De hoofddoek

Inleiding Het debat i.v.m. het verbod of de hoofddoek of niet wordt valselijk onder de noemer van ‘emancipatie’, ‘bevrijding’ en ‘neutraliteit van de staat’ gevoerd. Horrorverhalen van onderdrukte, vernederde, verkrachte en vermoorde moslimvrouwen lijken als argument te gelden voor dergelijk verbod. Deze voorbeelden worden echter niet alleen los van hun context van maatschappelijke achterstelling en uitsluiting gepresenteerd. Ze worden ook vaak als ‘norm’ binnen de moslimgemeenschap voorgesteld, waardoor een ganse gemeenschap wordt gestigmatiseerd. De laatste tijd waren er veel artikelen i.v.m het hoofddoeken gebruik te lezen. Toch vonden wij dat ze steeds subjectief waren en met deze paper willen we een zo objectief mogelijke kijk weergeven waarin alle meningen kunnen aanbod komen. Willen de moslimse meisjes een hoofddoek of wordt het hen opgedrongen? Dragen ze het graag of is het een echte ramp? Wat komt er allemaal kijken bij een simpele sluier die al jaar in jaar uit gedragen wordt door de moslimse vrouwen? Een interview dat er werd afgenomen van drie moslimvrouwen schonk ons veel meer klaarheid in hoe moslimvrouwen zelf het hoofddoekgebruik zien. Dat de hoofddoek alles te zien heeft met de moslimse godsdienst dat wisten we natuurlijk al lang. Maar blijkbaar heeft elke moslim er toch zijn eigen visie van. Sommige vrouwen dragen een hoofddoek omdat ze hiermee naar de buitenwereld duidelijk willen laten zien dat ze een moslim zijn. Anderen dragen hem omdat in de koran staat dat de vrouw verplicht is om al wat mooi is te bedekken. Dat betekent dat ze zich sober en niet uitdagend moet kleden. Aangezien haar gezien wordt als sieraad – want het maakt de vrouw mooier - dient ze haar haren te verbergen onder een hoofddoek.Weer anderen zien het als een toewijding aan hun man. De hoofddoek maakt voor hen deel uit van zichzelf te verbergen voor andere mannen en henzelf dus maar te geven aan één man, namelijk hun man. Deze mannen zijn er dan ook heel erg fier op dat hun vrouw zo de verleiding met andere mannen tegengaat en dat hij de enige man is die zijn vrouw volledig te zien krijgt. Nog anderen dragen de hoofddoek enkel omdat ze het mooi en modieus vinden. Wie een hoofddoek draagt doet dit enkel in het bijzijn van andere mannen. Dus niet thuis, niet bij dichte familie en ook niet in het bijzijn van enkel vrouwen. Natuurlijk zijn er ook nog moslimvrouwen die geen hoofddoek dragen. Meestal is dit om de rede dat ze met een hoofddoek anders bekeken worden dan zonder. Met hoofddoek komen ze bij anderen plots namelijk helemaal anders over. Ze krijgen veel schunnige blikken, worden genegeerd wanneer anderen overvloedig hulp aangeboden wordt, men denkt dat ze geen Nederlands kunnen, geen diploma hebben, ze geraken niet gemakkelijk meer aan werk, ze komen niet meer zo geëmancipeerd over en er wordt van hen gedacht dat ze onderdrukt worden door hun mannen. In de moslimwereld is de man inderdaad verantwoordelijk voor het gezin maar meestal is de vrouw de baas. Zij beheerst het geld en neemt de belangrijkste beslissingen. Ook als de vrouw gaat werken worden de meeste zaken in samenspraak beslist. Het beeld van de onderdrukte vrouw is dus helemaal onterecht. Spijtig genoeg wil minister Dewael dat niet inzien. Hij wil liever als een echte macho de vrouwen redden. Maar hij vergeet dat een hoofddoek verbieden al even erg is als er een verplichten. Tachtig procent van de vrouwen draagt de sluier trouwens uit vrije wil. Of de moslimvrouw dus blij zou zijn met het verbod over het dragen van een hoofddoek valt sterk te betwijfelen. Wellicht bevordert het zelf nog niet eens de integratie want integratie betekent toch niet dat je je hele eigen cultuur, godsdienst en identiteit volledig moet laten vallen?! In Frankrijk, waar de discussie al langer dan hier aan de gang is, zie je sommige vrouwen die vroeger geen hoofddoek droegen maar er nu wel voor gekozen hebben om er een te dragen. Verbod zorgt met andere woorden voor het omgekeerde resultaat. Als minister Dewael echt geëmancipeerd wil optreden dan zou hij beter iets doen aan het onderwijs. Want momenteel kan er slechts één op vier van de vreemdelingen de Nederlandse taal leren omdat er geen aanbod is. Alleen door moslimmeisjes toe te laten op alle vormen van onderwijs kunnen er kritische mensen gecreëerd worden. Dat zijn meer dringende problemen. En dat brengt toch veel meer bij dan zomaar de hoofddoek te verbieden. Trouwens waarom zouden we iemand laten lijden door haar haar uiting van persoonlijke overtuiging te ontnemen? In zo’n geval zouden we ons beter eens ernstig afvragen wie uiteindelijk de onderdrukker is… Op 12 januari 2004 kreeg het hoofddoekendebat een vliegende start. Met een opmerkelijke opiniebijdrage lanceerde minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (VLD) een debat over hoofddoeken. Behalve van het Vlaams Blok oogstte de minister enkel kritiek. Voor Patrick Dewael, en met hem de volledige VLD, is het dragen van een hoofddoek in het openbaar niet wenselijk. De minister van Binnenlandse Zaken pleit voor een verbod voor ambtenaren en voor leerlingen in het openbaar onderwijs. Het plots openen van deze discussie is geen toeval! De partij wil voluit bewijzen dat het een harde voorstander is van integratie en zo haar rechterflank verzorgen. Het dragen van een hoofddoek past niet in dat plaatje. ,,In Turkije is het dragen van de hoofddoek eveneens verboden. Als je op vakantie gaat in Tunesië of Egypte zie je zelfs minder sluiers dan in België'' klinkt het. De VLD geeft daarbij het signaal dat ze nog verder willen gaan in de beteugeling van alle uiterlijke tekenen van niet-integratie. Zo gaan er stemmen op om de rituele slachtingen in het kader van het offerfeest te verbieden. ,,Dat past niet in een Westerse samenleving.'' De belangrijkste rede voor het verbod op het publiekelijk dragen van een hoofddoek is voor Dewael zijn overtuiging dat er dwang mee gemoeid is en hij zegt daarbij dat ambtenaren een zekere neutraliteit moeten uitstralen. Een hoofddoek is een religieus symbool dat hoogstwaarschijnlijk gepaard gaat met dwang en in de maatschappij van vandaag moet er gelijkheid zijn tussen man en vrouw en scheiding van kerk en staat. Dit wordt volgens Dewael niet gerespecteerd dus is de limit van de verdraagzaamheid overschreden. Marleen Vanderpoorten, minister van onderwijs,toont aan dat het uitgangspunt van dit debat de nood aan integratie, emancipatie en gelijke onderwijskansen is. De VLD denkt door de hoofddoek te verbieden dat die nood is opgelost. Ze geeft het idee om alle meningen en opvattingen in kaart te brengen en daar dan een sereen debat over te voeren. Verder staat zij voor het standpunt dat in het vrije onderwijs de scholen zelf mogen beslissen over het al dan niet toestaan van de islamitische hoofddoek. In het officieel onderwijs zou een verbod wel kunnen, maar om niet in strijd te zijn met het Europees Verdrag van de rechten van de mens zou er dan wel wetgevend werk nodig zijn en zelfs als ze dat zouden willen kan de minister nog altijd niet zelf beslissen. Ria Van den Heuvel (groen!) liet al meteen weten dat de groenen zo een decreet niet zullen steunen. Haar partijgenote, minister van Welzijn Adelheid Byttebier, bekende dat ze zich mateloos had geërgerd aan het hoofddoekdebat. Ze vindt dat er alleen een probleem is rond het hoofddoekengebruik als er sprake is van onderdrukking want een hoofddoek kan net zo goed het teken zijn van een jonge, hippe Marokkaanse subcultuur. Byttebier wil het debat alleen voeren als daarmee ook discriminaties van allochtonen, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt, worden aangepakt. Filip Dewinter (Vlaams Blok) vond dat Vanderpoorten, met haar antwoord, haar partij genoot, Patrick Dewael, voor schut zet, omdat die zich al meteen voor een hoofddoekverbod in het onderwijs en bij de ambtenaren uitsprak. SP.A. liet via Vande Lanotte weten dat hoofddoeken en andere religieuze symbolen geen politiek probleem mogen zijn. De Waals socialisten verwijzen naar het regeerakkoord dat een brede maatschappelijke discussie over zulke aangelegenheden voorziet. Johan Vande Lanotte (SP.A) de coalitiepartner van de VLD wil geen verbod op de sluierdracht zolang het uiten van overtuigingen discreet blijft is er voor hem geen probleem. Hij vindt dat iedereen zijn teken van geloof moet kunnen laten blijken. Sommigen dragen hoofddoeken, anderen een teken van vrijzinnigheid, nog anderen een sjaal van hun favoriete voetbalclub. Voor Johan Vande Lanotte wordt het pas een probleem als iemand een klas instapt met een kruis van drie meter hoog. Maar zoals de verschillende religies nu beleefd worden is er voor hem nog lang geen maatregel nodig. SP.A. wil aandacht voor de echte problemen van de mensen. En dus houden we ons niet bezig met schijnproblemen zoals de hoofddoek. Het is cynisch de allochtone gemeenschap aan te pakken op zo’n schijnprobleem, terwijl hun echte problemen (huisvesting, onderwijs, tewerkstelling) nauwelijks aan bod komen. Het is dus een foute discutie dat volgens de SP.A. zal uitdraaien tot verbod van kruisbeelden in overheidsgebouwen. Voor alle duidelijkheid: het al dan niet dragen van een hoofddoek is een individuele keuze. Dat betekent dat een verbod op de hoofddoek voor de islamitische vrouwen niet kan, maar dat ook het verplichten van een hoofddoek (door de familie of de gemeenschap) uit den boze is. Een volledig verbod van de hoofddoek in scholen is voor hen dus geen optie. De neutraliteit van een school betekent niet dat elke leerling neutraal of kleurloos moet zijn. Uiteraard moet een school kunnen optreden tegen extremen. Een hoofddoek moet kunnen, maar wanneer een leerlinge van kop tot teen gesluierd is, of zich in een Afghaanse Burqa hult, moet de school dit (kunnen) verbieden. Hiervoor zijn geen nieuwe wetten of absolute verboden nodig: de scholen beschikken nu al over de mogelijkheid om via het schoolreglement op te treden tegen extreem gedrag. Het verbieden van de hoofddoek zou ook zijn doel voorbijschieten. De extremistische moslims worden alleen maar gesterkt in hun groot gelijk, terwijl de gematigde moslims zich geviseerd voelen. Daar schiet niemand iets mee op. We moeten opletten dat we geen symbolendiscussie starten waarbij je gematigden kwetst terwijl je eigenlijk de extremisten wil aanpakken. Louis Michel, minister van Buitenlandse Zaken, vindt dat we erover moeten durven praten en dat we door een debat over de sluierdracht de islam totaal niet aanvallen. Hij is dus duidelijk voorstander van een debat in het parlement, ook al zijn de resultaten daarvan niet te voorspellen. Luc Martens (CD&V) vermoed dat Dewael het hoofddoekdebat vooral is gestart “om de nederlaag rond het migrantenstemrecht te verdoezelen”. Martens vindt dat “sommige VLD’ers objectieve bondgenoten zijn van het Blok”. Ook Mahammes Chakker noemt het een slechte rede “ ze willen het verlies dat ze hadden met het migrantenstemrecht doen vergeten tegen 13juni”. CD&V wil dat mensen respectvol met elkaar omgaan en dat de samenleving 'samen' blijft. Yves Leterme, algemeen voorzitter van CD&V, betreurt dan ook enorm de lichtzinnigheid en de eenzijdigheid waarmee sommige partijen met de kwestie van de hoofddoek omgaan. In plaats van de samenleving mee op te bouwen breken hun radicale en ondoordachte uitspraken de samenleving af. De plaats van religieuze symbolen in onze samenleving verdient beter dan snelle en overtrokken conclusies. Politieke standpunten die voorbijgaan aan de reële toestand van het intercultureel samenleven zullen enkel het radicalisme en het extremisme versterken. CD&V is van mening dat scholen zelf moeten (kunnen) beslissen of ze het dragen van een hoofddoek toestaan of niet. Minister van Maatschappelijke Integratie en Gelijke Kansen Marie Arena (PS) aan het woord. Ze vindt de uitspraken van minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (VLD) over hoofddoeken gevaarlijk en radicaal. Arena wijst erop dat er nog geen wetsontwerp is ingediend om hoofddoeken te verbieden. Aan de ene kant begeeft Dewael zich werkelijk op glad ijs. Hij pleit voor de onderdrukking van de vrouwen door hun mannelijke agressoren, aan te pakken, en de hoofddoek zou dan een veruitwendiging zijn van die onderdrukking. Maar is dit wel zo? Volgens Dewael is er geen probleem als vrouwen hun hoofddoek dragen uit overtuiging. Maar hoe gaat hij dat controleren? Aan de andere kant ben ik wél volledig voorstander van dergelijk voorstel. Ik vind het namelijk niet meer dan normaal dat mensen in een openbare functie blijk geven van totale neutraliteit. Ook voor de gemeenschapsscholen is dit niet meer dan logisch. Geen keppeltjes, geen kruisbeelden, geen hoofddoeken. Geen religieuse symbolen tout court. Maar dan moet Dewael ook de lijn durven doortrekken. Als er dus naast het gemeenschapsonderwijs ook christelijk onderwijs bestaat, moet er ook een islamitisch onderwijsnet zijn. Niet meer dan logisch... of toch niet? Nu bespreken we ook meningen van andere godsdiensten. Priester Paul Smets van de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal vertelt dat ze in Antwerpen voortdurend proberen een dialoog te hebben tussen katholieken, joden, moslims, vrijzinnigen, boeddhisten en inwoners van welke geloofsovertuiging ook. Hij vindt dat er overleg moet zijn om te kunnen samenleven. Ook vindt hij dat iedereen veel warmte en respect moet opbrengen voor ieders overtuiging. Hij maakte de bedenking dat een politieagent of een schepen die een religieus symbool draagt anderen voor het hoofd zou kunnen stoten. Maar hij is er van overtuigd dat we mensen niet mogen taxeren op hun symbolen want die hebben immers niets te maken met de kwaliteit van de mens. Een joodse restaurantuitbater, David Hoffman uit Antwerpen, zei dat een verbod voor het dragen van hoofddeksels voor joden met belangrijk maatschappelijke functie hen niet zou raken want de joden zouden die wet toch nooit naleven omdat ze begrip hebben voor andere religies en merken dat de mensen dat ook voor hun geloof hebben. Een islamitische vrouw, Fatima Ahalli, stelt duidelijk dat de moslimse vrouw niet onderdrukt wordt tot het dragen van een hoofddoek. Ook zij heeft namelijk vrij gekozen om een hoofddoek te dragen omdat het een uiting en bescherming van haar geloof is. Ze zegt dat het feit dat je dezer dagen zoveel hoofddoeken in het straatbeeld ziet alles te maken heeft met integratie. Vandaag komen namelijk steeds meer vrouwen de straat op. Ze gaan studeren en werken en dat vindt Fatima goed omdat ook moslimvrouwen alle kansen moeten krijgen en als deze vrouwen dan een hoofddoek willen dragen op school of in functie als symbool van hun geloof, dan moet dat kunnen. Kloosterzuster, Maria Cornelissen merkt dat de mensen haar kapje en uniform aanstaren tijdens het winkelen. Ze kan het zich dus heel goed voorstellen hoe het moet voelen om als jong moslimmeisje in een vreemde cultuur met een hoofddoek te moeten functioneren. Dat is dan ook een rede waarom het Heilig Hart (school waar Zuster Maria werkt) zijn deuren opstelt voor moslimmeisjes die vrijwillig een hoofddoek dragen. Boeddhist, Frans Goetghebeur, vertelt ons zijn persoonlijke mening; hij vindt dat spiritualiteit integratie moet bevorderen. Daarom heeft het boeddhisme dan ook weinig symbolen van het geloof. Toch vindt hij dat de maatschappij beter niet teveel aandacht kan schenken aan symbolen van geloof omdat deze verwijzen naar wat ons scheidt. Sikh, Rajinder Singh uit Sint Truiden, zegt dat de tulband in zijn geloof een belangrijk symbool is. Ze zetten hem niet graag af omdat het een beetje het symbool is van gelijkheid. Het zou dan ook jammer zijn als het op- of afzetten van een tulband nu door de wetten geregeld zou worden. De Arabische Europese liga verzamelde zich op 22februari 2004 in de Brusselse straten om te protesteren tegen het verbod op een hoofddoek. Ze eisten: 1) Dat religie in alle maatschappelijke sferen volledig en vrij kan worden beleefd! 2) Afschaffing van iedere maatregel die de religieuze vrijheid zou inperken, inclusief maatregelen gericht tegen de hoofddoek
3) Een volwaardige en volledige erkenning van de Islam! 4) Volledige vrijheid van meningsuiting! 5) Weg met ieder discriminerend of racistisch beleid! Zo’n twee- tot driehonderd moslims uit verschillende Belgische steden trekken door de straten van Brussel in een betoging. De manifestanten dragen spandoeken mee met opschriften als ,,Touche pas à mon foulard'' en ,,Hoofddoek = vrijheid''. Daarbij scanderen ze leuzen als ,,Respect is wat ik vraag voor de hoofddoek die ik draag''. De vrouwen, het merendeel met hoofddoek, lopen voorop. Gelijktijdig met deze manifestatie trekken gelijkaardige betogingen door Parijs en Amsterdam.
Slot Wanneer de overheid zou bepalen welke religieuze praktijken wel, of niet mogen worden toegepast, wordt een van de meest fundamentele mensenrechten geschonden, namelijk deze op vrijheid van religie. Artikel 18 van de Universele verklaring van de Rechten van de Mens stelt immers: “Een ieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst;dit recht omvat tevens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen zowel in het openbaar als in zijn particuliere leven zijn godsdienst of overtuiging te belijden door het onderwijzen ervan, door de praktische toepassing, door eredienst en de inachtneming van de geboden en voorschriften”. We vinden beiden dat het beter is dat de school zelf beslist of het nodig is om de islamitische hoofddoek af te schaffen of niet. Iedere school kent zijn eigen leerlingen het best en weten hoe deze leerlingen reageren op de hoofddoekendracht. We geloven in een samenleving met verschillen zolang er maar respect is van de beide kanten.