Genre

‘Klucht’ is eigenlijk zelf al een genre. In het begin was een klucht een toneelstuk waarbij het vermaken van het volk het doel was. In een klucht wordt een verhaal getoond over hoe men door slecht of naïef gedrag in moeilijkheden raakt en hoe hier weer uit te komen is. Na deze periode (wanneer dit boek uitkwam) was een klucht meer om het publiek te vermaken met onwaarschijnlijke dialogen zoals persoonswisselingen (dit is over het algemeen, maar in dit boek vind ik bijvoorbeeld het vertrouwen van de boer in een volslagen vreemde nogal raar, ze kennen elkaar helemaal niet), maar toch blijven deze onwaarschijnlijke dialogen vaak binnen de grenzen van het mogelijke. In dit boek bijvoorbeeld, komt verbale humor voor (zoals grappen over seks en woordspelingen). Het thema is komisch dramatisch. Een dramatisch verhaal wordt verteld op een komische manier.

Samenvatting
Gijsje de gauwdief komt aan bij een huis van een boer. De boer vertelt Gijsje dat er een slechte tijd aan zal komen. Gelukkig heeft de boer nog een goede koe, zodat hij de slechte tijd wel kan doorkomen. Gijsje speelt voor een rijke koopman.

Joosje, een fuifnummer en gangmaker, de wat besluit te gaan drinken in de herberg ’T Swarte Paart’. De waardin, Giertje, weigert hem binnen te laten, maar hij weet toch binnen te komen en zit hij achter een pot bier. Na een tijdje valt hij dronken in slaap.

Gijsje, de gauwdief staat midden in de nacht op. Hij gaat de vette koe van de boer stelen. Hij brengt de koe naar een in de buurt gelegen hofstede, genaamd: “Kostverloren”. Hij bindt de koe vast aan een hooiberg. Daarna gaat hij weer razendsnel terug en niemand heeft wat gehoord of gezien.

De volgende ochtend gaat hij en de boer op pad. Gijsje zegt dat hij nog geld tegoed heeft van de eigenaar van de hofstede. Hij gaat het geld nu innen, terwijl de boer wacht. De gauwdief weet de boer wijs maken dat hij de koe heeft gekregen in plaats van geld. De boer denkt dat het zijn eigen koe is, maar Gijsje weet hem wijs te maken dat dat niet zo is. Hij krijgt de boer ook nog zover dat de boer de koe gaat verkopen (want hijzelf staat bekend als dief). Ze zullen elkaar weer in het “ ‘T Swarte Paart” zien.

Inmiddels is Joosje ook weer wakker geworden, de gauwdief drinkt dan samen met Joosje een biertje totdat de boer komt, om de hem de opbrengst van de koe te brengen. Gijsje de gauwdief zuipt er eerst op los en dan zegt hij dat hij er een feestje van wou maken,  op pad ging om eten te halen en alles zou betalen. Hij gaat op pad met de mantel van Joosje. Opeens komt het zoontje van de boer, Keesje, huilend binnen. Hij vertelt zijn vader dat zijn koe gestolen is. Dan heeft hij door dat hij door een gauwdief, Gijsje is beetgenomen. Joosje, de gangmaker, besluit het verhaal met de zin: ‘Hij heeft het niet gestolen, wij hebben hem alle drie gegeven, en ik waardeer gek genoeg ook nog hoe hij het gedaan heeft.”

De listen die de hoofdpersoon uithaalt zijn er een boel. Hij maakt misbruik van de gastvrijheid van de boer, liegt hem voor, laat hem zijn eigen koe verkopen, drinkt erop los in de bar van Giertje zonder iets te betalen en steelt ook nog de mantel van Joosje. De centrale rol in de listen wordt gespeeld door de boer en dus de gauwdief. De bijrollen zijn voor Giertje, de eigenaar van de herberg, en Joosje, de gangmaker die Giertje probeert in bed te krijgen.

Thematiek
De diepere inhoud in het boek (het moraal eigenlijk) is: ‘wees niet naïef en geloof niet alles wat iemand zegt’. Niet iedereen is betrouwbaar, zo blijkt maar weer uit dit verhaal, hoe ‘echt’ het verhaal van de gauwdief ook klinkt.

Vorm
De gebeurtenissen worden gepresenteerd in een komisch jasje, met veel grapjes. Er werd wel erg veel gepraat en er gebeurde erg weinig in het verhaal. Het verhaal bestond uit twee aparte verhalen die steeds switchten, maar uiteindelijk in elkaar overliepen. De tijd van het verhaal zal ergens rond 1612 zijn geweest, wanneer het ook geschreven was. Het speelt zich af in Amsterdam, in de herberg ’T Swarte Paart’ en in het huis van de boer. Voor zover ik weet was er geen bijzondere wissel tussen de verschillende plekken.

Literatuurgeschiedenis
Bredero’s beroemde spreuken waren: ‘Het kan verkeren’ en ‘Al siet men de lui – men kent se niet.’ Opvallend aan zijn taalgebruik was dat hij voor die tijd best wel grof gebekt was. Dit was dus één van de nieuwere kluchten, waar bijvoorbeeld ook seks in voorkwam. Ook rijmden alle zinnen op elkaar. Het verhaal wordt verteld door een alwetende verteller.

De klucht is geschreven in 1612, dat is dus in de 17e eeuw. In de 17e eeuw zijn er veel bijzondere gebeurtenissen geweest: De Dertienjarige Oorlog, bloeitijd van de VOC, Noord-Amerika werd gekoloniseerd. Qua literatuur werden er nog wel andere kluchten of blijspellen geschreven, waaronder Warenar. Kenmerkend voor de literatuur in de renaissance was dat het typerend in een oude taal geschreven is (Oud-Amsterdams in dit geval). Ik denk zelf dat de elementen als scheldwoorden en seks ook niet echt voorkwamen in de middeleeuwen, maat het toch iets nieuws was voor de Renaissancetijd.

Beoordeling
Het boek was erg leuk om te lezen! Het duurde niet zo lang en ik vond het verhaal eigenlijk wel leuk. Stiekem vond ik de pierewaaier ook wel heel leuk, die Giertje probeerde te verleiden. Het element dat de boer uiteindelijk zijn eigen koe verkocht, was erg grappig gemaakt. Ook dat hij heel slim zei dat hij eten ging halen en dan gewoon niet meer terugkwam, ze zouden hem toch nooit meer kunnen vinden. Zo slim! Leuk om eens iets gelezen te hebben van zó lang geleden.