Zakelijke gegevens Eerste druk: 23 mei 2007
Oorspronkelijke taak: Engels
Gebruikte druk: 1e
Vertaald door: W.Hansen
Aantal bladzijden: 389
Uitgever: De Bezige Bij, Amsterdam Gegevens voorkant Op de overwegend geel getinte voorkant staat de afbeelding van een vrouw in een Arabisch gewaad, mar ze loopt wel op een hakje. De achtergrond is het Afghaanse landschap waarin een stralende zon schijnt. Genre Net als de eerste roman van Hosseini, “De Vliegeraar”is deze roman een psychologische roman. Deze nieuwe gaat vooral over de geschiedenis van Afghanistan gekoppeld aan het levensverhaal van twee vrouwen.
De flaptekst Na het overweldigende succes van De vliegeraar slaagt Khaled Hosseini er opnieuw in zijn lezers grenzeloos te boeien met de hartverscheurende roman Duizend schitterende zonnen. Duizend schitterende zonnen is een fascinerende kroniek van dertig jaar Afghaanse geschiedenis gezien door de ogen van twee vrouwen. Een diep ontroerend verhaal over familie, vriendschap, geloof en de verlossing die de liefde uiteindelijk biedt. Mariam en Laila zijn twee zeer verschillende vrouwen, maar in het door oorlog geteisterde Afghanistan komen hun paden toch samen. De ongeschoolde Mariam is vijftien jaar wanneer ze wordt uitgehuwelijkt aan de dertig jaar oudere schoenverkoper Rasheed in Kabul. Bijna twintig jaar later ontmoeten de twee vrouwen elkaar wanneer de ouders van de beeldschone Laila om het leven komen bij een raketaanval. Laila raakt zwaargewond en wordt door Rasheed uit het puin gehaald. Hij neemt haar mee naar huis uit zelfzuchtige overwegingen: hij wil met haar trouwen in de hoop dat zij hem de zoon zal schenken die Mariam hem niet kon geven. In eerste instantie overheerst de achterdocht en jaloezie tussen de twee vrouwen, maar door de tirannieke houding van Rasheed ontstaat er langzamerhand een innige vriendschap. Ondanks de beklemmende situatie zetten Mariam en Laila alles op alles om in deze hel te overleven. Mijn mening: mooie tegenhanger van “De Vliegeraar” Een heel sterke tweede roman van Hosseini. Ging de eerste roman vooral over een bizarre vader-zoonverhouding tegen de achtergrond van de Afghaanse geschiedenis, in de tweede roman herhaalt Hosseini zijn kunststukje. Alleen is nu de positie van de vrouw in het geding in de dertig jaar Afghaanse geschiedenis die wordt beschreven.(1974-2003) De lezer zal meer kennis krijgen van de slechte sociale omstandigheden en toestanden in het land dan uit de krantenberichten op pagina 5 of van de tv-uitzendingen over dit onderwerp. Al meer dan 30 jaar zucht de Afghaanse bevolking onder de oorlogsdreiging en vrouwen hebben het in die omstandigheden nog moeilijker dan mannen. Ze moeten “doorstaan.” Daarnaast is “Duizend schitterende zonnen” ook een boek over vriendschap tussen twee vrouwen, waar in “De Vliegeraar”de vriendschap tussen twee halfbroers centraal stond. Door Hosseini’s vertelcapaciteiten is ook deze tweede roman een “pageturner” geworden. Maar toch, de eerste roman raakte me dieper (ik ben een man.) De structuur van de nieuwe roman is hecht: in vier delen met even zovele vertelsituaties wordt 30 jaar geschiedenis neergezet. De afkeer voor de Taliban zal de lezer treffen. Niettemin is “A thousand splendid suns” een prachtig nummer voor je literatuurlijst Engels. Drie punten is een mooie waardering voor deze sterke roman. Motto en opdracht Het boek is opgedragen aan: Haris en Farah, beiden de noor van mijn ogen, en aan de vrouwen van Afghanistan. (noor = het licht) Structuur en verhaalopbouw De roman is opgebouwd uit vier delen, die geen titel dragen. De delen zijn alle opgebouwd uit een aantal genummerde hoofdstukken. De roman heeft in totaal 51 hoofdstukken. Deel 1 Hoofdstuk 1- 15 (blz. 9-99) In dit deel vertelt Mariam over haar jeugd en huwelijk met Rasheed
Deel 2 Hoofdstuk 16-26 (blz. 103-183) In dit deel vertelt Laila over haar jeugd en vriendschap met Tariq
Deel 3 Hoofdstuk 17-47 (blz. 187-348) In dit deel vertellen Mariam en Laila over hun huwelijk met Rasheed
Deel 4 Hoofdstuk 48-51 (blz. 351-387) In dit deel vertelt Laila over de afloop van het verhaal en haar huwelijk met Tariq. Aan het einde van het boek geeft Hosseini een verantwoording van zijn bronnen.
Perspectief Er is eigenlijk een auctoriale verteller, het gehele verhaal door impliciet aanwezig, maar hij heeft in deel I gekozen voor het camerastandpunt van Mariam. In deel 2 ligt het perspectief bij Laila. In deel 3 ligt het perspectief afwisselend bij Mariam en Laila (boven het hoofdstuk staat vermeld wie aan het woord is) Deel 4 wordt bekeken vanuit het perspectief van Laila. Op deze manier krijgt de lezer een goed inzicht in de gedachten van beide vrouwen. Titelverklaring De titel komt twee keer voor in de roman. Het is een dichtregel die afkomstig is uit een gedicht van Saib-e-Tabrizi, een Perzische dichter uit de 17e eeuw. De vertaling is weliswaar niet letterlijk weergegeven. Hosseini geeft in zijn verantwoording een bronvermelding. Bij het gedwongen afscheid van Kabul zegt de vader van Laila (blz. 180) “ Talloos zijn de manen die op de daken glanzen
De duizend schitterende zonnen achter al zijn muren. “ Laila’s vader heeft het moeilijk om de stad te verlaten waar hij jaren heeft gewoond en die hij zo prachtig vindt. Het wordt een bizar afscheid omdat de vader direct daarna bij een raketaanval om het leven komt. De dichtregels komen als een spiegel terug in de situatie waarin Laila vindt dat ze weer naar Kabul terug moet als ze met Tariq naar Pakistan gevlucht is. (blz. 385) Bij het ene personage is het met heimwee terugkijken naar de stad die hij gaat verlaten, bij zijn dochter is het gedicht het symbool voor het terugverlangen naar de stad van haar jeugd. Tijd en decor De tijd wordt door het noemen van expliciete data vrij nauwkeurig beschreven. Dat is ook wel noodzakelijk omdat een deel van de Afghaanse geschiedenis in de roman wordt verteld. Het hoofdpersonage Mariam wordt geboren in 1959, maar als ze vijftien jaar is, start eigenlijk het verhaal van haar huwelijk met Rasheed. Het moet dan 1974 zijn.. Ze trouwt met de meer dan dertig jaar oude Rasheed. In deel II maken we kennis met Laila. Dit deel speelt zich voornamelijk af in de negentiger jaren en eindigt in 1992. Deel III pakt dat vrijwel naadloos op en in dat deel trouwt Rasheed ook met Laila, die dan ook maar 15 jaar is. Mariam is op dat moment 33 jaar en dus speelt dat deel ook in 1992. In deel 2 verstrijkt wel wat tijd, want de burgeroorlog wordt in 1996 beslist in het voordeel van de Taliban en dan komt in 2001 de dood gewaande jeugdliefde van Laila weer boven water. Deel 3 loopt dus van 1992 tot 2001. Deel IV begint vrijwel met de tijd waarin de aanslagen op de Twin Towers zijn gepleegd (2001) en eindigt met de terugkeer van Laila naar Afghanistan. Het is inmiddels 2003. De roman omvat dus ongeveer 30 jaar Afghaanse geschiedenis. Afghanistan vormt dan ook het decor van de roman: deel 1 speelt in een dorpje en klein stadje. Deel 2 en 3 spelen zich af in Kabul. Deel 4 eerst nog in Pakistan en aan het eind opnieuw in Kabul. Het geeft Hosseini de kans om te vertellen over de geschiedenis van het land dat na het afzetten van de monarch altijd in oorlog is gebleven. - de binnenlandse strijd na het afzetten van de koning - de Russische inval en overheersing - de binnenlandse strijd met o.a de Mujahedin - de overheersing van de Taliban - de inval door de Amerikanen na de aanslag op de Two Towers. Samenvatting van de inhoud Deel 1 Mariam is in 1959 geboren. In 1964 (5 jaar oud) hoort ze voor de eerste keer dat haar moeder Nana haar “harami” noemt . (= bastaardkind) Mariam is het onwettige kind van de rijke bioscoopeigenaar Jalil en de huisbediende van hem, Nana. Toen Nana ongewenst zwanger was, werkte de familie van Jalil het meisje het huis uit. Nana is daardoor erg verbitterd, want haar levensomstandigheden zijn armzalig (ze wonen in een kolba = hutje) Nana waarschuwt Mariam hoe klein ze ook is al voor mannen, want vrouwen zullen in het land altijd het onderspit moeten delven. Wanneer Jalil Mariam bezoekt zijn de verhalen over haar bevalling verschillend van die haar moeder vertelt. Er is een soort strijd gaande tussen Nana en Jalil. Nana kan niet uitstaan dat Mariam zoveel optrekt met Jalil; wanneer hij haar wekelijks bezoekt en kleine cadeautjes meeneemt, gaan ze vaak samen vissen. Mariam geeft aan een mullah aan dat ze graag naar school zou willen, maar haar moeder wil daarvan niets weten. Vrouwen hoeven namelijk maar één ding in hun leven te leren en dat is: “dingen te doorstaan.” Mariam is best leergierig en via haar vader komt ze veel te weten. Daardoor is er toch een bijzondere band tussen haar en hem. In 1973 wordt de monarchie afgeschaft in Afghanistan. Mariam zou wel in het huis bij Jalil willen wonen. Op haar 15e verjaardag zou ze graag in de bioscoop van haar vader een tekenfilm van Walt Disney willen zien. Het gaat over Pinokkio (geen toevallige titel) en Jalil belooft dat hij haar zal opwachten. Maar dat doet hij niet. Mariam zet dan echter door en gaat op eigen gelegenheid naar haar vader toe. Ze mag niet naar binnen en slaapt op straat, maar wordt naar huis gebracht door een chauffeur. Als hij haar thuis brengt, zien ze dat Nana zich heeft opgehangen. Ze kon het niet hebben dat Mariam haar in de steek heeft gelaten en gedacht dat ze niet meer zou terugkeren. Daardoor krijgt Mariam een schuldgevoel over de dood van haar moeder. Ze gaat bij Jalil logeren. Maar de familie is niet erg enthousiast en ook Jalil speelt nu geen zuivere rol. Haar wordt voorgesteld te trouwen met de 30 jaar oudere man Rasheed, een schoenmaker uit Kabul. Marian neemt voorgoed afscheid van Jalil. Ze reist met de bus naar Kabul. Het leven met de veel oudere man valt haar zwaar. Zo moet ze o.a. van hem een burka dragen. Na korte tijd hebben ze ook seks met elkaar (Mariam is nog steeds maar 15 jaar) en het lijkt op een ware verkrachting. Wat later snuffelt ze in de kamer van Rasheed. Ze vindt een pistool en een aantal seksboekjes. Ze is geschokt. Weer wat later is ze toch zwanger, maar ze kan de zwangerschap niet afmaken en krijgt een miskraam. Dat neemt Rasheed haar erg kwalijk: ze kan hem niet de zoon schenken die hij in een eerder huwelijk heeft verloren. Bij een zwemongeluk was deze jongen om het leven gekomen en het verhaal ging dat Rasheed op dat moment dronken was. De communisten hebben intussen de macht in Afghanistan overgenomen. Terwijl de oorlog in alle hevigheid woedt, wordt de situatie in het huwelijk ook steeds slechter. Mariam kan Rasheed geen kinderen schenken. Mariam wordt erg geziekt door Rasheed. Zo doet hij een keer steentjes door het eten, omdat hij zo over haar kookkunst klaagt. Ze moet kauwen en verliest een paar kiezen. Op straat ontmoet ze wel eens een vrouw Fariba. Die moedigt haar wat aan zeer tegen de zin van Rasheed. Deze vrouw baart aan het einde van deel 1 een meisje, dat Laila heet. Dat vormt de overgang naar deel 2.
Deel 2 Laila is een negenjarig meisje dat graag naar school gaat. Ze wordt in een intellectueel gezin opgevoed en heeft grote bewondering voor haar vader. De juf is onder invloed van de bezetters pro-Russisch. Laila’s vader is een afgezette leraar, maar vindt ook voor een vrouw opleiding heel belangrijk. Laila heeft een vriendje Tariq die een kunstbeen heeft. Als Laila door jongens uit de buurt wordt gepest (urine spuiten uit een waterpistool) komt hij voor haar op, schroeft zijn kunstbeen af en mept er vrolijk op los. Laila is voortaan veilig. Haar moeder Fariba krijgt een tik wanneer ze hoort dat haar beide zoons (Laila’s broers) in de verzetsoorlog tegen de Russen om het leven zijn gekomen. Ze is daarna flink de weg kwijt. Daarentegen heeft Babi (haar vader) een American Dream.Hij hoopt ooit nog eens te vluchten: via Pakistan naar Amerika. In 1988 verlaten de Sovjets het land en komt er een binnenlandse machtsstrijd. Tariq is in 1992 16 jaar en Laila 14. Ze zijn inmiddels verliefd op elkaar geworden; zo kussen ze elkaar voor het eerst. Tariq laat haar een pistool zien en daarvan schrikt Laila toch wel: maar Tariq wil haar graag verdedigen. Haar vriendinnetje Giti komt om bij de steeds vaker terugkerende raketaanvallen op Kabul. Dan heeft Tariq slecht nieuws: hij wil naar Pakistan vluchten met zijn ouders. Daarna hebben ze voor de eerste keer seks: dat mag eigenlijk niet, maar hun liefde is te groot. Tariq vertrekt en niet lang daarna geeft ook Babi aan dat hij weg wil. Hij denkt met weemoed aan de pracht van Kabul (zie blz. 180- de titelregels) Laila vindt het allemaal niet weg, want ze denkt dat ze Tariq terug zal kunnen vinden. Dan wordt ook hun familie het slachtoffer van een raketaanval. Het huis wordt getroffen. Laila’s ouders komen om. Deel 3 Rasheed en Mariam hebben het lichaam van Laila gevonden tussen de puinhopen en haar naar het ziekenhuis gebracht. Laila overleeft de aanval en ze mag nu in het huis van Rasheed opgroeien. Die heeft een bijbedoeling. Laila is een erg mooi en fris meisje. Op een dag komt er een man in zijn huis vertellen dat hij slecht nieuws heeft voor Laila. Hij heeft in Pakistan naast een jongeman gelegen die zwaar gewond was bij een raketaanval. Hij was nu beide benen kwijt en was ten slotte overleden. Laila is geheel van slag: haar grote jeugdliefde is dood. Dan vraagt Rasheed of zij zijn vrouw wil worden: Mariam is erg kwaad wanneer Laila toestemt. Als snel wordt duidelijk waarom: Laila is namelijk zwanger van haar eenmalige seksavontuurtje met Tariq. Tijdens haar “ontmaagding” van Rasheed kerft ze met een mes wat bloed uit haar vinger om het zogenaamd doorboorde maagdenvlies na te bootsen. Later verandert de vriendelijke Rasheed in een beest voor beide vrouwen. Mariam moet doen wat Laila wil, maar weigert dat. Ze haat de mooie Laila. Maar toch gaat dat op den duur veranderen. In 1993 wordt er geen zoon maar een meisje geboren. Laila noemt haar Aziza, maar Rasheed is woedend: hij wilde een zoon hebben en besteedt nauwelijks aandacht aan Aziza. Mariam merkt dat het kind haar wel aardig vindt en smelt voor haar als een vrouw die zelf ooit graag kinderen wilde hebben. Rasheed wil kort na de bevalling weer seks, maar Laila wil dat niet. Mariam wordt als de kwade genius erachter gezien en wordt door Rasheed met een riem geslagen. Laila springt dan voor haar in de bres en daarna gaat het beter tussen de vrouwen. Laila kan de vernederingen en de liefdeloosheid van Rasheed voor haar dochtertje het allemaal niet meer aan en beraamt een vluchtplan. Bij het busstation moeten ze een man in de arm nemen, want het zou te opvallend zijn wanneer vrouwen alleen reisden. Hij verraadt hen echter aan de politie en deze brengt de meisjes weer terug naar huis. Rasheed is woedend en sluit de vrouwen na ze eerst afgetuigd te hebben in een donkere dichtgetimmerde kamer zonder eten en drinken op. Na en paar dagen haalt hij hen tevoorschijn en bedreigt Laila met de dood wanneer ze weer eens vlucht. In 1996 komen de Taliban aan de macht. Het wordt nu allemaal nog erger. Rasheed omarmt de ideeën van de fanatieke geloofsgroepering, want vrouwen mogen helemaal niets meer: niet alleen op straat, niet naar school. Ze worden gestenigd bij overspel. Vrouwen zijn helemaal niets waard. Via een telefoontje naar haar eigen dorp hoort Mariam dat haar vader overleden is in 1987. Ze had een keer gezien dat hij haar wilde opzoeken (de Mercedes stond voor de deur) maar ze had hem niet willen ontvangen (zie de spiegeling met vroeger) Intussen verwacht Laila haar tweede kind maar er zijn nauwelijks voorzieningen om te bevallen. Er is één vrouwenziekenhuis waar ze wordt geholpen bij de bevalling; maar het wordt een keizersnede, omdat het kind verkeerd ligt. Eer is geen medicijn om te verdoven. Laila ondergaat de keizersnede zonder verdoving. Het is een erg moedig meisje. Het wordt nu wel een zoon: Zalmai. Het is duidelijk dat Rasheed dit kind voortrekt. Hij mag alles en krijgt alles van zijn vader. In tegenstelling tot wat de Taliban willen, heeft Rasheed wel een tv in huis gehaald. Maar er komen steeds meer razzia’s (huiszoekingen) en op een dag verbergen Mariam en Laila de tv in een door hen gegraven put. Rasheed heeft steeds minder inkomen en stelt voor om Aziza te laten bedelen, maar dat verhindert Laila. Intussen vermoedt Rasheed dat Laila een kind is van Tariq en maakt daar nogal wat toespelingen op. Bij een brand wordt zijn zaak vernietigd en daarna hebben ze het echt arm. Aziza wordt daarom in een weeshuis opgenomen, want er is geen geld om een vijfde mond te voeden en het is toch maar een bastaardkind, denkt Rasheed. Omdat Laila als vrouw niet alleen over straat mag om Aziza te bezoeken, wordt ze erg afhankelijk van Rasheed die haar dagelijks ziekt. De Taliban voeren inmiddels een schrikbewind. Op een dag kan Laila haar ogen niet geloven. Tariq staat voor haar huis. Ze haalt hem binnen tegen de regels in en hij vertelt over zijn leven na zijn vertrek: hij is in de gevangenis terecht gekomen wegens hasjsmokkel, zijn ouders zijn bij hun vlucht naar Pakistan gedood . Laila vertelt hem dat hij een dochter (Aziza) heeft. Zalmai heeft inmiddels aan zijn vader verteld dat Laila een man in huis heeft gehaald en dat zij met hem gesproken heeft. Dat is zeer tegen de rituelen van de Taliban en er is in zekere zin sprake van overspel. Rasheed slaat Laila daarvoor met een riem en hij gaat nog verder door haar bijna te wurgen. Mariam die het ziet, springt nu voor Laila in de bres. Ze pakt een spade en slaat daarmee op het hoofd van de door haar gehate echtgenoot. Laila vlucht met Tariq, Aziza en Zalmai (die van niets weet) weg, want Mariam zegt dat ze de schuld op zich zal nemen. Ze geeft zich aan bij de politie en krijgt na ene weinig democratisch proces de doodstraf: verzachtende omstandigheden gelden niet voor vrouwen en getuigen zijn er immers niet. Na tien dagen cel wordt ze in het voetbalstadion doodgeschoten.(een normaal Taliban ritueel, dat ook al in de eerste roman “De vliegeraar”als motief voorkomt.) Deel 4 Laila en Tariq zijn naar Pakistan gevlucht, waar ze onderdak en werk krijgen van een bevriende man die een hotel runt voor toeristen. Het hele gezin moet het hotel schoonhouden: er komen veel toeristen. Aan Zalmai is alleen verteld dat zijn vader hem in de steek gelaten heeft. (De Pinokkioleugen?) Dan komt de aanval op New York (11 september 2001) en de wereld verandert heel snel. Bush valt Afghanistan binnen en er lijkt een veiliger vaderland te komen. Laila vindt in 2002 dat ze terugmoet naar Afghanistan om het land weer te helpen opbouwen. De Taliban zijn verdreven en de scholen zijn ook voor meisjes weer open. Opnieuw komen de titelregels van de roman in de tekst voor: ze geven het verlangen van Laila naar Kabul aan. Op de weg naar Kabul gaat ze langs het geboortedorp van Mariam: ze wil zien hoe haar vriendin heeft gewoond. Ze schrikt van de omstandigheden en van het huisje waarin Mariam is opgegroeid. De zoon van de mullah overhandigt haar een doos die de overleden vader van Mariam, Jalil, voor haar heeft afgegeven. Er zitten drie dingen in: - een videoband van Pinokkio (dat begrijpt Laila niet) maar het was de film die Mariam graag wilde zien op haar 15e verjaardag. Jalil heeft eigenlijk toch woord gehouden. - een brief waarin hij zijn spijt betuigt over zijn vaderlijke handelwijze van vroeger. Hij is Mariam in Kabul een keer gaan opzoeken, maar ze had hem niet binnengelaten. Nu hij de brief schrijft, in 1987, is hij ernstig ziek en hij zal niet lang leven. Hij hoopt dat ze zijn excuses zal aanvaarden. - een jutezakje waarin nogal wat dollars zitten als deel van de erfenis voor Mariam. Met dat geld dat nu voor Laila is, kan ze wel wat goeds verrichten. In 2002 zien we haar in Kabul het weeshuis waar Aziza zat, renoveren. De weeskinderen zijn haar erg dankbaar. Op de laatste pagina voelt Laila aan haar buik: ze is weer zwanger van Tariq. Als het een meisje wordt , weet ze wel welke naam ze haar dochter wil geven. Thematiek en symboliek Het thema van de nieuwe roman is in macro-opzicht de positie waarin het land Afghanistan de laatste dertig jaar verkeert. Het is een tijd van constante oorlogsdreiging of die nu van binnenuit (de plaatselijke veldheren, de Mujahedin, de Taliban) of van buitenaf ( de Sovjet-Unie of de Verenigde Staten) komt. Er is een verschil tussen machtshebbers en machtelozen. De bevolking wordt eigenlijk steeds weer de dupe. En van die groep zijn de vrouwen weer extra de dupe. Vooral onder de Talibanoverheersing worden de vrouwen onderdrukt: ze mogen niet meer alleen op straat, moeten een burka dragen en mogen ook niet meer naar school. Overspel wordt gestraft met steniging. De samenleving gaat weer terug naar de Middeleeuwen. Zonder expliciet te protesteren trekt Hosseini partij voor de vrouw. Het is oorlog en in oorlogstijd zijn meer middelen geoorloofd. De parallel van de oorlog in Afghanistan wordt doorgetrokken naar de verhouding tussen man en vrouw. Ook hier is er het verschil in macht tussen twee groepen: de mannen hebben meer macht en aanzien dan vrouwen. Maar wanneer de machthebber Rasheed te ver gaat (in feite verkracht hij weliswaar binnen het huwelijk) en zijn vrouwen mishandelt met een riem, springen ze voor elkaar in de bres. Wanneer Rasheed op het punt staat Laila te doden, wordt hij door Mariam met een spade doodgeslagen. Het is het middel dat geoorloofd lijkt. Het ondergronds verzet tegen de machthebber. Helaas komt Mariam er niet zonder straf af. Dat er altijd al een oorlog tussen man en vrouw zal woeden, hoort Mariam van haar vernederde moeder Nana. Die vindt dat vrouwen moeten leren “doorstaan.” Hoewel veel liberaler opgevoed dan Mariam merkt ook Laila dat ‘doorstaan”voor haar geldt. Het beste bewijs daarvan wordt beschreven in de passage van de bevalling van Zalmai. Er is maar één vrouwenziekenhuis met zeer gebrekkige voorzieningen. Zonder verdoving moet ze Zalmai via een keizersnede ter wereld brengen: een barbaarse en onmenselijk bewijs van “doorstaan.” Nadat de Amerikanen ingegrepen hebben, is er wel een weg terug voor Laila. Zij heeft de ware liefde leren kennen: haar oude jeugdliefde is namelijk teruggekeerd en dat sterkt haar in haar opvatting terug te moeten gaan naar Afghanistan om het land weer op te bouwen. Zowel in haar liefdesleven als in de ruimte om haar heen is er sprake van een zekere vrede. Daarnaast is de vriendschap tussen twee vrouwen een belangrijk thema. In de eerste roman “De vliegeraar” was er sprake van vriendschap tussen twee jongens die later halfbroers bleken te zijn, in de nieuwe roman komen twee vrouwen die eerder elkaars concurrent lijken te zijn nader tot elkaar, omdat ze op dezelfde wijze door hun veel oudere echtgenoot worden mishandeld. Wanneer ze voor elkaar in de bres springen (eerst Mariam voor Laila en later omgekeerd) ontstaat er wederzijdse sympathie. Ook via dochtertje Aziza springt de vonk van wederzijds begrip over, want Aziza is erg gecharmeerd van de manier waarop Mariam haar behandelt. Het resulteert ten slotte in de opofferingsdaad van Mariam, wanneer ze Rasheed doodt en de schuld daarvan volledig op zich neemt, waardoor Laila min of meer vrij uit gaat De ultieme daad van liefde. Hoewel de verhouding tussen man en vrouw in deze roman ook een belangrijk motief is, komt er net als in de ”De Vliegeraar’ een vader-kindrelatie voor. Beide vrouwelijke personages hebben een vrij goede band met hun vader. Jalil is de wettige vader van Mariam, maar in feite is ze toch meer op hem gesteld dan op haar moeder die haar heeft grootgebracht. Nu lijkt Jalil wel een beetje op de weekendvader van de westerse samenleving die zijn kind een weekendje verwent alvorens het terug te brengen naar zijn moeder. Hij geeft cadeautjes en doet leuke dingen met Mariam, maar als hij haar werkelijk iets moet beloven (haar 15e verjaardag en het bioscoopbezoek) komt hij niet opdagen. Ook daarna speelt hij geen nobele rol wanneer hij haar uithuwelijkt aan Rasheed, waar hij haar zelf had kunnen opvoeden. Maar hij krijgt spijt van zijn houding en schrijft een oprecht klinkende brief aan Mariam die ze zelf helaas nooit heeft kunnen lezen. Ook Lail heeft meer op met haar vader dan met haar moeder. Vooral nadat haar broers in het verzet zijn omgekomen, wordt de moeder steeds moeilijker voor haar te benaderen en trekt ze meer op met haar vader die een intellectuele man is (ex-leraar) en haar weet te inspireren om later veel van het leven te maken. Ze maakt dat waar, wanneer ze denkt dat de situatie in Afghanistan weer veiliger is en renoveert (symbolisch !) het weeshuis. Ze probeert er dus van alles aan te doen om te zorgen voor kinderen die geen ouders hebben. Deze twee relaties staan in schril contrast met de houding van Rasheed tegenover Aziza. Daarin zou echter kunnen meespelen dat Rasheed op de hoogte is van het “haramikind” dat Aziza is. Andere bekende motieven in de roman zijn: - het huwelijk tussen oudere man en jong meisje (Lolitamotief) - de jeugdliefde en de terugkeer van één van de geliefden - [inwijding in de] seksualiteit - het verschil tussen man en vrouw (de meerwaarde van de man in sommige culturen) - de onderdrukking van de vrouw - mishandeling en verkrachting binnen het huwelijk - godsdienstwaanzin (de bizarre Talibanregels) - de aanval op de Two Towers in New York - escapisme (de vlucht om aan problemen te ontkomen) - Heimwee naar het vaderland (titel) Net als in de eerste roman stopt Hosseini veel spiegelingen en symboliek in zijn roman. In de verslaglegging hierboven zijn daarvan al enkele voorbeelden genoemd ( o.a. de situaties waarin Laila en Mariam voor elkaar opkomen, de film Pinokkio staat symbool voor de leugen, de renovatie van het weeshuis) Die elementen tillen de spannende roman naar het niveau van de wereldliteratuur. Recensie In
De Volkskrant van 25 mei 2007 verscheen een positieve en uitgebreide recensie van Erik van den Berg : Hosseini is geen neutrale boodschapper. Hij somt concrete wandaden op, levert een who’s who van de voornaamste krijgsheren, citeert een waslijst van Taliban-geboden (‘Als u parkieten houdt, zult u worden geslagen’) en wijdt verontwaardigde pagina’s aan het opblazen van de twee eeuwenoude Boeddha-beelden in Bamiyan. Toch is “Duizend schitterende zonnen” (de titel is ontleend aan een oud lofdicht op Kabul) meer dan een aangekleed schotschrift. Hosseini houdt de spanning er in, tekent zijn ploerten en nobele zielen met de verve van een Victoriaanse feuilletonschrijver, en draagt net als in De vliegeraar zorg voor een gepolijste compositie, waarin verhaaltechnisch gezien alles op z’n pootjes terechtkomt. Een overeenkomst met De vliegeraar is helaas ook dat de auteur tot vervelens toe alles uitlegt. Alsof een botte confrontatie met een Taliban-ambtenaar nog een explicatie als de volgende behoeft: ‘Ze zag in hem een twistzieke jongeman die van zijn autoriteit genoot, overal vergrijpen in zag en meende dat het zijn aangeboren recht was oordelen te vellen.’ Dat alles neemt niet weg dat het onrechtvaardige lot van Mariam, Laila en hun lotgenotes je geregeld naar de keel grijpt – ook doordat het sentiment (‘Mammies hart was als een leeg strand’) op z’n tijd wordt gecompenseerd door snoeiharde alinea’s. In Trouw van 2 juni 2007 is Ger Leppes helemaal niet zo positief over Hosseini’s tweede roman. Het is al vele malen gezegd: nobele gevoelens leveren niet noodzakelijkerwijs grote literatuur op. Hosseini, die in Afghanistan voor de UNHCR - de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties - heeft gewerkt, is ongetwijfeld, en natuurlijk volkomen terecht, diep begaan met het lot van de mensen in zijn land, en in het bijzonder dat van de vrouwen. Maar de manier waarop hij aan zijn bewogenheid uitdrukking heeft proberen te geven levert iets op wat misschien nog het best omschreven kan worden als een literair equivalent van muzak: de zachte, stroperige achtergrondmuziek die de bezoekers van supermarkten en winkelcentra in een aangename stemming moet brengen en vooral niet mag afleiden of tot een gedachte aanzetten. 'Duizend schitterende zonnen' is, kortom, een boek dat geschreven is door een aardige man en denkelijk bestemd is voor aardige mensen. Maar echte grotemensenliteratuur wil het nergens worden. Over de schrijver Khaled Hosseini (Kaboel, Afghanistan, 4 maart 1965) is een Afghaans-Amerikaanse schrijver en arts. Zijn vader was werkzaam bij het Afghaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken, zijn moeder was een lerares op een middelbare school voor meisjes in Kaboel. In 1970 zond het ministerie de familie uit naar Parijs, waar zijn vader voor de Afghaanse ambassade ging werken. In 1976 vond er een bloedige staatsgreep plaats in het thuisland, waarbij de communisten aan de macht kwamen. Hierop besloot vader Hosseini om niet meer terug te keren naar Afghanistan, maar om politiek asiel aan te vragen in de Verenigde Staten. Rond 1980 vestigde de familie zich in San Jose, Californië. Omdat ze met weinig middelen de oversteek gemaakt hadden, leefden ze een korte periode in de bijstand. Khaled Hosseini behaalde zijn middelbare school diploma in 1984 en ging studeren aan de universiteit van Santa Clara, waar hij vier jaar later zijn bachelor biologie behaalde. In 1989 ging hij geneeskunde studeren aan de universiteit van San Diego, waar hij zijn titel als Doctor of Medicine verdiende. Hij voltooide zijn coschappen interne geneeskunde bij het Cedars-Sinai Medisch Centrum in Los Angeles in 1996. Invloeden
Als kind las Hosseini enorm veel, van Perzische literatuur tot vertalingen van buitenlandse romans, van Alice in Wonderland tot de misdaadverhalen van Mickey Spillane. Zijn herinneringen aan een vreedzaam Afghanistan, voor de inmenging van de Sovjet-Unie en zijn persoonlijke ervaringen met de etnische Hazara bevolking waren de inspiratie voor zijn eerste roman “De vliegeraar”. Bibliografie • De vliegeraar (2003) is het verhaal van Amir, een Afghaanse jongen die probeert een nauwere band met zijn vader te krijgen en tevens worstelt met een schokkende gebeurtenis in zijn jeugdjaren. De roman speelt zich af tegen de historische achtergrond van de val van de monarchie tot de instorting van het Taliban regime, en in de omgeving van San Francisco. Tot de vele thema's van het boek behoren de etnische spanningen tussen de Hazara en Pashtun bevolkingsgroepen, en de ervaringen van Amir en zijn vader als immigranten in de Verenigde Staten. Het boek was in de VS het op twee na best verkopende boek van 2005 en gaat als film verschijnen in 2008. • Duizend schitterende zonnen (2007) is een kroniek van dertig jaar Afghaanse geschiedenis gezien door de ogen van twee vrouwen.