De Zuidpool

Voorwoord De titel van dit werkstuk is: de Zuidpool. Eigenlijk is dat maar een heel klein stukje van de aarde, namelijk de ene punt van de as waar de aarde omheen draait. De Zuidpool ligt in het continent (werelddeel) Antarctica. Het zou heel moeilijk zijn om een heel werkstuk te schrijven over het puntje dat de Zuidpool is. Daarom gaat de rest van dit werkstuk over Antarctica. Alles wat te maken heeft met de Zuidpool heeft automatisch te maken met Antarctica. Je kunt alleen op de Zuidpool komen via Antarctica (of door de lucht, maar dan ben je ook boven Antarctica). Antarctica is een heel interessant werelddeel omdat het er heel erg koud is en er toch veel soorten dieren leven. Inhoudsopgave blz. Voorwoord 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 1 De ontdekking van de Zuidpool 4

Hoofdstuk 2 De Zuidpool zelf 7 Hoofdstuk 3 Het verdrag van Antarctica 10 Hoofdstuk 4 De mensen op de Zuidpool 13 Hoofdstuk 5 Dieren op de Zuidpool 15 Hoofdstuk 6 De Zuidpool tegenwoordig 19 Hoofdstuk 7 De Zuidpool ontspannen 22 Nawoord 24 Bibliografie 26
Inleiding In hoofdstuk 1 vertel ik wie Antarctica en de Zuidpool hebben ontdekt. Daar is een hele wedstrijd over geweest. Daarna wordt iets gezegd over het klimaat op de Zuidpool. De enorme kou heeft grote gevolgen voor het leven daar. Hoofdstuk 3 gaat over het verdrag van Antarctica waardoor de Zuidpool een beschermd continent is geworden. Hoofdstuk 4 heeft als titel ‘de mensen op de Zuidpool’, maar er wonen eigenlijk helemaal geen mensen. Dieren wonen er wel en daarover vertel ik iets in hoofdstuk 5. Hoe het tegenwoordig gaat met de Zuidpool wordt behandeld in hoofdstuk 6, waarna hoofdstuk 7 nog wat ontspanning geeft na al die serieuze onderwerpen. Veel leesplezier. Hoofdstuk 1 De ontdekking van de Zuidpool De eerste die de Zuidpoolcirkel passeerde was de ontdekker James Cook in 1773. Hij werd in 1728 in Yorkshire geboren. Hij ging naar zee toen hij 18 was en werkte op schepen die steenkool vervoerden. James was zeer slim en een uitstekende zeeman. Hij was ook een goede wetenschapper. Later ging hij bij de Britse marine en zo werd hij op verschillende expedities gestuurd. Tijdens een van die expedities maakte hij kaarten van de oostkust van Australië en Nieuw-Zeeland. Op 13 juli 1772 vertrok Cook met twee schepen uit Engeland met als bestemming Antarctica. Hij nam 27 ton scheepsbeschuit mee en duizenden gezouten stukken varkensvlees. Hij had de opdracht gekregen om zo dicht mogelijk bij de Zuidpool te komen. Men had hem ook opgedragen om alle gebieden die hij ontdekte op te eisen in naam van de koning van Engeland. Cook legde ongeveer 97.000 kilometer op zee af en voer helemaal rond Antarctica, maar hij zag het Antarctisch continent niet. Na hem volgden nog vele anderen. De ontdekking van Antarctica is altijd iets geweest van grote heldenverhalen. De eerste ontdekkingsreizigers moesten met hun zeilboten tussen levensgevaarlijke ijsschotsen doorvaren. In het begin van de 20ste eeuw trokken moedige mannen te voet of met een slee door de witte woestijn. Velen gingen dood of konden minder doordat er een ledemaat afvroor. Maar alle ontdekkingsreizigers kwamen weer aan land met spannende verhalen. In 1902 probeert Robert Falcon Scott de Zuidpool te bereiken. Op 82° zuiderbreedte werden hij en zijn mannen gedwongen terug te keren. Dat is wel ongeveer het meest boeiende verhaal. Er zijn weinig spannender verhalen te verzinnen dan het waar gebeurde verhaal van Scott. Een verhaal met een dramatisch einde. Zo dramatisch, dat anno 2001 wetenschappers nog steeds met theorieën aankomen waarom Scott ten onder ging. Op 6 augustus 1901 verliet de Discovery Engeland (de Discovery is het voor Scott gebouwde schip). Aan boord was een van de grootste namen uit de geschiedenis van Antarctica: Robert Falcon Scott. Hij was de leider van een van de meest verzorgde expedities naar de Zuidpool. Op 3 januari 1902 stak het schip de poolcirkel over. Scott en Ernest Shackleton waren de eersten die Antarctica vanuit de lucht konden bekijken. Vanuit de luchtballon Eva maakten ze de eerste luchtfoto’s van het witte werelddeel: Antarctica. Er werden verschillende tochten gemaakt, bijvoorbeeld om een pinguïnkolonie te zoeken. Daarbij kwamen steeds leden van de expeditie om en anderen werden erg ziek. De Britten wilden als eersten op de Zuidpool staan, daarom hadden ze Scott ernaartoe gestuurd. Scott moest een bergketen oversteken om bij de echte Zuidpool te komen, maar niemand wist wat daarachter lag. Toen hij met Shackleton en Wilson (te voet met sledehonden en sleden) op weg ging, kreeg Shackleton scheurbuik en Wilson werd sneeuwblind. Hij kon de bergketen niet meer zien. Scott wilde het leven van zijn collega’s niet extra in gevaar brengen en besloot terug te keren zonder op de Zuidpool te zijn geweest. Op 16 januari 1912 bereikt Scott wel de Zuidpool. Hij ziet teleurgesteld dat er al een Noorse vlag wappert. Op de terugweg sterven alle expeditieleden. Scott blijft met twee anderen als laatste achter in een tent waar ze schuilen voor een hele erge sneeuwstorm. Ze moeten negen dagen wachten tot ze verder kunnen, maar hebben geen voedsel en brandstof genoeg om dat te overleven. Hun dagboeken zijn later door leden van zijn eigen expeditie gevonden op hun dode lichamen. De ontdekking van Antarctica John Biscoe ontdekte als eerste het continent Antarctica. Hij voer ook helemaal rond Antarctica en was op zoek naar robben. Daardoor ontdekte hij zwarte bergen die zichtbaar waren door het ijs. Het bereiken van de Zuidpool Roald Amundsen was Scott net voor met het bereiken van de Zuidpool op 14 december 1911. Hij gebruikte honden voor het trekken van de sleden en de mannen hadden ski’s onder. Scott maakte meer gebruik van Siberische pony’s, maar die kunnen minder goed tegen kou dan sledehonden en hebben meer en ander voedsel nodig. Daardoor kon Amundsen in de lente eerder vertrekken dan Scott. Veel mensen vinden dat Scott een klungel was, maar er zijn ook wetenschappers die ontdekt hebben dat het in die winter veel kouder was dan normaal op de Zuidpool. Hoofdstuk 2 De Zuidpool zelf De grootte van de zuidpool. Hoe groot Antarctica precies is kan niet gemeten worden. Dat komt doordat het ijs smelt en wegdrijft. Het oppervlak van de Zuidpool is wel honderden vierkante kilometers groot. Antarctica bestaat voor ruim 90% uit ijs, een grote aaneengesloten massa landijs en drijvende ijsplateaus. Het bevat ’s werelds grootste voorraad zoet water. De enorme hoeveelheid ijs wordt grof geschat op 30 miljoen kubieke kilometer en is ontstaan door opeenstapeling van sneeuw in een periode van meer dan 100.000 jaar. Als de ijslagen van Antarctica zouden smelten zou de zeespiegel met 60 tot 65 meter stijgen.
Waarom is het koud op de Zuidpool? Antarctica is het koudste continent, want de gemiddelde temperatuur is tussen de -50° en de -60° Celsius. Op 21 juli 1983 werd in de Russische basis Vostok een temperatuur gemeten van –89,2°. Het is dus niet zo dat het het koudste is op het meest zuidelijke punt van de aarde. In lager gelegen kuststreken is het warmer met een gemiddelde temperatuur van tussen –10 en –20. Er zijn meerdere redenen waarom het op Antarctica zo koud is. 1. Omdat de aarde rond is ontvangen de poolgebieden minder warmte dan de tropen. In de zomer komt de zon nooit hoog boven de horizon als je vanaf de pool naar de zon kijkt. Een lage zon geeft minder warmte, want hij staat verder van je af. 2. Op de zuidpool gaat de zon op 21 maart onder tot 23 september. Dit heet de Poolnacht. De hele winter is er dus geen zon. Aan de rand van het zuidpoolgebied duurt die periode minder lang: van 1 mei tot 23 juli. 3. De oppervlakte van de zuidpool is niet vlak. Antarctica ligt gemiddeld 2250 meter boven de zeespiegel. En hoe verder je van het aardoppervlak verwijderd bent, hoe kouder het is. Dat is ook zo wanneer je bergen beklimt. 4. De ijskap kaatst 80% van de zonnestralen terug. Die geven hun warmte dus niet af aan het oppervlak. Neerslag Het binnenland van Antarctica is de droogste woestijn ter wereld. De atmosfeer is er droger dan in de Sahara. De lagere temperaturen zorgen ervoor dat de waterdamp in de lucht bevriest. Bovendien valt er weinig neerslag: tussen de 3 en de 7 centimeter per jaar. Aan de kust valt er meer sneeuw. Wind Antarctica is ook het winderigste werelddeel ter wereld. Voortdurend staat er een sterke wind. Die heet katabatische of zwaartekrachtwind. Deze winden zijn het gevolg van de koude dichte lucht die van het hoge centrum van het werelddeel over de helling naar beneden rolt (kata is Grieks voor ‘naar beneden’). De ijsbergen in het midden van de Zuidpool zijn wel 4 kilometer hoog. Door deze sterke wind voelt het steeds kouder aan. Bij een temperatuur van -20° Celsius en een windsnelheid van 40 km. per uur voelt het aan alsof het -45° Celsius is. Dit verschijnsel wordt de wind chill genoemd. Hoofdstuk 3 Het verdrag van Antarctica Toen de eerste ontdekkingsreizigers Antarctica ontdekten werden alle stukken land en de ontdekte eilanden opgeëist door het land van waaruit de expeditie was vertrokken. Rond 1920 werd het wetenschappelijk onderzoek belangrijk. Veel landen wilden er onderzoek doen en claimden dan meteen het stuk van Antarctica waar ze bezig waren. Maar dat leidde tot allerlei problemen en bovendien claimde de Verenigde Staten Antarctica voor een groot deel. Ook de Sovjet Unie (nu Rusland) had plannen met Antarctica die de andere landen met veel argwaan bekeken. In 1957 en 1958 organiseerden wetenschappers uit 67 landen een internationaal samenwerkingsproject dat het Internationaal Geofysisch Jaar werd genoemd. Uiteindelijk leidde dat ertoe dat er een internationaal verdrag werd gesloten over Antarctica, The Antarctic Treaty. Zonder dat echt goed geregeld is wie de eigenaars zijn van Antarctica kan er nu ongehinderd wetenschappelijk onderzoek worden verricht. Na The Antarctic Treaty (hierna volgt een samenvatting) kwam er nog een aantal aanvullende regelingen en verdragen die het witte continent nog meer moesten beschermen: 1. Een verdrag dat zoogdieren en vogels beschermt en gebieden aanwijst van groot ecologisch belang als Specially Protected Areas. 2. Regelgeving voor de commerciële robbenjacht
3. Regelgeving die bedoeld is om de vangst van krill binnen de perken te houden. 4. Een natuurbeschermingsverdrag waarin allerlei milieubescher-mende maatregelen zijn opgenomen. Alle verdragen vormen samen het Antarctic Treaty System.
Samenvatting van The Antarctic Treaty 1. Antarctica mag enkel voor vreedzame doeleinden gebruikt worden. Alle militaire activiteiten zijn verboden. Militair personeel en uitrusting mogen voor wetenschappelijk onderzoek gebruikt worden. 2. Vrijheid van wetenschappelijk onderzoek en samenwerking. 3. Wetenschappelijke onderzoeksprogramma's, personeel, waarnemingen en resultaten mogen uitgewisseld worden. 4. Territoriale claims worden door het Verdrag niet erkend. Zolang het Verdrag van kracht is, hebben nieuwe claims geen geldigheid. 5. Nucleaire proefnemingen en storten van radioactief afval zijn verboden. 6. De regels van het Verdrag zijn van kracht op al het landijs en de ijsplateaus. De open zeeën vallen onder internationale wetten. 7. Elk land dat het Verdrag ondertekende, mag waarnemers aanstellen. Zij hebben op elk tijdstip en in elk gebied toegang om de gebouwen, installaties, uitrusting, schepen of vliegtuigen te inspecteren of om luchtobservaties te doen. 8. De waarnemers genoemd in artikel 7 en de personen genoemd in artikel 3 vallen onder de jurisdictie van het land van herkomst. 9. De lidstaten moeten elkaar regelmatig ontmoeten. Op de bijeenkomsten wordt informatie uitgewisseld en moeten beslissingen over het beheer genomen worden. De Consultatieve bijeenkomsten moeten voor alle ondertekenaars die wetenschappelijk onderzoek uitoefenen, toegankelijk zijn. 10. De landen die het Verdrag ondertekenden verzekeren dat ze geen activiteiten zullen uitoefenen die in strijd zijn met het Verdrag. 11. Een dispuut moet door de strijdende partijen zelf en op vreedzame wijze worden opgelost. Indien er geen oplossing gevonden wordt, zal het Internationaal Gerechtshof het laatste woord hebben. 12. Na 30 jaar mag iedere lidstaat om een conferentie vragen, waarin de werkwijze van het Verdrag ter discussie wordt gesteld. 13. Het Verdrag moet na ondertekening door het land in kwestie geratificeerd worden. Ieder land dat lid is van de Verenigde Naties (VN) kan toetreden, alsmede die landen die dit door de overige landen gevraagd wordt. 14. De VN is de bewaarplaats van het Verdrag. De organisatie zorgt voor gewaarmerkte kopieën voor de ondertekenaars. Hoofdstuk 4 De mensen op de Zuidpool Bewoners Op Antarctica wonen geen mensen voor altijd. De enige menselijke bewoners zijn leden van expedities. Zij verblijven soms een paar jaar op een basis in Antarctica en gaan dan in die tijd een aantal weken voor onderzoek naar het Zuidpoolgebied. Verder wonen er dieren op de Zuidpool, maar daar vertel ik meer over in hoofdstuk 6. Wat eten ze Expeditieleden nemen voor de expeditie eten mee uit hun eigen land. Nu heeft een expeditie een basis die goed bevoorraad is, maar vroeger was dat anders. Gedroogde beschuit diende als basisvoedsel. Ze aten ook chocola en stukken gezouten biefstuk. Veel expedities mislukten doordat er te weinig voedsel was of doordat het voedsel ongeschikt was. Men wist nog niet dat koolhydraten erg belangrijk waren en veel ontdekkings-reizigers leden aan scheurbuik (dan knappen de bloedvaten snel) door gebrek aan vitamine C. Veel ontdekkingsreizigers probeerden natuurlijke hulpmiddelen te gebruiken zoals Tripe de Roche, een soort korstmos waarvan kapitein Parry’s matrozen leefden in 1824. Kleding Tegenwoordig is er goede poolkleding te koop, maar vroeger maakte men kleding zoals jassen van rendiervacht. Het is heel belangrijk om alles goed in te pakken want bij temperaturen van -50° kan je gemakkelijk bevriezen. Daarom is het ook belangrijk om een beschermende bril te dragen en je moet niet even je handschoen uitdoen om je veter opnieuw te strikken. Scott droeg laarzen die hij dichtreeg met een veter. Het is niet te hopen voor hem dat die weleens losgegaan is onderweg. Behuizing De basis voor een expeditie is tegenwoordig een vast gebouw. Daar wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Zo probeert men een regelmaat te ontdekken in de flora en fauna, de natuur en het klimaat van Antarctica. Als ze vanuit de basis op expeditie zijn verblijven de expeditieleden in tenten of kleine houten huisjes. Die huisjes blijven staan voor de volgende onderzoeksploeg.
Hoofdstuk 5 Dieren op de Zuidpool Op en om Antarctica leven dieren in verschillende leefomgevingen. 1. Op het (ijsvrije) land. 2. In het water. 3. Op de zeebodem. Op het land De meeste dieren leven in de zee, maar een aantal daarvan komt regelmatig aan land, zoals de zeehonden en zeevogels zoals de pinguïns. Er zijn zeker drie soorten zeehonden op Antarctica. De krabbeneter-zeehond komt juist vrijwel nooit aan land. Hij eet trouwens geen krabben maar krill en pijlinktvis. Deze soort behoort tot de talrijkste grotere zoogdieren op de wereld met een geschatte populatie van 40 miljoen. Ze leven voornamelijk op het drijvende pakijs en zwerven door de gehele Antarctische regio. Krabbeneters zoeken onder het pakijs zwemmend naar voedsel. Soms maken enkele dieren onver-klaarbare excursies naar het binnenland. In het Internationaal Geofysisch Jaar ontdekten twee Amerikaanse wetenschappers de ‘gemummificeerde’ karkassen van negentig krabbeneters op 30 – 60 meter hoogte in de Taylor Valley. Omdat er op Antarctica in verhouding weinig land is ten opzichte van water, komen er wel vogels voor, maar in kleine geconcentreerde groepen. Ze hebben immers de kust nodig om te broeden en er is weinig kust op Antarctica. Het meeste is ijs dat overgaat in oceaanwater. Er komen zeven soorten pinguïns voor op Antarctica waaronder de Keizers-, de Konings-, Ezels-, Adelie- en Kinbandpinguïn en de Rotsspringer. De Macaronipinguïn (hoe verzinnen ze het) weegt gemiddeld 4,2 kilo en is ongeveer 70 centimeter lang. Ze zijn beperkt tot de Antarctische eilanden en worden soms aangetroffen met vele miljoenen op een kluitje. Ze brengen de winter door op zee en gaan in het voorjaar terug naar de broedkolonies. Macaronipinguins komen aan hun naam door de gelijkenis met de ‘macaroni-dandies’ vanwege hun opvallende gele oorpluimen. Dit waren 18e-eeuwse Engelse reizigers die zich kleedden volgens de meer zwierige Europese mode. In het water In het water leven vele soorten vissen, walvissen, krill en robben. Er zijn vele soorten robben waarvan op Antarctica de volgende soorten voorkomen: zeeolifant, pelsrob, rovende rob, zeeluipaard en drie soorten zeehonden. Volwassen mannelijke zeeolifanten kunnen wel 4,5 meter groot worden en tot 4000 kilo wegen. Ze horen hiermee tot de grootste zoogdieren ter wereld. De vrouwtjes zijn veel kleiner en worden niet groter dan 2,8 meter met een gewicht van 900 kilo. Zeeolifanten hebben een egale bruine vacht van korte stijve haren. Ze hebben hun naam te danken aan de grote en deels slurfvormige neus van het mannetje. Er leven elf soorten walvissen rond Antarctica. De Zuidkaper kan 69 ton zwaar worden. Hij ziet er vet en gedrongen uit met een gladde vinloze rug. Ongeveer een kwart van zijn lengte van 18 meter wordt bepaald door de kop, die vol zit met korsten (bah). Op en in deze korsten leven mosselen, parasiete wormen en walvisluizen (leuk dier hè?). Als hij uitademt spuit hij in twee stralen. De zeebodem De flora en fauna die leeft op de zeebodem rond Antarctica wordt ‘het benthos’ genoemd. De bentische flora en fauna is zeer rijk. Veel biologen verrichten onderzoek naar de veelheid van levensvormen. Er leven allerlei soorten zeeanemonen, koralen, sponzen, kreeftachtigen, zeespinnen en weekdieren. Op de zeebodem speelt het ijs een over-heersende rol, zelfs tot beneden de 30 meter. Het ijs bepaalt onder andere de watertemperatuur, zoutgehalte, hoeveelheid licht, stromin-gen en voedselrijkdom. De grootte van het door ijs bedekte oppervlak en de tijd dat het oppervlak bedekt is kunnen elk jaar verschillend zijn, evenals de aangerichte schade. Het ijs schuurt de bodem tot 15 meter onder het ebniveau kaal. In sommige delen van de oceaan vormen zich ijsplaten over planten en dieren heen. Als het ijs los drijft en opstijgt wordt alles van de bodem meegenomen en is er veel schade aangericht. Gestrande ijsbergen ploegen de zeebodem om. Hierdoor wordt aan het benthos grote schade aangericht die zich pas na laren herstelt. Hoe zijn de dieren bestand tegen de kou. De dieren op de Zuidpool zijn goed aangepast aan de kou van het klimaat op Antarctica. Ze hebben een dikke speklaag en een dikke vacht of dik verenkleed. De veren van pinguïns nemen geen water op en overlappen elkaar. Onder de veren hebben ze een laagje lucht dat mede bijdraagt aan de isolatie. Aan het begin van de veren bevindt zich een laag wollig dons en onderhuids hebben de pinguïns een dikke laag vet. Dit vet is tevens reservevoedsel. De pinguïn heeft zich zo goed beschermd tegen de kou dat hij oververhit kan raken. Als dat gebeurt schudden de vogels hun veren zodat de isolerende luchtlaag kan ontsnappen. Ook de kale plekken op de kop, de flippers en de poten zorgen voor afvoer van overmatige warmte. Het voedselweb in zee
Hoofdstuk 6 De Zuidpool tegenwoordig Broeikaseffect Het ijs op Antarctica smelt steeds meer. Dat komt door energiege-bruik zoals het laten branden van lampjes. Omdat er veel te veel van dat gebruik komt, komt het broeikaseffect in werking. Het broeikas-effect gaat als volgt: als je energie verbruikt komen er gassen in de lucht en die vormen samen een soort deken om de aarde. Die deken heet de atmosfeer. Door de atmosfeer blijven stoffen zoals uitlaat-gassen in de lucht hangen. Het broeikaseffect heet zo omdat het net zo werkt als een broeikas. De gassen die in de lucht blijven hangen broeien als het ware en dat wordt warm en daardoor smelt het ijs op Antarctica. Als het ijs smelt kunnen veel dieren niet meer leven omdat hun leefgebied verdwijnt of zo erg verandert dat hun soort er niet meer kan leven. Momenteel is er veel te doen over de vervuiling van de wereld. In het Verdrag van Kyoto willen de meeste industrielanden afspraken maken over het terugdringen van de vervuiling. Amerika is de grootste vervuiler van de wereld, maar is niet van plan om het verdrag te ondertekenen. Het volgende stuk is gekopieerd van Internet. Het protocol van Kyoto heeft betrekking op de volgende zes broeikasgassen: * kooldioxide (CO2); * methaan (CH4); * stikstofoxydule (N2O); * fluorkoolwaterstoffen (HFK's); * perfluorkoolwaterstoffen (PFK's); * zwavelhexafluoride (SF6). Wat gebeurde er in Kyoto? Daar werd in 1997 in het zogenaamde Kyoto-protocol afgesproken dat tegen de periode 2008-2012 de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen met gemiddeld 5,2 procent moet worden teruggedrongen in vergelijking met 1990. Voorlopig werd afgesproken dat de geïndustrialiseerde landen, opgesomd in de zogenaamde Annex I-lijst, deze doelstelling bereiken. Verschillende landen moeten verschillende doelen halen. De VS moeten hun uitstoot verminderen met 7 procent, Japan met 6 en Europa met 8 procent. De Kyoto-overeenkomst treedt pas in werking als 55 landen die gezamenlijk goed zijn voor minstens 55 procent van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, het verdrag goedkeuren. Omdat de VS als grootste vervuiler afhaken (zie 28: 'Waarom willen de VS af van Kyoto?'), moeten alle andere grote geïndustrialiseerde landen wel meedoen. De nieuwe Amerikaanse president George Bush wil af van de afspraken voor CO2-reductie, zoals vastgelegd in het Kyoto-akkoord. Zijn voorganger Bill Clinton had dit akkoord wel ondertekend. Washington stelt dat het volledig uitvoeren van het protocol de Amerikaanse economie, en daarmee die van de rest van de wereld, zal schaden. De regering-Bush wil ook dat snelgroeiende landen als China en India CO2-verplichtingen opgelegd krijgen, wat nu niet het geval is. Verder meent Bush dat er nog wetenschappelijke onzekerheid over het broeikaseffect bestaat. De Amerikaanse president wil het liefst terug naar de afspraken zoals die in 1992 zijn vastgelegd: toen werd afgesproken dat landen hun CO2-reductie op vrijwillige basis mogen terugbrengen. Hoofdstuk 7 De Zuidpool ontspannen Wetenswaardigheden - Antarctica is qua grootte het vijfde continent ter wereld. - Het landoppervlak van Antarctica is ongeveer 10% van het landoppervlak op aarde. - De kustlijn bestaat voor maar 5% uit gesteente. De rest is landijs. - Het oppervlak van een gletsjer ziet eruit als een ruige oceaan. - IJsbergen veranderen constant van vorm, kleur en grootte. - Zeeijs bedekt 7% van het zeeoppervlak op aarde. - Het grootste deel van de ijsvrije gebieden op Antarctica is kurkdroog en woestijnachtig (maar wel heel erg koud). - Door het droge koude klimaat en de stofvrije lucht is het op Antarctica nooit heiig. - Tussen 1973 en 1988 zijn in de Antarctische ijskap meer dan 7500 meteorieten gevonden. - Het Zuiderlicht is zo bijzonder dat geen schilderskwast en geen fotocamera in staat zijn om de permanente vormverandering, de zuiverheid van de kleuren en de complexe ruimtelijke verschijning vast te leggen. - Tegenwoordig is er ook toerisme naar de Zuidpool. - Meer dan 60 jaar was de Zuidelijke oceaan het belangrijkste walvisjachtgebied van de wereld. Kleine quiz
1. wie bereikte als eerste de Zuidpool? 2. wat zit er in de huid van de zuidkaper? 3. welke Amerikaanse president heeft het verdrag van Kyoto ondertekend? 4. hoe heet de flora en fauna die leeft op de zeebodem rond Antarctica? 5. hoe heet het verdrag waardoor Antarctica een beschermd continent werd? 6. Voor hoeveel procent bestaat Antarctica uit ijs? 7. hoeveel neerslag valt er jaarlijks? 8. hoeveel procent van de zonnestralen wordt door de ijskap teruggekaatst? 9. hoeveel zou de zeespiegel stijgen als het ijs van Antarctica zou smelten? 10.hoeveel procent van de kust van Antarctica bestaat uit landijs?
Nawoord Ik vond het vervelend dat ik vergeten was om mijn werkstuk te maken en het later in de vakantie te moeten maken. Omdat ik het in de vakantie moest maken moest ik eerst even de knop omzetten. Dat ging uiteindelijk wel maar het duurde wel lang. Mama heeft me geholpen met typen want ik type zo langzaam. Veel uren zijn ermee verstreken en daar is wel wat uitgekomen. Mijn moeder heeft me geleerd hoe je een goed werkstuk moet maken want ik kon het nog niet zo goed. Als ik het alleen had moeten doen (zonder dat mama het mij geleerd had) zou het werkstuk nu of niet af zijn of niet zoveel informatie bevatten. Of allebei. Voor een vakantiewerkstuk vind ik het wel mooi (niet heel slecht). Ik had eerder moeten beginnen, dat weet ik zelf ook. In de toekomst probeer ik mijn volgende werkstuk te maken op de manier van mama, want daar heb ik heel veel van geleerd. Misschien staat het nog niet compleet op de harde schijf opgeslagen, maar dan heb ik nog altijd mijn moeder voor een geheugensteuntje. Het volgende werkstuk komt in de tijd dat het behoort te komen en daar zal ik thuis en op school aan werken. Ik hoop dat u er nog een beetje van kon genieten. Kijk anders maar op de volgende bladzij, dan krijgt u wel een glimlach. Bibliografie Internet: www.hetlaatstecontinent.be
www.planet.nl/discovery/0,1231,74_1728_186783_2635,00.html
www.natuurwetenschappen.be/museum/expoperm/poles/print
www.milieudefensie.nl
www.milieubalans.rivm.nl
Poolgebieden Barbara Taylor 1995
Houten; Van Holkema en Warendorf AntarcticA John May 1988 Weert ; M&P De poolgebieden P.H. Armstrong 1979 Helmond ; globe-reeks Verkenningsreizen naar de poolgebieden David Rootes 1998 Harmelen; Ars Scribendi Dieren van de Zuidpool Ben Osborne 1992 Harmelen; Ars Scribendi