Titel: Tralievader
Auteur: Carl Friedman
Uitgever/plaats: van Oorschot, Amsterdam
Eerste druk: 1991
Genre: Autobiografische roman Schrijver: Carl Friedman is geboren in 1952. Ze had zelf nooit schrijfster willen worden. Na aandringen van een uitgeverij heeft ze toch haar eigen ervaringen van haar vader die zelf tijdens de Tweede Wereldoorlog in een concentratiekamp heeft gezeten opgeschreven en vermengt met een verhaal. Friedman schrijft romans, novellen en poëzie. Met de autobiografische roman Tralievader maakte ze in 1991 haar debuut. Verwachting en eerste reactie De reden waarom ik voor Tralievader heb gekozen is dat hij heel dun is. Ik hoorde daarnaast ook dat het een makkelijk boek is om te begrijpen. Na eerst de achterkant gelezen te hebben had ik wel een idee waar hij over zou gaan, een vader van een gezin die nare ervaringen had meegemaakt in een concentratie kamp. Mijn verwachting is uit gekomen want het ging inderdaad over een man met trauma’s die het hele gezin daarmee beinvloed. Ik had gedacht dat het verhaal me wel zou aangrijpen want ik hou wel van oorlogs verhalen. Toch is het boek me tegen gevallen, vooral het begin vind ik een beetje saai. In het midden van het boek als de vader alleen maar door blijft vertellen met zijn ervaringen wordt het na mijn idee interessant. Het is wel een aangrijpend boek, maar ik heb wel mooiere boeken over de Tweede Wereldoorlog gelezen.
Beknopte samenvatting De vader van de ik-figuur, Jochel genaamd, heeft de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Hij heeft in een kamp gezeten, omdat hij van joodse afkomst was en hij praat er nu nog voortdurend over. De vader zegt dat hij "kamp" heeft. Zijn kinderen (het ik-figuur, Max en Simon) vergelijken dat met een ziekte als waterpokken. De kinderen worden beïnvloed door de oorlogstrauma’s van hun vader. Als vader ‘s nachts niet kan slapen en rond gaat lopen, worden ook de kinderen wakker. Ze mogen niet zeggen dat ze honger hebben, want in het kamp werd pas echt honger geleden. Alles wat ze zeggen heeft hun vader veel erger gehad, ze hebben volgens hun vader een luizenleven. Alles wat vader doet en zegt heeft te maken met het kamp. De kinderen zijn op school ook veel met de oorlog bezig, dit is logisch, want ze horen niets anders. De lerares vindt dat ze de oorlog maar eens moeten afsluiten. Als vader tbc blijkt te hebben moet hij naar een sanatorium. Tijdens de bezoekuren vertelt hij de kinderen over zijn onderduikadressen. Zo heeft hij samen met andere onderduikers op het platteland gezeten. Ze werden echter verraden door een naburige boer. Wanneer vader genezen is van de tbc, mag hij naar huis. Zijn gezin wacht de hele dag op hem, want hij komt veel later dan verwacht. Hij durfde namelijk niet met de trein mee. De ik-figuur gaat met haar vriendin, Nellie naar een kerkmis. Ze was er nog nooit geweest en ze gaat er ook nooit meer heen, want ze vindt dat haar vader veel meer heeft geleden dan Jezus. Vader vindt God een "rotzak", omdat hij in het kamp heeft toegekeken hoe iedereen werd doodgemaakt. Dit is een aanleiding voor een hevige ruzie met Max. Max zegt dat vader hem maar eens moet slaan, net als de SS-ers. Vader lijkt lamgeslagen na deze opmerking. Max verwijt zijn vader ook dat hij niet is zoals de andere vaders. Die gaan namelijk voetballen met hun kinderen, terwijl zijn vader alleen maar over het kamp kan praten. Vader vertelt dat er in het kamp ook werd gevoetbald, maar dat de spelers soms na de eerste helft al begraven konden worden. Het is dus maar goed dat vader niet van voetballen houdt. Nu is Max onder de indruk: hij rent naar zijn kamertje en begint te huilen. Op een dag mogen de ik-figuur en de andere kinderen van Jochel naar de bioscoop. Ze hebben een film over Odysseus uitgekozen. Ze bewonderen hem. De ik-figuur vindt dat vader evenveel te verduren heeft gehad als Odysseus. Allen zijn ze erg onder de indruk van het verhaal. Ook vertelt vader dat hij iemand vermoord heeft in het kamp. Hij heeft daar spijt van en verwijt de kampbeulen dat ze hem veranderd hebben in een beest. De kinderen vinden niet dat hij een beest is, want beesten tonen geen spijt. Vader blijkt er toch geen spijt van te hebben dat hij iemand vermoord heeft, maar van de manier waarop hij dat heeft gedaan. Hij had het veel langzamer moeten doen, zodat zijn slachtoffer de doodsangst langer had gevoeld. Na de bevrijding hadden de Engelsen de gevangen opgehaald. Ze werden naar een transitkamp gebracht. Daar was gebleken dat de gevangen hun schaamte voorbij waren: ze deden hun behoefte op het gazon. Toen vader eindelijk thuiskwam, wachtte moeder op hem. Hij werd enthousiast omhelsd. Moeder herinnert zich dat nog goed en de tranen lopen over haar wangen, terwijl de kinderen toekijken. Tijd Het boek speelt zich af in deze tijd. Maar er zijn veel terugblikken en daardoor zijn er in het verhaal eigenlijk twee tijdslijnen; Een in het heden en een in de Tweede Wereldoorlog. Dit is een leuke manier om te lezen. Door de flashbacks begrijp je het gedrag en de gevoelens van de personages ook beter. Ruimte Dit is eigenlijk dezelfde kwestie als bij het kopje Tijd. Het verhaal speelt zich op meerdere plaatsen af. Het “normale” verhaal, speelt zich ergens in Nederland af. Op zich zou het ook ergens anders gesitueerd kunnen zijn, maar omdat Carl Friedman een Nederlandse is en omdat het boek autobiografisch is, ga ik ervan uit dat het zich in Nederland afspeelt. De terugblikken naar de kampervaringen van Jochel spelen zich echter vrijwel alleen in concentratiekampen af. Waarschijnlijk waren dit kampen in Polen. Later komt Jochel ook nog in een transitkamp terecht, waar een deel van het verhaal zich ook afspeelt. Ik vind het moeilijk om de functie van de ruimte in dit boek te beschrijven. Het concentratiekamp speelt natuurlijk een erg grote rol in dit verhaal, het grootste gedeelte van het boek speelt zich hierin af. Misschien kan Jochel niet goed omgaan met het feit dat hij nu vrij is, niet meer in het kamp is, en dat hij daarom ongewild steeds herinneringen naar boven haalt. Thema In Tralievader staat het onvermogen om de gevoelens van een ander te begrijpen centraal. Het verleden van een ander is doorgaans moeilijk doordringbaar en dat van een kampslachtoffer blijkt ontoegankelijk en niet te bevatten. De vader kan zijn verhalen blijven herhalen, echt bereiken zal hij zijn vrouw en kinderen nooit. Dit kan heel frustrerend zijn voor zowel de vader als de andere gezinsleven. Wat ook een thema of onderwerp zou kunnen zijn, is het fenomeen “kamp” De vader van het gezin in het verhaal lijdt hieraan, en dus lijdt het gezin eraan. De kleinste gebeurtenis in het gezin zorgt ervoor dat de vader weer terugdenkt aan het kamp. Bij elk klein voorval begint de vader weer te vertellen over zijn ervaringen in het kamp, waardoor een normaal leven eigenlijk niet mogelijk is. Bij het ontbijt begint de vader al met zijn griezelverhalen. ("Auf und davon", waarin hij vertelt van een krankzinnig geworden vriend die zelfmoord probeert te plegen door van het dak van een barak te springen, maar uit de lucht werd geschoten door de SS) Je ziet dat het hele leven van de man wordt beheerst door de tijd in het kamp. Motieven De motieven van het boek zijn onder andere de Tweede Wereldoorlog, het (pijn)lijden in concentratiekampen, de haat die zich daar afspeelt en daarnaast ook in het gezin voorkomt. Hij slaat namelijk af en toe met gebalde vuist op tafel en verteld hoe hij mensen haat en soms zonder reden,bijvoorbeeld zoals hij een ontzettende afkeer naar Poolse gevangenen had. Andere motieven uit het boek is onbegrip, het isolement en het verleden van Jochel.
Titelverklaring Jochel, de vader van de ik-persoon, wordt door het meemaken van de Tweede Wereldoorlog in zijn dagelijks leven de hele tijd geconfronteerd met tralies. Tralies die hij overgehouden heeft aan het leven in een kamp, hij is opgesloten geweest. De gevolgen van zijn ervaringen in een concentratiekamp tijden de Tweede Wereldoorlog wordt beschouwd als een traumatische ziekte, genaamd “Kamp”. Emotionele tralies weerhouden hem ervan een normaal leven te leiden met zijn vrouw en zijn kinderen. Stijl Elke schrijver heeft zijn eigen stijl. Zo ook Carl Friedman, je merkt al gauw dat de hoofdstukken in haar boek erg kort zijn. Vaak niet meer dat anderhalf bladzijde. Ze schrijft erg duidelijk zodat het verhaal makkelijk is, alleen maakt ze af en toe gebruik van duitse woorden die niet altijd te raden zijn. De manier van schrijven is modern, ze neemt geen blad voor de mond. Perspectief De ik-figuur is de verteller van de gezins situatie. Deze figuur is een meisje van 10 jaar, de dochter van Jochel die in het hele boek niet bij naam genoemd wordt. Je beleeft het hele gezinsgebeuren vanuit haar ogen. Je merkt aan de manier van vertellen dat ze niet alles wat ze hoort of ziet begrijpt. Bij de flashbacks daarentegen is Jochel de verteller. Hij vertelt hele avonden over zijn ervaringen en belevenissen in het concentratiekamp. Eindoordeel Over het algemeen vond ik het wel een mooi boek alleen had ik er meer van verwacht. Het is niet in één lijn geschreven maar steeds in tussen stukken. Ik had het mooier gevonden als het boek geschreven was als Jochel de Tweede Wereldoorlog op het moment zelf het meemaakt. Dan had je met andere spanningen te maken van hoe hij zou ontsnappen etc. Gebeurtenissen De terugblikken zijn erg belangrijk voor de ontwikkeling van het verhaal, vooral omdat je daarom de emoties van de verschillende personages beter kan begrijpen. Het boek heeft meerdere belangrijke gebeurtenissen, zowel zijn verleden in het concentratie kamp als zijn thuissituatie is belangrijk. Ik vind dat de gebeurtenissen duidelijk zijn weer gegeven. Personages Jochel heeft vanwege zijn joodse afkomst tijdens de Tweede Wereldoorlog in een kamp gezeten. Na de oorlog was hij erg verzwakt door tbc dat hij regelmatig in ziekenhuizen en sanatoria moest blijven. De andere ziekte waar hij mee zat en waar het verhaal het meest om draaide was zijn herinnering aan het concentratie kamp. De ikfiguur, zijn jonge dochter, is erg onder de indruk van de gruwelijkheden die haar vader heeft moeten doorstaan. Ze verwart het verleden van hem met het heden waardoor ze op school niet echt begrepen meer wordt. Uit angst voor de ss wil ze geen verpleegster of stewardess worden maar onzichtbaar zijn zodat niemand haar kan pakken. De moeder en de andere twee zoons van Jochel reageren verschillend op zijn verleden. Max de oudste gaat zich er tegen af zetten, hij wil het niet meer horen en wordt brutaler, al merk je dat zijn vader nog steeds zijn grote voorbeeld blijft. Simon de middelste begrijpt er niks van en verwart het verleden ook met het heden, hij is bang en huilt vaak. De moeder is een sterke vrouw, ze probeert zich altijd nuchter op te stellen en zo er voor te zorgen dat alles nog een beetje z’n gangetje gaat. Haar emotionele kant probeert ze steeds te verbergen maar op het eind van het boek laat ze de tranen over haar wangen lopen, en geeft zo toe dat het haar ook nog ontzettend veel doet en het ook nooit verwerkt heeft wat haar man heeft meegemaakt.
Opbouw Tralievader is onderverdeeld in veertig korte hoofdstukken en voorzien van titel die meestal bestaat uit een enkel woord. Alle hoofdstukken gaan over iets anders maar hebben allemaal verband met elkaar. Door een gebeurtenis of opmerking in het heden is vaak voor de vader een aanleiding om over het verleden te praten. Ik vind zelf het wel prettig dat de hoofdstukken kort zijn, daardoor leest het wel makkelijk alleen vind ik het wel jammer dat ieder hoofdstuk steeds een open einde heeft. Het vertelt niet hoe iets af loopt. Het nieuwe hoofdstuk gaat dan met iets anders verder en dat vind ik wel jammer, ik zat dan nog helemaal in het andere hoofdstuk en dan begint het nieuwe al weer. Maar ik vind het niet moeilijk lezen. De flashbacks waren erg boeiend en ik vind ook dat de terugblikken zeer nuttig zijn om de lezer geconcentreerd te houden op het verhaal. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van twee verschillende personages, en dat is soms wel fijn. Aan het eind van het boek blijf je met best veel vragen zitten, vooral over de emoties van de vader, Jochel. Taalgebruik Het taalgebruik in Tralievader is zeer makkelijk gehouden, waardoor je het verhaal makkelijk en snel kunt begrijpen. Je hebt het boek ook een stuk sneller uit door het gemakkelijke taalgebruik. Het taalgebruik van de verschillende personages is ook realistisch neergezet. Dus het taalgebruik heeft voor mij geen enkel probleem opgeleverd.