SONNY BOY door Annejet van der Zijl

MOTIVATIE
Mijn moeder had dit boek in de zomervakantie gelezen. Zij vond dit een erg leuk boek, dus toen ik zei dat ik een boek voor Nederlands moest lezen, raadde zij mij dit boek aan. Ik heb gelezen waar het over ging en dat sprak mij wel aan. Ik had nog niet eerder een boek van Annejet van der Zijl gelezen, dus ik was ook wel nieuwsgierig hoe ik dat zou vinden. Daarom heb ik dit boek gekozen.

SAMENVATTING
In de proloog wordt Waldemar geïntroduceerd. Het is een Surinaamse jongen die in Suriname woont. Het is op dat moment 1923 en Waldemar houdt er ontzettend van om in de Surinamerivier te zwemen.

In 1928 kijkt Rika Hagenaar- van der Lans terug op haar leven. Op dat moment is ze net weggegaan bij haar echtgenoot, Willem Hagenaar.
Ze komt uit de streng katholieke familie Van der Lans en ze is een knappe meid. Op 16 jarige leeftijd wordt ze verliefd op Willem, die protestants is opgevoed. Dit leidt tot hevig verzet bij de familie, maar uiteindelijk geven ze toe aan de liefde van Rika voor Willem. Ze geven zelfs toestemming voor een huwelijk, dat dan ook plaatsvindt. Ze hebben een erg goed leven in Den Bosch en krijgen 4 kinderen: Willem, Lamertina, Jan en Henk. Dan moet Willem voor zijn werk verhuizen naar Goedereede, een klein plaatsje op een eiland in Zuid-Holland. De overgang is groot van het vrije Den Bosch naar het conservatie boerendorp. Rika probeert zich aan te passen aan de situatie, maar dit lukt niet. Dit leidt tot ruzies met Willem. Op een gegeven moment kan hij zijn handen niet meer thuishouden. Dan besluit Rika te vluchten naar haar familie in Den Haag.

Ze gaat bij haar zus Jo wonen en ook haar kinderen trekken in. Rika is inmiddels al bijna 40. Ze besluit om voor de kost een pension op te zetten. Al vrij gauw komt haar eerste gast. Het is de 20 jarige Waldemar, afkomstig uit Suriname.
Ze kan al snel erg goed opschieten met Waldemar en ook de kinderen kunnen goed overweg met deze exotische man. Maar als blijkt dat Waldemar en Rika een relatie hebben, voelen 2 van de kinderen (Willem en Jan) zich verraden en vluchten naar hun vader in Goedereede. Hij is razend als hij hoort dat zijn ex-vrouw een relatie heeft met een neger. Hij probeert alle kinderen op te eisen, wat hem met juridische dreiging en advocaten ook lukt. Ze mogen dan ook geen contact meer met hun moeder hebben. Een zwaar verlies voor Rika. Ze stuurt haar kinderen elke week brieven en cadeautjes.

In 1929 bevalt Rika van een zoon, Waldy genaamd. Ze geven hem de bijnaam ‘Sonny Boy’. Rika en Waldemar zijn blij, maar andere mensen niet. Haar familie en vrienden willen niets meer met haar te maken hebben; terwijl ze officieel nog getrouwd was met Willem, heeft ze een kind van een neger gekregen! Een ware schande! Toch zijn Rika en Waldemar gelukkig, hoewel ze het ook financieel niet gemakkelijk hebben. Rika is de rijkdom met Willem nog gewend, terwijl ze nu keihard moet werken voor het geld. Ze betaalt ook Waldemars studie, die uiteindelijk ook afstudeert en een baan vindt.
Dan verhuizen ze naar Scheveningen, waar Rika opnieuw een pension start, genaamd pension Walda. Ditmaal is het een groot succes. Vanwege haar hartelijkheid en goede kookkunsten staan er slechts lovende woorden in het gastenboek. Er komen steeds meer gasten en het gaat ze voor de wind, totdat de oorlog uitbreekt in 1940. Aanvankelijk zijn de gevolgen niet zo groot, behalve dan dat er regelmatig Duitse soldaten in het pension overnachten. Deze zijn ook zeker niet onvriendelijk en Rika maakt zich daarom niet zoveel zorgen om de oorlog, maar dan komt het bericht dat van Scheveningen één grote verdedigingsvestiging gemaakt wordt. Rika krijgt een nieuw huis, waarin ze o.a. (Joodse) onderduikers gaat opvangen, op aandringen van verzetsman Kees Chardon. Aanvankelijk vooral vanwege het geld wat het oplevert, maar later puur uit liefde en zorg voor de bedreigde mensen. Rika is echter niet heel erg voorzichtig.

Op een dag worden ze verraden en ze belanden in de gevangenis. In de gevangenis zijn ze 7 jaar getrouwd. Rika wordt ondervraagd door de uiterst beruchte NSB’er Kapteit, die later zelf de doodstraf zou krijgen. Ze wordt veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf wegens ‘Judenhilfe’. Ze wordt overgeplaatst naar het als tamelijk gunstig bekendstaande kamp Vught. De omstandigheden zijn hier niet onmenselijk en ook Waldemar en Kees Chardon bevinden zich in dit kamp, zij het op de mannenafdeling. Toch krijgt ze hier Waldemar nog voor een laatste keer te zien.
Ze worden getransporteerd naar verschillende Duitse kampen. Rika komt terug in het Duitse kamp Ravensbrück. Ze dacht dat het er ook nog wel te doen zou zijn, maar niets is minder waar. Het is er zwaar overbevolkt, er heersen ziektes en het is er een complete chaos. Contact met het thuisfront door middel van brieven, zit er ook niet meer in. Als er dysenterie uitbreekt, is Rika één van de zieken. Ze wordt apart gezet en overlijdt. Waldemar houd het wat langer uit, zo blijkt later.

Het gaat niet goed met Sonny Boy. Nederland is op dat moment al bevrijd. Eerst had Sonny Boy bij zijn grootouders gewoond, maar die konden de zorg niet meer aan. Vervolgens was hij naar zijn favoriete tante Jo gegaan. Hij had via het Rode Kruis gehoord wat er met zijn moeder is gebeurd en over zijn vader wist hij aanvankelijk nog niets. Hij had grote psychische problemen en psychologen raadden hem aan om zijn leven op te schrijven. Dit lukt hem echter niet. Hij gaat studeren en trouwt, maar het huwelijk mislukt.

Dan wordt er in de epiloog verteld over Waldemar. Het is op dat moment 3 mei 1945, bijna het einde van de oorlog. Waldemar is aan de gruwelijkheden van het gevangenkamp ontsnapt en bevindt zich op een cruiseschip, waar alle gevangen opgezet waren. Uitgerekend door een Amerikaanse bommenwerper wordt het schip gebombardeerd. Waldemar heeft de keuze tussen aan boord blijven en zwemmen. Hij kiest, als fervente zwemmer, voor het laatste. Hij haalt zelfs de oever, maar daar aangekomen wordt hij door panikerende Duitse soldaten doodgeschoten.
”Bloed mengde zich met ijskoud water, maar Waldemar voelde al geen pijn meer. Hij wiegde op de golven, en de zee spoelde alle vuil en ellende van hem af. Het water was zijn vriend, zoals het dat altijd was geweest”
Bron: http://www.scholieren.com/boekverslagen/20844

EERSTE REACTIE
Ik vond het een indrukwekkend boek om te lezen. Dit vond ik, omdat gedetailleerd wordt beschreven hoe Rika gekomen is waar ze is aan het begin van het boek. Ze heeft ruzies gehad met haar ouders, omdat ze voor Willem koos, en nu zijn ze uit elkaar. Het is indrukwekkend om te lezen hoe Rika steeds voor zichzelf kiest; ze mocht eigenlijk niet met Willem omgaan, en ook vindt de omgeving Waldemar geen goede keus. Toch kiest ze voor wat haar hart haar ingeeft.

GEVOELENS
Dit boek heeft medelijden bij me opgewekt. Dit komt omdat Rika in de ogen van haar omgeving verkeerde keuzes maakt en daardoor veel in haar eentje moet klaren. Dit vind ik erg zielig voor haar.

BELANGRIJKSTE ZIN
De belangrijkste zin in dit boek is voor mij: “De bel ging in de vroege ochtend van de achttiende januari 1944.” Deze zin staat op bladzijde 139. Dit vind ik de belangrijkste zin, omdat dit het begin is van een verschrikkelijke geschiedenis. Het onderduikadres is verraden en de hele familie plus de onderduikers worden opgepakt.

BELANGRIJKSTE WOORD
Het belangrijkste woord in dit boek vind ik: liefde (onder andere op blz. 13). Dit vind ik omdat Willem Hagenaar de grote liefde van Rika was. Uiteindelijk scheiden ze, en Rika vindt een nieuwe liefde in Waldemar. Beide liefdes worden in het begin niet geaccepteerd door haar familie, maar toch kiest ze er voor. Daarom vind ik liefde het belangrijkste woord.

GEDRAG HOOOFDPERSOON
Ik vind het gedrag van de hoofdpersoon Rika erg moedig. Ze doet dingen die in de ogen van haar familie niet kunnen, maar toch slaat ze zichzelf erdoor. Ze laat haar familie achter zich en kiest, tot tweemaal toe, voor de liefde. Ook vind ik het heel moedig van haar zoals ze zich gedraagt wanneer ze opgepakt is en steeds in verschillende concentratiekampen zit. Ze laat zich door niemand kapot maken.

Het gedrag van Waldemar vind ik respectabel. Hij komt in Holland in lastige situaties terecht, maar hij blijft bij Rika, terwijl hij gemakkelijk er vandoor kon gaan. Ik vind het knap van hem dat hij haar ook in moeilijke tijden blijft steunen.

ANALYSE
Personages
Rika Hagenaar-van der Lans: Rika is een round character. In 1928 is ze 40 jaar oud en net weggegaan bij haar man Willem. Ze start een pension en Waldemar Nods is haar eerste gast. Ze krijgen een relatie met elkaar. Ze overlijdt in kamp Ravensbrück.

Waldemar Nods: Waldemar is een round character. In 1928 is hij 20 jaar oud en komt als Surinamer in Nederland aan. Hij trekt bij Rika in en ze krijgen een relatie met elkaar. Samen krijgen ze een zoon die ze Waldy noemen. Waldemar overlijdt op 3 mei 1945, twee dagen voor de bevrijding.

Waldy (Sonny Boy): Waldy is een flat character. Hij is de zoon van Rika en Waldemar. Hij wordt geboren in 1929. Zijn ouders geven hem de bijnaam Sonny Boy, naar een populair liedje van Al Jolson in die tijd. Tijdens de gevangenschap van zijn ouders verblijft hij op verschillende plaatsen. Eerst bij zijn grootouders, later bij een oom en tante en weer later in verschillende pleeggezinnen. Eigenlijk wil niemand hem hebben, omdat hij gekleurd is. Hij is de enige van het gezin die de oorlog overleeft.

Willem Hagenaar: Willem Hagenaar is een flat character. Hij is protestants opgevoed en Rika katholiek, maar toch krijgen ze toestemming om met elkaar te trouwen. Na bijna 17 jaar huwelijk gaan ze bij elkaar vandaan. Willem zorgt ervoor dat hij de kinderen krijgt en dat Rika ze bijna nooit meer mag zien.

Rika’s ouders: Rika’s ouders vinden het maar niks dat Rika met een protestantse willen trouwen. Toch moeten ze op een gegeven moment wel toegeven. Wanneer Rika wil scheiden verpest ze het in de ogen van haar ouders. Ze kan nog beter met een protestant samenwonen dan scheiden. Als ze dan ook nog eens een kind bij een neger krijgt, terwijl ze nog getrouwd is met Willem, heeft ze het helemaal verpest.

Perspectief
Het verhaal is geschreven vanuit het auctoriaal perspectief, de alwetende verteller. Degene die het verhaal vertelt weet al hoe het af zal lopen. Een aantal gedeeltes uit het boek zijn geschreven in het ik- perspectief. Dit zijn de brieven en stukjes uit dagboeken.

Structuur
Het verhaal is in chronologische volgorde geschreven. Fabel en sujet vallen dus samen in dit boek. Het boek begint dus ook ab ovo.
De verteltijd is 220 bladzijden. De vertelde tijd is ongeveer 60 jaar.
Op het einde van het boek komt een duidelijk voorbeeld van tijdsvertraging voor: “Hij werd doodgeschoten door soldaten in slecht zittende uniformen, met verschrikte jongensogen onder te grote helmen. Veel ouder dan zijn eigen zoon Waldy konden ze niet zijn, maar grootgebracht met de triomfen en de heilsleer van hun onoverwinnelijke Führer wisten ze niet wat te doen en schoten dus.” (blz. 219)
De hoofdintrige van het boek is hoe een liefde onder allerlei omstandigheden bestaan blijft. Een nevenintrige is wat ze allemaal beleven in de oorlog.
Het boek heeft een gesloten einde. Je weet dat Rika en Waldemar beide overleden zijn, en ook over Waldy zijn geen vragen meer.

Ruimte
De intro van het boek speelt zich af in 1923, in Suriname. De slavernij is er net afgeschaft, maar de gevolgen zijn er nog altijd zichtbaar. De meest blanke mensen hebben er de meeste macht. Ook kijkt iedereen nog op naar Hollanders.
Daarna springt de tijd naar 1928, en speelt het zich af in Holland. Vergeleken bij Suriname is Holland maar een koud en ruw land. In Holland speelt het verhaal zich af in Den Haag, Scheveningen en Kamp Vught. Rika woonde bij haar ouders in Den Haag, later woont ze met haar twee Waldy’s in Scheveningen.
Het laatste gedeelte van het boek speelt zich verschillende concentratiekampen in Duitsland en op de Cap Arcona, op de Oostzee.

Spanning
Ik vind dat er veel spanning in het boek zit. Je vraagt je steeds af hoe iets af zal lopen: blijft Rika bij Waldemar en andersom, zullen de kinderen ooit weer bij haar terugkomen, zullen ze verraden worden als ze onderduikers hebben, zullen ze de oorlog overleven? Zo zijn er verschillende dingen die je bezighouden terwijl je het boek leest, en dat alles samen maakt het redelijk spannend.

Stijl
De stijl van Annejet van der Zijl is gemakkelijk te lezen. Ze gebruikt geen lange zinnen en geen moeilijke woorden. Ook worden er geen vage woorden gebruikt voor iets wat je veel makkelijker kunt zeggen. Alles wordt zo beschreven dat je bijna het gevoel hebt dat je erbij bent en het ook meemaakt.

Thema, motief
Het thema van het boek is: liefde overwint alles. In het begin wordt beschreven dat Rika niet met Willem om mag gaan, omdat zij katholiek is en hij protestants. Toch kiezen ze voor elkaar. Later in haar leven kiest Rika voor Waldemar, een neger, en ook dat vindt de familie niet kunnen. Ze delen samen moeilijke momenten, maar toch blijven ze bij elkaar.

De motieven zijn:
- Onmogelijke liefde: tussen katholiek en protestant en tussen zwart en blank.
- Water: Waldemar houdt altijd al van zwemmen, en sterft in het water.
- Reizen: Waldemar reist naar Holland, en in de oorlog ‘reizen’ ze langs allerlei concentratiekampen.
- Noordnoordoost: De reis van Waldemar naar Holland is koers noordnoordoost. Later zullen ze meerdere reizen met die richting maken.

Titel, ondertitel, motto
De titel van het boek is Sonny Boy. Dit slaat op de zoon van Waldemar en Rika, Waldy. Sonny Boy was ook een sentimenteel liedje van de zanger Al Jolson. Dit liedje was erg populair in de zomer voor Waldy geboren werd.

Het boek heeft twee motto’s.
Het eerste motto is:
When there are grey skies
I don’t mind the grey skies
You make them blue, Sonny Boy

Friends may forsake me
Let them all forsake me
You pull me through, Sonny Boy

You’re sent from Heaven
And I know your worth
You’ve made a heaven
For me right here on earth

And then the angels grew lonely
Took you cause they’re lonely
Now I’m lonely too, Sonny Boy
Het liedje past bij het gezin. Ze krijgen veel tegenslagen te verwerken, maar hun liefde blijft bestaan.

Het tweede motto is:

Wie iets van een bepaalde tijd wil begrijpen, moet biografieën lezen, en dan niet die van staatslieden, maar de in aantal veel te schaarse biografieën van onbekende burgers.
Sebastian Haffner, Het verhaal van een Duitser, 1914-1933

Haffner wil hiermee zeggen dat als je ergens een duidelijk beeld van wilt krijgen, je de verhalen van de burgers aan moet horen, want die hebben het meegemaakt.

De schrijver
Annejet van der Zijl schrijft literaire non-fictie boeken. Het boek Sonny Boy is een waargebeurd verhaal, dat haar een keer vertelt is. Het is waargebeurd, dus het bevat geen autobiografische kenmerken.

UITWERKING
Ik vind de manier van schrijven van Annejet van der Zijl prettig. Dit komt doordat het verhaal mij aanspreekt, maar haar manier van schrijven is ook aangenaam. Ze gebruikt geen lastige woorden en geen lange zinnen. Wat onduidelijk is legt ze uit, maar ze noemt geen overbodige dingen. Door deze prettige manier van schrijven en door het mooie verhaal wilde ik het boek in één keer uitlezen.

SLOTEVALUATIE
Bij het lezen van het boek is me opgevallen dat Rika telkens voor zichzelf kiest, en zich niet laat leiden door de mening van anderen. Dit zal me altijd bijblijven.
Bij het maken van het leesverslag is me opgevallen dat het verhaal me erg bijgebleven is. Ik had dan ook geen problemen bij het maken van dit leesverslag.
Tijdens het lezen van het boek ben ik geen enkel probleem tegengekomen. Het was een vlot boek om te lezen en ik begreep alles.
Ik heb van dit boek geleerd dat niet alles in het leven vanzelfsprekend en gemakkelijk is. Rika heeft door bepaalde keuzes geen gemakkelijk leven gehad, maar ik vind dat ze wel goede beslissingen heeft genomen.