A. Verwachtingen en eerste reactie
Tijdens Nederlands kregen we een blauw boekje met daarin 3 verhalen. In dit boekje stond ook een fragment uit het boek Bezonken rood. Dit fragment sprak me heel erg aan. Ik vond het een mooi verhaal en niemand in de klas snapte er wat van terwijl ik zo iets had van zo moeilijk is het toch niet?! Ik was nieuwsgierig geworden naar het begin en naar de afloop dus ik besloot (na een poosje) om het boek te gaan lezen. Het leek me niet een heel erg makkelijk boek maar ik hou van lezen dus dat vond ik niet zo erg. Ik ben naar de bibliotheek gegaan, heb het boek gezocht, de achterkant gelezen en besloten. Het boek heeft een aantal prijzen gewonnen en dat betekend automatisch toch dat het een goed boek is. Toen ik vroeg aan Riek Hazenbosch (mijn docente Nederlands) of Bezonken rood een moeilijk boek was zei ze dat het niet heel erg makkelijk was maar ook niet te moeilijk. Ik verwachte dat het een aangrijpend boek zou zijn wat erg op je emotie inspeelde en je je ook mee zouden laten voelen met de hoofdpersoon. Deze verwachtingen klopte wel en, omdat in dit boek Jeroen Brouwers zelf de hoofdpersoon is en zijn eigen ervaringen verteld wordt je toch nog eens extra aangegrepen. Dat heb ik persoonlijk wel vaker als ik weet dat een boek echt is gebeurd of heel erg op de realiteit gebaseerd dan raakt me het altijd meer dan gewone fictie. Ik moest wel vaak stukjes nog een keer lezen voordat ik het begreep. Ik heb vaak de neiging om over sommige woorden heen te lezen en bij sommige boeken maakt dat echt niet uit, maar bij andere boeken, zoals deze, is dat niet handig, omdat je dan delen van het verhaal mist. Ik vind het altijd knap als schrijvers een echt goed boek weten te schrijven. Wat ik aan dit boek vooral heel knap vind is dat Jeroen Brouwers zijn eigen leven beschrijft. Hij vertelt jou, de lezer, zijn persoonlijke gevoelens en je ziet hoe nuchter hij over sommige dingen is. Ik heb zeker bewondering voor de manier waarop hij schrijft.

B. Samenvatting
Jeroen Brouwers (hoofdpersoon) krijgt een telefoontje dat zijn moeder is overleden. Hij heeft al heel lang geen contact meer met haar gehad. Naar aanleiding van dit telefoontje komen er bij hem allemaal herinneringen boven uit zijn jeugd, tijdens WOІІ. Jeroen Brouwers wordt getreiterd door angst aanvallen en de medicijnen die hij daar voor slikt remmen deze angstgevoelens. Deze medicijnen maken hem rustig en onverschillig.

Hij bracht zijn jeugd door samen met zijn moeder, zus en oma in het (vrouwenkamp) Jappenkamp Tjideng. Het kamp staat onder leiding van Kenitji Sone. In dit kamp worden vrouwen heel erg mishandel. De vrouwen worden verkracht, moeten zwaar werk doen, worden gestraft als ze niet doen wat de Jappen willen. Door deze ervaringen is dit ook het beeld geworden van vrouwen. Vrouwen zijn er om gebruikt te worden. Zijn oma en zusje sterven in het kamp.
Voor zijn vijfde verjaardag krijgt Jeroen het boek Daantje gaat op reis van zijn moeder. Uit dit boek leert zijn moeder hem lezen en het is ontzettend kostbaar voor hem. Hij wil tijdens de crematie van zijn moeder een stukje voorlezen uit dit boek, maar door het vele verhuizen is hij het kwijtgeraakt.
In het Jappenkamp is heel weinig eten. Op een dag wordt er door het rode kruis eten gebracht, een aantal vrouwen uit het kamp moeten dit gaan halen waaronder ook de moeder van Jeroen. Ze beveelt Jeroen te blijven staan waar hij staat. Niemand weet wat de vrouwen gaan doen, maar als ze terug komen met een kar vol met eten is iedereen blij. Er gebeurt alleen iets dat niemand had verwacht. ’s Middags moest er een kuil worden gegraven en nu de kar met eten er is wordt hij gebruikt. De Jappen steken de zakken met eten kapot. De kar wordt de kuil in geduwd en de Jappen plassen er lachend overheen. De vrouwen en kinderen worden gestraft voor de bombardementen op Hiroshima en Nagasaki. (In dit stuk van het verhaal noemt Jeroen Brouwers de Jappen de knechten van de dood) Als Jeroen naar zijn moeder kijkt ziet hij een andere vrouw dan toen ze wegging. Het leek wel alsof het rode kruis ook borsten had gegeven. Hij wil naar zijn moeder toe rennen, maar opeens staat een dronken Sone tussen hem en zijn moeder in. Sone slaat de moeder van Jeroen, ze valt op de grond, er komen andere Jappen aangesneld en ook zij beginnen op de moeder van Jeroen te slaan. Hij hoort haar schreeuwen maar kan zich niet bewegen. Haar bh wordt van haar lijf getrokken en er vallen kilo’s rijst uit. Sone schopt de vrouw tussen haar benen, ze bloed. Jeroens moeder was de mooiste moeder en op dat moment hield hij op met van haar te houden. Nu wilde hij een nieuwe moeder want deze was kapot. Dat dacht hij ook toen zijn dochtertje werd geboren, de dokter moest zijn vrouw inknippen. Ik wil een nieuwe vrouw want deze is kapot.
Zes à zeven jaar geleden ontmoette hij een vrouw, Liza, hij is 3 dagen bij haar geweest, maar hij verlangt nog steeds naar haar. Hij ziet een moederfiguur in haar. Na deze “relatie” trouwde hij met zijn vrouw.
Aan het einde van het boek gaat hij een stuk auto rijden. Hij verdwaald in de mist en hij stapt uit in een bos. Hij denkt aan zijn moeder en hoopt dat nu zijn moeder uit zijn leven is verdwenen Liza weer terug komt.

Analyse

Personages:
De hoofdpersoon van dit boek is Jeroen Brouwers zelf. Zijn moeder, Liza, Sone, de rest van zijn familie, zijn eigen vrouw en de vrouwen in het kamp spelen allemaal een rol in het verhaal.
~ Jeroen Brouwers:
Zijn ervaringen uit het kamp hebben de rest van zijn leven sterk beïnvloed. Hij vindt zichzelf bang en asociaal en niet meer vrolijk en optimistisch. Hij wil niks meer voelen en slikt daarom ook kalmerende medicijnen. Hij is voor de tweede keer getrouwd. Met zijn kinderen uit zijn eerste huwelijk wil hij niet zoveel meer te maken hebben.
~ Zijn moeder:

Zijn moeder was de mooiste moeder van allemaal. Wonderlijke moeder, beminnelijke moeder, moeder van goddelijke genade, moeder van Jeroen Brouwers. Koningin van de engelen. Koningin van de aartsvaders. Koningin van de profeten. Koningin van de apostelen. Koningin van de martelaren. Koningin van de belijders. Koningin van de maagden. Koningin van alle heiligen. Koningin zonder erfsmet gevangen. Koningin van de allerheiligste rozenkrans. Koningin van Antlantis. Zijn moeder stierf voor hem tijdens de mishandeling van Sone. Op dat moment hield hij op met van haar te houden. Hij is de rest van zijn leven opzoek geweest naar een moederfiguur.
~ Liza:
De vrouw waar hij nog steeds naar verlangt. Ze hebben 3 dagen een relatie gehad en toen vond Jeroen het tijd om weg te gaan. Hij laat haar over komen als een heilige maagd. Tijdens hun vrijpartij doen ze allebei om de beurt een aanroep tot de heilige maagd: Geestelijk vat, Eerwaardig vat, Heerlijk vat van godsvrucht, Mystieke roos, Toren van David, Ivoren toren, Gouden huis… Hij hoopt dat nu zijn moeder dood is Liza terug in zijn leven komt.
~ Sone:
De kampcommandant in het Jappenkamp. Hij is vaak dronken en mishandeld de vrouwen dan nog erger. In het kamp vraagt Jeroen zich af of Sone wel een moeder heeft. Jeroens moeder is bijna heilig voor hem dus hij kan zich niet voorstellen dat zo’n verschrikkelijk figuur een moeder heeft.
~De rest van de familie:
De rest van de familie speelt niet een hele grote rol. Zijn zusje en oma zitten in hetzelfde kamp als hij. Zijn zusje wordt ziek en moet in quarantaine, zijn oma gaat dood aan ouderdom. Zijn broers en vader verblijven in een ander kamp. Zijn broers overlijden, maar zijn vader blijft leven.
~ Zijn vrouw:
De vrouw van Jeroen Brouwers speelt geen grote rol. Ze wordt een paar keer genoemd. Wel wordt er gezegd dat op het moment dat zij zijn dochtertje baarde hij zoiets had van: Ik wil een nieuwe vrouw want deze is kapot.
~ De andere vrouwen in het kamp:
Ze zijn er maar toch ook weer niet. Ze hebben geen namen, ze zijn er gewoon als soort meubilair.

Perspectief en verteller:
Dit verhaal is in de eerste persoon geschreven (ik-vorm). De hoofdpersoon, die in dit geval dus de schrijver is, vertelt het verhaal. Hij beschrijft zijn eigen ervaringen, eigen gevoelens en eigen gedachten.

Motieven
concreet:

~ wind (vb. vliegen houden niet van wind, de liefde van mijn moeder is als een
wind.)
~ rood (vb. de kleur van bloed, in het Jappenkamp, bij geboortes. De stip in de
Japanse vlag. Het Rode Kruis. De rode gloed van de ondergaande zon. De rode
aarde)
~ vliegen (Hij probeert iedereen die hem dierbaar is te beschermen tegen vliegen,
omdat vliegen op je gaan zitten als je dood bent.)
~ kikker (vb. rode kikkerkop (Sone). Kikkeren als straf)

abstract:
~ angst (vb. Hij is bang om zijn moeder kwijt te raken, hij is bang om iets te
voelen)
~ liefde (vb. de liefde voor zijn moeder, voor zijn vrouw, voor Liza)
~ haat (vb. de haat voor Sone, de haat voor zijn moeder)
~ dood (vb. de dood van zijn oma, zusje, moeder letterlijk en figuurlijk)

Thema:
Ik denk dat het thema van het boek zeker te maken heeft met Jeroens moeder. Zijn hele leven is bepaald door de ervaringen die hij heeft van het Jappenkamp. Zijn beschadigde kijk op vrouwen. Hij is zijn hele leven op zoek naar de ‘ideale moeder’. Hij heeft een ideaal beeld van zijn moeder. Dit kun je duidelijk zien op het moment dat zijn moeder in elkaar wordt geslagen door een dronken Sone, op dit moment hield ik met van haar te houden.

Ruimte:
Het vooral speelt zich voornamelijk af op 3 plaatsen.

~ het Jappenkamp Tjideng (Bativia, Java),
een vrouwenkamp waar ook de jongetjes tot 10 jaar woonden. Er was weinig
ruimte voor zoveel vrouwen. Familie brouwers had de keuken. Ze sliepen met
z’n vieren in de kastjes en op het aanrecht.
Het is warm, de rode gloed van de zon. Het is in Indonesië dus daar is het
warm.
~ de woonplaats van Liza
een appartement boven een klokkenwinkel.
~ het huis van Jeroen Brouwers (huize ‘Louwhoek’, Exel, achterhoek)

Er is veel mist in het verhaal. Iedere keer op het moment dat Jeroen verward is. De mist kan ook symbolisch zijn voor de wazige relatie die hij met zijn moeder had. De mist wordt aan het eind verdreven door de wind.

Tijd:
De tijd in het Jappenkamp speelt zich af in WOII. Jeroen Brouwers werd geboren in 1940 op Batavia, op dezelfde dag als Hitler zelfmoord pleegde. De eerste 5 jaar van zijn jeugd bevond hij zich in het Jappenkamp.
De tijd die hij meemaakte met Liza speelt zich af rond 1974.

Jeroen Brouwers verteld het verhaal in 1981 dus ongeveer 40 jaar na het Jappenkamp. Hij vertelt ook over zijn leven van nu. Zijn moeder is namelijk nu echt dood en niet in 1945 al. De dood van zijn moeder roepen al deze herinneringen op.
Het verhaal heeft dus een aantal flashbacks en het is in niet-chronologische volgorde vertelt. Er vindt een flashback plaats en dan gaat hij weer terug naar 1981. Het zijn dus eigenlijk 3 verhaallijnen door elkaar. Nu, zijn jeugd en de 3 dagen met Liza en zijn gevoelens daarna.

Stijl:
Er zijn veel opsommingen in het boek. Hij gebruikt niet hele moeilijke woorden, maar alles staat met elkaar in verband dus je moet wel goed blijven opletten. Hij doet een paar wijze uitspraken waar je toch wel goed over na moet denken (vb. Niets bestaat dat niet iets anders aanraakt,maar wat moet ik ermee aan,- wat gaat mij het aan?) Er zitten zeker wel filosofische invloeden in.

Titelverklaring:
Bezonken rood
Rood is in dit boek ook een motief, ik denk dat het in de titel slaat op het bloed dat is gevloeid in het Jappenkamp en op de rode stip in de Japanse vlag. (hij vindt het de mooiste vlag van allemaal)
Bezonken slaat op de bezonken herinnering. Hij wil eigenlijk alles vergeten, niks meer voelen. Hiervoor gebruikt hij drank en kalmeringspillen.

De titel komt 2 keer in het boek voor. De eerste keer is hij nog in het kamp en zegt hij: Er zakt een waas van bezonken rood voor mijn ogen. Dit doelt op het geen wat hij heeft gedaan en ik denk ook op dat geen wat de Jappen in het kamp hebben gedaan. Hij heeft met een revolver op de foto van een naakte vrouw geschoten en de Jappen hebben zoveel vrouwenbloed laten vloeien door hun mishandelingen. De tweede keer gaat het over het bezonken rood van het lichaam van Liza. Hij spreekt er vol bewondering over.

Emotionele en kritische spanning:
Ik denk dat er niet veel sprake is van emotionele spanning. Een happy end is niet logisch bij een verhaal dat zich afspeelt in een Jappenkamp tijdens WOII. De ik-figuur is de schrijver zelf, hij is op zich wel sympathiek, maar door alles wat hij heeft gezien in het Jappenkamp is zijn beeld van vrouwen niet goed en behandelt hij ze eigenlijk ook niet echt goed. Identificatie is er denk ik ook niet. Ik kan me niet voorstellen dat je je makkelijk kan inleven in deze situatie. De gevoelens die Jeroen Brouwers heeft en beschrijft kunnen wel bekend voorkomen, maar dan moet je ook in een soort gelijke situatie zitten. Ik kan me persoonlijk niet goed inleven in de gevoelens van de hoofdpersoon.

Er zou in dit boek wel kritische spanning aanwezig kunnen zijn. De opbouw van het boek is anders, omdat het niet-chronologisch is en dat roept soms wel verwarring op. Je kunt wel de vragen stellen: Wat gaat er gebeuren? Waarom doen ze dit? Waarom denkt hij dit? Waarom doet hij niks?. Ik kan de vraag waarom denkt hij dit duidelijk stellen bij zijn gedachtes over Liza. Ik kan niet begrijpen dat hij zo naar deze vrouw verlangt terwijl hij getrouwd is. De andere vragen kunnen je stellen in het Jappenkamp. Waarom doet hij niks terwijl zijn moeder praktisch wordt afgemaakt?. Waarom straffen de Jappen de vrouwen voor iets waar ze echt niks aan konden doen? Het zijn vragen die ook niet echt beantwoord worden in het verhaal.