alleen echt doorkneed op militair en militair-technisch gebied. Dit kwam door zijn in de eerste wereldoorlog op het front opgedane ervaring (dit was misschien wel de enige opleiding die hij ooit heeft gehad). Aangezien Hitler de eerste 30 jaar van zijn leven niet meer dan een obscure mislukking was, zullen we ons meteen verdiepen in zijn politieke leven dat begint in de winter van 1919-1920, wanneer hij zijn intrede maakt in de politiek. Het eerste en onderste oergesteente van Hitler’s politiek, dat reeds in Wenen (Hitler was immers een Oostenrijker die naar Duitsland emigreerde) vorm aannam 10 jaar voor zijn intrede in de politiek, is een fusie van nationalisme en waarschijnlijk in de eerste plaats antisemitisme. Het socialisme is daar pas later bijgekomen. In november 1918 werd Hitler wakker geschud, al besloot hij pas een jaar later politicus te worden. Er mocht nooit meer een november 1918 komen, dit hield in: - Een toekomstige revolutie onder soortgelijke omstandigheden als die van november 1918 onmogelijk maken. - Het voornemen de verloren of opgegeven oorlog te hervatten - De afschaffing van alle linkse partijen. En tegelijkertijd van alle partijen omdat men wat achter de linkse partijen stond, de arbeiders, niet kon afschaffen, moest me hen in politiek opzicht voor het nationalisme trachten te winnen. Men moest de arbeider dus een nationaal-socialisme bieden, dit betekent dat hun huidig politiek geloof, het marxisme moest worden uitgeroeid. Om dit te kunnen bereiken moesten alle marxistische politici en intellectuelen (onder wie zich veel joden bevonden, de oudste wens van Hitler was dan ook de uitroeiing van alle joden) geliquideerd worden. Bij zijn intrede in de politiek veranderde hij de Duitse Arbeiderspartij dadelijk in de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Hitler’s doorbraak bestond uit het feit dat hij een groot redenaar was, op 24 februari 1920 sprak hij voor het eerst met veel succes de menigte toe. Bij de heroprichting van zijn partij in 1925 gold voorgoed slechts de wil van 1 man: De Fuhrer, die aan niemand verantwoording verontschuldigt is. Hitler kreeg deze macht pas in 1934 na de dood van Hindenburg. Hitler basseerde alles bewust op zijn eigen onvervangbaarheid, op een ‘eeuwig ik of de chaos’. In 1939 begint hij de grote oorlog, om de lebensraum (=leefruimte voor het Arische ras) die hem voor ogen stond in ieder geval nog tijdens zijn leven te verwezenlijken. Op 30 april 1945 pleegde hij zelfmoord. Dit kwam allesbehalve onverwacht. Na de aanslag van 20 juli 1944 had hij immers al opgemerkt, dat zijn dood alleen maar een bevrijding zou zijn. Prestaties Tijdens de eerste 6 jaar van zijn twaalfjarige heerschappij verraste Hitler vriend en vijand met een aantal prestaties waartoe voordien vrijwel niemand hem in staat had geacht. 1) Het Wirtchaftswunder: De verrassend snelle wederopbouw en het economische herstel na de tweede wereldoorlog onder Ludwig Erhard. Toen Hitler in januari rijkskanselier werd, waren er in Duitsland zo’n 6 miljoen werklozen. 3 jaar later in 1936 had iedereen werk. Dit deed de arbeiders na 1933 in grote getale van de SPD en KPD naar Hitler overlopen. In de jaren 1936-38 stond iedereen nog vertwijfeld tegenover Hitler. ‘De man mag dan zijn fouten hebben, hij heeft ons in ieder geval weer werk en brood bezorgd’, zo werd gezegd. Het was zeker een verrassing dat hij aan de macht zou komen door het oplossen van de massale werkloosheid. Economie had in zijn plannen en politieke gedachtewereld tot dan immers geen enkele rol van betekenis gespeeld. Het Wirtschaftswunder bracht geen inflatie te weeg, lonen en prijzen werden niet verhoogd. Een zakenman die zijn prijzen verhoogde of een arbeider die een loonsverhoging eiste belandde in een concentratiekamp. 2) Herbewapening en invoering dienstplicht. Toen Hitler rijkskanselier werd bezat Duitsland een leger van 100.000 man zonder moderne bewapening en geen luchtmacht. In 1938 was het te land en in de lucht de sterkste staat van Europa Deze prestatie, die net als het Wirtschaftswunder niemand van hem verwachtte wekte bij velen verbazing en bewondering. Bij sommigen echter ook een soort angst (wat was Hitler met deze enorme bewapening van plan?). Maar het overheersende gevoel was een gevoel van genoegdoening en nationale trots. Deze bewapening betekent ook: - De ontkrachting van enkele principiële gedeelten van het vredesverdrag van Versailles + een politieke overwinning op Frankrijk en Engeland. - Het besluit tot de oprichting van geïntegreerde, zelfstandig opererende tankdivisie en –legers, dit was van doorslaggevend belang bij het winnen van veldslagen. De oprichting van deze eenheden is Hitler’s persoonlijke verdienste en zijn grootste prestatie op militair gebied

Zowel op militair als economisch gebied had Hitler zich dus ontpopt als een wonderdoener. Er is ook vaak beweerd dat Hitlers Wirtschaftswunder en zijn militaire wonder eigenlijk hetzelfde zijn geweest, omdat de oplossing van de werkloosheid geheel of althans in wezen het gevolg was van de bewapening. Dat is niet juist. Inderdaad hield de algemene dienstplicht enkele honderdduizenden potentieel werklozen van de straat en betekende de massale productie van tanks, kanonnen en vliegtuigen voor enkele honderdduizenden metaalbewerkers geld en brood. Maar de grote meerderheid van de 6 miljoen werklozen uit het begin van Hitlers bewind vond weer werk en de normale industrie. Er zijn 3 grote processen van maatschappelijke veranderingen, die reeds tegen het einde van het keizerrijk begonnen, en die zich onder Hitler voortzetten. - Democratisering en egalisering van de samenleving, dwz het verdwijnen van de standen. - De revolutie in de seksuele moraal: toenemende devaluatie en afkeer van christelijke ascese en burgerlijk fatsoen. - Emancipatie van de vrouw
Op deze 3 gebieden was de invloed van Hitler (zowel positief als negatief) betrekkelijk klein. Maar dat hij deze 3 processen zou hebben afgeremd (wat vaak wordt beweerd) is zeker een foute opvatting. We kunnen stellen dat als Hitler eind ’38 bij een oorlog zou zijn gedood, de meeste Duitsers hem zouden beschouwen als één van de grootste Duitse staatslieden ooit. Toch zou enkele weken na zijn dood in 38’ dan duidelijk zijn geworden dat het staatsapparaat niet meer functioneerde en dat Hitler zijn politieke tijdschema ondergeschikt maakte aan zijn persoonlijke levensverwachting. Het Grootduitse Rijk van 1938 was slechts een springplank naar een Grootgermaans Rijk waarvoor hij in gedachten zelfs geen geografische grenzen vaststelde. Successen Alle successen van Hitler spelen zich af in een periode van twaalf jaar, van 1930 tot 1941. Daarvoor had hij in zijn toch al 10 jaar durende politieke loopbaan nauwelijks succes gehad. In 1923 was zijn staatsgreep mislukt en zijn in 1925 opnieuw opgerichtte partij was tot 1929 een onbelangrijke splintergroep gebleven. Zelfs al van het najaar van 1941 waren er ook geen successen meer. Maar van 1930 tot 1941 lukte Hitler zowel op het gebied van binnen- als de buitenlandse politiek en tenslotte ook in militair opzicht tot verbazing van de hele wereld vrijwel alles. Politieke successen in Duitsland van Hitler - 1930: Bij de Rijksdagverkiezingen verachtvoudigt Hitler zijn stemmen - 1932: Verdubbeling van deze stemmen - januari 1933: Hitler wordt rijkskanselier - juli 1933: alle concurrende partijen ontbonden - 1934: Hitler rijkspresident en militair operbevelhebber, totale macht. Na deze successen valt op politiek vlak in Duitsland niets meer te bereiken voor Hitler. Buitenlandse successen van Hitler - 1935: Algemene dienstplicht (in strijd met het Verdrag van Versailles) - 1936: Hermilaterisatie van het Rijnland (in strijd met het Verdrag van Locarno) - maart 1938: Aansluiting van Oostenrijk - september 1938: Aansluiting van het Sudeten-gebied. - maart 1939: protectoraat over Bohemen-Moravië, bezetting van Memeland (met de toestemming van Frankrijk en Engeland) Daarmee is de serie buitenlandse successen compleet, van nu af aan stuit Hitler op tegenstand en beginnen zijn successen in de oorlog: - september 1939: overwinning op Polen - 1940: Denemarken, Noorwegen, Nederland, België en Luxemburg bezet, en Frankrijk verslagen. - 1941: Joegoslavië en Griekenland bezet
We kunnen zeggen dat op dit moment Hitler het vasteland van Europa beheerst. Al zijn militaire overwinningen had Hitler echter wel te danken aan de zwakte van zijn tegenstanders. ‘Altijd gooide Hitler alleen omver wat al viel, vermoordde hij alleen wat al stervende was’. Vergissingen Hitler wilde niet alleen een politiek pragmaticus (iemand die denkt zonder emoties) zijn, maar tevens een politiek denker, een programmaticus (iemand met een bepaald doel voor ogen). Hij zag immers terecht in dat een politicus die volgens een theorie, een ‘programma’ werkt, het in het algemeen moeilijker heeft dan een echte pragmaticus. Hij bedreef de politiek door een zelfgemaakt program, en maakte het zichzelf zo alleen maar moeilijker. Men kan zelfs zeggen dat hij zijn mislukking van te voren heeft geprogrammeerd. Het wereldbeeld dat hij zich had gevormd en waarop zijn programma berustte, klopte namelijk niet en een op dit wereldbeeld georiënteerde politiek kon haar doel evenmin bereiken (te vergelijken met een reiziger die een verkeerde landkaart gebruikt). Vaak wordt nog beweerd dat Hitler een zuivere opportunist was, en een politicus die te werk ging volgens zijn instinct. Dat was hij juist helemaal niet. In zijn politieke strategie richtte hij zich meestal naar vaste en zelfs starre basisideeën. De theorie van zijn basisidee, het ‘hitlerisme’ ziet er ongeveer zo uit: Geschiedkundige gebeurtenissen worden slechts beleefd door volken en rassen. Geschiedenis is ‘de uitbeelding van het verloop van de levensstrijd van een volk’ of ‘alles wat er van wereldhistorisch belang gebeurt, is echter slechts de uiting van de drang tot zelfbehoud der rassen’. ‘De staat is in principe slechts een middel om het doel te bereiken en stelt zich ten doel het bestaan der mensen als rassen in stand te houden.’ Politiek was voor Hiler oorlog en oorlogsvoorbereiding, en in die oorlog gaat het in de eerste plaats om Lebensraum. In de tweede plaats gaat het echter in een oorlog om heerschappij en onderwerping. Maar uiteindelijk gaat het bij deze voortdurende strijd der volken om de wereldheerschappij (Hitler in een rede van november 1930: ‘Ieder wezen streeft naar expansie en ieder volk streeft naar wereldheerschappij’). Nu pas komen we echt bij de vergissingen van Hitler. De misdaden die hij tegen de joden heeft begaan is zijn eerste grootste vergissing geweest. De joden zijn volgens Hitler geen geloofsgemeenschap, dat heeft hij heel zijn leven herhaald zonder het ooit te motiveren. De reden waarom Hitler de joden vervolgde was omdat de joodse staat geen grenzen kende. Joods en internationaal waren voor Hitler hetzelfde. Door hun internationalisme leiden de joden de Arische volken af, en door met het Arische ras te vermengen maken ze het Arische ras zwakker, dus moeten ze weg. Meer zelf, ze moeten worden uitgeroeid. Joden moeten in elk geval worden uitgeroeid. Als een jood zijn geloof zou willen opgeven om mee te kunnen leven in de Duitse staat, zou dit niets aan de zaak veranderen omdat Hitler de joden nooit als een geloofsgemeenschap heeft herkend. Zijn tweede grote vergissing is geweest dat hij nooit heeft willen inzien dat de geschiedenis niet uitsluitend uit oorlogen bestaat. Bij Hitler kwam het alleen op volken en rassen aan, niet op staten. De staat was voor hem ‘alleen een middel om het doel te bereiken’ en dat doel was in het kort gezegd oorlogvoeren. Normaal gezien eindigt elke oorlog met een vredesverdrag of een vredestoestand die meestal veel langer duurt dan de oorlogssituatie die eraan voorafging. Als de beslissing door middel van de wapens ie gevallen, moet er vrede worden gesloten, anders zou de oorlog geen zin hebben gehad. Dit kon (of wilde?) Hitler maar niet inzien. Hij wou de wereldheerschappij, zijn grote vergissing was hier dat hij Duitsland als een serieuze kandidaat voor deze wereldheerschappij beschouwde. Fouten De wereld zoals die er tegenwoordig uitziet is, of het ons nu bevalt of niet, is het werk van Hitler. Het staat helemaal niet vast dat er zonder Hitler een tweede wereldoorlog zou hebben plaatsgevonden. Het is wel zeker dat als de tweede wereldoorlog zonder Hitler zou hebben plaatsgevonden, ze totaal anders zou verlopen zijn (andere allianties,…). Zonder Hitlers fouten had de wereld er vandaag ongetwijfeld anders uitgezien. De politicus Hitler streefde vanaf het begin twee geheel uiteenlopende doeleinden na. Enerzijds Duitslands heerschappij over Europa en anderzijds de verwijdering van de joden. Deze twee plannen vormden een belemmering voor elkaar. Het is in de politiek altijd verkeerd twee doeleinden tegelijk na te streven. Hitler was van plan Europa te veroveren, daarmee maakte hij bij voorbaat vijanden. Maar door zijn jodenvervolgingen kreeg hij er over gans de wereld met de joden nog extra vijanden bij. Bovendien keerden niet alleen Duiste joden zich tegen Hitler, maar ook hun trouwe Duitse vrienden keerden zich hierdoor tegen hem. We kunnen dus zeggen dat Hitler zijn streven naar de macht vanaf het begin met zijn antisemitisme zelf dwarsboomde, dit is zijn eerste grove fout geweest. Zijn tweede grote fout was een onbegrijpelijke, elementaire politieke fout. Hitler gaf zijn overwinning op Frankrijk dat vrede wilde sluiten weg en deed in plaats daarvan een vredesaanbod aan het niet-overwonnen en geenszins tot vrede sluiten geneigde Engeland, zonder overigens bij de twistpunten die tot de oorlog hadden geleid ook maar iets toe te geven. Dan was er in 1941 de overval op Rusland, Rusland werd toen zwaar onderschat. Dit was alweer en kapitale fout van Hitler. Maar de grootste, belangrijkste en nog altijd minst verklaarde fout van Hitler moet nog komen. Deze fout was het op 11 december 1941 verklaren van de oorlog aan de Verenigde Staten. Hiermee groef hij in 1941 zijn eigen graf. Tot op het heden bestaat er geen bevredigende verklaring voor dit krankzinnige optreden van Hitler (al zijn er wel veel theorieën). Duitsland bezat immers niets om actief oorlog met de Verenigde Staten te voeren. Als Staatsman moest Hitler zijn hele programma absoluut tijdens zijn leven verwezenlijken, hij kon niets planten dat tijd nodig heeft om te groeien, niets overlaten aan zijn opvolgers en zelfs niet eens voor opvolgers zorgen. Misdaden Eerst en vooral moeten we zeggen dat we het in dit hoofdstuk niet gaan hebben over de oorlogsmisdaden van Hitler. Deze oorlogsmisdaden vallen niet onder de categorie misdaden. Dit is zo omdat oorlog uit het statensysteem evenmin valt te verbannen als de stoelgang uit de biologie van het menselijk lichaam. Het is onaangenaam maar onvermijdelijk. Hitler heeft talloze onschuldige mensen laten ombrengen, niet met een militair of politiek doel, maar ter bevrediging van zichzelf. Hij was doodgewoon een massamoordenaar. We zullen nu even een lijstje maken van de verschrikkelijke misdaden die hij heeft gepleegd. 1) 1 september 1939: Het schriftelijke bevel tot het massaal ter dood brengen van zieken in Duitsland. De actie werd in augustus 1941 opgeschorst gedeeltelijk wegens de groeiende onrust onder de bevolking en de openlijke protesten van de kerken. In deze 2 jaar zijn naar schatting zo’n 100.000 Duitsers gedood. 2) Ook in september 1939: Begin van de uitroeiing van zigeuners. Ze werden overal opgepakt en overgebracht naar concentratiekampen en vervolgens in 1941 en 1943 in twee groepen naar vernietigingskampen gestuurd. Naar schatting zijn er hier zo’n 500.00 slachtoffers. 3) oktober 1939: Nu begint de massale moord op de Poolse intellectuelen en leidende figuren. Deze operatie duurde 5 jaar. Naar schatting zijn er ongeveer 6 miljoen slachtoffers, van wie circa 3 miljoen joden. 4) 1 mei: Op dit moment zijn er 5,16 miljoen Russen gevangengenomen

5) De meest omvangrijke massamoord, de massamoord op de joden. De moorden vonden tot 1942 plaats door middel van massa-executies voor massagraven Er werden naar schatting een kleine 6 miljoen joden op deze manier omgebracht. Nu pas wordt duidelijk waarom Hitler de oorlog verklaarde aan de Verenigde Staten. Hij wist dat hij in Rusland niet meer kon winnen, dus dan was volgens hem ook de kans op vrede met Engeland verkeken. Dan kon hij nu ook Amerika de oorlog verklaren. De politicus Hitler trad af in 1941 voorgoed af ten gunste van de massamoordenaar Hitler, vanaf 1941 bedreef Hitler geen Duitse politiek meer en haalde hij alleen nog moorddadige dwaasheden uit. Hij hield zich nu wel nog bezig met militaire oorlogvoering. Dit deed hij om tijd te winnen en om zijn voorgenomen massamoord ten uitvoer te brengen. Hij hield zo ook het gebied in bezit waar hij zijn slachtoffers vond. Verraad Eerst moeten we opmerken dat Hitler niet de grootste schade heeft berokkend aan de volken waartegen zijn zwaarste misdaden waren gericht. Verhoudingsgewijs heeft Hitler Engeland, Frankrijk en andere landen uit West-Europa het meeste schade berokkend. De meeste schade heeft Hitler echter in Duitsland aangericht. Meer dan 7 miljoen Duitsers lieten het leven, dat zijn er meer dan joden en Polen. Alleen de Russen hebben nog zwaarder gebloed. Duitsland heeft door Hitler niet alleen hetzelfde statusverlies geleden als de andere vroegere grote mogendheden van West-Europa. Het heeft een kwart van zijn vroegere staatsgebied (zijn lebensraum) verloren. Op het eind van zijn leven werd Hitler welbewust een verrader van Duitsland. Hij was blind voor de werkelijkheid en in bepaalde opzichten ontoerekeningsvatbaar geworden. Hij richtte zich steeds duidelijker en tenslotte ondubbelzinnig op een onvermoed doel, dat velen tegenwoordig ongeloofwaardig in de oren zal klinken: de totale ondergang van Duitsland. De politiek van Hiler in deze slotperiode bestaat uit drie duidelijke fases. In de eerste fase (augustus tot oktober 1944) verhinderde hij met succes dat de verloren oorlog werd gestaakt en zorgde hij voor een laatste gevecht. In de tweede fase (november 1944 tot januari 1945) deed hij een verrassende laatste uitval: naar het westen. In de derde (februari tot april 1945) werkte hij aan de totale verwoesting van Duitsland. De Duitsers voelden zich werkelijk door hun Führer verraden, en terecht. De vernietiging van Duitsland was het laatste doel dat Hitler zich stelde. Hij heeft het niet helemaal weten te bereken, zoals hij wat vernietiging betreft, hij er evenmin in slaagde zijn andere doelen te bereiken.