Inhoud 1. Zakelijke gegevens
2. Motivatie boekkeuze
3. Eerste persoonlijke reactie
4. Korte samenvatting inhoud
5. Bespreking enkele verhaalaspecten
6. Verwerkingsopdracht
7. Eindoordeel
8. Bronnen
9. Ander werk van deze auteur Zakelijke gegevens ‘Ik, Jan Cremer’ Jan Cremer. De bezige bij, 50e druk (jubileum uitgave), 2000. Motivatie boekkeuze Mijn vader spoorde me aan het boek ‘Ik, Jan Cremer’, geschreven door Jan Cremer himself, te gaan lezen voor mijn lijst. In de tijd dat de eerste druk van het boek werd uitgebracht was het boek erg provocerend en vonden vele mensen het een schande. Het leek mij erg interessant om te weten te komen of het echt zo choquerend was als de mensen in die tijd vonden, vandaar dat ik voor dit boek heb gekozen. Eerste persoonlijke reactie Na het lezen van de inleidende tekst op de achterkant plus verschillende recensies over het boek leek het me erg spannend om het boek te lezen. De verschillende positieve recensies zijn erg nieuwsgierig makend en overtuigend en beschrijven Jan Cremer als een rasechte rebel. Zijn gedrag als beschreven door journalisten was voor mij aanleiding genoeg om het boek direct te lezen.
Korte samenvatting inhoud ‘Ik, Jan Cremer’ gaat zoals de titel al vermeldt over het woelige leven van Jan Cremer. Jan is een jongen die zich vanaf zijn geboorte tegen alle instanties en mensen afzet die gezag over hem proberen te voeren. Zijn broer behoort tot een zelfde type. Jan’s vader, Jan Cremer Sr., wereldreiziger ten top, heeft in het leven van Jan zijn vaderrol niet optimaal vervuld. Altijd was hij van huis, en Jan bleef alleen achter met Mamuszka, zijn moeder. Al op jonge leeftijd komt Jan in aanraking met verschillende instanties vanwege zijn rebellistische gedrag. Iedereen die het niet met hem eens is of tegen hem is zal dat weten ook. De directeur van een inrichting waar Jan enige tijd verblijft kreeg het zwaar te verduren. Door zijn flikkerige streken heeft Jan hem op afschuwelijke wijze om het leven gebracht. De directeur heeft duidelijk zijn prijs betaald. Sinds Jan in zijn dertiende levensjaar voor het eerst het bed heeft gedeeld met een meisje is hij een ware casanova. Met het ene meisje na het andere uit kortstondige relaties deelt hij het bed. De inrichtingen waar Jan enige tijd gebivakkeerd heeft maken van hem geen beschaafder mens. Hij begaat allerlei misdaden om er zelf ook maar een haar beter op te worden. Zijn grote droom was de kunstacademie, waar hij tot toegelaten werd maar na enige tijd zonder pardon afgegooid wordt. Jan’s levenswijze is makkelijk te vatten, hij gaat overal heen zonder een rooie cent op zak te hebben maar altijd, maar dan ook altijd redt hij zijn eigen kont door illegale baantjes of het versieren van rijke vrouwen. Door zijn schildersucces in Parijs weet hij ook daar aan onderdak te komen, een schitterend appartement in hartje Parijs. Zijn leven bestaat uit drank, seks, uitgaan, meisjes en illegale activiteiten. Ook draait hij zijn hand niet om voor een uit de hand gelopen gevecht. Om toch nog wat van zijn leven te maken besluit hij matroos te worden, later marinier. Later sluit hij zich aan bij het vreemdelingenlegioen welke vertrekt naar Algerije. Helaas heeft Jan het daar niet zo erg naar zijn zin en vlucht, niet wetend waar zijn reis eindigen zal. Hij belandt in Marseille en vertrekt via Marseille naar Parijs. In Parijs begint hij een carrière als kunstschilder. Via allerlei omwegen besluit hij om samen met zijn maat Barry naar Ibiza te vertrekken. Zo gezegd zo gedaan. Na twee jaar op Ibiza gebivakkeerd te hebben besluit hij terug te gaan naar zijn vaderland waar hij inmiddels berucht is door de vele keren dat hij de voorpagina heeft gehaald. Jan Cremer, van onbeschofte jongen uit een achterbuurt tot tegendraadse beroemdheid in zijn vaderland. Bespreking enkele verhaalaspecten o Enkele belangrijke gebeurtenissen. Het aantal gebeurtenissen in het zoek is bijna ontelbaar. Er gaat geen dag voorbij zonder dat Jan geen schokkende of ingrijpende dingen meemaakt. Enkele belangrijke gebeurtenissen zijn de verhuizingen die Jan ondergaat. Van ouderlijk huis naar inrichting, van inrichting naar buitenland enzovoort. Ook zijn progressie van straatjongen tot beroemd kunstschilder heeft impact op de rest van het boek. o De hoofdpersoon. De hoofdpersoon is, zoals de titel al aangeeft, Jan Cremer. Hij schildert zichzelf af als een legende, een held. Zijn eigendunk en arrogantie komen duidelijk naar voren in zijn schrijfstijl. Het boek is ook geschreven vanuit de ikpersoon, in dit geval Jan. Je bent als het ware aanwezig in zijn hoofd, denkt de dingen die hij denkt, ondergaat de dingen die hij doet. Door zijn sterke persoonlijkheid en zijn schrijfwijze is het makkelijk om je in te leven in het boek. o Het probleem van de hoofdpersoon. Jan Cremer heeft niet specifiek een probleem, hij heeft er meerdere. Zijn problemen ontstaan door de situaties waar hij zich keer op keer in weet te werken. Maar Jan Cremer zou Jan Cremer niet zijn als hij voor zijn problemen geen gepaste oplossingen zou bedenken. Bij negen van zijn tien problemen komt hij er zonder kleerscheuren vanaf, veelal door de sluwe plannetjes die hij als oplossing gebruikt. o Karakterontwikkeling van de hoofdpersoon. Jan heeft altijd al een sterke persoonlijkheid gehad, van kinds af aan. Hij heeft over alles een duidelijke mening en is altijd zeker van zijn zaak. Ondanks dat zijn agressie regelmatig de kop op steekt vertoond hij ook enige sympathie voor bepaalde personen. Zijn karakter blijft in de loop van het boek gelijk, met af en toe een terugval. Desondanks zijn agressie en grof taalgebruik komt hij sympathiek over. o Helpers. Jan Cremer is iemand met een sterke eigen wil, en iemand die het niet met hem eens was of tegen hem was kreeg het zwaar te verduren. Desondanks dat had hij ook zijn nodige helpers. Allereerst Barry, een van zijn maten waarmee hij ook naar Ibiza vertrok. Dan zijn vele vriendinnetjes-voor-een-nacht die hem onderdak boden, zijn maten uit de inrichtingen en zijn werk. Ook met Fritz, de oude knecht van een boer waar ze, Mamuszka en Jan, bivakkeerden in Jan’s jongere jaren, had hij een goede band. o Tegenstanders. Zoals het een rebel betaamt had ook Jan Cremer tegenstanders, vele tegenstanders. Ze zijn niet op handen en voeten te tellen. Vooral de verschillende instanties die ‘het beste met hem voor’ hadden zag Jan als tegenstanders, mensen die zijn gezag probeerden te ondermijnen. En dat was nou net niet de bedoeling. o Relaties tussen hoofdpersoon en bijpersonen. Door zijn zelfingenomen houding kom je niet veel te weten over andere personen die een rol in zijn leven hebben gespeeld. Alle gebeurtenissen en gedachtes worden vanuit zijn oogpunt beschreven, zo ook zijn relaties met bijpersonen. Zo kom je dus niet te weten wat de ander, in dit geval een bijpersoon, van hem vind en is er dus weinig te zeggen over de relatie onderling. o Plaats van gebeurtenissen. Het verhaal speelt zich op allerlei verschillende plaatsen af. Of dat nou een straathoek, een kroeg, de slaapkamer van zijn vriendinnetje of de lobby van een hotelkamer in het buitenland is, het maakt Jan Cremer niks uit. De plaatsen in Nederland worden vaak aangeduid met een voorletter. In het buitenland spelen de gebeurtenissen zich voornamelijk af in Parijs, Ibiza, Algerije en Barcelona. Hieraan is wel te zien dat Jan Cremer een echte wereldgeest heeft. o Tijdsverloop. Het verhaal speelt zich af in de tijd dat het boek geschreven is, het einde van de jaren vijftig en het begin van de jaren zestig. In de jaren vijftig was Nederland sterk verzuild en het was vooral belangrijk om een nette, hardwerkende burger te worden, die zijn plaats wist in de maatschappij wist. Jan Cremer moet al vroeg naar verschillende inrichtingen vanwege zijn rebellistische gedrag. Hierin schemert dus de jaren vijftig mentaliteit door. Later vertrekt hij naar het buitenland en doet waar hij zelf zin in heeft. Hij rebelleert tegen alles en iedereen die maar proberen gezag over hem te hebben. Dit is weer heel typerend voor de geest van de jaren zestig, waarin veel jongeren zich op deze manier gingen afzetten. o Titelverklaring. De titel ‘Ik, Jan Cremer’ duid vanzelfsprekend op de schrijver, maar het is ook een verwijzing naar zijn zelfingenomen houding, eigendunk en arrogantie. In het boek komt regelmatig het zinnetje ‘(…) Ik, Jan Cremer (…)’ voor, waarmee hij zijn eigen ego weer flink streelt. Alles waarvan hij beter wordt doet hij zonder twijfel. Als hij er maar beter van wordt is het goed. Het boek heeft geen ondertitel, wel drie motto’s. ‘…faire de la prosa sans le savoir.’ Molière (onbewust proza maken) ‘Wat is een held? Iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest’ W.F. Hermans ‘…a levelling, rancorous, rational sort of mind that never looked out of the eye of a saint or out of drunkards eye…’ William Blake (een relativerende, haatdragende, rationele soort geest dat nog nooit door de ogen van een heilige of dronkaard heeft gekeken) Verwerkingsopdracht Verwerkingsopdracht 18: bedenk vier andere titels voor het verhaal en leg precies uit waarom deze titels er ook goed bij zouden passen. Ik heb gekozen voor de volgende titels. o ‘Ik, mijzelf en Jan Cremer’ o ‘Enkele stukken uit het woelige leven van Jan Cremer’ o ‘Hoe Jan Cremer Nederland veroverde’ o ‘Jan Cremer, op elke straathoek een meid’ De eerste titel heb ik gekozen vanwege zijn eigendunk en arrogantie in het boek. Jan Cremer is helemaal vol van zichzelf en heeft ook geen moeite mee dat te uitten. Zijn eigendunk en arrogantie zijn ook weer terug te zien in de originele titel van het boek. De tweede titel heb ik gekozen na aanleiding van zijn woelige leven. Zijn leven tot dusver in het boek geschreven is al een verhaal apart, vandaar dat deze titel de voorkant niet zal misstaan. De derde titel is gekozen na aanleiding van zijn grote invloed op de jongeren destijds. Zijn manier van zich afzetten tegen alle mensen en instanties die iets tegen hem hadden is door vele jongeren nagedaan. Tenslotte de vierde titel, ‘Jan Cremer, op elke straathoek een meid’. Jan Cremer had overal meisjes zitten, maar kon niet met, maar ook niet zonder ze leven. Tot twee maal toe liet hij een meisje met een dikke buik zitten, waarvan hij de boosdoener was. Eindoordeel ‘Ik, Jan Cremer’ is een bijzonder boek in vele opzichten. Ondanks dat Jan Cremer vol van zichzelf is, wat trouwens wel erg leuk om te lezen is, schrijft hij toch met enige sympathie voor anderen. Hij is goed gebekt en dat laat hij ook duidelijk merken met zijn taalgebruik. In het begin is het even wennen, maar je komt er daarna snel in. Zijn belevenissen zijn niet alledaags en dat maakt zijn boek, samen met zijn schrijfwijze, bijzonder. Het zijn typische belevenissen van een straatjongen van die tijd. Dingen die je nu niet meer of niet zo snel mee zal maken, maar gemakkelijk in te leven. Ondanks dat de vele gebeurtenissen ‘vreemd’ zijn voor de lezer zit er wel iets vertrouwds en herkenbaars in. Het taalgebruik in het boek was in de tijd dat het boek werd uitgegeven heel provocerend. In het boek worden alledaagse woorden gebruikt die destijds veel werden gebruikt door de lagere sociale klasse van de bevolking. Ook worden in het boek engelse woorden verbasterd tot het Nederlands. Business wordt bisnis en het Nederlandse bijzonder wordt geschreven als bizonder. Het boek is bijna in chronologische volgorde geschreven. Soms zijn er enkele flash-forwards in het verhaal waarin de schrijver alvast laat doorschemeren wat er later in het boek zal gebeuren. Als lezer moet je wel goed opletten waar je bent gebleven. De schokkende gebeurtenissen volgen elkaar in rap tempo op en dat geeft soms enige onduidelijkheid. Bronnen http://www.levenlang.nl
http://www.groene.nl/1998/35/xs_jancremer.html
http://www.schrijversnet.nl/cremerbibl.htm
En natuurlijk het boek ‘Ik, Jan Cremer’ 50e druk. Autobiografisch getinte schelmenroman over een jonge, avonturierende kunstenaar. Uitgegeven in 2000 door de Bezige Bij, Amsterdam.
Ander werk van deze auteur 1964 Ik, Jan Cremer
1966 Ik, Jan Cremer, tweede boek
1969 Made in USA
1969 The late late show & Oklahama Motel
1976 Sneeuw
1978 Jan Cremer's logboek
1978 Het zwijgzame korps
1980 Tropen
1980 De avonturen van Jan Cremer, bevat: Sneeuw, Tropen, de billen van Jan Cremer, Kerstmis op de Bahama's
1984 De hunnen. Oorlog, Bevrijding, Vrede
1999 De Venus van Montparnasse