Vogelvrije vrienden door Gijs Wanders

Zakelijke gegevens *Vogelvrije vrienden *Gijs Wanders *Lemniscaat ( 1e druk 1991) 5e druk 1998 Korte uitleg waarom het boek gekozen Van verschillende vrienden/kennisen had ik gehoord dat de boeken van Gijs Wanders over oorlog en verzet gaan. Niet dat ik een voorstander ben van oorlog of geweld, maar verzet sprak me wel aan. Uit de lijst van boeken achterin maakte me de titel Vogelvrije vrienden me het nieuwsgierigst. En dan wel om het feit: als je vogelvrij bent verklaard dat je nergens veilig bent en goed op moet letten dat je geen sporen na laat van jouw aanwezigheid. Of het daar nou echt om ging betwijfelde ik, maar koos het toch. Eerste persoonlijke reactie In de eerste plaats vind ik het zielig dat Carlos op zo’n jonge leeftijd al z’n ouders kwijt raakt en dat dat ook nog door een foutje kwam is helemaal zielig. Vreemd vind ik het dat er zulke nare dingen in de binnenlanden gebeuren van Zuid-Amerika, want hier in Nederland kun je vrijwel rustig over straat lopen zonder dat er op je gelet wordt of in het nou gedreven wordt door soldaten. In dit verhaal heeft niemand eigenlijk iets fouts gedaan, maar ze worden er wel op afgerekend. Het is ook leerzaam, want je komt er in het verhaal achter dat het niet in alle landen zo vanzelf sprekend is dat het zo gaat als bij ons.
Korte samenvatting van de inhoud Carlos zijn ouders zijn doodgeschoten door soldaten. Daar was trouwens geen enkele reden voor, sindsdien woont hij bij zijn tante Brenda, ergens in Zuid-Amerika. Op een dag gaat Carlos terug naar zijn geboortedorp. Dat dorp ligt ergens midden in de rimboe. Hij reist per bus en later met de trein. In de trein ontmoet hij een oude man die hem van alles vertelt. Het reizen duurt heel erg lang, bijna een dag had Brenda gezegd. De bus had vertraging en de trein ook. Bij de trein moest hij eerst wachten tot dat de meneer achter het loket lunch pauze had gehad. Ook leerde hij weer iemand kennen in de trein. Een jongen die op wereld reis was die Fernando genoemd wilde worden. De trein moet verschillende keren stoppen want hij kon verschillende bergen niet over komen. Dan moet iedereen er uit en na de berg moeten ze weer in stappen. Als hij in het dorp aankomt ziet het er heel verlaten uit, op het plein staat alleen een gewapende soldaat. Het was er altijd heel erg druk en iedereen was wel op het plein te vinden, maar deze keer niet. Hij loopt naar het klooster toe om te vragen of hij er mag slapen, want Brenda had gezegd dat daar een vriendin van haar was. En hij daar wel zou mogen slapen. Bij de poort werd hij bijna weer terug gestuurd tot dat hij over z’n tante begon. De nonnen en de priesters vertelden hem ze moesten vluchten want het leger kwam in opstand tegen de kerk omdat ze geld aan de Indianen hadden gegeven om van rond te komen. Het leger stond dat niet toe en zag de kerk als vijand Na een nacht geslapen te hebben besluiten Carlos en een priester om te vluchten, maar ‘s avonds valt het leger het klooster aan en bijna alles wordt vernielt. Ramen waren in gesmeten en muren door zeeft met kogel gaten, maar gelukkig waren er geen doden gevallen. De volgende morgen vluchten ze met twee van de drie jeeps want de ander was vernield, maar al snel stopte een auto ermee omdat de radiator kapot is. Gelukkig komt er een vrachtauto aan en kunnen Carlos en de vriendin van z’n tante mee rijden. Carlos en Zuster Francisca reizen mee naar de hoofdstad en de anderen gaan naar een bisschop. Als hij thuis aankomt ziet hij een vreemde man in de kamer zitten. Al gauw wordt duidelijk wie hij is en wat hij hier komt doen. Zijn naam is José hij is een oud soldaat en was erbij toen Carlos zijn ouders werden vermoord. Hij vertelde dat het eigenlijk een ongeluk was. Het was helemaal niet de bedoeling om onschuldige dorpelingen te vermoorden. Eerst werd Carlos een beetje boos, maar even later was hij blij dat José het verteld had want dan wist hij eindelijk de waarheid. Het was inmiddels al erg laat ongeveer rond half 4 in de ochtend. Jose zou die avond nog de grens over gaan met vrienden, want hij werd gezocht. Toen hij echt alles verteld had aan Carlos en ook z’n vragen had beantwoord was het al bijna licht en er stopte een auto bij de duur. Dat waren de vrienden van José. Ze namen afscheid en wensten elkaar het beste. Bespreking van de volgende verhaalaspecten *fictie en werkelijkheid: dit verhaal is een werkelijk gebeurd verhaal, want dat staat vermeld in het boek. * spanning en open plekken: er komen in dit verhaal wel open plekken voor. Een van die open plekken is dat Carlos in de trein zit naar z'n geboorte dorp en zomaar wakker wordt en niet weet waar hij is en waar de anderen zijn. Er wordt je van tevoren nooit verteld dat de trein stil staat en de mensen eruit moeten omdat de trein het niet aan kan. De spanning in dit boek is vooral in het stuk dat het klooster beschoten wordt. En de jeep tocht die de kloosterlingen maken om te vluchten. *personages: Carlos is de hoofdpersoon en de andere personen die in het verhaal voorkomen zijn: Brenda, Fernando, Francisca de non, José en z'n vader
Carolos
Carlos is een dertienjarige jongen en is van Indiaanse afkomst. Zijn ouders zijn toen hij klein was doodgeschoten door het leger en hij woont nu bij zijn tante Brenda. Carlos is erg beleefd en niet brutaal. Carlos is niet graag alleen, maar houdt van mensen om zich heen om mee te kletsen. In de bus en later ook in de trein legt hij contact met reizigers omdat hij graag klets. Hij is niet snel bang, want als het klooster, waarin hij logeert, wordt gebombardeerd kent hij nauwelijks angst. Zuster Francisca
Zuster Francisca was een goede vriendin van Brenda, maar ze zijn na hun schooltijd allebei verhuisd en hebben niet zoveel contact meer. Zuster Francisca heeft gekozen voor het leven in het klooster. Ze is erg gastvrij. Als Carlos zonder aankondiging aankomt in het klooster wordt hij door haar gastvrij ontvangen en ze biedt hem meteen eten en een kamer aan. Ze is ook erg behulpzaam. Alle Indianen die bij haar aankloppen geeft ze hulp. In het geboortedorp van Carlos is de regering streng tegen Indianen. Zuster Francisca helpt hen en wordt daarom opgeroepen bij de president. Ze moet daar meer dan een uur wachten en krijgt daarna een preek van de president over zich heen. Maar Francisca wordt niet ongeduldig, maar legt hem rustig uit dat ze het er niet mee eens is. Zuster Francisca is dus ook een erg geduldige en niet driftige vrouw. Brenda Marquez
Brenda Marquez is net als zuster Francisca een behulpzame vrouw. Toen ze een paar jaar geleden hoorde dat de ouders van Carlos dood waren, wilde ze graag Carlos verzorgen. Ze is heel erg trots op hem, want de nonnen en priesters vertelden aan Carlos dat Brenda veel goede dingen over hem gezegd had. Ze vindt het fijn om Carlos een beetje te verwennen, want ze geeft hem allerlei lekkernij voor tijdens zijn reis. Brenda is een beetje dikkig, omdat ze veel te veel snoept. Ze is ook erg bezorgd. Als Carlos op een dag niet meteen uit school komt, omdat hij in een staking terecht is gekomen is Brenda erg ongerust. Van de zenuwen gaat ze dan ook snoepen. Ze is de tante van Carlos en is dus ook van Indiaanse afkomst. Ze is niet getrouwd en woont in Zuid-Amerika. Fernando
Fernando is een reiziger die de wereld rond trekt en gewoon op vakantie is in Zuid-Amerika. In de trein verteld Carlos van alles aan Fernando en hij schrijft het op in z'n dagboek. Vader van Jose

In het verhaal is het een man omdat je pas later er achter komt dat het de vader van José is. In de bus zit Carlos naast hem en hij vertelt dat buschauffeurs gewoon samen reizigers geld ontdoen door ze op past poorten te controleren. Zo komen ze beide aan extra geld. Jose
José is een soldaat geweest. Toen ze in het dorp van Carlos waren hebben ze de vader en moeder dood geschoten om niets. José is later uit het leger gegaan en nu is hij vogelvrij. De regering zit nog steeds achter hem aan. Hij vertelt Carlos 't hele verhaal en is verder heel aardig. Die zelfde avond vlucht hij met vrienden de grens over. *opbouw: het verhaalbegin begint in medias res. De gebeurtenissen worden verteld in de logisch-chronologische volgorde. *tijd: ik denk dat het verhaal zich afspeelt rond deze tijd of iets langer geleden
want in het verhaal rijden ze al in auto’s en hebben ze ook al schoenen aan. De treinreis duurt zo’n 2 dagen, de overnachting in het klooster duurt 1 dag en nacht en de vlucht vanuit het klooster terug naar huis duurt zo’n 1 dag dus de verteltijd duurt ongeveer 4 dagen. Er komen ook tijdens het verhaal enkele flashbacks zoals: als Carlos in zijn geboortedorp aankomt komen er vele herinneringen van vroeger naar boven. Er komen geen tijdsversnellingen voor. *thema en motieven: het thema van het boek is geweld, er komt heel veel geweld in voor. Er is eigenlijk een kleine oorlog tussen de regering en de binnenlandse bewoners. *vertelsituatie: het verhaal wordt verteld in de alwetende vertelsituatie. De schrijver verplaatst zich niet in een van de personages. Dus er is geen ik persoon in dit boek. *ruimte: het verhaal speelt zich af in Zuid- Amerika in het boek wordt niet verteld
in welk land het zich afspeelt. Er is ook een groot verschil tussen arm en rijk in Zuid- Amerika want tijdens de reis van Carlos reist hij langs krottenwijken maar ook langs villawijken. Grondige beschrijving van je leeservaringen Onderwerp
Dit onderwerp spreekt me niet echt aan, want ik ben niet iemand voor geweld. Verder kom je wel meer over de binnenlanden van Zuid-Amerika te weten en dat vind ik wel interessant. Het boek heeft me wel andere kanten laten zien van dit onderwerp. En dan wel dat daar, in Zuid-Amerika, geweld voorkomt om niets eigenlijk. Dat vind ik niet kunnen. Wat ik geleerd heb door het lezen van dit boek is dat er landen zijn waar je gewoon kunt verdwijnen dat is in Nederland eigenlijk ondenkbaar. Maar in andere landen ligt dat gevaar nog op de loer dat je zoon of dochter zomaar is verdwenen. Geweld kan ook ontstaan door dat je elkaar niet begrijpt. Of om het feit dat ertussen bepaalde groepen landbewoners al heel lang ruzies zijn en dan weet men op het laats niet meer waar het om gaat. Het enige wat wel duidelijk is dat de andere groep je vijand is. Dat vind ik erg zielig en fout. Gebeurtenissen
Het verhaal bevat voldoende gebeurtenissen om het spannend te houden. Je valt van de ene gebeurtenis in de andere. Op het laatst bijv. denk je dat de non Carlos gewoon naar huis brengt en nog eventjes blijft om bij te praten met Brenda, maar dat is dus niet zo, want daar gebeurt ook al weer van alles. De gebeurtenissen komen logisch uit elkaar voort, want het verhaal speelt zich ook gewoon in de gebeurde volgorde af, maar soms dan komen er verhalen van vroeger tussen door van Carlos. Spannend vond ik de aanval van de soldaten op het klooster, want het was donker en er werd geschoten. Dramatisch vond ik de gebeurtenis dat de ouders van Carlos vermoord zijn door een foutje van José. Verrassend vind ik het dat ze tijdens de vlucht naar de bisschop geholpen worden door twee mannen die hen graag verder helpen. De gebeurtenissen hebben me aan het denken gezet. Dat je zo'n avontuur nooit in Nederland zal beleven, maar wel in andere minder welvarende landen. Personages
Carlos is niet iemand op wie ik zou willen lijken, want ik hou meer van hou vast en Carlos weet niet wanneer hij in z'n geboorte dorp zal aankomen. Het is ook niet van tevoren vast te stellen wat er zal gebeuren en dat wil ik altijd wel erg graag weten. Voor mij gingen alle personages wel leven. Behalve dan de soldaten, maar daar werd ook weinig over verteld. De personages reageren vrijwel erg voorspelbaar. Alleen de priester aan het begin van de poort van het klooster vond ik niet voorspelbaar reageren. Dat kwam denk ik door dat je als lezer toen nog niet wist wat er allemaal aan de hand was in dat dorp. Van Carlos kom je denk ik het meest te weten. En ook zijn gevoelens worden wel verteld in het boek. Toen Carlos in het dorp aankwam verwonderde hij zich er over dat er niemand op straat was te vinden alleen maar een soldaat. En hij liep meteen verder naar het klooster. Ik had eerst bij iemand aangeklopt om de controleren of er nog wel mensen waren in het dorp en daarna pas naar het klooster gegaan. Carlos heeft volgens mij niet echt een probleem maar wil graag weten hoe zijn ouders zijn gestorven en hoe zijn geboorte dorp er nu uit ziet. Als ik Carlos was had ik bij de kloosterlingen al geïnformeerd naar de dood van m'n ouders. En verder had ik denk ik nog wel even het dorp willen bekijken, maar ik weet niet hoe gevaarlijk het daar is dus ik weet niet of dat wel zou kunnen. Opbouw

0e samenhang vind ik goed. Alles wat er gebeurd is zeer logisch en niet overdreven of ondenkbaar. Het verhaal heeft spannende momenten zoals de aanval en de vlucht. Het verhaal is op bepaalde momenten wel boeiend. Het moment dat José aan Carlos vertelt hoe z'n ouders vermoord zijn en hoe Carlos en de kloosterlingen tijdens de vlucht de watertank met graankorrels dichten. Er zitten wel een paar terugblikken en herinneringen van Carlos in het verhaal. Hoe z'n geboorte dorp vroeger was als hij voor het eerst weer terug komt in z'n dorp bijv. onder andere deze en andere herinneringen en terugblikken maken het verhaal wel duidelijker. Je snapt beter het verhaal en de manier hoe mensen met elkaar omgaan daar. Ik vind dat het boek een goede afloop heeft. Het belangrijkst is dat de nonnen en priesters niet worden opgepakt en vermoord en dat Carlos weer veilig bij zijn tante in de hoofdstad aankomt. En Carlos weet nu eindelijk hoe zijn ouders om het leven zijn gekomen. Taalgebruik
Ik vond het boek makkelijk om te lezen en dat kwam omdat er geen moeilijke woorden in voor kwamen en verder werd het allemaal wel in een logische volgorde verteld dus de mogelijkheid om in verwarring te raken was ook minder groot. Eigenlijk is de manier van het taalgebruik in gesprekken, beschrijvingen en gedachten hetzelfde. Ik vind dat de taal past bij de personages, want het zijn beleefde nette personen in het boek en zo is het taalgebruik ook, dus alles past precies bij elkaar. G staat op studie wijzer Fragment 1
Nu zat hij in de bus. Hij verheugde zich op de reis. De reis, die hem terug zou brengen naar zijn geboortedorp, hoog in de bergen. Hij kon zich het dorp goed herinneren. De paar huizen die er stonden, der kerk met daarachter het klooster, de politiepost, het smalle paadje naar de rivier met haar woeste stroomversnellingen. Het dorp met twee straten. Zandstraten met diepe kuilen er in. Zonder trottoirs, zonder lantarenpalen. Je komt zo meer te weten over het dorp waar hij woonde. En het is ook een inleidend stukje zo dat je weet waar het verhaal over zal gaan. Fragment 2
De kaartjesverkoper had geen haast. Hij was bezig een indrukwekkende lunch uit een plastic doos weg te werken. Tussendoor zette hij een fles aan z'n mond, klokte een halve liter water naar binnen en veegde de druppels van zijn kin. Met natte smakgeluiden vervolgde hij de lunch. Een onsmakelijk gezicht, vond Carlos. De kaartjesverkoper keek geen moment naar de rij buiten. Dit fragment laat de lezer merken dat de tijd er niet toe doet. Dat is bij ons hier in Nederland wel anders (tijd kost geld). Deze tegenstelling laat zien dat er ook landen zijn waar tijd helemaal niet zo’n schaars goed is. Fragment 3
Carlos begreep het niet. Hij vond de priester zeker niet onsympathiek, maar waarom mocht hij niet langer blijven? Waarom moest hij de volgende dag in alle haast vertrekken? Hij wilde het aan de priester vragen. Er moest toch een verklaring zijn… Waarom praatte hij zo in raadsels? Maar de priester was doorgelopen. Aan het eind van de gang deed hij een deur open. Hij vroeg Carlos mee te komen. Samen gingen ze een grote kamer binnen. Dit stukje laat je voelen dat niet alles aan je verteld wordt. Iedereen is over erge / gevaarlijke dingen stil zwijgend. Dat roept bij de lezer en ook bij Carlos allemaal vragen op. Wij Nederlanders zijn nuchter en willen alles precies weten dat is in dit stukje wel anders. Je voelt dat er gevaar is maar wat, waar, waarom? Fragment 4 ‘Is alles in orde?’ Carlos knikte met zijn hoofd. ‘Niemand dood of gewond?’ ‘Niemand,’ fluisterde Carlos zo verstaanbaar mogelijk. ‘Zijn ze binnen geweest?’ Carlso haalde zijn schouders op. ‘Geen idee,’ zei hij zachtjes. ‘In elk geval niet in het gedeelte waar wij zaten’. De man leek opgelucht. Hij mompelde iets tegen de anderen, maar het was niet te verstaan. Toen draaide hij zich weer om naar Carlos. ‘Jullie moeten vluchten,’ waarschuwde hij met hese stem. ‘Zo snel mogelijk!’ Carlos keek hem vragend aan. Makkelijker gezegd dan gedaan, dacht hij. ‘De soldaten komen vanavond terug…’ Dit stukje heeft met de aanval te maken. Die de vorige avond plaats heeft gevonden. In dit land helpen mensen elkaar, maar wel op een stiekeme manier. Ze willen zelf niet graag gepakt worden dat wordt hier wel duidelijk uit. De mensen weten van alles maar hoe ze er achter komen weet niemand. En wie het zijn die je helpen blijft ook onbekend, maar je wordt geholpen daar gaat het om. Fragment 5
De vrouw keek naar de tafel. Ze wees naar het eten en was er niet van overtuigd, dat iedereen genoeg had gehad. ‘Er is meer,’ drong ze aan. Er was inderdaad nog meer. Op de schalen lag nog een kleine portie voor iedereen. Veel was het niet. Een van de nonnen maakte een afwerend gebaar. ‘We zijn u dankbaar, maar we hebben echt genoeg gehad,’ glimlachte ze. En terwijl de priester uitlegde hoe je die stukjes grond moest verdelen, mompelde de non in zichzelf: ‘Straks hebben ze zelf niks meer te eten.’ Carlos wist wat ze bedoelde. Zo was het vroeger in zijn dorp, ook bij hem thuis. Geen gast ging de deur uit zonder te eten. Ook al was er niet genoeg, altijd kwam er wel iets op tafel. Hier kom je de gastvrijheid van de mensen tegen. Ook al hebben ze zelf niet genoeg voor de gasten wordt alles uit de kast gehaald. Je hoeft ook niet aan te kondigen dat je van plan bent om te komen. Dat is bij ons hier wel anders. Als je hier onverwacht komt word je meestal voor het eten weer weg gestuurd. Fragment 6
Hoewel de huiszoeking niets opleverde, wilde m’n collega niet vertrekken. Hij begon je moeder lastig te vallen. Op dat moment ging je vader als een dolle tekeer. Hij stormde op m’n collega af en sloeg hem tegen de grond. Ik probeerde aan het gevecht een eind te maken door enkele kogels af te vuren. Niet gericht, want ik kon ook m’n collega raken. Daarom schoot ik door het dak. Ik was niet van plan om je ouders te doden, Carlos. Maar door het schieten alarmeerde ik ongewild de andere soldaten. Met tientallen kwamen ze aangerend. Ze stormden de hut binnen en schoten zonder pardon je vader en moeder dood.’ José gebaarde hulpeloos met zijn armen.’ Het spijt me , Carlos…’ Dit stukje is de oplossing. Nu weet je precies hoe het gegaan is en hoe het met vele anderen ook zal zijn gegaan. Het was niet de bedoeling om de ouders te doden, maar door dat José schoot werden de andere soldaten razend en schoten er op los. Het is zonde dat je ouders zijn gedood door een foutje. Nu is het raadsel opgelost.
Informatie over de auteur Gijs Wanders werd op 13 april 1950 in Winschoten(Groningen) geboren. Na zij middelbare school ging hij werken bij de Winschoter Courant, want hij vond zichzelf te onrustig om door te leren, en hij wilde wereldreiziger of journalist worden dus ging hij maar bij een krant werken. Na drie jaar hard werken had hij genoeg geld gespaard om zijn droom uit te laten komen, hij ging namelijk een wereld reis maken met zijn vrouw Hilda. Ze trokken samen ruim een jaar door Noord-, Midden, - en Zuid-Amerika. In 1976 gingen ze met een vrachtschip terug naar Nederland. Tijdens deze reis schreef hij verschillende verhalen voor de Winschoter Courant. Toen hij weer terug was gekomen in Nederland ging hij werken op de buitenlandredactie van het Nieuwsblad van het Noorden. Na enige tijd kreeg hij weer reiskoorts. Daarom werd hij freelancer voor de gemeenschappelijke Pers Dienst, dat is het weekblad ‘De tijd’ en het maandblad Avenue en mocht met deze baan reizen door Latijs-Amerika, Australië, Azië en Afrika. Omdat hij hierdoor vaak in oorlogsgebieden kwam, werd hij gevraagd om als verslaggever voor de radio te gaan werken, die baan nam hij aan en maakte documentaires en reportages uit oorlogsgebieden. Via de NOS-radio kwam hij terecht bij de televisie. Hij werd redacteur bij het journaal en presentator van het programma Panoramiek. Hij is getrouwd en hij heeft twee dochters. De boeken die hij geschreven heeft zijn gebaseerd op gebeurtenissen die hij als journalist zelf heeft meegemaakt. De aanleiding om het boek ‘Vogelvrije vrienden’ te schrijven was het beschieten van een klooster in Guatemala in Zuid-Amerika. Enkele andere boeken van hem zijn. De boeken ‘Spoorloos verdwenen’ en ‘Stille getuigen’ die spellen zich ook af in Zuid-Amerika.