Foute man door Martijn Meijer

Gebruikte editie voor het boekverslag
Gebruikte druk: 1e
Verschijningsdatum eerste druk: februari 2008
Aantal bladzijden: 222
Uitgegeven bij: Nieuw Amsterdam

Beschrijving voorkant
Op de cover staat een afbeelding van een erg “foute man” : wit gangsterpak, foute stropdas, strooien hoedje, louche blik.

Genre van het boek
Een roman over het spel in de literatruur: de verhouding tussen fictie en werkelijkheid of hoe verhoudt zich de relatie tussen schrijver en personage?

De aangeleverde flaptekst
Rogier is een player. Een ‘foute man’, volgens zijn ex-vriendinnen. En hij is er trots op. Terwijl de mannen om hem heen steeds zachter worden, doet Rogier zijn best hard en mannelijk te blijven. Tot hij Marieke ontmoet, een jonge schrijfster die hem op schokkende wijze met zichzelf confronteert. Voor het eerst in zijn leven wordt hij gedwongen zich af te vragen wie er verborgen zit achter zijn masker. Wie is de ware Rogier?
Intelligente roman over de verhouding tussen mannen en vrouwen
“Foute man” is een bijtende roman waarin de verwarring over de rol van de man in de huidige samenleving tot in het absurde wordt doorgevoerd. Martijn Meijer speelt een ironisch spel met de genres chicklit en ladlit en laat zijn licht schijnen op een tijdperk waarin de grens tussen privé en publiek steeds verder opschuift.

Titelverklaring
Rogier de Jong, de 29-jarige hoofdspersoon van de roman is in de ogen van velen een zg. “player”en daardoor een erg foute man. De vrouw die hij ontmoet, Marieke van Leeuwen, schrijft een boek over foute mannen (
Fout! ) en daarin is een hoofdstuk gewijd aan de player. Rogier staat model voor het type man in dat hoofdstuk.

Structuur en/of verhaalopbouw
De opbouw van de roman bestaat uit 14 hoofdstukken. Deze worden overwegend chronologisch verteld. Er is een hoofdpersoon Rogier de Jong. Maar de schrijver-verteller wijzigt enkele keren van perspectief: ook Rogiers vriend Huib en zijn nieuwe vriendin Marieke zijn een keer het personage van de vertelling.

Maar het bijzondere aan de roman is het perspectief waarin de schrijver een ingenieus spel speelt met zijn verteller. Meijer voert namelijk een expliciet auctoriale verteller op in de ik-vorm die op zijn studeerkamer achter zijn computer de avonturen van zijn personages bedenkt en er ook expliciet commentaar op geeft.

In feite is dit een heel oude vertelvorm, maar de manier waarop Martijn Meijer deze hanteert is wel verrassend en ook origineel. Hij laat dus zijn schrijver-verteller de personages becommentariëren. Aan de ene kant beweert hij dat hij hen alles kan laten doen en aan de andere kant lijkt hij geen grip te hebben op zijn personages. Het komt ook tot een vreemde apotheose, wanneer Rogier aan het einde van de roman het heft in handen neemt en het niet eens is met het einde zoals de schrijver-verteller dat voor hem in petto heeft. Hij keilt dan een steen met een brief door de ruit bij de verteller en vertelt in de brief zoals de roman in zijn ogen moet aflopen. Martijn Meijer speelt in deze roman dus een spel tussen werkelijkheid en fictie. Dat is heel goed gelukt.

Een voorbeeld van de vertelstructuur: (blz. 45) Met sympathie maar ook boosaardig kijken we hem na: zie hoe triomfantelijk hij het hoofdstuk uitwandelt. Laat hem maar…. Laat hem nog even ijdel zijn, laat hem maar victorie kraaien, Elders worden al netten gespannen en kuilen gegraven. Hoe heet dat ook al weer in de Griekse tragedie? Hybris. Door zijn hoogmoed komt de held ten val. Ook al lijkt het alsof hij alle kanten op kan, zijn noodlot ligt vast, de laatste pagina’s van zijn leven zijn al geschreven. Ik wilde net mijn geliefde Shakespeare openslaan, toen ik mijn vrouw hoorde roepen: “Kom je eindelijk naar bed?”

Gebruikt perspectief
Zie hierboven vanwege de bijzondere vertelstructuuur.


Tijd van het verhaal
De vertelde tijd neemt enkele maanden in beslag. De eerste hoofdstukken betreffen drie achtereenvolgende dagen, maar dan is er een sprong in de tijd van enkele maanden.

De handeling in de roman is actueel, want er zijn herhaaldelijk verwijzingen naar actuele gebeurtenissen: de opkomst van en de moord op Pim Fortuyn of het hoerenlopen van de Amsterdamse wethouder Rob Oudkerk en het publiceren daarvan door Heleen van Royen, wat meteen inhoudt dat de roman na 2004 moet spelen.

Plaats van handeling
De plaats van handeling is overduidelijk Amsterdam. Rogier woont in de Eerste Helmerstraat en alle handelingen vinden vervolgens plaats in de Amsterdamse scène.

Motto
Er is geen motto en geen opdracht.

Samenvatting van de inhoud
De roman start wanneer de schrijver-verteller Rogier laat optreden als hij bij Oger in de PC Hooftstraat voor de deur staat. Rogier de Jong is 29 jaar (blz. 74) en hij is een “player”. Dat wil zeggen dat hij vrouwen heel gemakkelijk kan versieren; ze snel in zijn bed krijgt en ze vervolgens weer afschrijft om zich weer op de volgende lichting te storten. Veel vrouwen trappen daarin. In het eerste hoofdstuk ontmoeten we ook nog twee vrienden van Rogier. Joost, een echte anekdoteverteller, valt in dat eerste hoofdstuk op een aantrekkelijke meisje, maar ze heeft één nadeel: een litteken. Toch neemt hij haar mee, tot ergernis van Rogier die haar ook wel had willen hebben. Zijn andere vriend is “Huib” een sul en een amateur-schrijver die hem eraan herinnert dat hij de volgende dag is uitgenodigd op een feestje van een vriendin van hem uit de schrijfclub.

De volgende dag gaat Rogier ook echt naar het feestje. Marieke van Leeuwen is van rijke komaf: ze is 30 jaar (blijkt later) en best wel wat arrogant. Huib voorziet hem tijdens het feestje van coke en daardoor gaat Rogier heel overmoedig met Marieke dansen. Dat valt wel erg op en hij doet nog meer vreemde dingen. Zo ziet hij het knuffeldier van Marieke (een pinguïn ) en trekt allerlei conclusies voor Marieke daaruit. Eigenlijk zoekt de player Rogier een vrouw die hem eens zal afwijzen, want normaal gesproken vallen alle vrouwen als een blok op zijn foute imago. Wanneer het aan het einde van de avond beter lijkt te vertrekken, komt Marieke hem in de gang nog eens even zoenen. Hij is wel verbaasd, maar ze bijt hard in zijn tong en zegt op die avond ook nog dat hij geen partij voor haar is. Dat is natuurlijk wel aantrekkelijk voor de “player”Rogier.


De volgende dag heeft hij wel een beetje spijt van zijn opgewonden gedrag. Hij heeft een geweldige kater, want na de coke is hij op de wodka overgestapt en wil Marieke min of meer excuses gaan aanbieden. Hij vindt haar toch wel aantrekkelijk. Hij doet dat via Huib, want hij denkt dat Huib Hanssen meer van haar weet. Deze sukkel-schrijver Huib woont in een kamertje waarin hij zich helemaal isoleert van de buitenwereld. Hij had een aardige maar simpele vriendin (Jolanda) opgetrommeld die bij hem was ingetrokken, maar na enkele maanden was hij haar zat en had hij haar de deur uitgezet. Hij wil helemaal ongestoord aan zijn werk schrijven. Wanneer Rogier Huib bezoekt, gaan de hatelijkheden over en weer. Eigenlijk wil Rogier niets met Huib te maken hebben. Wanneer hij vertrekt, ziet hij een portret van Marieke in de kamer hangen. Is Huib verliefd op die Marieke?

Het vierde hoofdstuk speelt vier maanden later. Rogier werkt al twee jaar bij een bank, maar erg veel promotie heeft hij niet gemaakt. Op de bank heeft hij blijkbaar minder kwaliteiten dan in zijn omgang met vrouwen. Maar het zal niet lang duren of die krijgen ook een flinke deuk. Rogier loopt namelijk op die dag uit zijn werk langs een boekwinkel en wil een boek voor een jarige vriendin kopen. Maar dan valt zijn oog op een boek van Marieke van Leeuwen, 30 jaar oud. Zij heeft een boek “”Fout!”geschreven over foute mannen en het derde hoofdstuk heet “de player.” Wanneer Rogier in de winkel dat hoofdstuk leest, begrijpt hij dat hij erin getuind is. Het personage in dat hoofdstuk heet Roderick, maar eigenlijk ziet iedereen dat Rogier wordt beschreven. Bijna letterlijk is de dialoog van die avond in het hoofdstuk terug te vinden, maar Marieke maakt het nog erger, wanner ze schrijft dat ze Roderick in haar slaapkamer heeft gesleurd en dat hij op seksueel gebied erg tekort schoot. Hij voelt zich erg beledigd en ze kan niets weten van zijn seksuele problemen. Wel wordt door de schrijver-verteller duidelijk gemaakt dat Rogier inderdaad niet zo’n beest in bed is en vaak last heeft van een voortijdige zaadlozing. Hij vermoedt ook dat Huib en rol in het hele verhaal heeft gespeeld en dat neemt hij hem zeker niet in dank af.

Daarna wijzigt het perspectief weer en gaat de verteller over op het beschrijven van Marieke en haar idee over de foute mannen. Hij laat haar kennismaken met de redacteur van de uitgeverij die haar begeleidt en steeds is er sprake van enkele speldenprikken die de verteller uitdeelt aan de makers van bijvoorbeeld chicklit (o.a. Heleen van Royen) Deze oudere redacteur Adriaan begeleidt Marieke bij haar promotie van het boek Fout!. Wanneer ze hem aan het einde van dit hoofdstuk ontmoet, vertelt hij haar dat de 1e druk geheel is uitverkocht. De auctoriale verteller zegt er dan bij dat haar ouders de gehele eerste druk hebben opgekocht omdat ze niet wilden dat iemand het schrijfwerk van hun dochter (en haar seksuele escapades) zou lezen.

Het volgende hoofdstuk speelt weer enkele weken later, wanneer Rogier een advocaat raadpleegt die gespecialiseerd is in het claimen van smartengeld na het publiceren van gegevens. Rogier vindt namelijk dat zijn imago beschadigd is. De advocaat Pronk ( als lezer denk je toch wel een beetje aan de echte advocaat Gerard Spong) geeft hem weinig kans om een succesvolle actie te ondernemen. Maar hij heeft er ook weinig tijd voor, want een van zijn cliënten is die morgen neergeknald. Ook hier zit een duidelijke verwijzing naar de actualiteit met de maffiabazen Endstra en Holleder.

Rogier moet op een andere manier wraak nemen. Hij wil dat via Huib bereiken, want hij verdenkt zijn vriend ervan dat hij onder één hoedje speelt met Marieke. Hij gaat eerst langs bij Joost, maar die heeft zijn handen letterlijk vol aan Claire, het meisje met het litteken uit hoofdstuk 1 en Joost lijkt uitgespeeld te zijn omdat hij zich heeft laten inpalmen door Claire. Maar hij gaat toch mee met Rogier naar Huib die echter niet opendoet. Een politieauto zorgt ervoor dat ze niet al te veel problemen veroorzaken. Wanneer Rogier wil gaan stappen met Joost (zoals vroeger) geeft Joost aan dat hij liever naar Claire gaat.

Rogier beseft dat hij het anders moet aanpakken. Hij gaat Marieke volgen en staat een aantal dagen bij haar voor het huis. Uiteindelijk komt ze naar buiten. De lezer heeft dan te horen gekregen dat Rogier de aloude versiertruc heeft gebruikt om met een minder mooie vriendin
van Marieke aan te pappen en zo aan de nodige informatie te komen. Hij duikt zelfs zoals een player betaamt) met Roos(die bij de Bijenkorf werkt) het bed in. Ook googlet hij Mariekes naam en hij weet dan wat ze heeft gestudeerd, uit welk milieu ze komt en dat ze iets heeft gehad met ene mr. Lawrence. Daarna gaat de vertelling verder en we zijn er getuige van dat Rogier Marieke tijdens haar danslessen bij jazzballet kan gadeslaan. Ze kan het erg goed en hij gaat helemaal in haar op. Wanneer ze hem uiteindelijk ontdekt, vindt ze het eigenlijk niet zo erg. Hij geeft haar een bos tulpen die op de tafel staat, en daarvan vindt ze zelfs dat het wel leuk is, omdat andere mannen dat nooit bij haar doen. Ze stoot immers nogal wat mannen af.
Ze praten in de hal van de sportzaal over de literatuur en het beeld dat ze van Rogier heeft.
Daar ontwikkelt zich een gesprek over hun onderlinge aantrekkingskracht. Rogier vraagt zich af waarom Marieke alles over hem heeft opgeschreven. Marieke heeft zich voorgenomen om een boek te schrijven zolang er nog één foute man bestond.
Na het gesprek brengt ze hem thuis. Ze raakt geïnteresseerd in de papegaaienhobby van Rogier. Die laat ook de opgezette papegaai Willem zien. Die was van zijn tante geweest die Wim naar zich liet kijken als ze in bad zat. Rogier heeft Wim gekregen. Marieke vraagt de betekenis van de papegaai voor zijn liefdesleven en dat kan Rogier niet verklaren. Dat moet ze maar aan een psycholoog vragen of aan een schrijver. Dan vraagt hij naar de man die zo’n invloed heeft gehad op Mariekes leven. Er moet een foute man zijn geweest. Dan vertelt Marieke over de Engelse hoogleraar uit haar studententijd die veel wist van Lawrence, zodat ze hem tenslotte die naam had gegeven. Hij had zich altijd netjes gedragen, totdat hij longkanker had gekregen en haar weer een keer was komen opzoeken. Toen had hij “het” wel geprobeerd. Daarna richt de discussie zich op de rol van de moderne man en vrouw. Marieke beweert dat de vrouwen de macht gaan overnemen. Maar ook over het vertellen van verhalen die steeds weer andere verhalen opleveren. Zo kan je een man als papegaai voorstellen met wie een vrouw de liefde kan bedrijven.
In hoofdstuk 13 zegt de verteller dat
“elk verhaal weer tot een volgend verhaal leidt.
Totdat we er zelf een einde aan breien. Hij laat Huib op de stoep staan bij Marieke en Rogier. Huib geeft aan dat hij verliefd is op Marieke. Marieke valt voor Huib. Wanneer hij dat wil gaan opschrijven, keilt er een steen door zijn ruit en ontvangt hij een handgeschreven brief van zijn personage Rogier. De verteller weet het niet meer, zelfs zijn vrouw is niet meer thuis: heeft z e eigenlijk wel überhaupt bestaan?
In hoofdstuk 14 leest hij de brief van Rogier. Die geeft aan dat de schrijver-verteller in feite de nerd Huib is die behalve de schrijver dus ook een personage in zijn eigen boek is geworden. Daarmee is hij in feite de grote player geweest. Maar Rogier geeft aan dat hij in feite het alziend oog is geworden. Hij zegt dat Marieke nog een seksbeurt van hem tegoed had. De gehele tijd heeft Rogier de regie in handen gehouden. Hij heeft een camera verborgen in een doos en neemt Marieke op terwijl ze met hem vrijt en een orgasme krijgt. Maar in feite is hij nu toch weer de foute man, de ware Rogier.

Rogier is nu de schrijver en de “nerd” schrijver Huib het personage. Hij heeft de wisseltruc toegepast te vergelijken met het filmpersonage dat het bioscooppubliek in de zaal ziet zitten en dan als het ware uit zijn rol wil stappen. Zo’n personage resten nog maar twee dingen: hij maakt een productie “The making of “Of hij pleegt zelfmoord die hij in scène zet. Rogier vraagt welke keus de schrijver zal maken.

Thema, motieven en interpretatie
Ik ben van mening dat “Foute man” meer gaat over de oerliteraire vraag “het verschil tussen fictie en werkelijkheid” dan over het fenomeen van the player dat in de titel wordt aangegeven. De verhouding tussen verteller en personage staat centraal. Via de oude vertelinstantie van de expliciet auctoriale verteller geeft de verder niet bij name genoemde verteller (of moet het juist Martijn Meijer zelf zijn?) commentaar op zijn personages die hij de ene keer wel in de hand heeft omdat hij ze verzonnen heeft, maar de andere keer merkt dat zegeheel hun eigen weg gaan. Grappig is bijvoorbeeld zijn commentaar op blz. 45 (zie onder vertelstructuur) waarin hij al zegt dat het einde voor Rogier al vastligt.
(vgl. op blz. 145 waar de schrijver opmerkt over Rogier Hij moest eens weten hoe het werkelijk zit. Dat zijn leven weinig meer is dan een droom, die zich afspeelt in het hoofd van ene ander- een Opperwezen dat alles en iedereen in de holte van zijn hand houdt
Maar in hoofdstuk 14 neemt Rogier het heft en (dus de pen) zelf in handen om een ander einde aan de roman te maken. Dan blijkt dat de in de roman opgevoerde schrijver/verteller het in de roman genoemde personage Huib is, de stille schrijver die in een isoleercel zijn verhalen heeft opgeschreven die weer leiden tot andere verhalen.
Zo wordt het thema van deze roman “Dichtung und Wahrheit.”


Dat verklaart waarschijnlijk ook de vele opmerkingen over boeken en films die in het verhaal worden genoemd. (bijv. Dr. Strangelove, maar ook de opmerkingen van Marieke over Dr. Lawrence de hoogleraar die zo goed over de schrijver D.H. Lawrence kan vertellen dat ze hem naar de schrijver noemt. Dan wordt de schrijver dus een personage in haar eigen verhaal.)
Het bekendste boek van Lawrence is bovendien Lady Chatterley’s lover “de vrouw die het met een man ver beneden haar niveau aanlegt nl. de tuinman. En die rol speelt Marieke in feite ook: ze is de Lady Chatterley voor Rogier, zoals ze hem al duidelijk maakt op het eerste feestje. Rogier is eigenlijk qua komaf niet goed genoeg voor haar. Hij is slechts een bankbediende en haar vader is rechter bij de Hoge Raad.
Dat literaire spel waarin Meijer speelt met de fenomenen lezer, personage en schrijver/verteller, tilt “Foute man “uit boven het verhaal van een “player”die probeert alle vrouwen in zijn macht en in zijn bed te krijgen. Het is nu gewoon een variant op het aloude probleem van literatuur en werkelijkheid.

Mijn mening.
“Foute man “ is wel een geslaagde roman over fictie en werkelijkheid. Geschikt voor bovenbouwleerlingen van havo en vwo. Amusementswaarde: 7. Punten op de literatuurlijst: 2

Over de schrijver
Martijn Meijer (1974) is filosoof en freelance journalist. Hij schrijft onder meer voor NRC Handelsblad en Filosofie Magazine. In 2004 publiceerde hij de biografie Klinkhamer. Een leven tussen woord en moord. De pers schreef over Klinkhamer:

‘Een dappere exercitie’ de Volkskrant

‘Intelligente biograaf ’ NRC Handelsblad
De biograaf heeft het bizarre levensverhaal… op bewonderenswaardige wijze inzichtelijk en leesbaar gemaakt.’ Dagblad van het Noorden

Bibliografie
2004 Een leven tussen woord en moord (Biografie over Richard Klinkhamer)

2005 Arthurs Apocalyps