Feitelijke gegevens over het boek Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum 1e druk: 12 oktober 2009
Aantal bladzijden: 268
Uitgegeven door: Nijgh & Van Ditmar Beschrijving van de cover Op de cover staat de afbeelding van een mooie blonde vrouw die “Engel”moet voorstellen. Ze hangt over de stoelleuning van een auto. Genreaanduiding van het boek “Engel”is een psychologische roman met een sterk coming-of age karakter. We volgen de levensgeschiedenis van het West-Friese pubermeisje Angélica. De flaptekst Puberen in het kale West-Friesland van de jaren tachtig betekent zelf zorgen voor spanning en sensatie. Dat doet Angélica met verve. Samen met haar vrienden verkent ze uiterste grenzen totdat ze niet anders kan dan vertrekken. Als zij na haar verhuizing naar Amsterdam de ambitieuze bandleden van de groep Ace ontmoet, denkt Angélica aanvankelijk dat zij het geluk gevonden heeft. Engel is een roman over schuld en spijt, vriendschap en jaloezie, liefde en verraad. En bovenal over een mysterie, dat pagina na pagina bedrieglijk nonchalant wordt blootgelegd en de lezer niet meer loslaat. Structuur en/of verhaalopbouw en perspectief Er zijn 5 grote hoofdstukken die op zich weer worden onderverdeeld in kleinere onderdelen. Deze worden typografisch aangeduid met de tekens die op een dvd-recorder staan en aangeven of er voor of achteruit moet worden gespoel. Er zijn twee verhaaldraden: enerzijds is er de lijn waarin wordt verteld hoe Angélica Rijckers opgroeide in West-Friesland. Ze raakt daar in kennis met de leden van de band Ace en wordt eigenlijk de groupie van de groep. Die verhaallijn loopt van 1982 tot 1990. De tweede verhaallijn gaat over de band Ace. De leden van de groep ontmoeten elkaar weer in 2001. David, de ik-verteller ziet dan in New York zijn oude bandleden weer. Op dat moment is voor de lezer nog onbekend wat de lijn van Angélica met deze verhaaldraad te maken heeft. David, de ik-verteller van deze lijn, heeft zijn oude bandvriend Sid weer ontmoet op het Lowlandsfestival van augustus 2001. Het eerste hoofdstuk en het laatste vijfde hoofdstuk spelen allebei op 9/11/2001. De beide verhaallijnen worden afwisselend verteld. Dan weer lees je over de geschiedenis van Angelica, dan weer ben je in het heden van 2001. De geschiedenis van Angélica wordt personaal verteld vanuit de puber. Maar af en toe komt ook een alleswetende verteller om de hoek kijken. De draad van 2001 wordt verteld door de ik-verteller David.
De tijd van het verhaal Hierboven werd al verteld hoe de tijdlijnen in elkaar steken. Er is een tijdlijn die over Angélica gaat en die van 1982 (het meisje is elf jaar) tot 1990 gaat (Angelica sterft op haar twintigste) De tweede lijn speelt elf jaar later in 2001: van augustus tot 11 september. De plaats van handeling De plaats van het decor in de ene verhaallijn is West-Friesland de streek waarin Angélica groot wordt gebracht. Vrijwel alles speelt zich af in die streek. De tweede draad speelt zich af in korte tijd in New York, waar de oude bandleden elkaar weer ontmoeten, vlak voordat de twee vliegtuigen de Twin Towers binnenvliegen. Sid en David hebben elkaar daarvoor ontmoet tijdens het Lowlandfestival waar David als dj draait. Samenvatting van de inhoud In de roman lopen er twee verhaaldraden door elkaar. Dat is lastig voor de samenvatting. Er wordt daarom een aantal keer aangegeven of een verhaalpassage in het heden (20010 of verleden (1982-1990) speelt. In het eerste hoofdstuk is er een ik-verteller David. Hij is drummer van de band Ace geweest. Er is in het verleden iets geheimzinnigs gebeurd. Hij zit in New York en ontmoet er de twee andere leden van de band: Sid en Duncan. David verlaat het gebouw waarin de drie mannen bij elkaar waren. In het tweede hoofdstuk maken we als lezer voor het eerst kennis met het eigenzinnige pubermeisje Angélica Rijckers: ze is geboren in 1970 en op 12-jarige leeftijd krijgt ze een surfplank cadeau. Het is een buitenbeentje en ze lijkt helemaal niet op haar ouders. Later heeft Angélica een matig rapport op school : ze zou veel beter kunnen leren. Ze moet van haar ouders in de vakantie gaan werken in de bollen. Het is 1983. Later gaat ze ook als serveerster in een restaurant werken en ze raakt er in aanraking met blowen. Heden: dan springt het perspectief weer naar David die als dj draait op het Lowlandsfestival (het is augustus 2001) Hij ziet daar plotseling zijn oude bandgenoot Sid voor zijn neus staan en hij schrikt ervan. Sid loopt weer weg. David zet per ongeluk het nummer “Angel”van hun oude band Ace op. Het publiek vindt het geweldig, want Ace heeft in de tachtiger jaren furore gemaakt. Hij raakt Sid kwijt en hij vraagt aan een mooi meisje Babette of die Sid heeft gezien. Ze weet Sid voor hem te vinden en ze omhelzen elkaar als oude vrienden. David vindt dat Babette op Engel lijkt. Hij weet de cryptogram voor haar op te lossen (het woord “kloothommel”) en Babette zal hem daarvoor belonen met een zoen. In een flashback wordt duidelijk hoe David als drummer Duncan en Sid heeft ontmoet en hoe de band Ace ontstaat. Ze gaan later optreden. Eerst doen ze het om naamsbekendheid te krijgen, daarna treden ze op voor geld en vooral lol na afloop, want er blijven zich veel meiden en vrouwen aanbieden na hun optredens. Zo wordt David ontmaagd door een dertigjarige vrouw. Verleden: Angélica is 15 jaar als ze in West-Friesland voor het eerst seks heeft met een jongen. Het is de brutale machoachtige Rocco, een knappe knul van 20 jaar die haar weet te boeien. Ze krijgen een soort verkering die vooral op seks gebaseerd is. Ze wordt ook steeds brutaler op school. Haar ouders gaan bovendien scheiden. Met Rocco krijgt ze ruzie als hij een onschuldige vriend van Angélica Kees tijdens het optreden van een rockband (dat is natuurlijk Ace) in elkaar trapt. Zo komen beide verhaallijnen al bij elkaar. David vertelt in de ik-vorm dat vechtpartijtje nog een keer. Sid ziet meteen in hoe mooi het meisje Angélica is. Rocco die door Angélica aan de kant is gezet, keert weer bij haar terug, maar hij wordt later opgepakt vanwege handel in drugs. Ook Angélica wordt verhoord. Heden: We gaan weer even terug naar 2001, waar Babette wordt genoemd. Ze lijkt veel op Engel met wie iets is gebeurd dat nog steeds als een geheim boven het verhaal hangt. Sid geeft Babette vrij aan David. Die blijft bij hem slapen, maar de eerste keer loopt het niet uit op seks. Later gebeurt dat uiteraard wel. Sid stelt voor om een nieuw begin te maken met de band Ace. Daarvoor zullen ze naar New York moeten, waar Duncan verblijft. David is blijven hangen aan Babette die toch veel doet denken aan Engel. Hij heeft veel seks met haar. Hij wil Babette op dat moment zeker niet kwijt. Verleden: na een afterparty wil Rocco in de tachtiger jaren met een ander meisje rotzooien. Angélica wil echter naar huis . Rocco die boos is, brengt haar wel weg, maar slaat haar op haar gezicht, waardoor een zenuw in haar tand wordt gedood. Ze gaat naar mavo-4 terwijl ze eigenlijk veel beter kan leren, maar d einvloed van Rocco is fataal. Ze speelt serviesspullen voor haar vriendin Sanne en wordt daarom ontslagen als serveerster. Dan gaat ze voor haar vrienden ook namaakkunst verkopen. Voor veel geld gaat ze langs de deuren en wil toch niet iedereen in de maling nemen. Ze maakt daarin keuzes. Van Rocco moet ze in een keer een fles Baileys leegdrinken en ze wordt kotsmisselijk. Ze kotst alles uit wanneer ze later Rocco met een ander ziet. Rocco maakt zich ook niet populair wanneer hij zonder aanleiding een Duitser op straat neerslaat. Angélica gaat met een andere vriendin Esmeralda een winkelier beroven (sigaretten) Het loopt echter uit de hand en Angélica denkt dat ze de man hebben neergeslagen en dat die dood is. Dat lijkt de volgende dag gelukkig mee te vallen, maar dan leest ze in diezelfde krant dat Esmeralda en twee vrienden zich hebben doodgereden. Na de begrafenis vertrekt Angélica naar Amsterdam waar Sanne is gaan wonen. Die heeft lesbische gevoelens voor haar, maar daarvan is Angélica niet gediend. De band Ace wordt steeds populairder. Er moet professionele ondersteuning komen. Tot dusver was David degene die het impresariowerk deed en daarom deelden de drie bandleden de opbrengsten eerlijk met elkaar. Sid maakt namelijk de nummers. Ze nemen Ruud in Dienst. Er komt een nieuwe plaat Angel, die veel succes heeft en de gage van de band schiet omhoog. Het idee om een mooie meid bij de band op het podium te hebben komt ook van Ruud. Zo komt Angélica bij de band. Ze had meegedaan aan een screentest voor Rai Uno, maar dat contract waarin ze met blote borsten voor de televisie zou komen, ging op het laatste moment niet door. Angélica wordt nu de Angel (Engel) van de band. Vanaf het begin is ze in de liefde verbonden aan Sid. Ze zijn gek op elkaar. David vertelt dat Angélica zich steeds meer gaat bemoeien met de financiële afhandeling van de zaken. Daaraan ergert hij zich enorm. Hij heeft vroeger het vuile werk gedaan en nu zou Sid meer betaald moeten krijgen? Maar Angélica weet hem ook bijna te verleiden na een optreden in Italië, weet ze uit David te krijgen dat hij ook verliefd op haar zou kunnen worden. Ze zegt dat dit misschien in een volgend leven kan. (let op de verwijzing naar de relatie die David later krijgt met Babette die op Engel lijkt) De bandleden krijgen steeds meer ruzie over de verdeling van de inkomsten. Ruud en Angélica gooien steeds olie op het vuur. Ze spreken af dat ze in een huis van Ruud in de Achterhoek het allemaal zullen uit praten. Heden: 2001 Sid en David willen naar New York om met Duncan te praten over een heroptreden van Ace. David wil echter Babette meenemen en dan wordt Sid razend. Dat kan zeker niet./ De oorzaak van die weigering ligt in het verleden. Verleden 1990: Angélica gaat mee op de bespreking in de Achterhoek. Er komt een felle discussie over de verdeling van de gelden. Er blijft meer over voor Sid. Midden in de nacht belt Ruud op: hij heeft een optreden geregeld in New York. Maar Engel mag niet mee. Er ontstaat ruzie tussen de jongens van de band en Sid gooit de wodkafles naar David. Die ontwijkt hem maar de fles komt tegen het hoofd van Angélica. Die is meteen dood. De jongens schrikken zich rot: wat nu? Ze verbranden het lijk in een oliedrum en de asresten worden in een vuilniszak in het water gedumpt. Ze is dus spoorloos verdwenen. Dat was het grote geheim van de bandleden. Daarom was de band uit elkaar gespat. In het laatste hoofdstuk wordt dit alles aan de lezer verteld. Het is weer 2001. Ze ontmoeten elkaar in New York (hoofdstuk 1) David verlaat het gebouw van de Twin Towers. Het is vlak voor de fatale crash. Hij vindt een veer op straat. Die kan van een engel of Engel zijn. Dan vliegen de vliegtuigen de Towers binnen. Daarin zitten Sid en Duncan. David heeft het gevoel alsof zijn leven een nieuwe fase is ingegaan. Titelverklaring De titel “Engel”is niet lastig te verklaren. Er zijn diverse verwijzingen. Allereerst is er de naam Angelica: wat “op een engel gelijkend”betekent. De tweede verwijzing komt van het album dat de band Ace uitbrengt: nl. “Angel.” De derde verwijzing heeft betrekking op Angélica die tijdens het optreden van de band als een engel verkleed op het podium staat. De vierde verwijzing staat in het laatste hoofdstuk wanneer David de Twin Towers verlaat vlak voor de fatale komst van de vliegtuigen. Hij vindt op straat een veer die van een “engel” afkomstig kan zijn. Hij kijkt naar boven en moet glimlachen om die gedachte. Angélica is op dat moment namelijk al een engel. Thematiek en interpretatie Er zijn diverse belangrijke motieven in de roman te vinden. Natuurlijk is het grote geheim dat de drie ex-bandleden te verbergen hebben heel belangrijk voor het verloop van het spannende verhaal. Sid en Engel hebben elf jaar geleden een relatie gehad, waarbij Engel zich te veel gaat opstellen als spelbreekster tussen de bandleden. Dat wordt wel het Yoko-Ono syndroom genoemd naar de eerdere situatie met The Beatles. John Lennon kreeg een relatie met Yoko Ono wat de onderlinge verhouding tussen de bandleden vertroebelde. Datzelfde gebeurt bij de bandleden van Ace, waartussen Angélica zich als een intrigante tussenwringt. Het komt nogal eens voor dat een meisje de femme fatale voor de bandleden wordt. Zo ook bij de snel in populariteit stijgende band Ace. Dat heeft fatale gevolgen: jaloezie tussen de bandleden, de door Sid veroorzaakte dood van Angélica die in feite het einde van de band Ace en het einde van de vriendschap betekent. Er zijn natuurlijk schuldgevoelens, zeker vanwege de manier waarop de jonge mannen zich van het lichaam van Engel ontdoen. Elf jaar later lijkt de situatie zich te herhalen. De bandleden overwegen om weer te gaan optreden en opnieuw dreigt er een meisje [dat de reïncarnatie van Engel lijkt te zijn,] zich tussen de leden van de band te wringen. Sid staat dat nu niet toe. Maar het heeft allemaal een wat grotesker einde, wanneer twee bandleden in de Twin Towers (symbolisch voor Babette en Engel?) omkomen. Het noodlot slaat onbarmhartig toe, aan de andere kant is David dan wel vrij om een nieuw leven te beginnen. Enkele motieven voor je leesdossier: - Het verzwegen geheim - Coming of age - Verliefdheid-liefde - Seksualiteit en Inwijding - Jaloezie - Schuldgevoel - Moord: dood door schuld - Alcohol- en drugsgebruik - De relaties in de muziekwereld - Vriendschap - Verraad aan de vriendschap - De geschiedenis herhaalt zich (Babette en Engel)
Beoordeling scholieren.com Wanda Bommer kan schrijven. Ze weet de spanning in haar roman goed op te voeren. Natuurlijk voel je wel aankomen dat Angélica de Engel van de band is of wordt, maar wat er in de verhoudingen tussen de bandleden gebeurd is, weet Wanda Bommer tot het einde toe goed te bewaren. Het einde is inderdaad absurd en recensenten zouden het einde van zo’n roman in feite niet moeten verraden. Een boekverslag als dit heeft echter een andere functie. Wanda Bommer schrijft een echte “pageturner” en scholieren van havo en vwo zullen zich er waarschijnlijk kostelijk mee amuseren. Het verhaal is eigentijds snel, hoewel het belangrijkste deel in de tachtiger jaren speelt. Door de hechte (en hier zeker functionele) compositie en het smeuïg en soms met humor vertelde verhaal, lees je het boek echt in een adem uit. Het heeft zelfs hier en daar wel trekjes van een literaire thriller. Maar die titel is de laatste jaren al teveel verkracht. Na haar ook al goed ontvangen debuutroman Boom is Wanda Bommer op de goede weg omhoog. En nu maar het geduld opbrengen te wachten op nieuwe inspiratie en zich niet laten forceren voor het snel uitbrengen van een nieuwe roman. Op schrijvers als Wanda Bommer moeten we als lezer erg zuinig zijn. Aanradertje dus. De amusementswaarde voor scholieren lijkt me dan ook zeker een 8 waard. Op onze literatuurlijst wil ik het boek zelfs wel met drie punten waarderen. Relevante recensies Ewald Kieft beschrijft de tweede roman van Wanda Bommer in het NRC van vrijdag 23 oktober 2009. …….afgezien van dit laatste hoofdstuk, of eigenlijk de laatste drie alinea's daarvan, is Engel een ijzersterke roman, die geen symbolische gebaren nodig heeft. Bommers talent ligt juist in realistische beschrijvingen van alledaagse situaties: 'Ze ruikt alsof ze de hele dag op een zonnig strand gelegen heeft. Warm lichaam, frisse wind, opgedroogd zout.' […]Drummer Davis is de verteller van deze kant van het verhaal, en het valt op hoe raak Wanda Bommer de typische jongenssfeer van een rockband weet te treffen. Dat is niet toevallig: Bommer draait al zo'n twintig jaar mee in de Nederlandse rockscene, onder andere als boeker van De Dijk. Dat is ongetwijfeld de reden waarom haar zonder enige zichtbare moeite wél lukt wat zoveel (mannelijke) Nederlandse en vooral Vlaamse jonge schrijvers van de laatste jaren vruchteloos probeerden: de rauwe romantiek van het rockleven tot leven brengen.[…] Engel is een boek dat je in één ruk uit wilt lezen. "Een absolute pageturner!' liet de uitgever schreeuwerig op de achterflap zetten, maar eerlijk is eerlijk, dat is het inderdaad. De kracht van Bommers schrijverschap ligt in haar naturel verteltrant, het construeren van een uitgekiend plot, en de geloofwaardigheid van haar karakters. Literaire kunstgrepen liggen haar duidelijk minder, maar die heeft ze dan ook helemaal niet nodig. De misser die heeft gemaakt aan het eind van Engel blijft een raadsel. Maar drie alinea's zijn te weinig om een roman mee te bederven. Op de site van CJP staat ook een positieve recensie van het boek. Bommer schrijft levendig en realistisch over de puberende en verveelde jongeren, zonder belerend te zijn of in clichés te vervallen. Door op belangrijke momenten steeds van perspectief te wisselen, weet ze de aandacht voortdurend vast te houden. Stoppen met lezen kan niet: je moet voortdurend weten hoe het verhaal verder gaat. En die nieuwsgierigheid blijft, tot het onvermijdelijke einde aan toe. In het Noord Hollands Dagblad van 17 oktober schrijft Ingrid Spelt over “Engel :
Bommer, die gecoacht werd door schrijver Thomas Verbogt, brengt haar verhaallijnen over de beginnende band Ace en over Angélica (Engel) op knappe en heldere wijze bij elkaar. Ze gunt de lezer een kijkje in de wereld van een opgroeiende puber in het 'saaie' West-Friesland en het rock 'n roll wereldje van een band op weg naar succes. In de noordelijke regio komt Engel al op jonge leeftijd in aanraking met 'foute' vrienden en alcohol, drugs en seks. Wanda: 'Ook ik zocht spanning. Ik ben opgegroeid in Grootebroek, en daar is gewoon niks te doen. Uit verveling ging ik dingen doen die niet konden. Ik dronk veel, rookte joints, jatte wel eens iets. Engel gaat alleen veel verder. En ja, ook ik heb in de iT in een kooi gedanst, voor ik als boeker aan de slag ging. Engel is meer autobiografisch geworden dan mijn eerste roman Boom.' Hoewel Wanda zich enigszins kan identificeren met haar hoofdpersoon Engel, een fatale vrouw zoals Engel is ze niet. Al 15 jaar boekt ze met succes optredens voor De Dijk. De relatie met JB begon tijdens een optreden van De Dijk in Austin, Texas. 'We hielden onze verliefdheid stil, totdat we in Austin waren en dezelfde kamer wilden. Dat was onze coming out.' Zowel Wanda als JB hebben de smaak van het schrijven te pakken. Ze broeden alweer op een nieuw boek en album. Wanda: 'Mijn doel is toch wel een Bommer-plankje vol te krijgen en daar ben ik gestaag naar op weg.' JB knikt instemmend: 'Catching Ophelia in mijn CD-kast zetten gaf een goed gevoel en dat is genoeg reden om er nog een te maken.' Over de schrijfster en eerder gepubliceerde werk Bron: website schrijfster
In 1969 werd ik geboren in Amsterdam. Mijn ouders vonden het nodig om mij en mijn zus ‘buiten’ op te laten groeien, dus als kleuter verhuisd naar een Westfries dorp: Grootebroek. Ligt naast Lutjebroek, en ja, dat bestaat echt. Mijn eerste verhaal schreef ik toen ik vijf was: Hut meisju n hut paart. Al snel gevolgd door Sinturklas is liv, Bir in hut bos en andere fantasievolle werken. Ik vond het belangrijk om mensen te vermaken. Elke maandagochtend op school vertelden de kinderen wat ze afgelopen weekend gedaan hadden. Ik vertelde steevast een mop of sterk verhaal. Als ze maar moesten lachen. Zodra de mogelijkheid zich voordeed, teruggekeerd naar Amsterdam. Ik was een jaar of zeventien. Via een stage beland bij boekingskantoor Columbus Rock Division, waar ik onder andere voor De Dijk werkte. Naast het werk op het kantoor een duizelingwekkend aantal rondjes gedraaid door het Nederlandse clubcircuit. Met verschillende bandjes, in uiteenlopende functies. Tourmanager, merchandiser, chauffeur, drumroadie, vaak alles tegelijk. Dat waren nog eens tijden, man. Ergens in het begin van de jaren negentig begon De Dijk een eigen kantoor en ik ging met ze mee. Een tijdlang met alle vormen van genoegen daar de scepter gezwaaid en de boekingen gedaan. In 1999 kreeg ik een baan aangeboden als boeker bij Mojo Concerts. Ik bleek een sluimerende behoefte te hebben om mijn vleugels uit te slaan. Dus na een groots afscheidsfeest met tranen en sentiment, mijn Dijkvrienden achtergelaten en de baan in Delft geaccepteerd. Forensen. Een woord met hetzelfde effect als de koude vingers van een reeds lang overleden machinist langs je ruggengraat. Eenzaamheid. Verwaaide stations. Regen. Na een jaar stond ik – met hangende vleugels – weer bij De Dijk op de stoep. Die mij liefdevol weer in hun nestje tilden. Sindsdien peins ik er niet over om ooit nog te stoppen met de boekingen voor De Dijk. Het is afwachten wie er eerder met pensioen gaat, zij of ik. Tussen de bedrijven door ben ik minstens honderd keer aan een roman begonnen. Want dat schrijven, dat liet me niet los. Dan had ik een aardige openingszin en dan dacht ik: ja, dit wordt een roman! Maar na een regel of twintig zat ik vervolgens muurvast. Voor mij geldt: zonder plan geen roman. En niet alleen omdat het rijmt. Bovendien: ik was nooit thuis. En schrijven is uiteindelijk toch een kwestie van, ja, schrijven. En dat kost tijd. In de lange, hete zomer van 2001 werd mijn dochter geboren. Naast alle andere vreugde die zulks met zich meebrengt, werd ik daardoor gedwongen om avonden thuis door te brengen. Binnen de kortste keren had ik al het achterstallig foto-inplakwerk verricht. Was ik klaar voor wat, laten we zeggen, verdieping. Schrijven! Nu dan! In 2003 begon ik aan de Schrijversvakschool. Een ontdekking. Gelijkgestemde zielen, geheimen van de smid, steekhoudende commentaren. Begin 2005 verscheen mijn eerste kort verhaal in druk. In Hollands Maandblad. Dat smaakte naar meer. En het werd gelukkig ook meer, want sindsdien worden er met regelmaat verhalen van me gepubliceerd. In januari 2008 was het dan eindelijk zo ver: mijn debuutroman kwam uit. Bij Nijgh en van Ditmar. Een uitgeverij waar rock & roll door de literaire aderen stroomt, geluksvogel dat ik ben. Inmiddels weet ik: er is niets dat zo lekker ruikt als het eerste exemplaar van je eigen boek. Dus dat wordt gewoon doorschrijven, de rest van mijn leven. Gelukkig wel