A. Verwachting en eerste reactie In kranten en tijdschriften heb ik geen enkele negatieve recensie van dit boek gelezen, dus toen we het boek in huis hadden ben ik begonnen het te lezen,; het beviel me meer dan Terug tot Ina Damman van Vestdijk en De dochter van Jessica Durlacher, dus daarom heb ik dit boek gekozen voor mijn leesverslag. Joe speed boot is naar mijn mening echt een tijdloos avonturen verhaal. Er komen interessante personages in voor, die afwijken van de standaard. Het verhaal van Joe in zijn jeugd heeft iets sprookjesachtigs, terwijl het verhaal zich toch in deze tijd afspeelt; iets wat ik mooi vind. Hij is echt een personage uit een jongensdroom. De situatie van Fransje vind ik goed beschreven, hij is samen met Joe degene waarmee je je gaat identificeren. B. Samenvatting en analyse Samenvatting Het boek gaat over Fransje, die na een ernstig ongeluk lange tijd in coma lag. Het boek begint op het moment dat Fransje wakker wordt en in het ziekenhuis ligt. Daar hoort hij over een nieuwkomer in zijn woonplaats Lomark: Joe Speedboot, een jongen die Lomark heeft wakkergeschud. Hij kwam lomark binnen door met een auto het huis van de familie Maandag binnen te rijden. Bij dit ongeluk kwam zijn vader om. Joe houdt van andere dingen dan de gemiddelde Lomarker, hij maakt bommen waar de andere bewoners bang voor zijn. Fransje mag het ziekenhuis uit, maar kan alleen zijn rechterarm gebruiken, de rest van zijn lichaam is verlamd. Hij moet dus gebruik maken van een rolstoel. Ook spreken kan hij niet meer na het ongeluk. Fransje is gefascineerd door Joe, en wil graag zijn vriend zijn. Helaas heeft Joe al een vriend gevonden, Christof, wiens huis hij de eerste dag binnenreed. Na een tijd sluit Joe ook vriendschap met Engel. Fransje volgt het driemanschap in zijn rolstoel, en schrijft alle gebeurtenissen die hij ziet en meemaakt op. Het is ook op school dat Joe een bom legt, die niet naar behoren werkt en zo zijn halve hand er af blaast; Joe is een aantal weken niet op school. Ondertussen is Fransje ook weer naar school gegaan, hij moet het jaar overdoen vanwege het ongeluk en komt zodoende bij Joe, Engel en Christof in de klas. Het is ook op school dat Joe een bom legt, die niet naar behoren werkt en zo zijn halve hand er af blaast; Joe is een aantal weken niet op school. Na een tijdje komt er nog iemand anders naar Lomark, Picolien Jane, afgekort tot PJ, een meisje uit Zuid-Afrika wat Fransje aanbidt. Het gerucht gaat dat PJ’s moeder nudist is, en de jongens (behalve Joe ) willen dit zien, waarop Joe bedenkt dat ze een vliegtuig moeten bouwen, om haar zo te kunnen zien. Frans is blij dat hij ook een handje kan helpen bij de bouw van het vliegtuig, hij buigt de ribben voor het vliegtuig met zijn razendsterke arm. Wanneer de moeder van Joe terug is van een reis uit Egypte heeft ze daar een nieuwe vriend ontmoet, die ze naar Nederland haalt. Joe doopt hem Papa Afrika. Andere gebeurtenissen die plaatsvinden zijn de eerste vlucht van het vliegtuig, de eerste stapjes van Frans na het ongeluk, en fransje die met ‘zijn nieuwe liefde’ kennismaakt, namelijk de verlossing van alcohol. Hierdoor verminderde zijn spierspanning waardoor de spasmen afnamen. Joe besluit dat ook Fransje een vlucht in het vliegtuig mag maken, wat ijskoud is. Ondertussen bouwt papa Afrika een boot, en zijn de jongens bezig met de voorbereidingen voor hun eindexamen.. Nadat ze allemaal zijn geslaagd, PJ inclusief, verzint Frans’ vader een nieuwe bezigheid voor hem: het persen van briketten, voor in de kachel. Joe en Engel gaan naar de kunstacademie, waar Joe hoge ogen gooit met zijn vliegtuig. Christof gaat rechten studeren, en PJ letterkunde. Papa Afrika laat zijn afgemaakte Feloek te water, en keert nooit meer terug, Regina is kapot van verdriet, en Joe meent dat Papa Afrika gewoon terug is naar zijn land, gedreven door heimwee. Joe vindt zijn studie aan de kunstacademie maar niets, na korte tijd heeft hij er geen zin meer in, en zocht hij PJ in Amsterdam op, zwaar stoned komt hij bij haar binnen. Ondertussen heeft PJ een relatie met een psychotische schrijver, Arthur Metz. Joe komt na een kortstondig verblijf bij PJ terug naar lomark waar hij stenensjouwer wordt, en na een korte tijd shovelmachinist. In het voorjaar komt de kermis, met een muizenstad die Frans vergelijkt met Lomark ‘dat meurende nest waarin we tot elkaar waren veroordeeld tussen de rivier enerzijds en de toekomstige geluidsmuur anderzijds’. Joe komt met het idee dat Frans moet gaan armworstelen, hij zal dan de manager van hem worden. Fransje heeft eerst helemaal geen zin in al deze plannen, en ze raken naar de achtergrond verdreven. Op een dag komen Joe en PJ bij Frans langs, PJ ziet de dagboeken en wil ze lezen; deze aandacht van PJ bevalt Fransje goed. De week daarna neemt Joe Frans weer mee voor een ritje, naar de sloperij, waar Fransje tot afgrijzen van zijn vader alle geperste briketten opgestapeld ziet liggen. Ontgoocheld door deze teleurstelling besluit Frans het armworstelen te proberen, hij gaat in training, en oefent op Hennie, de ‘sterke man’ uit het dorp. Het eerste toernooi waar ze aan mee doen is in luik, waar hij eerst door zijn tegenstanders niet serieus genomen wordt, maar toch tot de finale komt, waar hij verliest, maar toch vijfduizend gulden binnenhaalt. Thuis begint Fransje weer met trainen, hij kan nog veel vooruitgang boeken, en is geprikkeld door zijn optreden in luik. Hij denkt vaak aan PJ, die weer terug is in Lomark, omdat haar vriend de schrijver haar slaat. Door de training van zijn arm is Fransje gestopt met het schrijven van zijn dagboeken, hij stelt dat hij een man van de daad geworden was. PJ komt gehavend langs en Frans vraagt haar mee naar een armworsteltoernooi in Rostock. Zo kwam het dat PJ mee ging naar het toernooi, waar hij onder haar toeziend oog, de wedstrijd won. Hierna blijven ze nog een nacht in Rostock in een hotel, waar Joe ’s nachts naar PJ’s kamer gaat. ‘voor haar had ik het toernooi gewonnen- en Joe nam de hoofdprijs.’ Frans is woest, en ziet Joe als een verrader. Joe blijkt echt verliefd op haar te zijn, en vertelt zijn gevoelens over PJ regelmatig aan Frans. In de tijd dat Joe iets heeft met PJ werkt hij aan een shovel, hij wil namelijk meedoen aan ‘de Parijs-Dakar’, een rally, met zijn shovel. Terwijl de drie in Halle zijn voor een toernooi, bereikt hun het bericht dat Engel dood is. Ze gaan direct terug naar Lomark en horen ze dat hij is gestorven door een hond die op zijn viel. Door de dood van Engel worden Christof, Joe en Frans weer teruggebracht naar de driepuntsverhouding van hun jeugd. Frans merkt op de begrafenis dat ook Christof jaloers is op Joe vanwege PJ. OP een dag, als Frans naar de tv kijkt, ziet hij een interview met PJ’s voormalige vriend, die een boek heeft geschreven over een vrouw, Tessel genaamd. Dit is een verwijzing naar de achternaam van PJ, Eilander. Het boek blijkt eigenlijk over PJ te gaan, het beschrijft de leegheid die ze wil verjagen met boulimische vraatzucht en verleiding. Haar relatie met hem beschrijft hij als een verlangen van haar om de muze van een schrijver te zijn, om haar eigenwaarde te herstellen. Frans is razend nieuwsgierig naar het boek, wanneer hij weet dat het over PJ gaat, en besluit het te gaan lezen. Hij leert de achtergrond van PJ kennen, ze was dik, waardoor ze een weerzin tegen haar lichaam ontwikkelde. De emigratie naar Nederland gebruikte ze als een nieuwe start, ze viel af, en aangekomen in Lomark werd ze door iedereen knap gevonden. Maar haar zelfbeeld was voorgoed negatief, ze ontwikkelde boulimia. In feite wordt ze in het boek als een monster omschreven, ‘een volmaakt prachtig, gewetenloos monster.’ Wanneer Arthur Metz er achter kwam dat PJ met andere mannen naar bed ging, begon hij haar te mishandelen. Ontgoocheld over het nieuwe beeld wat hij van PJ kreeg, zegt Frans tegen Joe dat ook hij het boek moet lezen, zodat hij weet waar hij nou eigenlijk mee om gaat. Joe weigert, en wil dat PJ mee gaat naar een belangrijk worsteltoernooi, ook de beste armworstelaar ter wereld zal daar aanwezig zijn, Islam Mansur. Na een aantal gewonnen wedstrijden is het eindelijk zover, de wedstrijd tegen Mansur, wie Frans bijna verafgoodde begint. Frans breekt echter in het gevecht zijn arm door de ontzettende kracht die erop uit wordt geoefend. In de plaats van het toernooi gebeurt er nog iets ingrijpends: PJ kijkt in Joe’s paspoort en leest zijn echte naam. Door zijn echte naam, die Achiel stephaan Ratzinger is, te weten, is Joe zijn enige geheim hem ontnomen, hebben ze hem kleiner gemaakt en van zijn waardigheid ontdaan. Dichterbij gebracht doordat ze beiden Joe’s naam kennen, trekt PJ Frans op een dag af, wanneer ze zijn opgewondenheid opmerkt. Frans voelt zich enigszins schuldig tegenover Joe, maar toch blijft hij met haar omgaan; en wanneer Joe weg is, naar de Parijs-Dakar rally, laat hij haar de dagboeken lezen, waarin ze leest dat hij al heel lang verliefd op haar is. Ze wordt hier opgewonden van en ze gaan samen naar bed. Ondertussen is Joe spoorloos verdwenen uit de woestijnrally. Frans weet beter, hij is op zoek gegaan naar papa Afrika bij Sharm-Al Sheikh. Joe komt pas na een tijd terug, en uit zijn suggestieve opmerkingen valt op te maken dat hij inderdaad bij Papa Afrika is geweest. In het laatste deel van het boek wordt de balans opgemaakt: PJ wordt door Christof een keer meegevraagd naar een studentengala. Ook met Christof gaat ze naar bed, waarna ze uiteindelijk voor Christof in plaats van Joe kiest. Christof kan haar immers orde en zekerheid bieden, en daarnaast is ze zwanger. Op hun trouwdag gebeurt er nog iets opmerkelijks; terwijl PJ ontroerd is door haar huwelijkscadeau, een witte merrie, vliegt er een vliegtuig over met de tekst Hoer van de eeuw erop, gehaald uit het boek van Arthur Metz. Frans gaat nog steeds met PJ naar bed, het kind zou zelfs van hem kunnen zijn, maar hiernaast kabbelt zijn leventje rustig voort.
Analyse Motieven Motieven in het boek zijn vriendschap, tegenvallers, verraad, avontuur, waarvan vriendschap de belangrijkste is. De vriendschap tussen de vrienden Christof, Joe, Engel en Frans is belangrijk aan het begin van het boek, en later in het boek staat de vriendschap tussen Joe en Frans tijdens de armworstelwedstrijden centraler. Op blz. 237 staat: ‘niemand kende mijn gebruiksaanwijzing zo goed als Joe. Hij hoefde bijna nooit iets te vragen, het meeste wat hij over me wist kwam uit zijn eigen opmerkzaamheid voort.’. Na de dood van Engel komen de vroegere vrienden Christof, Joe en Frans weer samen. Hierover staat op blz. 256: ‘Plotseling zag ik dat Joe, Christof en ik weer in een driepuntsverbinding stonden, net als toen we jong waren en ik Engel alleen nog maar kende als mijn zwijgende helper met het urinaal.’ Het motto tegenvallers vind je vooral terug bij Joe, een avontuurlijke jongen, die rare dingen uithaalt, en een gouden toekomst tegemoet lijkt te gaan, maar uiteindelijk eindigt bij de lokale asfaltfabriek als shovelmachinist. Wanneer PJ en Frans Joe’s echte naam leren kennen, is dat ook een tegenvaller, de hele magie rond het persoon Joe is een beetje weg. Ook PJ’s hele wezen is een tegenvaller, wanneer Frans het boek van Arthur Metz leest, komt hij er pas achter hoe ze werkelijk in elkaar steekt. Iedereen is uiteindelijk in haar teleurgesteld, Joe, Arthur Metz, Christof wil het gewoonweg niet zien, en Frans is de enige die weet hoe ze werkelijk in elkaar steekt en hier mee kan leven. Frans krijgt ook te maken met een aantal tegenslagen, hij stort zich op het werk wat zijn vader voor hem heeft geregeld: het persen van briketten, maar komt er na een tijd achter, dat deze aan de straatstenen niet kwijt zijn te raken, en dat zijn vader hem al die tijd heeft voorgelogen. Wanneer zijn arm breekt tijdens het gevecht tegen zijn grote idool Islam Mansur, is dat natuurlijk ook een desillusie. Evenals het feit dat hij hard aan de techniek van het lichaam van de rots werkt (‘Dan kunnen de tienduizend dingen u niet raken. Dat is het lichaam van de rots, Niets kan u in beweging brengen.’), wordt hij wel door iets geraakt: het voorwiel van een loodzware trekker, om precies te zijn, hij werd hierdoor verbrijzeld. Het avontuur in het boek heeft vooral met Joe te maken, de drang naar avontuur zit in zijn karakter opgesloten. De bouw van het vliegtuig is daar een teken van, en de deelname aan de woestijnrally. Personages De hoofdpersonen uit het boek zijn Joe, PJ, en Frans. Joe
Joe is een typische jongen, onvoorspelbaar, avontuurlijk en een beetje gek. Hij heeft iets exotisch, Frans vindt hem op een nomadische steppenruiter lijkt, met een beetje scheve ogen. Hij komt Lomark binnen door met een auto Christof’s huis binnen te rijden, op twaalfjarige leeftijd. Hij maakt bommen, met een van die bommen blaast hij zelfs een deel van zijn eigen hand eraf. Later begint hij aan de bouw van een vliegtuig, waarmee hij zijn drang tot technische experimenten bevredigt. Joe Speedboot is natuurlijk niet zijn echte naam, in werkelijkheid heet hij Achiel Stehpaan Ratzinger, maar zijn zelfverzonnen naam (gebaseerd op het liedje ‘Hey Joe’ van Jimi Hendrix!) geeft hem iets onoverwinnelijks, in het boek wordt bijvoorbeeld gezegd dat niemand naar zijn hand vroeg, die hij er met een misbom half had afgeblazen, omdat ze niet liever niet wilden weten dat Joe een stommiteit had begaan, dat stond hem niet. Frans heeft enorm veel vertrouwen in Joe, in het boek komen stukken voor waaruit de bewondering voor hem blijkt: ‘Hij was niet zozeer ene buitengewone jongen, hij was een kracht die vrijkwam. Je had verwachtingsvolle tintelingen in zijn buurt – er was een energie die vorm aannam in zijn handen, in een los verband toverde hij bommen, racebrommers en vliegtuigen te voorschijn en jongleerde ermee als een lichtzinnige tovenaar. Ik had nooit eerder iemand ontmoet bij wie het idee zo vanzelfsprekend leidde tot uitvoering, op wie angst en conventies zo weinig greep hadden. Hij durfde het onmogelijke te denken …’ Joe heeft weinig interesse voor meisjes, hij is meer geïnteresseerd in fysica, dus wanneer het onderwerp van de vrienden op het nudisme van mevrouw Eilander komt, bedenkt hij het idee om een vliegtuig te bouwen, zo kunnen ze haar bewonderen. Hij heeft niet zozeer interesse in mevrouw Eilander maar het vliegtuig spreekt hem wel aan. (‘Ze vond je leuk, zei engel tegen Joe. Jij bent van de vrouwen hier, zegt Joe, ik van de dingen waar benzine in moet.’: blz. 113) Wanneer het vliegtuig af is, maakt hij als eerst een vlucht, met gevaar voor eigen leven, maar dat is niet iets wat Joe wat uit lijkt te maken, bang lijkt geen karaktereigenschap van hem te zijn. Wanneer zijn echte naam bekend wordt bij PJ en Frans verliezen ze een deel van hun bewondering voor hem: ‘.. we zien niet meer de geliefde tovenaarsleerling, maar Achiel Stephaan Ratzinger, een soort Christof die lang geleden zijn zieligheid heeft proberen te verdonkeremanen door Johnny Maandag te kiezen als nom de plume’ Later weet PJ Joe toch het hoofd op hol te brengen, hij is ontzettend verliefd op haar, maar aan het eind van het boek is dit omgeslagen en vliegt hij met het vliegtuig met een banier eraan waar HOER VAN DE EEUW op staat boven haar verjaardag, blijkbaar heeft ze hem met haar verraad toch wel pijn gedaan. PJ
PJ komt met haar ouders naar Nederland vanuit Zuid-Afrika, haar vader is tandarts. Ze heet eigenlijk Picolien Jane, maar niemand noemt haar zo. Ze heeft een breed, bleek gezicht, met een enorme bos goudblond krullend haar, en blauwe ogen die schuin in haar gezicht staan. Ze spreekt wanneer ze pas bij de jongens in de derde klas is gekomen Afrikaans, wat iedereen prachtig vind. Sowieso is iedereen weg van haar, de jongens zijn allemaal verliefd op haar, Frans ook. Naast dat ze knap is, is ze ook nog eens heel slim, ze slaagt met een 8.4 gemiddeld. Verder kom je in het boek niet zoveel over PJ te weten, tot het boek over haar verschijnt, geschreven door haar vriendje Arthur Metz. Hij beschrijft haar karakter heel uitgebreid, en ze komt hierdoor in een heel ander daglicht te staan. Ze blijkt in Zuid- Afrika dik te zijn geweest, en daaraan een trauma te hebben overgehouden, ze leidt aan Boulimia nervosa. Voordat ze naar Nederland kwam, in een compleet nieuwe omgeving, zorgde ze dat ze eerst zoveel afviel, dat ze niet langer dik was. Zo maakte ze in Nederland een nieuwe start, waar ze door iedereen aantrekkelijk werd gevonden, wat voor haar een compleet nieuwe gewaarwording was. Maar door de boulimia had ze een extreem laag zelfbeeld, wat zorgde voor ‘existentiële leegte, en de overtuiging van intrinsieke waardeloosheid.’ Hierdoor kon ze niet echt voelen, maar kopieerde ze gewoon het gedrag wat ze anderen zag, waardoor ze een normaal meisje leek, met een normale ontwikkeling. Ze is de perfecte dochter, de perfecte vriendin, de perfecte studente: ‘Ze reflecteerde feilloos wat in iedere sociale situatie van haar werd verlangd. Haar mimesis was volmaakt op één ding na; Eén levensgebied was ontoegankelijk voor haar omdat ze het niet kende en begreep: intimiteit. Die kon ze niet imiteren’ Na de middelbare school gaat ze Letterkunde studeren in Amsterdam, waar ze Arthur Metz ontmoet. Ze begint een relatie met hem, met wie ze ‘ontroerende zachtheid combineerde met pornografische seksuele overgave. ‘ Seks was in hun relatie de vervanging voor intimiteit. Maar die seks bedreef ze niet alleen met hem, maar ook nog eens met verscheidene andere mannen. Later in dat boek blijkt dat een zich herhalend patroon te zijn, ze slaap met Joe, Christof en Frans, en lijkt zich daar helemaal niet schuldig over te voelen. Uiteindelijk kiest ze na haar relatie met Joe toch voor meer vastigheid, en gaat ze een relatie aan met Christof, de meest stabiele van de vrienden. Frans(je) Frans is een intelligente jongen die een grote fascinatie heeft voor de samoerais, dit wordt hem echter noodlottig, wanneer hij het lichaam van de rots oefent, samoerai techniek, liggend in een grasveld komt er een cyclomaaier langs die zijn borstkas verbrijzeld en hem daarmee voorgoed tot een rolstoel veroordeeld. Hij kan alleen zijn rechterarm bewegen, voor de rest is hij zwaar spastisch, praten kan hij ook niet. Toch gaat hij terug naar school, waar hij ondanks zijn handicaps toch zijn examen met een 7.8 gemiddeld weet te halen. Op school sluit hij vriendschap met Joe, wie hij in het geheim al lange tijd bewondert. Eerst is deze alleen bevriend met Christof, waardoor Fransje Christof enorm benijd, en altijd achter de twee aanrijdt om ze te bestuderen. In zijn rolstoel rijdt hij een beetje rond in het dorp, en zo ziet hij nog eens wat. Alle gebeurtenissen in zijn leven schrijft hij op in dagboeken, hij denkt er later misschien geld mee te kunnen verdienen als hij mensen precies kan vertellen wat er die en die dag is gebeurd in Lomark. Na zijn eindexamen weet zijn vader iets om hem bezig te houden: het persen van Briketten, als brandhout. Frans is blij wat om handen te hebben en stort zich hierop. Wanneer Joe Fransje vertelt dat hij moet gaan armworstelen, wil hij dit eerst niet. ‘ziedaar wat er gebeurt wanneer er op een dag iemand langskomt die je aanbiedt om je wereld een keer of tienduizend te vergroten; paniek. Joe bood mij competitie aan. Ik, de man van buiten mededinging die zichzelf ongeschikt had geacht voor deelname aan de strijd, die zichzelf buiten de ring had geplaatst als waarnemer en commentator, werd gevraagd armpje te drukken. Ze zouden naar me kijken, me beoordelen en uitjouwen of aanmoedigen. Wat Joe deed was niet minder dan mij een plaats in de wereld aanbieden, een bewegingsvrijheid die ik niet kon overzien. Het was verschrikkelijk. Dus ik zei nee. Ik zei niet zozeer nee, ik klapte volkomen dicht. Alles moest blijven zoals het was, want zoals het was, was het goed. Als het niet goed was zou het wel anders zijn. Opeens verdedigde ik met bittere kracht de waarde van een verbouwd tuinhuis, een briketteninstallatie en een paar honderd vierkante meter bewegingsruimte.’ Nadat Frans erachter komt dat zijn briketten helemaal niet verkocht worden, en zijn vader hem al die tijd heeft voorgelogen, zoekt hij een andere bestemming voor zijn leven, na het schrijven van dagboeken en het persen en is hij bereid zich samen met Joe op het armworstelen te storten. Ook al is Fransje zo afhankelijk van hulp als de pest, hij verlangt toch naar onafhankelijkheid, dit blijkt uit zijn wens om op zijn vijftiende in het tuinhuisje te willen wonen. Hij is het waarschijnlijk zat om zo hulpbehoevend te zijn, en voelt misschien dat hij zijn moeder tot last is. ‘We zijn tot elkaar veroordeeld, ik, haar gekneusde vrucht en hoogstpersoonlijke ramp, en zij, die net als oude paarden het leed van de wereld op haar rug draagt.’ Bijpersonen Papa Afrika, een Egyptische Nubier die met Joe’s moeder mee komt naar Nederland, ze zijn verliefd op elkaar geworden toen Regina in Egypte op vakantie was. Het eerste wat hij Regina geeft is een miniatuur feloek. Ironisch is dat hij haar uiteindelijk ook verlaat met een zelfgemaakte Feloek. Hij gaat waarschijnlijk terug door heimwee, en misschien was hij Regina ook wel zat. Christof wordt een beetje als een lafaard beschreven, die zelfs niet in de schaduw van Joe kon staan. Desondanks is hij Joe’s eerste vriend, en zijn ze de eerste tijd onafscheidelijk. Hij is geen avontuurlijk type maar bedenkt wat er allemaal mis zou kunnen gaan, het volgende fragment is daar een voorbeeld van: ‘Het ongeluk met de vrachtwagen vormde hen. Het versterkte de stoïcijn in Joe en bracht bij Christof iets ouwelijks boven zicht, iets zorgelijks. Wilde Joe een vliegtuig bouwen, dan zei Christof: “Zou je niet eerst je bagagedrager repareren?’ Knutselde Joe een apparaat in elkaar waarmee hij de zondagse radio-uitzendingen van de Evangelische Gemeente- ‘Radio God’ in de volksmond -kon vervangen door achterwaarts gedraaide speedmetal, en ging op dat moment toevallig net het maandelijkse alarm van de burgerwacht af op het dak van de Rabobank, dan was dat voor Christof het teken dat stoorzenders bouwen een onheilzame weg was. Voor Joe betekende het dat het twaalf uur was, en dat hij honger had.’ Hij gaat rechten studeren, ook niet iets dat getuigd van veel avontuur, maar uiteindelijk is hij wel degene die PJ ‘krijgt’. Engel is ook echt een engel, een goeie jongen. Hij is slim, en deelt Joe’s fascinatie voor techniek. Hij is geliefd bij de meisjes, maar in feite kan het hem allemaal niet zoveel schelen: ‘Engel deed het meesterlijk in zijn nieuwe rol als Casanova. Hij deelde met lichte hand attenties uit en toverde verlegen lachjes op de gezichten maar het interesseerde hem te weinig om er echt werk van te maken.’ Hij geeft veel om kleding, en draagt op zijn zestiende al maatpakken. Uiteindelijk gaat hij naar de kunstacademie, waar hij zich helemaal thuisvoelt. Hij heeft talent, en krijgt een beurs voor een prestigieuze school, waar hij bescheiden mee omgaat. Hij komt echter bruut aan zijn einde doordat er een hond van een balkon op negen hoog op zijn hoofd valt en hij op slag dood is. Kleine rolletjes in het verhaal spelen nog de familie van Joe, en van Frans, maar dezen zijn niet van werkelijk belang voor het verhaal. Perspectief en verteller Het verhaal wordt verteld vanuit Frans, in een ik-perspectief. Alles wat hij heeft gezien, gelezen of meegemaakt kom je te weten.
Ruimte Het verhaal speelt zich af in Lomark, eigenlijk ook een soort personage van het boek. Het karakter van het dorp wordt namelijk ook uitgebreid beschreven, nog meer dan sommige personages. Tommy Wieringa maakt bij deze beschrijvingen veel gebruik van metaforen, en rake beschrijvingen. ‘Zo kwam hij als een meteoriet ons dorp binnen, waar we een rivier hebben die in de winter buiten haar oevers treedt, een vast web waarlangs geruchten zich verspreiden en een haan in het dorpswapen, de haan die duizend jaar geleden ofzo een bende noormannen voor de poorten van Lomark heeft verjaagd terwijl onze voorouders in de kerk zaten te bídden godbetert. ‘Ut was de hoan die kroanig blef’ zeggen we hier. Iets dat ons buiten houdt, dat is ons symbool. Maar Joe kwam met zulk geweld binnenzeilen dat niets hem had kunnen tegenhouden.’ Stijl De stijl van Tommy Wieringa is goed te begrijpen, hij gebruikt geen heel lange zinnen, of moeilijk begrijpbare woorden. Dit is waarschijnlijk ook omdat het boek is geschreven vanuit een opgroeiende jongen, de schrijver heeft zich geprobeerd te verplaatsen in een gehandicapte adolescent. Hij maakt veel gebruik van metaforen, waarmee hij de omgeving of situaties omschrijft. Een goed voorbeeld van zijn stijl vind ik de volgende zin: De knalpijpen glansden als bazuinen, de wereld leek te verschroeien in allesverzengend lawaai wanneer de jongens het gaspedaal intrapten met de koppeling in, alleen om te laten weten dat ze bestonden, zodat níemand daaraan zou twijfelen, want wat niet weerkaatst, bestaat niet. Hierin vind je een metafoor terug, en de zinnen waarover je moet nadenken, wat naar mijn mening typerend is voor dit boek. Een ander stijlkenmerk is humor, de ernstige situatie van Fransje weet hij met humor te verwoorden, waarbij hij toch niet smakeloos wordt. Met deze humor zorgt hij dat het boek niet zwaar op de hand wordt, maak behoorlijk licht verteerbaar is. ‘Ik doe nergens aan mee. Onmogelijk, Ik zorg er wel voor altijd in beweging te zijn, koersend en loerend: de eenarmige bandiet met zijn bionische ogen. Niets ontgaat hem, hij geeft zijn ogen goed de kost. Hij verzwelgt de wereld zoals een python een biggetje soldaat maakt. If you can’t join them, eat them, hoe vind je die. Heuvel op heuvel af, door weer en wind met het schuim op je bek. Op wacht in zijn strijdwagen, een regenponcho om wanneer het spoot, een zuidwester op wanneer de storm aan uw luiken rukt of met een hawaïhemd in de smeltende zon. Vrees niet, De Ogen waken.’ ‘Ik deed al een tijdje geheime oefeningen waarbij ik met mijn rechterhand de tafel of het bed vasthad en op mijn knieën over de vloer schoof met het bovenlichaam rechtop. Dat lijkt vanzelfsprekend maar je moet het zo zien dat ik de hele evolutie in m; n eentje overdeed – dit was zo’n beetje het amfibische stadium. Ik kwam net het moeras uit en kon er langzaam aan gaan denken iets rechter op te komen. Omdat Fransje zelf niet echt kan praten is het boek vooral beschouwend geschreven, veel dialogen komen er dan ook niet voor in het boek, des te meer beschrijvingen. Motto Het boek heeft een motto, wat terug te vinden is op de eerste bladzijde van het boek: Er wordt gezegd dat de samoerai
Een tweevoudige Weg heeft, Van het penseel en het zwaard
MIYAMOTO MUSASHI
Dit is eigenlijk het motto van Frans, wat terugkomt in de indeling van het boek, eerst komt het deel het penseel, waarin Fransje alles wat hij ziet opschrijft. Daarna komt ‘het zwaard’ waar de arm van Frans de vervanging is voor het zwaard. Nadat de weg van het penseel niet gewerkt heeft, besluit Frans na de desillusie van de briketten dat het tijd is voor de weg van het zwaard, en zodoende besluit hij toch te gaan armworstelen. Tijd Het verhaal is chronologisch verteld, met terugblikken af en toe, het verhaal over PJ lijkt ook een flashback, maar is eigenlijk ook chronologisch, fransje leest het. Aan het eind van het boek treedt er tijdverdichting op, en wordt verteld als in een terugblik, een aantal jaren worden overgeslagen en dan wordt er op het eind nog in zes bladzijdes kort verteld wat zich erin heeft afgespeeld

De vertelde tijd moet ongeveer vijftien jaar zijn, het verhaal begint wanneer Christof twaalf is, en eindigt wanneer hij een zoon heeft en aan het werk is. Hij moet dan midden of eind twintig zijn. De verteltijd is 316 bladzijdes. Titelverklaring Het boek is geschreven vanuit Frans, en gaat vooral over zijn grote held Joe, de titel is dus niet meer dan logisch. C Verwerkingsopdracht Opdracht 10 Bron: http://www.boekentaal.info/id237.htm
Tommy Wieringa is met zijn vierde roman, Joe Speedboot, eindelijk doorgebroken bij het grote publiek. En terecht, want het is niet alleen een prachtig, avontuurlijk en beschouwend verhaal, maar ook nog mooi geschreven. De originaliteit van Wieringa's schrijfstijl is deels gebaseerd op de door hem gekozen vertelstem van een invalide, intelligente jongen. Deze bijzondere geest trekt je al meteen vanaf de eerste zin in zijn belevingswereld: “Het is een warm voorjaar, in de klas bidden ze voor me omdat ik al meer dan tweehonderd dagen van de wereld ben”. Deze Fransje Hermans is invalide geworden nadat hij door een grote grasmaaier is overreden omdat hij in het hoge gras een samurai-oefening lag te doen. Hij is bijna geheel verlamd, alleen een arm kan hij nog gebruiken, en hij is zijn spraakvermogen kwijtgeraakt. Ter compensatie schrijft hij in zijn dagboek, waarmee hij zich gaandeweg opwerpt als chroniqueur van zijn geboortedorpje, Lomark. Wieringa gebruikt veel beeldspraak en geeft Fransje de mooiste gedachten mee. Een tweede hoofdpersoon in het boek is Joe Speedboot, die in Lomark komt wonen rond de tijd dat Fransje uit zijn coma ontwaakt. Zijn entree in het dorp is spraakmakend; letterlijk omdat zijn vader met z'n truck een woonhuis binnenrijdt en daarbij overlijdt, terwijl Joe, z'n zusje en moeder het ongeluk overleven, maar ook in figuurlijke zin, doordat hij met zijn ingevingen en ideeën heel wat in beweging zet in het slaperige dorpje. Wieringa neemt je op een volledig vanzelfsprekende wijze mee langs alle avonturen van de beide jongens en hun vrienden, die af en toe grenzen aan ongeloofwaardigheid, maar dat door de vertelkunst van de auteur nergens worden. Hij beschrijft ook op ontroerende en humoristische wijze de bijzondere vriendschap tussen beide personages. Op het hoogtepunt van die vriendschap gaan ze armworsteltoernooien door heel Europa langs waar Fransje zijn enige werkende ledemaat, zijn overontwikkelde arm, laat gelden, met Joe als zijn manager. Op deze wijze verdienen ze een aardig zakcentje bij elkaar. Niet alleen dit armworstelavontuur is een voorbeeld van de jongensachtigheid van deze roman. Zo wordt er ook een vliegtuig ontworpen en in elkaar gezet waarmee echt gevlogen wordt, een zeilschip gebouwd waarmee (vermoedelijk) naar Afrika gevaren wordt, en een tractor omgebouwd en klaargemaakt voor de Dakar-rally die echt gereden wordt. Fransje is overal bij als afstandelijk observator en alle anekdotes belanden dan ook in een van zijn vele schriften, behalve het armworstelverhaal. Het besluit om te gaan armworstelen is dan ook een ommekeer in het verhaal. Voor die tijd schrijft Frans trouw in zijn dagboeken om het dagelijkse leven in Lomark vast te leggen en maakt hij, na zijn schooltijd als al zijn vrienden gaan studeren in een andere stad, van oud papier briketten om zijn kost te verdienen. Dit is een idee van zijn ouders, maar op een dag bezoekt Frans de sloperij van zijn vader en ontdekt daar dat zijn vader hem voor de gek heeft gehouden als hij de enorme muur van papierbriketten ontdekt die daar staat. De briketten zijn dus nooit verkocht. Met deze desillusie voor Frans eindigt het eerste deel van het boek ('Penseel'). In het tweede deel ('Zwaard') wordt het armworstelavontuur beschreven en de ontwikkeling van de driehoeksverhouding tussen Joe, Frans en PJ, het Zuid-Afrikaanse meisje waar iedere jongen verliefd op is. Er is ook nog een derde deel ('En toen') dat heel kort is en waarin inmiddels een aantal jaren verstreken zijn en kort wordt verteld wat er van iedereen geworden is. Het dorp is intussen achter de geluidswal verdwenen van de afgeronde nieuwe snelweg en “daarachter zijn wij niet gestorven, noch zijn wij van gedaante veranderd. Wij zijn hier nog”. Een troosteloze slotzin van een vrolijk, humoristisch verhaal. akoliteratuurprijs.userve.nl
Tommy Wieringa - Joe Speedboot

De Bezige Bij
Joe Speedboot is een aanstekelijke ontwikkelingsroman over opgroeiende jongens in een kleine dorpsgemeenschap. Joe Speedboot (niet zijn echte naam) is een geheimzinnige en onverzettelijke nieuwkomer die de natuurlijke orde verstoort. Vriendschap wordt op de proef gesteld. Niemand kan aan zijn bestemming ontkomen. De verteller van het verhaal is Fransje, de jongste zoon van een slopersgeslacht. Fransje is overreden door een landbouwmachine, zit in een rolstoel en ontwikkelt een monsterlijke arm. De onrustige, heroïsche uitvinder Joe neemt Fransje ‘de Arm’ op sleeptouw. Wieringa beschrijft de boven zichzelf uitstijgende personages in een vindingrijke taal. Joe Speedboot is een overrompelend boek vol energie, humor en lef. Beide recensies zijn zeer positief over het boek, ze roemen allebei de humor van het boek, en de stijl waarmee het boek geschreven is. Ik ben het eens met de recensies, het boek leest ontzettend goed weg, en geeft je door zijn humor een goed gevoel. In de bovenste recensie word de beeldspraak en de mooie anekdotes genoemd, daarmee ben ik het helemaal eens, de beschrijvingen in het boek vond ik heel goed, treffend. D. Eindoordeel en evaluatie Eindoordeel Ik ben heel positief over dit boek, ik ben erg blij dat ik het heb gelezen. De hoofdpersoon Fransje, vind ik perfect als verteller, op die manier krijg je een heel ander beeld van ‘de gehandicapte’, leer je zijn leefwereld kennen. De humor waarmee het verhaal wordt verteld houden het verhaal gaande, anders zou het denk ik allemaal minder aansprekend zijn. Een ander goed aspect van het boek zijn de mooie beschrijvingen, van het dorp Lomark, dagelijkse gebeurtenissen waar die op een aparte manier worden beschreven, en de interessante personages. Ondanks de chronologische indeling van het boek wordt het niet saai, het enige punt waarop het me lichtelijk begon te vervelen is wanneer er op de samoerai filosofie werd ingegaan, gelukkig gebeurt dit nauwelijks in het boek. Al met al is het een geweldig boek, wat ik iedereen kan aanbevelen Evaluatie Door de analyse van het boek ben ik meer op de stijl gaan letten, waardoor ik het boek nog meer ben gaan waarderen. Naast een mooi verhaal vind ik het nu ook mooi hoe het is verteld. Ik vond het wel lastig om de samenvatting beknopt te houden.