Hoofdstuk 2, Klassiek toneel

HOOFDSTUK 2 : KLASSIEK TONEEL
1 De Griekse tragedie Theatron = toeschouwersgedeelte van het theater. Orchestra = ronde dansplaats. Skene = toneelgebouw 1.2 De oorsprong van de tragedie De tragedie is ontstaan bij de dithyrambe ( = verhalend lied gezongen door een koor van mannen of jongens voor Dyonisos ). Op een gegeven moment maakte een persoon zich los van het koor en vertelde het verhaal. Meestal kwamen er dan nog twee acteurs bij à tragedie. Spelers konden aan de maskers en kleurige kleding herkennen wat voor karakter het personage was en wat voor leeftijd deze had. 1.3 Toneel voor de goden Het belangrijkste festival was de Grote Dyonisia. Dit werd begin Maart gehouden wegens het weer en de vele vreemdelingen die rond die tijd in Athene waren ( i.v.m. bevaarbaarheid zeeën ) om te laten zien dat Athene een culutureel en politiek centrum was. Voordat het festival begon werd er een beeld van Dyonisos naar een tempel in de buurt gebracht en de stad binnengedragen. 1e dag : Presentatie van wat er gebeuren zou. 2e dag : offers aan de goden en zang. 3 laatste dagen : iedere dag van één schrijver drie tragedies. Dit werd afgesloten met een satyrspel en een komedie.
1.4 Het Griekse theater De tragedies waren voor de goden à dus religieus karakter. In Griekenland zijn er veel plaatsen met in de buurt van tempelcomplexen grote theaters. De toeschouwersruimte ( theatron ) Pas laat in de vijfde eeuw werden er in de theaters brede traptreden in iets meer dan een halve cirkel aangelegd als zitruimtes. Er waren trappen en loopruimten als in een moderne arena. In de theaters was een goede akoestiek, iedereen kon het horen en zien doordat de zitplaatsen naar boven opliepen. De orchestra
Oorspronkelijk was de orchestra een dansplaats van aangestampte aarde. In het theater was de orchestra de plek waar het koor zong en danste. De skene
De skene fungeerde in het begin alleen als verkleedhut. Later werd het gebruikt als decor, opslagruimte en kleedkamer. Omdat het ongepast was gruwelijkheden op het toneel te laten zien, gebeurde dat in de skene. De toeschouwers hoorde de kreten. Later werden op een rijdend plankier ( ekkuklema ) bijv. de lijken getoond. Het stuk speelde zich af op het toneel dat zich voor de skene bevond, de proskene. Het koor kwam op langs zijgebouwtjes. Een vaste afspraak was: wie van links kwam was van buiten de stad, wie van rechts kwam was van binnen de stad. 1.5 Vorm en inhoud van de tragedie De stof van de tragedie
De inhoud van de tragedie bestond altijd uit een mythe of sage. Iedereen kende deze verhalen, maar de schrijver kon ermee doen wat hij wilde, al stonden de grote lijnen en de afloop van het verhaal vast. Vaste vormonderdelen
En tragedie kent vaste onderdelen: 1. In de proloog wordt het publiek ingeleid, waar het over gaat en op welk moment je in het verhaal valt. 2. De parados is het lied dat het koor zingt bij het opkomen. 3. De episoden zijn de bedrijven, deze worden van elkaar gescheiden door een stasimon ( koorlied ). 4. Het stuk eindigt met de exodos, het laatste bedrijf vanaf het laatste koorlied. In veel tragedies komt nog een lange, emotioneel betoog van een bode voor, die verteld wat er ergens anders gebeurd is. Meestal zijn dit dingen die te gruwelijk zijn om te laten zien. Het koor bestaat altijd uit mensen die bij het verhaal betrokken zijn. De ‘drie eenheden’ Volgens de griekse filosoof Aristoteles moest een tragedie aan drie voorwaarden voldoen. 1. Eenheid van handeling. Dit wil zeggen dat scènes niet los op elkaar staan maar elkaar logisch op en uit volgen. 2. Eenheid van tijd. Het verhaal van de tragedie ontwikkeld zich bij voorkeur in één dag. Alle scènes volgen elkaar op in chronologische volgorde. Je kunt niet terug in de tijd, maar wel kunnen uren overbrugd worden met een lied van het koor. 3. Over een eenheid van plaats laat Aristoteles zich niet uit. Wel kom je nergens een wisseling van plaats tegen, als er ergens anders iets gebeurde, werd dat door een bode beschreven. Dramatische ironie
Dramatische ironie houdt in dat de kijker een voorsprong heeft op de personages van het toneelstuk, zo ontstaat er een bepaalde spanning.
1.6 De grote drie: Aeschylus, Sophocles, Euripides Aeschylus : ( 525 – 456 ) Sophocles : ( 495 – 406 ) Euripides : ( 480 – 406 ) Aeschylus, Sophocles en Euripides waren de drie grootste tragedie schrijvers ooit. Nooit is er na Euripides nog een goed tragedie schrijver opgestaan. Hun invloed was, en is nog steeds, heel groot. Aeschylus
Aeschylus was het meest religieus van de drie toneelschrijvers. De goden spelen een belangrijke rol en hij erkent het noodlot en de goddelijke gerechtigheid. Een grote rol speelt het conflict tussen de goden en de mensheid, voor misdaad en overmoed moet generaties lang geboet worden. Wel leert men hier van. Sophocles
Bij Sophocles zijn de personages heldheftig, koninklijk en onverzettelijk. Vaak treedt er bij hem een plotselinge omslag op van hoopvolle verwachting naar totale ondergang. Euripides
Bij Euripides staat de mens centraal. Zijn personages zijn niet heroïsch, maar menselijk met zwakke kanten. Hij weet hartstochten en emoties goed weer te geven en kan zich goed inleven in vrouwen. De kritiek die hij levert op religie, politiek en filosofie werd hem niet in dank afgenomen, maar na zijn dood werd hij erg poulair. 1.7 Wat maakt de Griekse tragedie zo bijzonder? De mening van Aristoteles
Volgens Aristoteles zou de tragedie een bevrijdende uitwerking hebben op de toeschouwer. Hiervoor moest het aan de volgende eisen voldoen: het verhaal moet een nobele handeling bevatten, en het handelingsverloop moet natuurlijk en dwingend zijn: de ontknoping van het drama moet dan ook logisch uit de handeling voortvloeien. Het effect is het grootst als in de omslag het onvermijdelijke en onverwachte samenvallen. De hoofdpersoon moet een uitzonderlijk goed en rechtvaardig persoon zijn, zodat de toeschouwer met hem of haar meeleeft. Een twintigste-eeuwse opvatting
De tragedie stelt ons, volgens moderne psychologen, in staat de ergste verschrikkingen te overleven zonder een hart van steen te ontwikkelen. In de Griekse tragedies maken mensen de grootste verschrikkingen door en geven toe aan hun emoties. Met behulp hiervan kunnen wij de verschrikking van de verbijstering en de wanhoop van onze tijd onder ogen zien. De tragedie stelt ons zo in staat door te leven, ook als dat onmogelijk lijkt.
2 DE GRIEKSE KOMEDIE
2.1 Oorsprong en inhoud Ook de komedie heeft een religieuze achtergrond. Om Dyonisos te eren trokken de mensen als een soort carnavalstocht door Athene. De komedies vormden eerst een vast onderdeel van het festival, later werden ze opgevoerd op aparte festivals. 2.2 De ‘Oude Komedie’ Aristophanes ( 466 – 385 ) was de belangrijkste vertegenwoordiger van de komedie. Hij spaarde in zijn satyrische stukken niemand ; politici, filosofen, dichters en traditionele goden. 2.3 De ‘Nieuwe Komedie’ aan het einde van de vierde eeuw v.Chr. verliest de komedie haar absurde karakter en wordt meer een blijspel, het dagelijks leven staat centraal.