Max Havelaar door Multatuli

Multatuli en de Max Havelaar Titel: Max Havelaar (of De Koffieveilingen der Nederlandse Handelsmaatschappij) Schrijver: Eduard Douwes Dekker (pseud. Multatuli) Uitgever: [Amsterdam]: Pandora - Oorspr. uit.: Amsterdam : De Ruyter, 1860
Druk: 1e druk: 1860 ; Gelezen: 13e druk
Genre: Autobiografische tendensroman (Hoofdstuk 20 is een protest) Keuze Ik heb dit boek gekozen, omdat het een veel geprezen boek is en ik uit nieuwsgierigheid ook het boek ben gaan lezen. Ook ik wilde weten hoe het werk van Multatuli was. Ik ben van mening dat als veel mensen een boek hoog aanprijzen dat boek zeker het lezen waard is. Eerste Reactie Het laatste boek dat ik voor mijn lijst gelezen heb was het boek Vanden vos Reynaerde. Ik ben heel snel door dit boek gekomen, de schrijfstijl was weliswaar ook moeilijk (oud-nederlands), maar de vertalingen hielpen de lezer heel goed op weg. De Max Havelaar was iets heel anders. Ik vond het dan ook van tijd tot tijd zeer pittig. Een boek is makkelijk te lezen als het van deze tijd is. Meestal zijn we deze taal ook gewend. Als ik dan iets ga lezen dat in de 19e eeuw is geschreven is het altijd wel wennen. In het begin had ik er nog niet zo'n moeite mee, maar naarmate ik verder in het boek kwam had ik steeds meer concentratie nodig om goed te begrijpen waar het verhaal over ging. Vooral in H. 14 als meneer Havelaar met zijn vrouw Tine, Verbrugge en Duclaire in de voorgallerij zit te praten. De verhalen die dan werden verteld vond ik wel lastig om te begrijpen, dit kwam vooral door de verschillende moeilijke namen. Als deze dan te vaak in korte tijd werden gebruikt, had ik er moeite mee om deze uit elkaar te houden en dit maakte het op zijn beurt weer moeilijk om het verhaal te kunnen volgen. In de klas ging het vaak over de lauriergracht no. 37 als we het over de Max Havelaar hadden. Velen vonden dit onaangenaam. Maar ik moet zeggen dat ik dit niet storend vond. In Multatuli's boek is waarheid belangrijk. Er worden geen onwaarheden geschreven. Bijv.: 'het weer is guur en buiten is het vier uur'. Verder is het boek zeker niet langdradig. Er zijn geen onnodigheden geplaatst in het boek. Er wordt veel waarde gehecht aan zedelijkheid, deugd, godsdienst, christendom en fatsoen. Maar het allerbelangrijkste is wel dat de schrijver zijn lezer in zijn verhaal betrekt. Bijv.:'waarde lezer...'.
Verdieping Schrijfstijl Dit werk van Multatuli is waargebeurd. Multatuli's roman was vooral bedoeld als pleidooi voor de Javaan en eerherstel van het onrecht dat hem werd aangedaan in Lebak. Uitgever Jacob van Lennep heeft wel alle namen en data weggelaten, maar dit kon niet voorkomen dat er een politieke rel ontstond. Zijn invloed was groot: hij pleitte voor hartstocht en voor ongekunsteld taalgebruik. Dus geen langdradigheid en onnodige toevoegingen. Ruimte Het boek speelt zich op meerdere plaatsen af. Amsterdam komt erin voor, maar het mooiste vind ik nog wel dat de schrijver Indië zo mooi beschrijft (Lebak, Sumatra). Alles wordt zo goed mogelijk omschreven, zodat de lezer precies weet wat er bedoeld wordt en er een voorstelling van kan maken van hoe de situatie zich zou hebben moeten afgespeeld. Hij schrijft over de huizen (hoe de mensen leven), over de natuur, alles wordt heel mooi beschreven. Zoals ik al eerder heb aangegeven kun je merken dat de schrijver waarde hecht aan de lezer. Hij probeert het zo begrijpelijk mogelijk te maken voor de lezer. Dit is zeer positief voor de lezer. Tijdsverhoudingen: De Max Havelaar is niet chronologisch opgebouwd. Er zijn verder ook veel flash-backs te bekennen. Multatuli neemt wel de tijd om de omgevingen te beschrijven, dit om het de lezer makkelijker te maken de situatie te begrijpen. Dit zorgt er voor dat er vertragingen komen in het verhaal. Verder zijn er geen tijdsversnellingen. Thema: Het thema in dit boek is strijd tegen onrecht. Multatuli beschrijft de situatie van de indiërs. Zij worden onderdrukt, zij worden uitgebuit. En dit allemaal omdat de mensen uit het westen daar komen en de hoofden van de inlanders onder de knie krijgen. Dit gaat dan zo ver dat de inlandse hoofden hun eigen volk gaan uitbuiten. Multatuli schrijft hierover. Hij protesteert, wil er iets aan gaan doen, daarom heeft hij dit boek geschreven, maar het boek heeft niet zo goed uitgepakt als hij wilde. Mensen lazen het boek, vonden het mooi, maar niemand kwam in actie en Multatuli wilde juist iets bereiken met dit boek. Een tweede thema is het streven naar eerherstel. Havelaar voelt zich diep gekwetst door de bestuurders, die hem niet serieus nemen in zijn pogingen om de situaties in het land te verbeteren. Vertelperspectief: Er zijn meerdere ik-vertellers. De 1e is Droogstoppel, de 2e is stern, deze creëert een derde alwetende- ikverteller, nl: Havelaar en als laatste Multatuli. Dit is nogal ingewikkeld, omdat dit altijd even omschakelen is. Maar het zijn allen een ander aspect van Douwes Dekker. Het is wel een leuke manier om Dekker zo te leren kennen.
Verhaalfiguren Hoofdpersoon: Max Havelaar: Een Nederlandse man van 35 jaar oud. In het boek wordt hij beschreven als een slanke man die vlug is in zijn bewegingen. Hij heeft een korte & beweeglijke bovenlip en grote flauwblauwe (dromerige) ogen. Havelaar heeft verder blonde haren die sluik langs zijn slapen hangen. Havelaar is een goed mens. Hij doet alles om anderen in nood te helpen. Dit is zeker positief, maar het gaat ook weleens de verkeerde kant op. Door zijn goede hart helpt hij anderen, terwijl hij zelf in de moeilijkheden komt. Als voorbeeld geef ik deze zin uit het boek: 'acht dagen voor de geboorte van zijn kleine Max, bezat hij 't nodige niet om 't ijzeren wiegje te kopen waarin zijn lieveling rusten zou, en weinig tijds tevoren nog had hij de weinige versierselen zijner vrouw opgeofferd, om iemand bij te staan, die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hijzelf.' Verder is Havelaar heel intelligent. Hij weet veel, dit kunnen we opmaken aan de verhalen die Havelaar vertelt aan zijn collega's Duclari & Verbrugge. Hij is een rechtvaardig en eerlijk man. Bijpersonen: Batavus Droogstoppel: Droogstoppel is makelaar in koffie te Amsterdam en compagnon van Last. Hij is een verbeelding van de egoïstische Hollandse koopman: laf, ijdel en onbeschoft. Verder heeft hij een zoon (Frits) en een dochter (Marie). Droogstoppels rol in het boek is vooral om een contrast te vormen met Havelaar. Eerlijkheid is belangrijk voor Droogstoppel. Van romans moet hij niets hebben, omdat daar toch alleen maar leugens in worden verteld. De Javaan moet hard werken, want anders zal hij arm worden (ze werken dus niet hard genoeg, anders zouden ze het wel beter hebben). Stern: van Stern is niet veel beschreven, alleen dat hij een zoon is van een zakenrelatie in Duitsland. Hij schrijft de Havelaar gedeeltes in het boek, maar al snel merken we als lezer op dat Sjaalman hierachter zit. Tine: van Tine komen we ook niet veel te weten, wel dat ze een hart van goud heeft, altijd achter haar man staat en het dan ook altijd met hem eens is. 'Max zal het wel weten'. Hieruit kunnen we dan ook concluderen dat zij zielsveel van haar man houdt. Verder maken we uit het verhaal op dat Tine niet echt knap is. Max: Max is de zoon en naamgenoot van Havelaar zelf. Hij heeft één zoon. Max wordt vooral als schattig beschreven. Duclari: deze man wordt als moedig beschreven. Hij is de eerste luitenant van Lebak. Duclari vond Havelaar in het begin een beetje raar, maar al snel draait dit beeld en begint Duclari tegen Havelaar op te kijken. Verbrugge: hij is de ondergeschikte van Havelaar (de controleur van Lebak). Verbrugge is aardig, eenvoudig, hartelijk, ook hulpvaardig en gastvrij. De regent: Dit is Havelaars vijand. Hij buit het volk uit, door zijn eigen schulden. Verder is het een nette, beleefde man. Samenvatting: Hoofdstuk 1-4: In deze hoofdstukken komt Batavus Droogstoppel aan het woord. Hij stelt zichzelf voor en vertelt wat zijn idealen zijn. Ook vertelt hij dingen van zijn jeugd, hieruit maken we op dat hij Havelaar als klasgenoot heeft gehad. In dit hoofdstuk komen Sjaalman(Havelaar) en Droogstoppel elkaar tegen. Sjaalman geeft Droogstoppel een pak met papieren mee waar dingen staan beschreven die Sjaalman heeft meegemaakt. Droogstoppel moet niet hebben van de arme Sjaalman. Later besluit hij van de papieren een boek te schrijven over de koffiecultuur. Hierbij krijgt hij hulp van Stern. Hoofdstuk 9-10: Hier vertelt Droogstoppel dat hij al het voorgaande niet mooi vond. Hij uit hier zijn mening dat het de eigen schuld is van de javanen dat ze zo arm zijn. Ook heeft hij helemaal geen medelijden met de Javanen. In deze twee hoofdstukken komt ook de beruchte preek van ds. Wavelaar voor. (Dit was wat we zogenaamd noemen Roman 1) Roman 2: Hoofdstuk 5-8: Hier worden Havelaar en zijn familie, de Regent, Verbrugge en Duclari voorgesteld. Het hoofdstuk bevat de geschiedenis van Havelaar van het begin van zijn loopbaan als assistent-resident in Lebak. Ook komt hier de toespraak voor die Havelaar 'doet' voor de hoofden van Lebak. Hoofdstuk 11-16: In deze hoofdstukken wordt het etentje van Havelaar met zijn vrouw en Verbrugge en Duclari vertelt. Havelaar heeft het hier over zijn geschiedenis (oa over Sumatra) en over zijn mening over veel zaken (bv. vrouwen, kunst en Indië). Ook begint hier de strijd tegen het onrecht die Havelaar voert. De beroemde parabel van de Japanse Steenhouwer komt ook hier in voor. Hoofdstuk 17-19: Het verhaal van Saïdjah en Adinda. Dit verhaal laat zien hoe de toestanden in Lebak zijn. Ook klaagt Havelaar de Nederlandse Staat in dit gedeelte aan. Protest: Hoofdstuk 20: In de eerste helft van dit hoofdstuk zien we dat Havelaar ontslag neemt. Al zijn inzettingen waren tevergeefs. Het 2e gedeelte is voor Multatuli. Hij neemt het boek over van de schrijvers en neemt afscheid van ze. Stern laat hij goedkeurend achter. Droogstoppel wordt met harde hand uit het boek geschreven. Multatuli schrijft wat hij met het boek wil bereiken. Max Havelaar is een autobiografische roman. De hoofdpersoon is eigenlijk de schrijver zelf in verschillende gedaantes. De eerste gedaante is die van Sjaalman, een schrijver & dichter. De tweede gedaante waarin hij voorkomt is die van Stern, de jonge Duitser die de Havelaarsgeschiedenis vertelt. Max Havelaar is zelf de derde afslitsing van de auteur. Hij is de ideale ambtenaar, die strijdt tegen het onrecht dat de inlanders - volgens hem- worden aangedaan. Hij past niet echt in het toenmalige koloniale ambtenaren idee en komt het onwil en onbegrip van de bestuurders dan ook tegen op zijn pad. Toch blijft hij overtuigd van zijn opvattingen, daarbij wordt hij gesteund door zijn liefdevolle echtgenote, die blinde verering voor hem heeft. De vierde gedaante is die van Multatuli, die vecht voor eerherstel. Sjaalman, Stern, Havelaar & Multatuli zijn dus een en dezelfde figuur. Allen tonen ze een andere kant van Eduard Douwes Dekker, die zelf in 1856 als assistent-resident van Lebak een einde probeerde te maken aan de toestanden, maar later na zijn tevergeefse pogingen, terugkeerde naar Europa. Beoordeling: Ik vond het verhaal werkelijk, zielig en vooral ook zeer goed. Het is goed dat er mensen waren en zijn die de werkelijkheid onder ogen durven te zien. Die niet de ogen sluiten voor onrecht en leed. Dat ze actie ondernemen om iets te doen, om mensen te helpen. Want de toestand van de mensen in Indië is zo ontzettend zielig, dat ze worden uitgebuit door hun eigen mensen, hun eigen hoofden. De hoofden worden onderdruk gezet door de Europeanen, die komen daar en leggen beslag op de bezittingen van de bevolking, de winst die ze maken. Maar het gaat niet alleen maar om materiële zaken, de bevolking wordt door zijn eigen mensen uitgebuit, onder druk gezet, het lijkt mij dat dit emotioneel ook erg hard zal zijn. Aan de ene kant is het gedrag van de hoofden te begrijpen. Zij zijn hoofd, zij hebben verantwoordelijkheid. Mensen uit Europa komen zo machtig en rijk over, jij, als hoofd zal niet veel kunnen doen, dus geef je jezelf maar over en ga je aan de kant van de Europeanen staan om je eigen hachje te redden, je wordt hard tegen je eigen mensen. Het is hard, maar werkelijk. Dit soort situaties komen nog steeds voor. Iedereen probeert in moeilijkheden zichzelf te redden, zijn eigen familie, zijn eigen vrienden. De rest moet het zelf maar uitzoeken. Is dit niet het geval in landen van Afrika. Er is hongersnood en armoede. Alle hulp van rijkere landen komt in handen van de mensen in hoge functies en daar blijft het ook. Eerst jezelf dan je familie en vrienden. De bevolking zoekt het verder zelf maar uit met de zeer slechte voorzieningen en weinig middelen om te overleven. Ik vind het goed dat dit boek geschreven is en ben blij dat ik het gelezen heb. Het verhaal van Saïdjah en Adinda vond ik erg mooi en vooral ook dat Multatuli de parabel van de Japanse steenhouwer in zijn boek had opgenomen vond ik mooi. Ik houd wel van dat soort dingen. Het geeft je een les, een belangrijke boodschap, waar je over na kunt denken. En dat is volgens mij erg belangrijk. Max Havelaar, een mooi boek dat ik anderen zeker aanraad om te gaan lezen. Auteur: Multatuli, pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (3 maart 1820 Amsterdam - 19 februari 1887 Nieder-Ingelheim) was Nederlands prozaschrijver en moralist. Op 18-jarige leeftijd vertrok hij met het schip waarop zijn vader kapitein was, naar Batavia, waar hij voorlopig bij de Rekenkamer aan het werk werd gesteld. In 1842 werd hij benoemd tot controleur te Natal op Sumatra's Westkust, een afgelegen en arm gebied; hier werd hij zich bewust van zijn roeping de ideale bestuursambtenaar te worden. Na conflicten met de gouverneur werd hij overgeplaatst naar Padang; hier werd hij geschorst naar aanleiding van een kastekort. In deze tijd schreef hij het drama De eerloze. Vanaf 1845 was Douwes Dekker werkzaam in ambtelijke functies op Java. Hier leerde hij Everdina Huberta van Wijnbergen kennen. Na zijn huwelijk (1846) met haar werd hij benoemd tot commies in Purworedjo en beleefde hij na 1848 gelukkige jaren als secretaris te Manado (Celebes). In 1851 werd hij bevorderd tot assistent-resident te Ambon. Van 1852 tot 1855 was Douwes Dekker (om gezondheidsredenen verlengd) met Europees verlof. Hierna keerde hij terug naar Batavia. Begin 1856 werd hij aangesteld tot assistent-resident van Lebak (Zuid-Bantam), waar de bevolking door haar eigen hoofden tot onbetaalde leveranties van vee en het verrichten van herendiensten geperst werd. Hier probeerde hij de misbruiken tegen te gaan, maar allen zonder succes. Hij diende een aanklacht in tegen de regent Karta Natta Nagara en enkele lagere hoofden, maar zonder volledige opening van zaken te geven. Zijn superieur, de resident van Bantam, Brest van Kempen, accepteerde dit niet en na inschakeling van het gouvernement kreeg Dekker overplaatsing. Dekker nam ontslag. In 1857 vertrok Dekker alleen naar Europa en in 1859 kwam zijn gezin over. Om zich tegenover zijn familie te rechtvaardigen, om in een bestuursfunctie hersteld te worden en ook om de aandacht op de zaak van de mishandelde Javaan te vestigen, schreef hij binnen een maand op een zolderkamertje van een Brussels logement zijn Max Havelaar, eindigend met een beroep op de koning. De schrijversnaam Multatuli (Lat. multa tuli = ik heb veel gedragen/geleden), had hij voor het eerst gebruikt in 1859 bij de publicatie van zijn ethische parabel Geloofsbelijdenis in het vrijdenkerstijdschrift De Dageraad. Na vergeefse pogingen tot een accepatabel rechtsherstel bij minister Rochussen te hebben ondernomen, liet hij in 1860 de Max Havelaar verschijnen door bemiddeling van Jacob van Lennep. Nog bijna tien jaar bleef hij op een nieuwe ambtelijke positie hopen en inmiddels moest hij leven van de pen en van enkele voordrachten. De invloed van Multatuli, wiens werk in verscheidene talen werd vertaald, is groots geweest. Zijn Havelaar leidde tot grotere belangstelling voor de koloniën en op den duur dan ook tot een ethisch politiek. Zijn afkeer van Kerk en godsdienst maakte hem tot een van de eerste Nederlandse verdedigers van het atheïsme, terwijl hij de mensen wees op hun morele plichten. Hij vroeg aandacht voor verscheidene zaken, bijv.: aandacht voor de noden van de arbeider, de achteruitstelling van de vrouw, het huwelijksmoraal en nog veel meer. Hij schreef hier op zo'n manier over dat hij de Nederlandse proza radicaal vernieuwde en nog voor de jaren tachtig een verjonging in de literatuur bracht. Emancipatiebewegingen als de vrijdenkers, socialisten en anarchisten sloten hem in de armen. Multatuli zou zijn schrijverscarrière net zolang volhouden als zijn ambtelijke carrière, namelijk 18 jaar. Toen besloot hij er het zwijgen toe te doen en nam hij de wijk naar Duitsland. In februari 1887 overleed hij daar.