Berlijn tijdens de Koude Oorlog

De rol van Berlijn in de Koude Oorlog Inleiding Na de tweede wereldoorlog was Duitsland verdeeld in vier zones. In het Oosten had je het Russische gedeelte, en in het Westen waren de Engelse, Franse, en Amerikaanse zones. De geallieerde Controleraad, bestaande uit de commandanten van de vier zones, oefende het hoogste gezag over Duitsland uit. Alleen bij eenstemmigheid kon deze raad besluiten nemen, wat al spoedig incidenten opleverde. Ook Berlijn, die midden in de Russische zone lag, was opgedeeld in vier zones. Deze stad werd een soort ‘barometer’ van de verhoudingen tussen Oost- en West-Duitsland. Mede door de groeiende Oost-West tegenstellingen werd in Duitsland de denazificatie nooit helemaal voltooid. Het overleg tussen Oost- en West- Duitsland over de economische en politieke wederopbouw heeft geen succes. De Sovjetunie verzet zich fel tegen de plannen. Door verschillende ontwikkelingen groeien de twee delen steeds verder uit elkaar, waardoor uiteindelijk twee staten ontstaan. In 1948 krijgt Oost-Duitsland een eigen communistisch bestuur. De Westelijke Geallieerden streefden naar een democratische partijvorming, vrije verkiezingen en economisch herstel. In 1949 ontstond in West-Duitsland de Bondsrepubliek Duitsland (BRD). In ons verslag bespreken wij de drie belangrijkste gebeurtenissen in Berlijn tijdens de Koude Oorlog. Namelijk de blokkade van Berlijn, de bouw van de Berlijnse Muur en de Val van de Muur. De Blokkade van Berlijn Oorzaak De blokkade van Berlijn was het eerste grote conflict tussen de beide kampen in de Koude Oorlog. Berlijn was dus net zoals Duitsland opgedeeld in 4 verschillende bezettingszones, waarbij de 3 westelijke zones samen een klein kapitalistisch eilandje vormden achter het IJzeren gordijn. Er waren geen concrete afspraken gemaakt tussen de Russen en geallieerden gemaakt over de toegang tot Berlijn. De geallieerden gingen namelijk uit van een herenigd Duitsland. Maar in 1948, toen de West-Duitse staat vorm begon te krijgen konden de Russen niet gewoon toekijken. Dit kleine stukje West-Duitsland was voor Stalin al een hele tijd een doorn in het oog.
Aanleiding Op 20 juni wordt in de westelijke bezettingszones de Duitse Mark ingevoerd, gevolgd door een Oostduitse Mark in de Sovjet-zone. Als de Duitse Mark ook in West-Berlijn wordt ingevoerd is dit voor Rusland de druppel. Stalin verklaard dat dit in strijd is met gemeenschappelijke regels voor Duitsland, en hij sluit de toegangswegen naar Berlijn voor het Westen af. Zo proberen de Russen het verkeer van persoonlijke goederen uit de westelijke zones naar Berlijn te beletten. Stalin meende de stad, die verder geheel door Sovjet-invloedssfeer omgeven was, af te kunnen snijden van de rest van de Geallieerde gebieden. Verloop van de gebeurtenis Omdat het Westen Berlijn niet meer kon bereiken over het land, besloot het om de stad via de lucht te bevoorraden. Dit was een zeer kostbare en ingewikkelde operatie. De ‘luchtbrug’, zoals dit later werd genoemd, kostte Amerika dagelijks 385.000 dollar. Ze wilden Berlijn niet opgeven want als ze dat wel deden, wat was dan het volgende van afgestaan zou moeten worden? Dus ze hielden vol. In het begin landden er enkele vliegtuigen per dag, maar naarmate men beter ingespeeld raakte op de situatie, veranderde dit tot elke drie minuten een vliegtuig. Dit leidde tot vreemde situaties. Sommige vliegvelden waren niet opgewassen tegen zoveel vliegverkeer. Zo stond er op het vliegveld Tempelhof een groep van tweehonderd Duitsers, die na elk geland vliegtuig de schade aan de landingsbaan repareerden. Na drie minuten moest de baan weer vrij zijn voor het volgende vliegtuig. Door de blokkade brak er een tijd van schaarste aan. De luchtbrug zorgde alleen voor het hoognoodzakelijke aan voedsel en voor brandstof. Maar Berlijn bleek voorzien te kunnen worden met de hulp vanuit de lucht, en bijna een jaar na het begin, gaf Stalin het op. De Russen waren uiteindelijk niet bereid om een oorlog om Berlijn te riskeren - zij beschikten toen nog niet over atoomwapens - en hieven de blokkade in mei 1949 op. Tijdens de blokkade van Berlijn werd de samenwerking tussen de drie westelijke zones uitgebreid. Deelstaatverkiezingen in deze zones legden feitelijk de basis voor de Bondsrepubliek Duitsland (BRD). Kort hierop volgde de DDR in Oost-Duitsland, met (Oost-)Berlijn als hoofdstad. Gevolgen Onder toezicht van de westelijke geallieerden kwam een democratische grondwet tot stand. De blokkade van Berlijn versterkte gevoelens van saamhorigheid onder West-Duitsers en stelde hen in de gelegenheid de rol van dader te verwisselen voor de rol van slachtoffer. Een anti-Amerikaanse stemming in het westen van Duitsland veranderde in een pro-Amerikaanse. Na de Bondsdagverkiezingen (augustus 1949) werd de pro-westerse CDU-politicus Adenauer tot bondskanselier gekozen. Het belang en de betekenis van de Blokkade van Berlijn
De Blokkade van Berlijn was een belangrijk moment in de geschiedenis van de koude Oorlog. Het is de eerste van de drie keren dat Berlijn groots in het nieuws is tijdens de Koude Oorlog. De Berlijnse Muur Oorzaak West-Berlijn kreeg financiële hulp van de geallieerden, maar Oost-Berlijn kreeg geen hulp van de Sovjet-Unie. Zo kon West-Berlijn een goede economie opbouwen, en met Oost-Berlijn ging het steeds slechter. In Oost-Berlijn heerste er voedselschaarste en er was werkloosheid, terwijl men in West-Berlijn genoeg voedsel en luxe had. Het gevolg was dat veel mensen die in Oost-Berlijn woonden naar West-Berlijn vluchtten. Door de hulp van de geallieerden herstelde de economie in West-Duitsland zich opmerkelijk snel. Dit werd dan ook wel het ‘Wirtschaftswunder’ genoemd. Aanleiding In 1958 ontstonden er nieuwe spanningen in en rond Berlijn. Chroesjtsjow eiste opheffing van de Viermogendhedenstatus binnen zes maanden. Maar de VS, Engeland en Frankrijk weigerden een verandering van de status van Berlijn te accepteren. In augustus 1961 bereikte de crisis zijn dieptepunt: in de nacht van 12 op 13 augustus verbraken de Oost-Duitsers de verbindingen van het Oostelijke stadsdeel met het Westelijk deel. Om het falen van het communistische systeem te verhullen kiest men daarbij voor één van de oudste propagandatrucs: de aanval. Chroesjtsjow was niet bereid de leegloop van de DDR met lede ogen aan te zien. Ondanks felle protesten verschenen overal prikkeldraadversperringen. In hoog tempo wordt vervolgens de Muur gebouwd die uiteindelijk tot en met 9 november 1989 zou blijven staan. De Muur werd door de Oostduitsers echter niet zo genoemd. Zij spraken van een ‘antifascistische beschermmuur’, met als doel de kapitalistische fascisten uit het Westen tegen te houden. In het westen daarentegen werd er algemeen van uitgegaan dat het doel was de eigen bevolking binnen te houden.
Verloop van de gebeurtenis Dit is grotendeels al besproken in de oorzaak en aanleiding. Voor de duidelijkheid even alles op een rijtje. - Duitsland is inmiddels opgedeeld in de communistische DDR (1948) en de Westerse BRD (1949). - De DDR stroom leeg. Door grote economische vooruitgang in het Westen, vluchten veel mensen van Oost- naar West-Duitsland. Hierdoor dreigt de economie in de DDR in te storten. Onder de vluchtelingen zijn veel geschoolde arbeiders en wetenschapsmensen. - Chroesjtsjow eist opheffing van de Viermogendhedenstatus in Berlijn. De VS, Engeland en Frankrijk weigeren een verandering in de status van Berlijn te accepteren, en versterken er hun troepen. - In augustus 1961 bereikt de crisis een dieptepunt. De verbindingen tussen Oost en West worden verbroken. Eerst verschijnen er prikkeldraadversperringen op de plekken waar niet veel later de Muur wordt gebouwd. Gevolgen Er werden op zeven plaatsen doorgangsposten opengelaten. De muur werd door de Oost-Duitse grenspolitie zwaar bewaakt. De strenge bewakers maakten van elke beweging een foto, soms zelfs van elkaar. De muur was ook voorzien van prikkeldraad. Tweeëneenhalf jaar bleef de muur potdicht, daarna ging hij langzamerhand op een kier open voor bezoekers uit het westen. In de eerste paar jaren van zijn bestaan was de muur nog lang niet perfect. Er zaten nog veel gaten en zwakke plekken, die snel door vindingrijke Oost-Berlijners werden gevonden. Er werden in de loop der jaren vaak spectaculaire pogingen gedaan om over de muur te klimmen, te vliegen, en er onderdoor te graven, waarbij naar schatting 76 mensen werden doodgeschoten door grenswachters. Mensen verzonnen allerlei mogelijkheden om erdoor te komen. Bijvoorbeeld kisten onder auto’s en onzichtbare verbergruimtes in auto’s. Zo reed er bijvoorbeeld een Oost-Berlijner met een shovel dwars door de muur heen, en ook werden er tunnels onder de muur doorgegraven. Toen de muur steeds afschrikwekkender werd, konden sommige mensen het gevoel opgesloten te zijn moeilijk verdragen en kregen last van een syndroom dat “mauersyndroom”, muurziekte, werd genoemd. West-Duitsland bleef naar hereniging streven, hoewel de andere Europese landen, met name Engeland en Frankrijk hier wat reserves over hadden. De machtige Europese speler West-Duitsland vonden ze al indrukwekkend genoeg. Het belang en de betekenis van de Berlijnse Muur
De bouw van de Berlijnse Muur was een belangrijke gebeurtenis in Duitsland. Het was een keerpunt in de geschiedenis. Berlijn was een soort model voor de situatie tussen Oost- en West-Duitsland. De Val van de Muur Oorzaak De belangrijkste oorzaak voor de val van de Muur was de ontevredenheid die heerste in de DDR. Het ging duidelijk slecht met de economie in Oost-Duitsland. In West-Duitsland ging het alleen maar steeds beter. Dit gevoel van achtergesteld worden zorgde voor nog meer ontevredenheid. Dit zorgde voor de val van de Muur. Aanleiding Het communisme was gevallen in Polen en Hongarije en viel ook in de andere Oostbloklanden, onder andere in Oost-Duitsland. In Rusland werd Michail Gorbatsjov gekozen tot leider van de Communistische Partij. Gorbatsjov zorgde ervoor dat het communisme wat ‘losser’ werd. In september 1989 opende Hongarije de grens naar Oostenrijk waardoor vele Oost-Duitsers via deze landen naar West-Duitsland konden gaan. Dit kon omdat de Oost-Duitsers op vakantie mochten naar andere communistische landen (in Hongarije was het communisme toen nog niet gevallen). Dit gebeurde in de zomer van 1989. Verloop van de gebeurtenis De muur viel op 9 november 1989, maar in feite was de muur al gevallen toen Hongarije toestemming gaf aan Oost-Duitsers om te ontsnappen naar West-Duitsland. Duizenden Oost-Duitsers gingen zo naar de BRD. De DDR gaf eind september toestemming om duizenden vluchtelingen per trein naar de BRD te laten gaan. Er waren veel demonstraties in Oost-Duitse steden die de leiding uitdaagden en hervormingen eisten. De regering verving Honecker op 18 oktober door een andere communist, Egon Krenz, in een poging de verslechtering van hun positie te stoppen. De regering probeerde nu de vlucht via andere landen tegen te gaan. De woordvoerder van de Communistische Partij kondigde op 9 november 1989 aan dat het verbod om van de DDR naar de BRD te reizen, opgeheven zou worden. Dit werd gezien als de beslissing om de muur te openen. Hierdoor gingen veel mensen naar de muur en eisten daar om doorgelaten te worden. De verwarde grenswachten lieten hen uiteindelijk door. Gorbatsjov weigerde militair in te grijpen. Hiervoor kreeg Gorbatsjov in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede. De Muur was, zonder meer slachtoffers te maken, gevallen. Die nacht gingen honderdduizenden Oost-Berlijners naar West-Berlijn om de val van de Muur te vieren. De opening van de muur was fataal voor de DDR. Demonstranten eisten meer inspraak in de regering. De communist Krenz werd weer vervangen door Hans Modrow, hij was voor hervorming. Hij beloofde vrije verkiezingen en vorming van een nieuwe regering. De partij van Modrow (voorheen de SED) veranderde haar naam in de Sociaal Democratische Partij (PDS). Er werd een coalitie gevormd met onder andere de Sociaal Democraten en de Vrij democraten. De onderhandelingen over de Duitse eenwording konden beginnen.
Gevolgen Na de val van de muur heeft bondskanselier Köhl ervoor gezorgd dat de Duitse eenwording doorzette. Met de hulp van Bush kon hij de Sovjet-Unie en de Oost-Europese staten overtuigen voor zijn plannen om Oost en West te laten verdwijnen. Het volk van Duitsland kreeg veel vertrouwen in hem. Berlijn was een arme en onaantrekkelijke stad geworden maar langzaamaan werd dit beter. Mensen hadden nu steeds meer het idee dat ze er weer bij hoorden. Toen Duitsland nog verdeeld was, waren er twee hoofdsteden. Voor de BRD was dit Bonn, hier zat de regering. In de DDR was het Oost-Berlijn. Na de val van de Muur en het IJzeren Gordijn werd Berlijn weer de hoofdstad. Berlijn werd steeds populairder. Veel jongeren trekken erheen om Berlijn weer een kans te geven. Berlijn wordt een stad voor jonge, werkende mensen. Overal worden er grote gebouwen gebouwd. Delen van de Muur die er nog staan worden gezien als monument. Omdat er heel veel geld gestoken moest worden in het opbouwen van de stad heeft Berlijn veel schulden. Er is niet echt een bedrijfsleven in Berlijn omdat veel bedrijven in de andere grote steden zijn gevestigd. Berlijn is dus afhankelijk van kleine investeerders en van de overheid die ook niet veel geld heeft. Vooral in het oosten van Berlijn heerst er veel werkloosheid, slechte huisvesting en de mensen hebben het gevoel dat ze er niet echt bij horen. Tien jaar na de val van de Muur is er nog steeds een groot verschil tussen de mensen die in het westen en in het oosten woonden. De mensen uit het vroegere DDR zijn veel armer en de industrie is er niet zo modern. Het lijkt alsof de tijd er heeft stilgestaan. Het enige wat is veranderd is dat de waarde van het onroerend goed is gestegen; de huur is vertienvoudigd. Ook zal Berlijn bij de uitbreiding van de EU richting het Oosten een centraal punt zijn. Ondanks de slechte geschiedenis van Berlijn zal de stad de economische problemen waarschijnlijk wel overleven. Het belang en de betekenis van de val van de muur De val van de Muur was een belangrijk keerpunt in de geschiedenis. Duitsland was weer vrij om te gaan en staan waar ze wilden. Ook al was met de val van de Muur de verschillen niet meteen verdwenen en waren er veel economische problemen (vooral in voormalig Oost-Duitsland). Maar door veel financiële hulp van West-Duitsland worden die problemen steeds minder. Men ziet dat een schoonmaakcolonne van de DDR het afval van het westen wegveegt. Het was destijds een soort volkssport om eenvoudigweg alles over te muur te werpen: lege flessen, vuilniszakken, luiers, olieresten. Vragen 1) Hoe kwam het dat de blokkade van Berlijn niet succesvol was? 2) Waarom blokkeerde Rusland niet gewoon ook de luchtwegen naar Berlijn? 3) Hoe ontwikkelde de situatie in Berlijn zich in vergelijking met de rest van Duitsland? A B
4) Wat zie je op spotprent A? Wie is de grote reus? 5) Stalin intimideert de Berlijners, als het westen later niets had gedaan had hij Berlijn gewoon ingepikt. Van wanneer denk je dat spotprent B is; voor of na het begin van de luchtoperatie naar Berlijn? Bronvermelding - Memo - www.wikipedia.nl - Onze Jaren - www.scholieren.com - www.google.nl