Feitelijke gegevens over het boek
Verschijningsdatum 1e druk: juni 2011
Gebruikte druk: 1e
Aantal bladzijden: 198
Uitgeverij: Verbum Crime

Genre
Een vrij nieuw genre in de Nederlandstalige literatuur is de “young adult thriller.” (het spannende boek voor de aankomende volwassene of de oudere puber) Carry Slee heeft er inmiddels ook enkele geschreven o.a. Bangkok Boy. Het genre komt het meest overeen met de literaire of psychologische thriller voor volwassen lezers. De boeken zijn het meest geschikt voor de (voor) examenklassen van het voortgezet onderwijs. Vaak is de hoofdpersoon een meisje of jongen van ongeveer dezelfde leeftijd als de beoogde doelgroep lezers. Dat maakt de identificatiemogelijkheid met het personage groter.

Opdracht
Voor Ria, superbuur & niet zo verre vriendin

Op de toepasselijke cover staat een foto van een meisje met lange haren dat in de zee staat . Je ziet alleen de achterkant van haar hoofd. De foto staat ook aan de achterkant.


De flaptekst
De maanden na de plotselinge dood van haar vader kan Sofie haar draai niet vinden. Haar vrienden zijn lief en bezorgd, maar begrijpen haar niet. Gelukkig vindt Sofie een luisterend oor bij Hugo, haar leraar en vertrouwenspersoon. Het contact wordt voor hen beiden steeds belangrijker totdat ze er niet meer omheen kunnen - het is meer dan de bijzondere vriendschap die ze dachten te hebben. Hoewel hun verbondenheid grenzen schendt, voelt het zuiver en puur. Met Hugo kan Sofie tenminste praten over haar gevoelens. Al zijn er dingen die ze ook voor hem liever verzwijgt... Martine Kamphuis (1963) werkt als psychiater en heeft zich gespecialiseerd in de behan- deling van mensen met gedragsstoornissen. Martine publiceerde eerder vier thrillers voor volwassenen, Vrij , Ex, Kift en Ziek. Maar ze is eveneens succesvol in het schrijven van spannende verhalen voor de jeugd. Met twee van haar jeugdboeken Roken is dodelijk en Niet geschoten is altijd mis, won Martine in 2007 en 2009 de John Flandersprijs. Voor de bundel Verrassing schreef ze het verhaal Vakantie.

!! Waarschuwing vooraf: eerst zelf het boek lezen!!
Een samenvatting of een boekverslag van een thriller is iets anders dan een recensie van een boek in een krant, waarin de afloop van een roman meestal niet wordt onthuld. In dit boekverslag gebeurt dit wel.
Dat betekent dat je eerst het boek moet lezen voordat je van deze samenvatting gebruik maakt. Anders is de spanning tijdens het lezen weg. Een boekverslag heeft de bedoeling dat een leerling/scholier/student die het boek gelezen heeft zelf niet het vervelende werk van een verslag moet maken. Daarom nogmaals hier op deze plek het dringende advies om eerst het boek te lezen.

Samenvatting van de inhoud
Proloog
Een meisje wordt in een auto vervoerd: ze lijkt verdoofd te zijn. Een man tilt haar later uit de auto. Daarna bevindt ze zich in het water van de Westerschelde. De vuurtoren van Breskens wijst haar de weg waar het rustig en veilig is. Je kunt daarom aannemen dat dit meisje verdrinkt.

In juni 2009 zwemt de 17-jarige Sofie in zee bij Vlissingen. Op de boulevard ziet ze haar leraar Nederlands Hugo Deflo lopen. Hij is een veertiger maar zeer aantrekkelijk. Sofie weet hem te waarderen omdat hij de enige is die haar niet overlaadt met vragen over de dood van haar vader. In het eerste hoofdstuk denkt ze ook nog aan de dood van een schoolgenootje Pauline. Die is ruim twee jaar geleden dood in het water van de Westerschelde gevonden, waarbij zelfmoord de uiteindelijke doodsoorzaak zou zijn. Haar vader had dat niet gepikt en de school met vragen bestookt. Het geheel was in de doofpot gestopt.

Het is duidelijk dat Sofie problemen heeft met de dood van haar vader in februari van het afgelopen jaar. Hij was te laat met zijn klachten over zijn darmen naar de dokter gegaan. Het bleek darmkanker te zijn en bij de operatie was een complicatie ontstaan. De tumor was verwijderd, maar er was een lekkage ontstaan in de darmen en binnen enkele dagen was haar vader dood. Haar moeder kan zich er niet bij neerleggen en vermoedt een complot: het ziekenhuis verzwijgt iets. Ze is zo gefocust op medische fouten dat ze de aandacht voor Sofie is kwijtgeraakt. Die moet veel alleen opknappen, want na de dood van haar vader heeft ze het uitgemaakt met haar vriendje Carlo. Ze zat opgesloten in haar verdriet en wilde niets meer met hem. Carlo wil echter nog graag met haar omgaan.

Dan is er ook nog een tante op het speeltoneel: tante Nel, de zus van haar vader, die het vervelend vindt dat moeder de dood van haar man niet laat rusten. Wel maakt ze zelf steeds een verre reis bijvoorbeeld naar China, waardoor Sofie het gevoel krijgt dat ze in de steek gelaten wordt.

In september moet ze weer naar school en in een gesprek met de schoolpsychologe geeft ze aan dat ze het liefst haar problemen wil bespreken met Hugo Deflo, haar leraar Nederlands. In hem heeft ze het meest vertrouwen, alhoewel zijn reputatie op school niet vlekkeloos is. Hij heeft namelijk wel oog voor het vrouwelijk schoon. Langzaam komt het contact op gang. Hij vraagt haar de eerste keer na de les bij hem te komen en ze is bereid haar verdriet op tafel te leggen. Vooralsnog blijft Hugo afstandelijk reageren. Bij de tweede keer denkt Sofie uit Hugo’s woorden te kunnen opmaken dat hij zelf ook een groot verdriet meedraagt.

Carlo houdt de twee in de gaten, als hij ziet dat ze nablijft opschool. Hij vertrouwt de boel niet en vraagt via de mail aan zijn broer die in Utrecht studeert of er in het verleden iets aan de hand geweest is met Deflo. Zijn broer antwoordt dat er een keer iets was met een meisje dat zich in de armen sneed (automutilatie) Ze heette Marijke. Ze was ui de wc gehaald door Deflo, maar ze had zich toen erg verzet.

Intussen gaat Hugo zover dat hij Sofie uitnodigt om in een volkstuincomplex ( “Levenslust”) naar zijn huisje te komen. Daar kunnen ze niet worden gestoord. Sofie is inmiddels hevig verliefd op hem (blijkt ook uit haar jaloeziegevoelens ten opzichte van een lerares die ook gecharmeerd is van Hugo) In het kleine huisje zoent hij haar voor de eerste keer en ze spreken daarna regelmatig af. Carlo heeft dat echter in de gaten en fietst Sofie achterna. Op een keer ziet hij dat Sofie met ontkleed bovenlichaam is achtergelaten door Hugo. Hij neemt zich voor de man te ontmaskeren.

Hugo vertelt zijn “verdriet” aan Sofie. Hij was een kleine dertig jaar geleden verliefd op een meisje Isolde. ( vgl. de naam uit de mythe van Tristan en Isolde- het ongelukkige liefdespaar)
Zij mocht niet van haar ouders met hem omgaan en voordat ze naar een kostschool vertrok, had ze zich om het leven gebracht door het innemen van gif. Ze was in Hugo’s armen gestorven. Het is voor de lezer de vraag of dit verhaal waar is, maar Sofie slikt het wel voor zoete koek. Ze krijgt een mail van een vrouw M. die graag met haar wil praten. Ze denkt dat het een bericht is van de verpleegster Mariska die iets over de geheimen rond de dood van haar vader wil praten. Ze spreekt af op de boulevard van Vlissingen, maar zowel tante Nel als haar moeder gaan mee om te wandelen. Ze ziet wel een zwart meisje op een bankje zitten, maar ze kan geen contact met haar maken. Dan ziet ze in de verte ook Hugo wandelen.

Ze heeft voor Hugo een cadeautje met Sinterklaas gekocht en zij krijgt van hem in het tuinhuisje een zilveren engeltje dat volgens Hugo van Isolde is geweest. Maar Carlo weet dat hij het gewoon in een winkeltje in Vlissingen heeft gekocht. Hij bestudeert via Google het verleden van Marijke en Pauline. Hij ziet foto’s van de beide meisjes en ze zijn ongeveer het type Sofie. Bovendien ziet hij op de foto’s van beide meisjes een kettinkje om de nek hangen …….met een engeltje.

Hugo nodigt Sofie bij hem thuis uit wanneer zijn vrouw en kinderen eind december (waarschijnlijk zaterdag 20 december) een weekendje weg zijn. Daar grijpt hij zijn kans en Sofie. Hoewel Sofie heel graag seks met hem wil (ze is geen maagd meer, want ook met Carlo heeft ze seks gehad) overschrijdt Hugo hier heel duidelijk de grens van wat een leraar zou mogen doen. Sofie vindt het prachtig: een man die zoveel aandacht aan haar besteedt. Daarna doen ze het nog enkele keren op afspraak in het tuinhuisje. Carlo gaat steeds meer argwaan krijgen en volgt Sofie ook naar het tuinhuisje. Uit de opmerkingen die Hugo tegen Sofie maakt, merk je als lezer dat er bij hem al een zekere verkilling heeft plaatsgevonden. Hij heeft immers zijn doel (seks met een leerling) bereikt. Hij zegt ook een paar keer een afspraakje af. Wel reageert hij jaloers als hij Sofie weer met Carlo ziet. Ze hebben weer contact en Carlo heeft beloofd mee te helpen aan de oplossing van het geheim van de dood van Sofies vader. Hij gaat zoeken naar gegevens van de verpleegster Mariska.

In februari gaat Sofie weer een avond naar het huis van Hugo. Hij wil echter naaktfoto’s van haar maken, omdat hij haar altijd wil kunnen zien. Maar Sofie wil dat niet. Als hij even weg loopt, vindt ze een schrift van Hugo’s vrouw, waarin ze schrijft dat ze bang voor hem is en dat hij haar en haar gezin iets zal aandoen. Sofie begint nu ook bang te worden. Toch dwingt Hugo de fotosessie af. Maar er komt wel een woordenwisseling en Sofie voelt verwijdering.


De moeder van Sofie is inmiddels bij de klachtenbemiddeling geweest. De chirurg heeft haar verteld dat de dood van haar man echt pure pech is geweest. Zoiets komt nu eenmaal voor en er is geen sprake van een complot of een medische fout. Ze legt zich er nu maar bij neer.

Het contact tussen Hugo en Sofie verslechtert. Hij wil ook niet dat ze nog met Carlo omgaat. Hij voert een afstoot- en aantrekkingstactiek, waardoor hij Sofie wanhopig maakt. Ze wil alles doen om het goed te maken. Hij nodigt haar weer uit in het tuinhuisje en voordat ze erheen gaat, loopt ze een winkeltje op de boulevard binnen. Daar ziet ze een zilveren engeltje hangen. Ineens heeft ze alles door en beseft ze dat ze een speelgoedje is in de handen van Hugo. Ze weet dat Hugo haar de naaktfoto’s wil laten zien op zijn laptop en ze bedenkt een opzetje. Ze zal de foto’s moeten wissen, maar dan moet hij een ogenblik naar buiten gaan. Ze verzint een smoes met een piepend tuinhekje en Hugo gaat inderdaad naar buiten. Ze doet de grendel op de deur en verwijdert haar foto’s van de laptop. Ze ziet ook twee andere fotomappen van Pauline en Marijke. Ook die laat ze verdwijnen, voordat de woedende Hugo het kan verhinderen. Die heeft de deur inmiddels geramd. Hij bedreigt Sofie met de dood. Zij wil nu een einde maken aan de relatie. Hij vindt haar een “domme koe.” Pauline is er enkele jaren geleden ook aangegaan.
Maar ineens is Carlo aanwezig. Hij vecht met Hugo, ook buiten. Dan hoort Sofie even later dat Hugo dood is. Hij zou met zijn hoofd tegen een stenen beeld zijn gevallen. Ze belt tante Nel die ze vragen stelt over wat ze moet doen.

Dat speelt zich af in februari en we schieten ineens door naar juni 2010. Hugo is begraven; in de krant heeft een bericht gestaan dat er een man vermoord is om een oude laptop. Er zou ingebroken zijn in het tuinhuisje. Sofie heeft weer wat orde op zaken gesteld net als haar moeder.
Er komt een meisje naar haar toe. Het blijkt Marijke te zijn die haar eerder had willen waarschuwen voor Hugo. Ook zij was er ingetuind en om een einde te maken aan haar problemen was ze zichzelf gaan verwonden. Een schreeuw om aandacht. Ze was nu behandeld in een kliniek en zo buiten het machtsterrein van Hugo terechtgekomen. Ze vindt het fijn dat hij dood is. Ook al zou Sofie daarbij een handje geholpen hebben.

Dan wordt in het laatste hoofdstuk verteld door Carlo wat er in feite op die avond in februari is gebeurd. Tante Nel was naar het complex gekomen en ze hadden met zijn drieën alle sporen van het ongeluk uitgewist. Het huisje was goed schoongemaakt, Carlo had de spullen van Hugo meegenomen (mobiel, laptop, portemonnee), waardoor de politie had gedacht dat het een roofmoord was geweest. Carlo had ze zwemmend in de zee voor de Westerschelde gedumpt. Niemand was er achter gekomen dat ze achter de dood van Hugo zaten. Carlo vertelt dat hij extra aandacht heeft besteed aan het weghalen van zijn vingerafdrukken bij het zware stenen beeld). Hiermee wordt gesuggereerd dat Carlo Hugo naar de andere wereld heeft geholpen.

Titelverklaring
De titel “Zwemmen” komt een aantal keer in de roman terug. Allereerst houdt de hoofdfiguur Sofia erg van zwemmen in de zee bij de Westerschelde. Ze woont aan de kust in Vlissingen en het is een favoriete hobby van haar om in zee te zwemmen. Maar tegelijkertijd is een schoolgenootje (Pauline) enkele jaren geleden omgekomen bij het zwemmen. Later blijkt dat verband te houden met wat Sofia meemaakt.
Maar iemand laten “zwemmen” is ook een andere betekenis van de titel. Het geeft aan dat Sofie weinig steun in haar directe omgeving ervaart die haar over het verdriet van het verlies van haar vader moeten heen helpen. De omgeving laat haar maar zwemmen. Daarom stort ze zich zo wanhopig in de armen van Hugo Deflo.


Structuur en perspectief
Het boek heeft de volgende structuur:

Het verhaal begint met een Proloog, waarin een meisje door een man in een auto wordt vervoerd. Later wordt ze in zee gedumpt en is het meer dan waarschijnlijk dat ze verdrinkt.
Uit het verdere verhaal blijkt dat dit later het meisje Pauline moet zijn, dat ook al een slachtoffer is van leraar Hugo Deflo. Pauline vertelt in de o.t.t. en in de ik-vorm.

Daarna volgen een aantal hoofdstukken waarin twee verhaallijnen zijn te ontdekken. In de ene verhaallijn is Sofie aan het woord. Ze vertelt in de ik-vorm wat haar bezighoudt na de dood van haar vader en ook hoe ze zich aangetrokken voelt tot de veel oudere leraar Nederlands op haar school.
Boven de hoofdstukken die zij voor haar rekening neemt, staat steeds vermeld welke maand het is: het boek begint in juni en eindigt een jaar later in juni. Enkele hoofdstukken spelen in dezelfde maand en ze krijgen dan een Romeins cijfer mee. Zo wordt de ontknoping van de relatie met leraar Hugo verteld in Februari-V . Sofie vertelt in de o.t.t.

In de tweede verhaallijn is ene Carlo de ik-verteller. Boven de korte hoofdstukken staat in dat geval zijn naam. In twee van de 16 hoofdstukken “Carlo” is er sprake van mailverkeer tussen hem en zijn broer. Carlo, is het ex-vriendje van Sofie. Hij vermoedt dat er iets aan de hand is tussen haar en de leraar. Uiteindelijk is hij nodig voor de oplossing van de thriller. In het allerlaatste hoofdstuk verklapt hij het geheim van hem, Sofie en tante Nel. Ook Carlo vertelt in de ik-vorm en in de o.t.t.

De tijdlagen van het verhaal
De proloog moet ruim twee jaar voor het verhaal-Nu spelen. Dat wordt in het eerste hoofdstuk aangegeven. Pauline is namelijk ruim twee jaar geleden aangespoeld: er wordt door de omgeving aan zelfmoord gedacht.

Daarna wordt het verhaal-heden verteld van juni tot juni. Dat is dus precies een jaar. Boven de hoofdstukken staat wanneer het hoofdstuk zich afspeelt. Het hoogtepunt van de vertelling speelt in februari.

Uit de datum van twee verstuurde mails van Carlo (resp. 3 november en 22 december 2009) kun je als lezer opmaken dat het verhaalheden loopt van juni 2009- tot juni 2010.


Het decor van de handeling
Over de plaats van handeling wordt in het verhaal duidelijk aangegeven dat dit de Zeeuwse plaats Vlissingen is. De beroemde boulevard van Vlissingen wordt enkele keren aangehaald, evenals de Westerschelde. Sofie zal dus ook in Vlissingen op school zitten.

Uitgewerkte thematiek
“Zwemmen” is geen whodunit. Het toch spannende verhaal gaat over de macht die een leraar kan uitoefenen op een leerling. Dergelijke relaties zijn bij wet verboden, ook al heeft Sofie de leeftijd bereikt (17jaar is ze) dat ze seks met een volwassenen mag hebben. Maar juist vanwege het machtaspect dat een rol speelt, is een dergelijke relatie verboden.

Hugo pakt het heel geraffineerd aan bij Sofie, maar hij heeft dan ook al ervaring met minstens twee andere meisjes. Hij is een “womanizer” ( mede gezien zijn houding tegenover een aantrekkelijke collega) en heeft een jeugdige uitstraling. Hij krijgt vooral meisjes in zijn macht die een labiele indruk maken of die een of ander verdriet te verwerken hebben. Bij Sofie is dat de plotselinge dood van haar vader die door een noodlottig pechgeval/medische fout onverwacht overlijdt. Ze heeft al een minder goede band met haar moeder, die na de dood van haar vader wraakgedachtenten blijft koesteren ten aanzien van het personeel in het ziekenhuis . Ze wil genoegdoening van het ziekenhuis hebben, maar vergeet aandacht te besteden aan Sofie. Die krijgt wel wat steun van haar tante Nel, maar ze verwijt die tante ook dat ze haar in de steek laat als ze op vakantie naar China gaat. Ook bij haar vriendje Carlo kan Sofie even niet terecht: ze wil geen seks meer met hem en verbreekt de verkering. Carlo laat haar echter niet los.

Intussen wordt Sofie steeds meer ingepakt door Hugo (dat verschijnsel heet “grooming”) Ze krijgt van hem aandacht, complimenten en cadeautjes (het zilveren engeltje) Hugo blijft aardig, totdat hij seks met haar heeft gehad. Dat gebeurt zelfs op eigen verzoek van Sofie. Zo speelt Hugo het tenminste. Daarna speelt hij het magnetenspel voortreffelijk (afstoten en weer aantrekken). Dat maakt Sofie wanhopig. Maar als hij naaktfoto’s van haar gaat maken, ze een brief van Hugo’s vrouw leest en het zilveren engeltje ergens in een winkeltje ziet hangen, gaan haar ogen ineens open. Hij heeft de grenzen van het fatsoen overschreden en bovendien begrijpt ze dat ze niet de eerste leerlinge is die voor Hugo valt. Via Carlo weet ze dat Pauline en Marijke haar zijn voorgegaan. Dan is de maat vol en besluit ze in ieder geval haar foto’s van de laptop te laten verdwijnen. De list lukt, maar het had evengoed slecht kunnen aflopen (vgl. de situatie in de proloog met Pauline) Maar dan komt Carlo als de reddende engel.
In het laatste hoofdstuk wordt dan nog verteld hoe de afloop van de dood van de leraar in elkaar is gestoken. Het boek heeft daardoor als het ware een “happy end” voor de lezers die zich hebben geërgerd aan de houding van de leraar. Die hebben waarschijnlijk het Jan Klaassen-gevoel tijdens het lezen moeten onderdrukken ( d.i. de hoofdfiguur waarschuwen voor de dingen die zij nog niet wil inzien, zoals Jan Klaassen in het poppenkastspel door de toekijkende kinderen wordt gewaarschuwd dat hij om zich heen moet kijken).

Voor je leesdossier kun je ook nog de volgende motieven noteren:
- Liefde/seks tussen leerling en docent
- Het schoolleven
- Ouder-kindrelatie (moeder-dochter; vader-dochter)
- Verbroken verkering
- Het verdriet om de dood van een ouder
- Macht (vgl. Grooming)
- Jaloezie
- Wraak
- De moord en het geheim

Beoordeling scholieren.com
“Zwemmen”is een spannende young adult thriller. Het verhaal is aantrekkelijk voor scholieren om te lezen, temeer daar het voor hen een heel herkenbare situatie is. Verdrietig meisje stort zich in de armen van een oudere man, in dit geval leraar.
De structuur die Martine Kamphuis gebruikt, is door de opzet (twee verhaallijnen en vertellers die duidelijk worden aangegeven en gescheiden) gemakkelijk te volgen.

Ook bewaart ze de onthulling van het geheim wat er in werkelijkheid is gebeurd, tot het allerlaatste moment. Bovendien komt het verhaal realistisch over.
Martine Kamphuis schreef eerst goed leesbare thrillers voor volwassenen (o.a. Kieft, Ziek en Vrij)
Ze heeft nu besloten om zich te richten op de thriller voor “young adults”. Ze kan daarbij haar eigen zoons als referentiekader gebruiken. Ze heeft er ook wat meer plezier in: voor jonge mensen kun je natuurlijk ook een boodschap in je boek verwerken. Dat is haar met “Zwemmen”goed gelukt.

Amusementswaarde voor scholieren van (voor)examenklassen: goed.
Literaire waardering: twee punten.
“Zwemmen” zou wat mij betreft op een literatuurlijst geplaatst kunnen worden: mavo en havo zeker.

Over de schrijfster en eerder gepubliceerde werk
Bron: website uitgever
Martine Kamphuis (1963) specialiseerde zich na haar studie geneeskunde in de psychiatrie, met name in de behandeling van mensen met gedragsproblemen. Op haar vakgebied publiceerde zij diverse artikelen.
Martine is naast schrijfster - wat ze een uit de hand gelopen hobby noemt - ook psychiater. Ze woont met haar gezin in Rotterdam.

Thrillers voor volwassenen
- Vrij (2006)
- Ex (2007)
- Kift (2008)

- Ziek (2009)