Gletsjers

In de natuur komt water in twee toestanden voor: beweging of opslag. Het is in beweging als stromend water, of als neerslag. Als het in opslag is bevindt het zich in een zee of meer of het komt voor als gletsjerijs op het aardoppervlak. Als het om een kleine ijsmassa gaat heet het een gletsjer, als het om een grote ijsmassa gaat noem je het een ijskap.

Gletsjers zijn voor veel mensen van groot belang. Het smeltwater ervan kan namelijk goed gebruikt worden voor irrigatiesystemen of voor de productie van elektriciteit. Maar het wordt ook gebruikt als drinkwater. Alle gletsjers op aarde bevatten samen 95% van de natuurlijke zoetwatervoorraad en als ze allemaal zouden smelten, stijgt de zeespiegel met minstens 70 meter.

aan het ontstaan van gletsjers zijn twee voorwaarden verbonden. Er moet in de winter veel sneeuw vallen en een deel van die sneeuw moet de volgende zomer overleven.

De hoeveelheid sneeuw op een bepaalde plaats, kan ontstaan door bijvoorbeeld een lawine. Als er op die plaats dan ook nog eens weinig zon kan komen, kan daar dus makkelijk een gletsjer ontstaan.
Op Antarctica valt relatief weinig sneeuw, maar het blijft er in de zomer onder nul, dus kan er een gigantische ijskap ontstaan .

Maar je hebt ook nog een omzetting van sneeuw naar ijs nodig. In de onderste sneeuwlaag wordt de sneeuw samengedrukt door de sneeuw die er bovenop ligt. Tegelijkertijd smelt de sneeuw die bovenop ligt door de zon. Het smeltwater dat hierbij ontstaat sijpelt dan door de bovenste sneeuwlagen heen en bevriest weer in de wat diepere lagen tussen de sneeuwkorrels, omdat het hier weer kouder is. Hierdoor kunnen ook verschillende kleuren in het ijs ontstaan, als het wit is zit er bijvoorbeeld nog veel lucht in het ijs.

Door de sneeuwval in de winter neemt de massa van een gletsjer toe. Maar in de zomer smelt er weer een deel van. Dat smelten begint altijd bij het laagste deel, de snuit omdat het hier het warmst is. Aan het eind van de zomer kan je zien dat de sneeuw onder aan de gletsjer verdwenen is aan dat er op de top nog sneeuw ligt. De grens hiertussen wordt de sneeuwlijn genoemd.

Als er in de zomer meer sneeuw dan gewoonlijk overleeft, neemt de massa toe en dan komt de snuit naar beneden. De gletsjer groeit dus. Als er minder sneeuw overleeft trekt de snuit zich terug. Zulke veranderingen in de grootte van gletsjers komen vaak voor. 20 000 jaar geleden lag er in n-Amerika een ijskap groter dan Antarctica nu. De grootte van gletsjers neemt de afgelopen jaren sterk af door natuurlijke klimaatvariaties.(broeikaseffect) Een gletsjer kan ook weer aangroeien doordat waterdamp vastvriest op de gletsjer er is dus altijd een kringloop tussen waterdamp, ijs en water. (plaatje)

Alle gletsjers stromen heel traag bergafwaarts van de plekken waar de sneeuw de zomer heeft overleeft, naar de plekken waar dat niet zo is. Hierbij worden ze geholpen door de zwaartekracht. De snelst gletsjer ligt in groenland en gaat net iets sneller dat 1m/h. Onder een gletsjer wordt puin meegevoerd. Als dit puin onder de snuit vandaan komt ontstaat er een morenewal. Door dat puin kunnen ook verschillende vormen in de gletsjer ontstaan. Halve maanvormige figuren (plaatje)

Er zijn verschillende soorten gletsjers er ijskappen. IJskappen zijn het grootst en firnvlekken het kleinst. Firnvlekken zijn kleine sneeuwvlekken die nauwelijks in ijs veranderd zijn. Ook zijn er nog ijsdekens, waarvan er maar twee op aarde zijn. Antarctica en groenland. Deze twee zijn zo groot dat ze de onderliggende aardkorst volledig bedekken. Je kan niet meer zien of het er zo vlak is als Nederland, of dat het gebergten heeft zoals de Alpen.
Een ander soort gletsjer is de kaargletsjer. Dat zijn kleine gletsjers die in geïsoleerde nissen in de bergen voor komen. Zo’n nis heet dan ook een kaar.
Ten slotte zijn er nog gletsjer die als een cirkel om een vulkaan ligt.

Als een gletsjer op een steil gedeelte ontstaat en hij eindigt in een vlak dal, ontstaat er een piedmont-gletsjer. Naar het piedmont gebied Italië. Er ontstaat dan een soort waaier vorm, die je oa. Ook kan terug vinden in het Gardameer.

Rotsen die te steil zijn voor de vorming van een gletsjer worden nunataks genoemd en zijn in ijzige gebieden erg geliefd, omdat het de enige plekken zijn waar planten en dieren zich kunnen nestelen. Als het ijs van een steil gedeelte afvalt, dan heet dat een ijsval. Als het ene gedeelte van een gletsjer sneller zakt dan een ander gedeelte kan er zo’n grote druk ontstaan dat een gletsjer breekt. Er ontstaan dan diepe scheuren in het ijs.(plaatje)


De sneeuwlagen zijn ieder jaar verschillend dus kunnen we na vele jaren nog steeds laagjes in het ijs zien. in ijsmonsters uit de groenlandse ijskap zijn wel 1500 laagjes geteld. De eigenschappen van het ijs worden bepaald door materialen die voorkomen in het ijs. Bij bijvoorbeeld een grote vulkaanuitbarsting gaat het as hiervan in heel korte tijd de aarde om. Dat as komt dan dus ook in de gletsjers terecht. Door onderzoek met de laagjes heeft men vele vulkaanuitbarstingen uit oa de prehistorie kunnen vaststellen.

Als een gletsjer is bedekt met een dikke laag puin kunnen er zelfs bomen op gaan groeien, maar die breken af als ze bij de snuit komen en ze sterven af.

Vroeger is geprobeerd om grote ijsblokken uit Antarctica te vervoeren naar bijvoorbeeld arabie ter vervoeren. Het leek allemaal wel uitvoerbaar, maar het had te grote veranderingen voor het lokale klimaat en de verzoeting van het zeewater. Tegenwoordig wordt gletsjerijs nog regelmatig gebruikt als duur ijs in bijvoorbeeld wishkey.

Als toeristische attractie worden uit gletsjers vaak grotten gehakt.