Biedermann und die Brandstifter
von Max Frisch
1. Max Frisch (Zürich, 15 mei 1911 - aldaar, 4 april 1991) was een Zwitsers architect en romanschrijver.
Frisch wordt geboren als zoon van de architect Franz Bruno Frisch en Karolina Bettina Wildermuth. Tijdens zijn schooldagen begint Max al met het schrijven van korte toneelstukken die nooit echt gespeeld worden. In 1930 schrijft Max zich in aan de Universiteit van Zürich om daar Duitse literatuur en kunstgeschiedenis te studeren.
Zijn eerste roman verschijnt uiteindelijk in 1934 en heet Jürg Reinhart en wordt in 1936 opnieuw uitgegeven als Die Schwierigen. Andere bekende prozawerken zijn Homo faber uit 1957 en Mein Name sei Gantenbein uit 1964. In 1936 schrijft Max zich in voor de Architectenopleiding aan de Hogeschool van Zürich en studeert 5 jaar lang om in 1941 zijn diploma in architectuur te behalen.
Tot de verplichte schoollectuur in Duitsland behoort zijn toneelstuk Andorra, dat in 1961 verscheen en over antisemitisme en massapsychologie handelt. Het is een relatief statisch 'Stück in zwölf Bildern', dat een aantal niet mis te verstane vragen met betrekking tot schuld, het besef en de onderkenning ervan, op poignante wijze oproept.
Verder is vooral in Nederland zijn stuk Herr Biedermann und die Brandstifter zeer bekend. Oorspronkelijk was het bedoeld als radiohoorspel (1955) en later is het bewerkt voor toneel (1958).
In 1958 ontving Max Frisch de Georg-Büchner-Preis.
Max Frisch overleed na een langdurig ziektebed op bijna 80-jarige leeftijd.
Max Frisch is een verre oom van de geruchtmakende Nederlandse filmmaker Cyrus Frisch.
3. Het woord ’Bieder’ betekende vroeger: bescheiden, of rechtgeschapen.
Nu wordt het woord meer geassocieerd met een naïef, goedgelovig persoon.
4. Het woord ‘Biedermann’ is afgeleid van het woord ‘Bieder’ en betekent in de volksmond; een naïeve burger, die niet als dom gevonden wil worden en daarom in zaken meegaat waarin hij niet achter staat.
5. Je komt te weten dat het wel om de brandstichters gaan doordat je gedeeltes van gesprekken tussen Schmitz en Eisenring ( de twee brandstichters) te horen krijgt, die met elkaar de hele tijd praten over branden en vuur. Ze praten ze er openlijk over tegen Biederman en daar blijft het zeker niet een keer bij.
‘Jij, de luisteraar’ weet het natuurlijk allang, dat de twee jongemannen brandstichters zijn. Maar als je het gedeelte te horen krijgt waarin Biedermann de zolderkamer van de twee betreed en de jerrycans vol benzine ontdekt, weet je toch echt zeker dat je leest over een domoor.
6. Herr Biedermann grijpt niet in om de brandstichters te stoppen, omdat hij op z’n zachts gezegd een lafaard is en niet op durft te komen voor zijn eigen mening. Daarnaast is hij te naïef om te denken dat Eisenring en Schmitz, zijn vriendelijke logees, werkelijk de boel in de hens willen zetten. Hij weet natuurlijk wel dat er plannen zijn tussen de twee om een brandje te steken, maar neemt het verder niet serieus. Hij is eigenlijk een beetje bang voor Eisenring en Schmitz en laat zien dat hij ze er totáál niet van verdenkt dat ze brandstichters zijn.
“Biedermann: Sie müssen jetzt nicht denken, Herr Schmitz, dass auch ich Sie für einen Brandstifter halte. Nicht liegt mir fernern, Herr Schmitz, glauben Sie mir. Andererseits – Nicht, dass ich mich über Ihr bisheriges Verhalten irgendwie zu beklagen hatte, Herr Schmitz, ganz und gar nicht-“
7. Met de ‘Nebenhandlung’ wordt de tweede verhaallijn bedoelt. Het bijverhaal, wat niet op de eerste plaats aan de orde komt.
8. De belangrijkste ‘Nebenhandlung’ in dit hoorspel is de verhaallijn achter de schermen van. Het verhaal begint bijvoorbeeld in een studio met de ‘Verfasser’ die zijn personage ‘Biedermann’ interviewt. Dit staat los van het verhaal met Eisenring en Schmitz en speelt zich niet af in het dorpje Seldwyla, waar de rest van het verhaal zich afspeelt. Deze opstelling, met de ‘Verfasser in zijn studio komt steeds terug bij elk hoofdstuk.
Dit is niet de enige ‘Nebenhandlung’ in het hoorspel. Er zijn er meerdere te noemen, zoals de scène waar ‘Herr Biedermann’ zijn compagnon ontslaat, met als gevolg dat de arme knaap zelfmoord pleegt. Dit is weer iets wat totaal niet relevant is voor de verdere verhaallijn met Eisenring en Schmitz. Maar toch een vraag opwekt bij de luisteraar, namelijk hoe goed en braaf is deze ‘Biedermann’ nou eigenlijk?
9. De ‘Nebenhandlung’ van het hoorspel, hetgeen wat de ‘Verfasser’ steeds verteld heeft als bedoeling het verhaal bij te lichten, zodat hetgeen wat niet uit de mond van ‘Biedermann’ of andere personen kan worden gezegd verteld word aan de luisteraar van het hoorspel.
Zijn taak is te vergelijken met een persoon die beschrijft aan een blinde hoe een appel eruit ziet. Wij als luisteraars kunnen namelijk maar één gedeelte van het verhaal meekrijgen, namelijk het geluid.
“Verfasser: ich bitte den Hörer, dieses Pfeifen unseres Herrn Biedermann (aus dem Rosenkavalier, wenn ich nicht irre) in keiner Weise zu missdeuten. Es ist einfach ein strahlender Morgen; der Wind hat gedreht, Föhn -“
(Biedermann legt seine Zeitung weg)
“’Verfasser: Herr Biedermann hat eine Idee!’’
10. Ik denk dat Max Frisch met dit boek een breder thema over vertrouwenskwesties wil aanvinken bij de luisteraar. Hoe snel kun je iemand vertrouwen? Wat is geloofwaardig? Dit zijn vragen die wij natuurlijk snel door hebben in dit verhaal. De brandstichters laten al gauw hun ware gezicht zien, maar ‘Biedermann’ doet alsof zijn neus bloed. Max Frisch, die graag over massapsychologie schrijft ( bron wikipedia) zet je met dit boekje aan het denken. ‘Herr Biedermann’ is namelijk een overdreven versie van de werkelijkheid.
11. Betekenis van het woord; Parabel ( bron Wikipedia).
Een parabel (van het Griekse παραβολή parabolè wat "vergelijking" betekent —evangelisten gebruikten dit woord in de betekenis van "gelijkenis") of gelijkenis is een kort verhaal, gewoonlijk gesitueerd in het dagelijks leven, dat dient om een religieus, moreel of filosofisch idee te illustreren.
Dit verhaal kan vergeleken worden politieke situatie van nu in Nederland.
‘Herr Biedermann’ gaat het normaal vinden dat de jongens, die bij hem in huis wonen, brandstichters zijn. Hij raakt gewend aan het idee, maar gelooft het ook weer niet. Zo kan je ook Geert Wilders zien in de Tweede Kamer. Mensen besteden er niet veel aandacht aan, maar zien wel dat het een bedreiging is voor de samenleving. De parabel (gelijkenis) in dit verhaal is toch wel de huiskamer waar het hele verhaal zich afspeelt. Een situatie uit het dagelijkse leven. Je kunt dat terug zien aan het diner, het wijn drinken, de telefoon die rinkelt. Alle dingen die in het dagelijkse leven gebeuren.
12. Het hoorspel wat in 1953 opgenomen is, vind ik niet bepaald gedateerd. Het is nog steeds bijzonder en grappig. In 1953 was dit verhaal net zo opmerkelijk als nu. Dat komt waarschijnlijk doordat dit verhaal onwerkelijk in elkaar zit, maar juist zo speciaal is. Alles aan dit verhaal klopt bijna niet. Het dorp ‘Seldwyla’ is bijvoorbeeld verzonnen door Max Frisch zelf, ook Is Herr Biedermann veel te naïef voor een normaal persoon en zijn er in een normale samenleving geen brandstichters. Dat alles maakt het zo onwerkelijk dat het niet gedateerd kan zijn. Wat het nog steeds leuk maakt om te lezen. Je zou de inhoud van dit boek kunnen zien als een kromme versie van de werkelijkheid.
Tot slotte is er niet veel apparatuur in het verhaal, wat dus niet kan aantonen in welke tijd het zich afspeelt. Alleen een telefoon komt voor, maar die hebben we tegenwoordig nog steeds.
“(Das Telefon klingelt)
Biedermann: Nun essen Sie aber die weichen Eier!
( Biedermann nimmt das Telefan ab)“
13. Een hoorspel is een gesproken verhaal op de radio. Het werd vroeger veel uitgezonden en diende voor huiselijk vermaak. Zo was het gebruikelijk om samen gezellig naar een hoorspel te luisteren. Tegenwoordig is dit een beetje weggevaagd omdat de TV en andere elektronische apparatuur vaak leuker worden gevonden. Een hoorspel is een gespeelt theaterstuk waarbij je alleen de geluiden kan horen. Het zijn vaak gesprekken tussen personages waar geluiden van materialen die relevant zijn voor het stuk aan toegevoegd zijn. Bijvoorbeeld het geklingel van wijnglazen. Waaruit je dus kan opmerken dat de personages proosten. Ook is het gebruikelijk voor een hoorspel dat het binnen een uur tot de conclusie komt. Je kunt natuurlijk niet de hele dag naar een radio luisteren. Dat zou ook saai worden. Dit verhaal ’Herr Biedermann und die Brandstifter’ is bijvoorbeeld ook ongeveer een uur en gebruikt veel geluiden waaruit je situaties kunt opmaken en beelden kunt schetsen in je hoofd.
14. Ik denk dat er in iedereen wel een “Biedermann’’ zit. Ik associeer “Herr Biedermann“ met een goedgelovige burger. Je wilt het wel geloven, maar eigenlijk weet je dat het niet mogelijk is. Zo is dat bijvoorbeeld ook met dagcrèmes. Je wilt heel graag dat je rimpels verdwijnen en je er jong en fis uit ziet en betaald daarom een grote smak met geld, omdat je denk dat de wonderlijke crème die je vorige week op de reclame hebt gezien werkelijk je rimpels zal gladstrijken. Achteraf na een maand gebruiken van de crème kom je er achter dat het geen verschil gemaakt heeft, en je nog steeds die kraaienpootjes bij je gezicht hebt zitten. Hierbij heeft je naïviteit een grote rol gespeelt, want als je niet naïef was geweest en met je volle verstand logisch nagedacht had, zou je het crèmepje niet gekocht hebben. ( Voor de schets van deze situatie heb ik mijn moeder als inspiratiebron genomen).
von Max Frisch
1. Max Frisch (Zürich, 15 mei 1911 - aldaar, 4 april 1991) was een Zwitsers architect en romanschrijver.
Frisch wordt geboren als zoon van de architect Franz Bruno Frisch en Karolina Bettina Wildermuth. Tijdens zijn schooldagen begint Max al met het schrijven van korte toneelstukken die nooit echt gespeeld worden. In 1930 schrijft Max zich in aan de Universiteit van Zürich om daar Duitse literatuur en kunstgeschiedenis te studeren.
Zijn eerste roman verschijnt uiteindelijk in 1934 en heet Jürg Reinhart en wordt in 1936 opnieuw uitgegeven als Die Schwierigen. Andere bekende prozawerken zijn Homo faber uit 1957 en Mein Name sei Gantenbein uit 1964. In 1936 schrijft Max zich in voor de Architectenopleiding aan de Hogeschool van Zürich en studeert 5 jaar lang om in 1941 zijn diploma in architectuur te behalen.
Verder is vooral in Nederland zijn stuk Herr Biedermann und die Brandstifter zeer bekend. Oorspronkelijk was het bedoeld als radiohoorspel (1955) en later is het bewerkt voor toneel (1958).
In 1958 ontving Max Frisch de Georg-Büchner-Preis.
Max Frisch overleed na een langdurig ziektebed op bijna 80-jarige leeftijd.
Max Frisch is een verre oom van de geruchtmakende Nederlandse filmmaker Cyrus Frisch.
3. Het woord ’Bieder’ betekende vroeger: bescheiden, of rechtgeschapen.
Nu wordt het woord meer geassocieerd met een naïef, goedgelovig persoon.
4. Het woord ‘Biedermann’ is afgeleid van het woord ‘Bieder’ en betekent in de volksmond; een naïeve burger, die niet als dom gevonden wil worden en daarom in zaken meegaat waarin hij niet achter staat.
5. Je komt te weten dat het wel om de brandstichters gaan doordat je gedeeltes van gesprekken tussen Schmitz en Eisenring ( de twee brandstichters) te horen krijgt, die met elkaar de hele tijd praten over branden en vuur. Ze praten ze er openlijk over tegen Biederman en daar blijft het zeker niet een keer bij.
‘Jij, de luisteraar’ weet het natuurlijk allang, dat de twee jongemannen brandstichters zijn. Maar als je het gedeelte te horen krijgt waarin Biedermann de zolderkamer van de twee betreed en de jerrycans vol benzine ontdekt, weet je toch echt zeker dat je leest over een domoor.
“Biedermann: Sie müssen jetzt nicht denken, Herr Schmitz, dass auch ich Sie für einen Brandstifter halte. Nicht liegt mir fernern, Herr Schmitz, glauben Sie mir. Andererseits – Nicht, dass ich mich über Ihr bisheriges Verhalten irgendwie zu beklagen hatte, Herr Schmitz, ganz und gar nicht-“
7. Met de ‘Nebenhandlung’ wordt de tweede verhaallijn bedoelt. Het bijverhaal, wat niet op de eerste plaats aan de orde komt.
8. De belangrijkste ‘Nebenhandlung’ in dit hoorspel is de verhaallijn achter de schermen van. Het verhaal begint bijvoorbeeld in een studio met de ‘Verfasser’ die zijn personage ‘Biedermann’ interviewt. Dit staat los van het verhaal met Eisenring en Schmitz en speelt zich niet af in het dorpje Seldwyla, waar de rest van het verhaal zich afspeelt. Deze opstelling, met de ‘Verfasser in zijn studio komt steeds terug bij elk hoofdstuk.
Dit is niet de enige ‘Nebenhandlung’ in het hoorspel. Er zijn er meerdere te noemen, zoals de scène waar ‘Herr Biedermann’ zijn compagnon ontslaat, met als gevolg dat de arme knaap zelfmoord pleegt. Dit is weer iets wat totaal niet relevant is voor de verdere verhaallijn met Eisenring en Schmitz. Maar toch een vraag opwekt bij de luisteraar, namelijk hoe goed en braaf is deze ‘Biedermann’ nou eigenlijk?
9. De ‘Nebenhandlung’ van het hoorspel, hetgeen wat de ‘Verfasser’ steeds verteld heeft als bedoeling het verhaal bij te lichten, zodat hetgeen wat niet uit de mond van ‘Biedermann’ of andere personen kan worden gezegd verteld word aan de luisteraar van het hoorspel.
Zijn taak is te vergelijken met een persoon die beschrijft aan een blinde hoe een appel eruit ziet. Wij als luisteraars kunnen namelijk maar één gedeelte van het verhaal meekrijgen, namelijk het geluid.
“Verfasser: ich bitte den Hörer, dieses Pfeifen unseres Herrn Biedermann (aus dem Rosenkavalier, wenn ich nicht irre) in keiner Weise zu missdeuten. Es ist einfach ein strahlender Morgen; der Wind hat gedreht, Föhn -“
(Biedermann legt seine Zeitung weg)
“’Verfasser: Herr Biedermann hat eine Idee!’’
10. Ik denk dat Max Frisch met dit boek een breder thema over vertrouwenskwesties wil aanvinken bij de luisteraar. Hoe snel kun je iemand vertrouwen? Wat is geloofwaardig? Dit zijn vragen die wij natuurlijk snel door hebben in dit verhaal. De brandstichters laten al gauw hun ware gezicht zien, maar ‘Biedermann’ doet alsof zijn neus bloed. Max Frisch, die graag over massapsychologie schrijft ( bron wikipedia) zet je met dit boekje aan het denken. ‘Herr Biedermann’ is namelijk een overdreven versie van de werkelijkheid.
11. Betekenis van het woord; Parabel ( bron Wikipedia).
Dit verhaal kan vergeleken worden politieke situatie van nu in Nederland.
‘Herr Biedermann’ gaat het normaal vinden dat de jongens, die bij hem in huis wonen, brandstichters zijn. Hij raakt gewend aan het idee, maar gelooft het ook weer niet. Zo kan je ook Geert Wilders zien in de Tweede Kamer. Mensen besteden er niet veel aandacht aan, maar zien wel dat het een bedreiging is voor de samenleving. De parabel (gelijkenis) in dit verhaal is toch wel de huiskamer waar het hele verhaal zich afspeelt. Een situatie uit het dagelijkse leven. Je kunt dat terug zien aan het diner, het wijn drinken, de telefoon die rinkelt. Alle dingen die in het dagelijkse leven gebeuren.
12. Het hoorspel wat in 1953 opgenomen is, vind ik niet bepaald gedateerd. Het is nog steeds bijzonder en grappig. In 1953 was dit verhaal net zo opmerkelijk als nu. Dat komt waarschijnlijk doordat dit verhaal onwerkelijk in elkaar zit, maar juist zo speciaal is. Alles aan dit verhaal klopt bijna niet. Het dorp ‘Seldwyla’ is bijvoorbeeld verzonnen door Max Frisch zelf, ook Is Herr Biedermann veel te naïef voor een normaal persoon en zijn er in een normale samenleving geen brandstichters. Dat alles maakt het zo onwerkelijk dat het niet gedateerd kan zijn. Wat het nog steeds leuk maakt om te lezen. Je zou de inhoud van dit boek kunnen zien als een kromme versie van de werkelijkheid.
Tot slotte is er niet veel apparatuur in het verhaal, wat dus niet kan aantonen in welke tijd het zich afspeelt. Alleen een telefoon komt voor, maar die hebben we tegenwoordig nog steeds.
“(Das Telefon klingelt)
Biedermann: Nun essen Sie aber die weichen Eier!
( Biedermann nimmt das Telefan ab)“
13. Een hoorspel is een gesproken verhaal op de radio. Het werd vroeger veel uitgezonden en diende voor huiselijk vermaak. Zo was het gebruikelijk om samen gezellig naar een hoorspel te luisteren. Tegenwoordig is dit een beetje weggevaagd omdat de TV en andere elektronische apparatuur vaak leuker worden gevonden. Een hoorspel is een gespeelt theaterstuk waarbij je alleen de geluiden kan horen. Het zijn vaak gesprekken tussen personages waar geluiden van materialen die relevant zijn voor het stuk aan toegevoegd zijn. Bijvoorbeeld het geklingel van wijnglazen. Waaruit je dus kan opmerken dat de personages proosten. Ook is het gebruikelijk voor een hoorspel dat het binnen een uur tot de conclusie komt. Je kunt natuurlijk niet de hele dag naar een radio luisteren. Dat zou ook saai worden. Dit verhaal ’Herr Biedermann und die Brandstifter’ is bijvoorbeeld ook ongeveer een uur en gebruikt veel geluiden waaruit je situaties kunt opmaken en beelden kunt schetsen in je hoofd.
14. Ik denk dat er in iedereen wel een “Biedermann’’ zit. Ik associeer “Herr Biedermann“ met een goedgelovige burger. Je wilt het wel geloven, maar eigenlijk weet je dat het niet mogelijk is. Zo is dat bijvoorbeeld ook met dagcrèmes. Je wilt heel graag dat je rimpels verdwijnen en je er jong en fis uit ziet en betaald daarom een grote smak met geld, omdat je denk dat de wonderlijke crème die je vorige week op de reclame hebt gezien werkelijk je rimpels zal gladstrijken. Achteraf na een maand gebruiken van de crème kom je er achter dat het geen verschil gemaakt heeft, en je nog steeds die kraaienpootjes bij je gezicht hebt zitten. Hierbij heeft je naïviteit een grote rol gespeelt, want als je niet naïef was geweest en met je volle verstand logisch nagedacht had, zou je het crèmepje niet gekocht hebben. ( Voor de schets van deze situatie heb ik mijn moeder als inspiratiebron genomen).
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
D.
D.
Thumbs up voor die laatste zin!
13 jaar geleden
AntwoordenV.
V.
Praat men over Duitsland in de vorige eeuw, dan kan er niet voorbij worden gegaan zonder de open wonden van het fascisme te benoemen. Ik denk dat de schrijver Max Frisch zich heel goed van bewust was. Hij heeft het zien gebeuren en hij heeft het overleefd.
Het is jammer dat de schrijver van dit verslag niet inziet dat Geert Wilders iemand is die het hedendaagse fascisme wèl herkent èn er iets tegen doet. Duitsland was een lange tijd een totalitaire staat net als nu op dit moment veel landen waar vluchtelingen vandaan komen. De naïeve 'goedzak' Biedermann is in werkelijkheid niet zo goed, hij heeft de dood op zijn geweten van de man die hij ontslagen heeft. Verder laat hij de brandstichters hun gang gaan. Al met al een zorglijke situatie die geen sympathie verdient.
7 jaar geleden
Antwoorden