Tirza
Arnon Grunberg
Datum: 3 Januari 2011

Zakelijke gegevens

Titel: Tirza
Auteur: Arnon Grunberg
Jaar van 1ste uitgave: 2006

Verfilmd als: Tirza

Prijzen: Gouden uil 2007,
Libris Literatuur Prijs 2007

Nominaties voor: AKO 2007 &
NS Publieksprijs 2007

Flaptekst:

De vrijheid mag lonken, maar liefst niet de hele dag; wanneer de vrijheid uitsluitend tijdens de zomervakantie lonkt, is het leven al zwaar genoeg.

Jörgen Hofmeester is vader van twee dochters en werkzaam voor een gerenommeerd bedrijf. Dankzij een uitgekiend financieel beleid woont hij op stand: bandeloosheid leidt tot rampen.

Stilstand is voor Hofmeester de voorwaarde voor liefde en geluk. Loom houdt hij van zijn dochters. Dat zijn echtgenote hem ingeruild heeft voor een jeugdliefde op een woonboot en dat een gedeelte van zijn vermogen is verdwenen door malversaties van merkwaardige groepering die de wereldeconomie beheersen, het deert hem niet. Zolang hij maar van zijn kinderen mag houden.

Maar op een avond staat zijn echtgenote weer voor de deur. En dan doet een man zijn intrede in het leven van Jörgen Hofmeester, een man die als twee druppels water Mohammed Atta lijkt.

Uitvoerige samenvatting

De Huur

Tirza is geslaagd voor het gymnasium. Haar vader, Jörgen Hofmeester, is bezig met het maken van hapjes voor het feest dat Tirza zal geven. Tirza zal niet lang na haar eindexamenfeestje met haar nieuwe vriendje Choukri vertrekken op wereldreis naar Afrika. Jörgen zit hier erg mee, en kan er niet goed tegen dat zijn rol als vader er bijna op zit.

Terwijl hij met de voorbereidingen voor het feest bezig is denkt hij aan zijn vrouw, ze had hem verlaten maar stond zes dagen geleden opeens weer voor de deur. Hofmeester en Tirza beschouwen ‘de echtgenote’ als een indringster. De echtgenote maakt Jörgen Hofmeester gek, ze maakt de twijfels die hij over zichzelf heeft alleen nog maar erger door hem af te kraken.

Het grootste gedeelte van dit deel van het boek bestaat uit terugblikken naar het verleden, je krijgt een beeld van Hofmeester, zijn echtgenote, en van Ibi (de oudste dochter) en Tirza (Jörgens oogappel). Het deel gaat vooral over het verleden van de familie Hofmeester.

Een belangrijke terugblik is wanneer Hofmeester terugdenkt aan de koop van dit huis in de van Eeghenstraat, om het te kunnen financieren moest hij de bovenste verdieping verhuren. Zelf kon hij niet goed tegen het ophalen van de huur, dus stuurde hij Ibi naar boven om de huur te innen. Dat ging jaren door, Ibi werd volwasssen en werd mooi. Op haar vijftiende blijft ze een keer erg lang weg, Hofmeester gaat dan naar boven en vindt daar zijn dochter die ‘geneukt wordt als een beest’ door de huurder. Hofmeester wordt ontzettend boos op deze architect. Maar deze hij verklaart tot zijn afschuw dat dit niet Ibi’s eerste keer was en dat hij haar niets meer hoefde te leren.

Het Offer

Nog steeds is het de dag van het feest, Hofmeester wil wat kir drinken met Tirza maar zij is niet thuis. Ze is haar vriend gaan ophalen voor het feest. De echtgenote is zich boven aan het verkleden en opmaken, ze vraagt Hofmeester of hij met haar vrijen wil. Ze heeft zich ordinair aangekleed om hem te verleiden. De echtgenote begint weer over het feit dat ze alleen elkaar nog hebben, en dat niemand anders hen nog wil. Dus kunnen ze net zo goed met elkaar ‘neuken’. Hofmeester stemt toe, alleen wordt de vrijpartij niet afgemaakt omdat de eerste gast voor de deur staat. Hiermee is het feest officieel begonnen. De gasten druppelen binnen en het feest begint op gang te komen, Tirza is er nog steeds niet.

Hofmeester schaamt zich voor de echtgenote die zich sletterig gedraagt, hij praat met Tirza’s economieleraar over ‘hedge funds’. Hij heeft daar ooit voor Tirza in geïnvesteerd en is zijn geld kwijtgeraakt toen de economie in elkaar zakte na de aanslagen op het WTC in 2001.

Tirza is inmiddels thuisgekomen met Choukri, wanneer Hofmeester in Choukri een kloon van de terrorist Mohammed Atta ziet is de haat meteen gewekt.

Een vriendin van Tirza, Esther, zit alleen in de schuur. Hofmeester vraagt waarom zij niet bij de feestvreugde aanwezig is. Ze wil alleen zijn, maar in tomatensap heeft ze wel zin. Ze praten eerst onschuldig, maar door de drank raakt hij in een roes en begint hij met Ester te vrijen. Totdat Tirza de tuin in komt en hem betrapt.

Hier is het perfecte wereldje waarin Hofmeester zich waande uiteen gevallen, het vriendje van zijn dochter is een terrorist, zijn echtgenote gedraagt zich als een slet, en hijzelf vrijt met een minderjarige klasgenote van zijn dochter.

Het feest gaat echter gewoon door, na afloop probeert Tirza met Hofmeester over de genante gebeurtenis te praten. Hij wordt tijdens het gesprek sentimenteel en vraagt of ze voor hem op de cello wil spelen. Tirza gaat dan naar boven, en Hofmeester valt op de vloer in slaap. Later wordt hij omhoog geholpen door Tirza, hij noemt haar dan weer ‘zonnekoningin’, dat was zijn koosnaam voor Tirza. Hier is duidelijk te zien dat hij Tirza niet los kan laten.

De Woestijn

Hofmeester blijft aan Ester denken, maar hij verwacht meer van haar dan zij van hem. Hij heeft nog een ontmoeting met haar, het excuus hiervoor is dat hij het geld voor de taxi van haar terug wil hebben. In werkelijkheid wil hij haar gewoon nog een keer zien.

De reis van Tirza naar Afrika komt steeds dichterbij, Hofmeester realiseert zich dat hij ‘aan de epiloog van zijn leven zal beginnen’.

Hij zal Tirza en Choukri, of Mohammed Atta zoals Hofmeester hem steeds noemt, naar Frankfurt brengen. Voordat ze daadwerkelijk weggaan zullen ze het weekend op de Betuwe doorbrengen in het huis van de ouders van Hofmeester. Het contact tussen de drie verloopt een beetje stroef.

Als Hofmeester op een bepaald moment het huis binnenloopt ziet hij hoe Tirza door Mohammed Atta ´geneukt´ wordt op de keukentafel. Hij is daarna uit zijn humeur en gaat naar het dorp om een rijsttafel voor drie personen te bestellen. Vervolgens eet hij de rijsttafel alleen op omdat Tirza en vriend al slapen. De volgende dag rijden ze naar Frankfurt, en Hofmeester zwaait Tirza en Atta uit.

Eenmaal thuis vertelt Hofmeester details van zijn seksuele relatie met de werkster uit Ghana aan zijn echtgenote. Zo komen ze terug op hun vroegere seksuele spelletjes. Ook hebben ze het over Tirza, die niets van zich laat horen. De ouders zijn ongerust, daarom besluit Hormeester op een gegeven moment naar Namibië te gaan. Daar begint zijn zoektocht naar Tirza in Zuid-Afrika, hij vraagt overal rond maar niemand schijnt Tirza gezien te hebben.

Hij heeft zijn aktetas meegenomen, daarin zit ook Tirza’s iPod en haar notitieboekje met smsjes die ze ontvangen heeft. Hij leest het notitieblocnote vaak door.

Later ontmoet hij de negenjarige Kaisa, ze vraagt maar één ding aan Hofmeester: ‘Do you want company sir?’ Hij neemt haar overal mee naartoe omdat zij geen afscheid van hem wil nemen. Ze worden natuurlijk vreemd aangekeken dus noemt hij Kaisa zijn nichtje.

Hij behandelt haar alsof ze zijn eigen Tirza is. Hij praat tegen haar over van alles, over zijn werk, zijn wereldbeeld, zijn familie, en over Tirza. Het is niet duidelijk of hij Kaisa gebruikt voor seks.

Als Hofmeester het wachtwoord van Tirza haar emailbox ontdekt stuurt hij een mailtje namens haar naar zichzelf. Vervolgens belt hij de echtgenote om het ‘goede nieuws’ te vertellen.

Hofmeester wil naar de woestijn om daar te ‘verdwijnen’. Het lijkt er steeds meer op dat hij de realiteit kwijt is. In één van de vakantiehuisjes in de woestijn vertelt hij Kaisa wat er werkelijk met Tirza en Choukri gebeurt is: nadat hij de vrijpartij gezien had was hij zo razend geworden dat hij Tirza met de pook van de open haard op haar hoofd slaat en Choukri met de kettingzaag ‘snoeit’. De beide lijken heeft hij dezelfde nacht in de tuin begraven.

Hij vertelt Kaisa dat hij Tirza zoekt terwijl hij weet dat ze hier niet zal zijn, maar hij twijfelt ook of het allemaal wel waar is. De volgende dag gaat hij met de jeep de woestijn in, hij neemt zich voor om te ‘verdwijnen’ in het zand maar Kaisa wil hem niet loslaten. Ze trekt hem weer mee terug naar het hotel. Daar aangekomen krijgt Hofmeester een bericht van zijn vrouw. Ze zegt dat hij zo snel mogelijk thuis moet komen omdat Tirza gevonden is.

Hij gaat drie dagen later inderdaad terug naar Amsterdam, als hij in de straat aankomt ziet hij de echtgenote op hem af komen en hij ziet de pers voor zijn huis. Hij belt Tirza haar mobiel om te zeggen dat ze gevonden is, maar hij krijgt haar voicemail (gebeurde vaker in het verhaal): ‘Hoi, dit is Tirza. Ik ben er even niet. Maar laat maar een leuk berichtje achter.’ Hiermee eindigt het boek.

Korte samenvatting

Tirza gaat over Jörgen Hofmeester, zijn twee dochters Ibi en Tirza en in mindere mate ook over 'de echtgenote'. Het verhaal begint bij het moment dat Tirza haar eindexamen heeft gehaald en er een feest gegeven gaat worden. Daarna zal ze met haar nieuwe vriendje Choukri door Afrika gaan trekken.

Jörgen's echtgenote had hem al veel eerder verlaten voor een jongere man, al zijn ze nooit gescheiden. Op een dag staat ze ineens weer voor de deur. Ze vertelde dat ze niet terug had willen komen maar nergens anders terecht kon. Hij beschouwt zijn vrouw als een indringer die hem ongelukkig en onzeker maakt. Jörgen had zijn leven lang trouw geld gespaard voor de kinderen en dat alles belegd in een Hedge Fund maar door de economische crisis na 11 september is hij al zijn geld kwijt geraakt. Als Tirza haar vriendje aan Jörgen voorstelt maakt hij meteen de vergelijking met de terrorist Mohammed Atta. Zo krijgt hij een grondige hekel aan Choukri. Op het feest heeft Jörgen sex met een klasgenote van Tirza in het tuinhuisje en zijn vrouw gedraagt zich sletterig. Jörgen ziet zijn leven als een grote mislukking; zijn vrouw gedraagt zich als een valse slet, zijn dochter heeft een relatie met een terrorist en hij heeft seks met een piepjong meisje.

Jörgen beseft dat hij bij de epiloog van zijn leven is aangekomen. Hij besluit Tirza en Choukri voor hij hen op het vliegveld in Frankfurt zet nog een weekendje mee te nemen naar het huis van zijn ouders.

Eenmaal daar betrapt Hofmeester zijn dochter en haar vriend vrijend op de keukentafel. Hierna is hij volledig uit zijn humeur en gaat naar het dorp om een rijsttafel voor drie personen te halen, hij eet echter alles alleen op omdat Tirza en 'Atta' slapen. De volgende dag brengt hij Tirza en 'Atta' naar het vliegveld en zwaait hij ze uit. Jörgen wordt na een dag erg ongerust als hij nog niks van zijn dochter heeft gehoord. Hij reist Tirza achterna.

In Namibië aangekomen boekt Hofmeester een luxe hotelkamer. Op straat ontmoet hij een klein meisje, Kaisa, die hem haar gezelschap aanbiedt. Kaisa blijft de gehele reis bij hem en hij vertelt haar het werkelijke verhaal; nadat hij zijn dochter en 'Atta' op de keukentafel had betrapt heeft hij Tirza doodgeslagen met een pook en 'Atta' heeft hij gesnoeid, vermoedelijk met een kettingzaag. De lijken heeft hij begraven. Na dit hele verhaal bekent te hebben aan Kaisa, die hem niet verstaat, keert hij terug naar Amsterdam. De lijken zijn inmiddels gevonden. Je beseft dat Jörgen de weg helemaal kwijt is geraakt en psychisch niet meer in orde is.

Het verhaal eindigt met de voicemail van Tirza:

‘Hoi, dit is Tirza. Ik ben er even niet. Maar laat maar een leuk berichtje achter.’

Verhaalanalyse

Vertelsituatie

Het is een personale vertelsituatie; het perspectief van het verhaal ligt bij Jörgen Hofmeester. Je leest vanuit de gedachtes en gevoelens van Jörgen. Alleen hierdoor leer je als lezer Hofmeester zelf kennen. De andere personages leer je kennen door hoe ze zich gedragen in het verhaal. De personale vertelsituatie in dit verhaal is onbetrouwbaar. Vanuit Hofmeester krijg je namelijk eerst het verhaal mee dat; Tirza en ‘Atta’ op een vliegtuig zijn gestapt naar Zuid-Afrika. Later verteld Jörgen pas echt wat er met zijn dochter en haar vriend gebeurd is.

Ook verteld Jörgen dat hij werkelijkheid en gedachten niet meer helder kan onderscheiden, via andere gebeurtenissen in het boek krijg je het idee dat Jörgen ‘ze niet allemaal meer op een rijtje heeft’. Dit maakt deze vertel situatie nóg onbetrouwbaarder.

Plaats & ruimte

Tirza speelt zich op verschillende plaatsen over de wereld af. Het eerste deel speelt zich voornamelijk af in de chique Van Eeghenstraat in Amsterdam. Dit is waar Jörgen zijn ‘huis van stand’ van stand heeft gekocht en waar de familie Hofmeester woont.

De flashbacks van Jörgen spelen zich vooral thuis af met uitstapjes naar Schiphol en naar zijn werk.

In De Woestijn speelt het verhaal zich af op het huisje in de Betuwe. Dan kort in de Van Eeghenstraat en vervolgens in Namibië. In Namibië is Jörgen op een zoektocht naar Tirza, heeft reist van plaats naar plaats. Aan het eind van het verhaal probeert Hofmeester ‘te verdwijnen’ in de woenstijn, wanneer dit niet lukt keert hij terug naar de Van Eeghenstraat.

Waar hij waarschijnlijk gearresteerd zal worden.

Tijd

De tijd is het verhaal is vrij kort. De eerste twee delen van het boeken spelen zich af op één dag. De dag van het eindexamen feestje van Tirza. Het weekend na Tirza’s feest gaat Jörgen met Tirza en Choukri (‘Atta’) naar de Betuwe. Daarna brengt Hofmeester ze naar het vliegveld. Dit beslaat totaal vier dagen.

Na het vertrek van Tirza keet Jörgen voor twee weken terug naar de Van Eeghenstraat.

Als hij na twee weken nog niks van Tirza hoort besluit hij naar Namibië te vliegen.

Er wordt niet duidelijk beschreven hoe lang hij in Namibië verblijft. Wel schrijft Jörgen op een moment dat het 10 augustus is, het verhaal begon in juni. Het totale verhaal neemt op basis hiervan ongeveer twee maanden in beslag.

Naast het ‘hoofdverhaal’ zijn er allemaal flashbacks uit het geheugen van Jörgen. Daarom is het verhaal niet chronologisch verteld.

Het is ook goed na te gaan in welk jaar dit verhaal afspeelt.

Jörgen belegd in een hedge fund - De aanslagen op het WTC (2001) - Een half jaar na Atta’s aanslag op het WTC stoort Jörgens hedge fund in - De lente van 2001 - Drie jaar later is het eindexamenfeest van Tirza - Het verhaal speelt zich dus in 2005 af.

Personages

De hoofdpersoon van het verhaal is Jörgen Hofmeester. Het verhaal draait om zijn liefde (wat je bijna een obsessie zou kunnen noemen) voor zijn dochter Tirza.

Bijfiguren zijn: Tirza Hofmeester, Ibi Hofmeester (oudste dochter), de ‘echtgenote’ (zoals Jörgen haar het hele boek noemt), Choukri (de vriend van Tirza) en Kaisa (het meisje wat Hofmeester ontmoet in Namibië).

Thema

Het belangrijkste thema van Tirza is Liefde/Obsessie van een vader voor een dochter.

Hofmeester heeft na al zijn teleurstellingen in zijn leven zijn laatste hoop gevestigd op zijn jongste dochter: Tirza. Zijn vrouw heeft hem verlaten voor haar jeugdliefde, Ibi op wie hij ook gek bleek op haar 15de al seks te hebben met de huurder. Op zijn werk is hij niet meer nodig en is daarom op non-actief gesteld, daarom is Tirza het enige wat hij nog heeft.

Tirza is voor Hofmeester zijn ‘zonnekoningin’. Jörgen is zo beschermend en probeert zo hard om de ideale vader te zijn; Tirza krijgt celloles, training in zwemmen, brengt haar van alles bij over de grote Russische schrijvers, dat Tirza uiteindelijk een eetstoornis ontwikkelt. Zelfs dan blijft Hofmeester alles voor Tirza doen (iets wat waarschijnlijk juist een negatieve invloed heeft op Tirza, blijkt uit de eetstoornis).

Daarom heb ik als thema Liefde/Obsessie. Want als je hele leven om je dochter draait, als je alles voor haar doet, eigenlijk alleen nog voor háár leeft. Is het dan nog wel liefde? Of neigt dat dan te veel naar obsessie.

Een ander thema dat een groot deel van Jörgens leven bepaald is desillusie. Hofmeester hoopt zo erg op het perfecte leven; een huis van stand, een goede baan, gelukkig getrouwd, twee ideale dochters die zijn zoals hij wilt. Alleen niks daarvan blijkt waar; zijn vrouw verlaat hem voor een jeugdvriend, Ibi blijkt op 15 jarige leeftijd al seks te hebben, waarna ze daarna ook nog trouwt met een allochtoon en naar Frankrijk vertrekt. En Jörgens zonnekoningin Tirza, wat zijn alles is. Zelfs die vertrekt naar Namibië met haar allochtone vriend Choukri. Als klap op de vuurpijl lijkt Choukri sprekend op Mohammed Atta, de gene die zijn financiële kant van het perfecte leven heeft doen verdampen.

Alles waar Jörgen zijn leven op baseerde blijkt één grote desillusie. Geen vrouw, geen baan, geen financiële zekerheid en twee dochters die niet zijn geworden zoals hij dat wilde.

Motieven

Een motief in Tirza is onmacht. Wat Jörgen ook doet om zijn perfecte wereld te creëren/in stand te houden. Je kan niks veranderen aan bepaalde karaktertrekken van mensen (in dit geval zijn ex-vrouw en zijn dochters). Of aan gebeurtenissen die buiten jouw macht liggen (de aanslagen op 11 september). Ook het volwassen worden van Tirza is iets waar Jörgen geen controle over heeft, iets wat hem enorm veel pijn doet; Tirza die hem, Jörgen, niet meer nodig heeft. Als hij Tirza dan door ‘Atta’ geneukt ziet worden, wordt het hem te veel. En doet hij het gene waardoor hij nog wel macht kan uitoefenen, namelijk; hij vermoordt Tirza en snoeit ‘Atta’ met een cirkelzaag.

Onmacht loopt in Jörgens geval hand in hand met angst. Vooral de angst om door Tirza verlaten te worden kost hem heel veel moeite. Daarom is angst een tweede motief dat er mede voor heeft gezorgd dat hij zijn Tirza vermoord.

Symbolen

Een symbool is de voicemail van Tirza haar mobiel. Elke keer belt Jörgen haar terwijl hij weet dat ze niet kan opnemen omdat hij haar vermoordt heeft. Hij hoort dan haar stem en dat stelt hem gerust. Dit is ook iets wat van zijn Tirza is. Dat berichtje zal niet veranderen, maar dat zal altijd zijn Tirza blijven die dat inspreekt.

Een ander symbool is de aktetas van Jörgen. Deze neemt hij overal mee naar toe. In deze tas zitten wat spullen van Tirza. De tas stelt hem gerust en behalve dat is de tas ook het enige wat niet bij hem weg kan lopen. Dat is één van de weinige dingen waar hij totale controle over heeft. En het is één van de dingen die niet veranderen, opgroeien of bij hem weggaan.

Titel, begin & einde

De titel Tirza slaat op Jörgens dochter, zijn zonnekoningin. Tirza is na alle andere mislukkelingen uit Hofmeesters leven zijn laatste hoop. Alles heeft hij voor haar over. Tirza is zijn grote liefde, zijn alles, zijn obsessie.

Het verhaal begint met de voorbereiding voor het examenfeest van Tirza. Ook komen er meteen al in het begin veel flashbacks in het verhaal voor.

Aan het einde van het verhaal is Jörgen net terug uit de woestijn, van zijn mislukte poging om te verdwijnen. Hij wordt gebeld met de mededeling dat Tirza’s lichaam is gevonden en dus gaat hij terug naar Nederland. Eenmaal in Nederland belt hij, wat hij vaker deed in het boek, naar Tirza en krijgt vervolgens haar voicemail: Hoi, dit is Tirza. Ik ben er even niet. Maar laat maar een leuk berichtje achter.

Het boek heeft zowel een gesloten einde als een open einde.

Gesloten omdat Tirza’s lichaam is gevonden en Jörgen bijna zeker zal worden opgepakt voor de moord op Tirza en Choukri (‘Atta’).

Het boek heeft een open eind omdat je niet weet wat er met Jörgen gaat gebeuren; belandt hij in een kliniek? Wordt hij überhaupt wel opgepakt? Komt met er achter dat Hofmeetster dat hij de weg kwijt is? Wat blijft er uiteindelijk van de man over die zo veel om zijn dochter(s) gaf?

Personages

Jörgen Hofmeester

Karakterbeschrijving

De hoofdpersoon van het verhaal is Jörgen Hofmeester. Hij is 54 jaar oud en heeft twee dochters, Ibi en Tirza. Daarnaast had hij een vrouw, maar die heeft hem verlaten voor haar jeugdliefde.

Jörgen heeft al veel tegenslagen in zijn leven gehad. Nu is hij geobsedeerd door Tirza. Hij wil haar niet kwijtraken en gaat daarmee dan ook tot het uiterste.

Jörgen is niet knap en krijgt weinig aandacht van vrouwen. Hiervan maakt zijn ex-vrouw, de ‘echtgenote’, gebruik van. Ze vertelt hem vaak dat Jörgen en zij over zijn, niemand wil hen nog hebben. Ze hebben alleen elkaar nog.

Gedragingen en karaktereigenschappen

Jörgen probeert altijd alles goed te doen maar is eigenlijk heel onhandig. Ook gaan er veel dingen fout bij de opvoeding van Ibi. Hij probeert dat dan ook allemaal te verbeteren bij de opvoeding van Tirza. Maar dat gaat te ver. Tirza heeft het gevoel dat goed presteren het enige is wat telt en als dat niet gebeurd zal niemand meer om haar geven. Jörgen dramt door en ziet niet dat hij zijn eigen dochter kapot aan het maken is. Uiteindelijk ziet hij in dat het geen zin heeft, want Tirza krijgt een vorm van Anorexia. Dan wordt alles anders en gaat Jörgen zich anders gedragen. Hij laat Tirza vrijer en ze kan zelf beslissingen nemen.

In de volgende citaat kun je lezen hoeveel Jörgen om zijn dochter geeft. Maar hij geeft zoveel om haar, dat hij niet zonder haar kan. Hij kan haar niet meer bij zich houden en haar beschermen. Daarom ziet hij haar vermoorden als enige oplossing.

Hij drukt haar tegen zich aan en hij begrijpt, niet eerder heeft hij zo duidelijk begrepen, zo overweldigend, zo compromisloos, dat hij geen reden wil hebben zonder Tirza te leven. Zonder haar is leven niet meer denkbaar, en wat niet denkbaar is, is ongewenst. Zij is zijn bestaansrecht.

Wat je verder van Jörgen komt te weten is dat hij erg houdt van koken. Verder valt Jörgen valt op ordinaire vrouwen, ze winden hem op.

Jörgen heeft een negatief zelfbeeld. Eigenlijk vindt hij zichzelf helemaal niets, behalve een vader. Omdat dit het enige is wat hij is, doet hij er dan ook alles aan om zijn rol als vader goed te vervullen. Dat wordt duidelijk in het volgende citaat:

‘Ik ben niemand’, zei hij. ‘Mijn ego was groot, maar ik heb het gehalveerd en jij hebt het verder vermalen tot een gehaktbal. Ik ben de vader van Tirza en Ibi. Vooral dat laatste. Dat is wat ik ben, ja dat, niet veel meer, maar ook niet minder. De vader van Ibi en Tirza. Ik ben vader.

Omgang met andere personen

Jörgen kan niet zo goed met andere mensen omgaan. Hij is niet zo goed in communiceren. Korte gesprekjes kan hij nog aan, maar hij houdt er niet van. Zo maakt hij met de gasten op Tirza’s examenfeest praatjes. Dit doet hij niet omdat hij het leuk vindt, maar omdat hij de perfecte gastheer en dus een leuke vader wilt zijn. Hofmeester heeft weinig contact met mensen, behalve met zijn dochters en ex. Omdat deze personen als enige dicht bij hem staan kan hij zich bij hun soms niet inhouden. Als hij boos is schreeuwt of slaat hij bijvoorbeeld. Dat heeft hij bij Ibi en zijn ex ook gedaan. Bij Tirza kon hij zich helemaal niet meer inhouden, hij heeft haar en haar vriend uiteindelijk vermoord. Dit doet hij (wat je leest vanuit zijn gedachtegang) omdat hij zo zielsveel van ze (en vooral van Tirza) houdt.

Karakterontwikkeling

Jörgen Hofmeester maakt geen karakterontwikkeling mee. Hij leert wel wat van zijn fouten en probeert Tirza beter op te voeden dan Ibi, maar er gaat nog steeds veel fout.

Als Tirza op een gegeven moment anorexia krijgt veranderd hij wel, in plaats van ontzettend zorgzaam en ook een beetje opdringerig te zijn, laat hij Tirza meer met rust en mag ze haar eigen weg gaan. Maar van binnen blijft het de vader die geobsedeerd door zijn dochter is.

Behalve dat kan hij aan het begin van het verhaal, maar ook aan het einde van het verhaal, geen afscheid nemen van mensen. Hij wil mensen niet loslaten, met name zijn dochters. Zij maken hem tot wie hij is.

Omdat hij geen karakterontwikkeling meemaakt is Hofmeester dus een vlak personage.

Tirza Hofmeester

Tirza is niet zozeer een hoofpersonage. Maar omdat Jörgen geobsedeerd is door zijn dochter, vond ik het belangrijk wel een beschrijving van Tirza te geven.

Karakterbeschrijving

Tirza Hofmeester is de jongste en ‘perfecte’ dochter van Jörgen. Ze is een mooi meisje, heeft blond haar en sprekende ogen. Daarnaast is ze erg slim, haar vader vertelt vaak dat ze hoog-hoogbegaafd is. Ze doet dan ook het gymnasium. Ook sleepte haar vader haar altijd naar cello- en zwemles. Volgens Jörgen had ze hier erg veel talent voor. Tirza houdt erg veel van haar vader, maar de druk die haar vader op haar legt wordt haar te veel. Ze durft hier niks van te zeggen. Hierdoor komt het zo ver dat ze anorexia krijgt.

Deze citaten zeggen wat over hoe Tirza was:

Tirza was populair. Een enkele keer had hij vreemde jongens aangetroffen in de badkamer, jongens die hij niet kende en die ook niet aan hem waren voorgesteld, maar wie waren blijven overnachten.

In het citaat hieronder is te lezen, hoe de opvoeding van Hofmeester er voor gezorgd heeft dat Tirza een perfectionistisch onzeker karakter heeft gekregen:

Je weet toch, Tirza, dat wij, mama en ik en Ibi, ook van je houden als je niet hoogbegaafd bent, het maakt ons niets uit wat je bent. Je hoeft niet de beste te zijn, je hoeft niets te zijn, we houden van je zoals je bent.’ Hij verwachtte eigenlijk geen antwoord. Maar er kwam een antwoord. Harder dan haar vorige antwoord. Luid en duidelijk. ‘Nee, papa,’ zei ze, ‘als ik niet de beste ben, houdt niemand van me.

Omgang met andere personen

Tirza heeft veel vrienden, ze heeft graag mensen om zich heen. Ze is populair en kan goed met mensen omgaan. Daarnaast houdt Tirza ook heel veel van haar vader. Jörgen is geobsedeerd door haar, maar ook zij ziet haar vader niet zoals de meeste tienermeisjes hun vader zien. Dat blijkt uit het fragment van ‘de echtgenote’ tegen Jörgen zegt:

Voor Tirza is alles wat jij zegt waar, Tirza verafgoodt je en jij laat je dat maar al te graag aanleunen, je vindt het heerlijk om eindelijk voor iemand een afgod te zijn.

Karakterontwikkeling

Tirza maakt in het boek geen karakterontwikkeling mee. Ze blijft een leuk spontaan meisje dat makkelijk in de omgang is.

Mijn recensie

Meelezen met een geobsedeerde kapotte man

Door Jaimy Siegersma

Een kapotte man die samenleeft met zijn kapotte vrouw, het streven naar oppervlakkige keurigheid; allemaal succesvolle terugkerende elementen uit Grunbergs vorige werken, zo lees ik uit recensies. Tirza was mijn eerste ‘Grunberg’ en zij heeft mij zeker niet teleurgesteld. Als Grunbergs andere werken ook zo realistisch, goed inleefbaar en meeslepend zijn zal ik deze zeker gaan lezen.

Het thema van Grunbergs Tirza is een thema wat je niet in de alledaagse roman aantreft. Een liefde van vader tot dochter die zo ver gaat dat het een obsessie te noemen is. Om te lezen vanuit een vader die alleen nog leeft voor zijn kinderen, ‘mijn kinderen zijn mijn bestaansrecht’, was voor mij vernieuwend. Misschien juist doordat ik ‘pas’ zeventien ben, sprak het thema mij zo aan. Doordat zaken herkenbaar zijn is het goed in te leven in de relatie van Jörgen en Tirza. Maar waar ik normaal deze relatie als kind (zoon-vader in mijn geval) beleef, kon ik via Tirza de relatie meemaken van ouder naar kind. En dan wel op de meest extreme manier van het vader-zijn. Iets wat mijn vader gelukkig niet over zich heeft.

Grunberg brengt de obsessie voor Tirza zo ver, dat Hofmeester haar uiteindelijk vermoord. Hetgeen hij doet omdat hij haar niet kan loslaten. Om met iemand mee te lezen die zijn dochter vermoord vanuit liefde/onmacht/angst en ook te beweegredenen te weten is een gevoel apart. Je krijgt zelfs medelijden met Jörgen Hofmeester, het is Grunberg perfect gelukt om je mee te laten leven met deze kapotte man.

De eerste twee delen van Tirza geven je vooral een kijkje in het vroegere leven van de familie Hofmeester, met name Jörgen leer je hier goed kennen. In recensies werden deze beschreven als te langdradig of zonder al te veel spanning. Het is waar dat er in deze delen niet veel spanning te vinden is, maar het geeft je wel de gelegenheid om het karakter van Jörgen te leren kennen. Iets waardoor je zijn gedachtes en gedragingen beter begrijpt. En door de vlotte makkelijke schrijfstijl van Grunberg heb ik de eerste twee delen van het verhaal niet als vervelend ondervonden. Daarom vind ik het een goede keus van Grunberg om deze delen vooral te laten beslaan uit flashbacks uit Hofmeesters leven.

De personale vertelsituatie waar Grunberg voor gekozen heeft geeft het boek onverwachte wendingen. Zo lees je eerst dat Jörgen zijn dochter en vriend uitzwaait tijdens hun vertrek naar Namibië. Iets wat Grunberg je tot ongeveer de laatste 30 bladzijden van het boek laat geloven. Als Hofmeester zijn ware verhaal uiteindelijk opbiecht aan zijn Afrikaanse gezelschap bestaande uit het meisje Kaisa, blijkt dat Tirza en ‘Atta’ Nederland nooit verlaten hebben. Zij liggen begraven in de tuin van het ouderlijk huis van Hofmeester. Iets wat het verhaal een totaal onverwachte wending geeft die je pas iets van te voren ziet aankomen door de subtiele hints van Grunberg.

Doordat de plaatsen in het boek zo uitvoerig en duidelijk beschreven zijn maakt het inleven in Tirza nog beter te doen. De plaatsen bestaan ook echt in Amsterdam, het verhaal laat eigenlijk qua plaatsen niks aan je verbeelding over.

De boodschap die Grunberg met dit boek wilt meegeven is; dat er is elk mens wel een beest verscholen zit. Iets wat ook meerdere keren terug komt in het verhaal. De onverwachte wending op het eind, het personage Jörgen Hofmeester dat aan de buitenkant heel normaal lijkt, maar steeds ‘beestachterige’ trekken begint te vertonen, is het levende bewijs van deze boodschap.

Grunbergs vlotte schrijfstijl maakt het boek makkelijk te lezen, overzichtelijk en leuk om te lezen. Ik hoefde geen moeite hoeven doen om echt in het boek te komen, iets wat met Eenzaam avontuur wel enorm het geval was.

Een ander onderwerp wat Grunberg mooi aansnijdt, enigszins overdrijft, is het niet kunnen loslaten van de mensen die je lief hebt. Je hoort vaak van ouders dat zij er moeite mee hebben om hun kinderen los te laten. Door Grunbergs Tirza kreeg ik een kijkje in deze gevoelens.

De schrijfstijl, de boodschap, de mooi uitgewerkte gevoelens en gedachtes van Jörgen, de keuze van het thema, de mogelijkheid om mee te kijken met kapotte man die niet meer in de realiteit leeft maakt dat Tirza bij mij bleef en blijft hangen. Tirza maakt Grunbergs gevestigde reputatie waar en zet mij aan tot het lezen van zijn andere boeken. Een aanwinst voor de Nederlandse literatuur, kortom; een aanrader.