Maoris

Maori's Maori's, de inheemse Polynesische bevolking van Nieuw-Zeeland (ca. 294!000, waarvan ca. 10% ongemengd). Hun taal, het Maori, behoort tot de Austronesische talen. Engels en Maori (sinds 1987) zijn officiële talen van Nieuw-Zeeland. Het Maori wordt door ruim 3% van de bevolking gesproken. De Maori's zelf spreken beide talen. De Maori's, thans gekerstend, kenden een landbouwcultuur met een breed scala van materiële, sociale en geestelijke verworvenheden. De bevolking was verdeeld in ca. 50 groepen (iwi's). De erfelijke hoofden waren vaak tevens priester. Hoofden en priesters bezaten veel mana. Het centrale punt in het gemeenschapsleven vormde de marae, het ontmoetingshuis. Wegens onderlinge oorlogsdreigingen bouwde men bij dorpen beschermde vestingen. In 1840 sloten de hoofden met de Britse Kroon het Verdrag van Waitangi. Ondanks de bepalingen hierin eigenden kolonisten zich Maori-grond toe. Dit leidde tot oorlogen tussen de Maori's en de nieuwkomers, waarbij de Maori's uiteindelijk de nederlaag leden (1843–1870). Een van de belangrijkste kunstuitingen van de Maori's is het houtsnijwerk (de menselijke figuur en het spiraalmotief), aangebracht aan o.m. oorlogsboten, vergader- en voorraadhuizen, gebruiksvoorwerpen en wapens. Andere materialen waarmee gewerkt wordt, zijn steen, been en de menselijke huid (tatoeage). Spectaculair zijn de Maoridansen en -welsprekendheid. In dit portret, dat in 1907 door Charles Frederick Goldie is geschilderd, draagt het Maori-opperhoofd Te Aho Te Rangi Wharepu groenstenen oorhangers en een groenstenen halsketting in de vorm van een verwrongen menselijke figuur. Zijn cape is waarschijnlijk gemaakt van geweven vlas versierd met strengen dierenhaar. Moto (tatoeëren), een teken van stand, werd door zowel mannen als vrouwen gedaan. De tatoeages zijn gemaakt door kleurstof in sneden in de huid te wrijven. De deuren van Maorihuizen waren vaak versierd met houtsnijwerk. Dit voorbeeld is afkomstig van het huis van een hoofdman; de sterk gestileerde figuur met spleetogen, vervormde mond en een uitgestoken tong. (een terugkerend element in het houtsnijwerk van de Maori's) wordt geflankeerd door een latwerk van met elkaar vervlochten elementen. De Maori's zijn tussen de 12de en de 14de eeuw vanuit Polynesië naar Nieuw-Zeeland geëmigreerd. Talloze Maori-liedjes gaan over de heldhaftige Polynesische voorouders die gevaarlijke stormen trotseerden om Nieuw-Zeeland te bereiken. Andere liedjes gaan over de heldendaden van verschillende goden en sterfelijke helden. Dit voorbeeld is een karakia of bezwering voor een boom die wordt omgehakt om er een kano of steunbalk van te maken. De karakia wordt gezongen voor de god van het bos, Tane-mahuta. In het lied wordt aan hem gevraagd of hij een van zijn 'kinderen' voor het volk wil opofferen. “Karakia to Tanemahuta” van: Maori Songs (Cat.# Folkways FE 4433) (p) 1952 Smithsonian/Folkways Recordings. Uitleg mana; mana, in de godsdienstfenomenologie en godsdienstgeschiedenis een uit het Melanesisch afkomstige term voor een door diverse natuurvolken onderstelde, onpersoonlijke macht, huizend in dieren, planten en voorwerpen. Het mana wekt de typisch godsdienstige schroom voor het heilige en geeft aanleiding tot het in acht nemen van wat ‘taboe’ is, d.w.z. geladen met een gevaarlijke kracht. Zie ook godsdienst, magie en manitu.