Motivatie Ik heb dit boek uitgekozen, omdat het mij wel een komisch verhaal leek toen ik een fragment ervan las in het Laagland boek. Ook leek het een niet al te moeilijk te lezen verhaal en dat sprak mij wel aan. Deze verwachtingen zijn uitgekomen, het verhaal grappig en niet al te moeilijk. Samenvatting Een gauwdief is op weg naar Amsterdam en mag overnachten in een boerderij. De boer mag hem wel en zal hem de volgende dag vergezellen op reis. Als de gauwdief ziet dat de boer een hele mooie koe heeft, komt hij op het idee om het te stelen en hem dan de volgende dag in Amsterdam te verkopen. Maar aangezien niemand hem daar nog vertrouwt, komt hij op het idee om de boer zijn eigen koe voor hem te laten verkopen. Ondertussen komt een hoerenloper aan bij een louche herberg om zich vol te drinken en valt daarna in slaap. Als hij weer wakker wordt probeert hij de waardin te verleiden, omdat hij geen zin heeft om naar zijn vrouw terug te gaan. Daar is de waardin niet zo van gediend en wijst hem af. Dan voegen de gauwdief en later ook de boer zich bij hen en het wordt een gezellige boel. Als ze honger hebben, sturen ze de gauwdief eropuit, die natuurlijk niet terugkomt, met al hun kostbare spullen en komen er op een gegeven moment achter dat ze allemaal opgelicht zijn. Maar vreemd genoeg vindt niemand het heel erg, ze kunnen de manier waarop het is gedaan wel waarderen. Ze vinden dat ze zelf schuld hebben aan hun verlies, omdat ze dom waren en zich niet fatsoenlijk hebben gedragen. Titelbeschrijving Een ‘klucht’ betekent volgens het Wolters’ woordenboek letterlijk: ‘een kort toneelstuk van laagkomische inhoud’. ‘De klucht van de koe’ is ook een toneelstuk met laag-bij-de-grondse humor en het gaat ook over platvloerse mensen die zich vooral bezig houden met drinken, vrijen en vechten, een thema dat weinig verheven is. Het toneelstuk vertelt over een boer die tot het toppunt van domheid zijn eigen koe verkoopt voor de dief hem dan ook nog het geld geeft. Van de opbrengst van de koe gaan zij beide naar de herberg, waar ze het geld samen direct verbrassen. Daar vinden ze de waardin en de hoerenloper en zo vormen ze samen een gehele klucht. De koe is indirect de veroorzaker van al het leed en heeft daarom een centrale plaats in het verhaal. Vandaar dus de titel ‘De klucht van de koe’.
Persoonlijke reactie Ik vond het boek best komisch, omdat er hele platvloerse dialogen in staan en dat vind ik wel grappig (“Nee, vader, ik ben geen oude schoen waar je zo in kunt stappen”. “Toe schatje, laat Lubbert toch even in de wei”.) Ook vond ik het verhaal best interessant, want ik had niet gedacht dat men in die tijd zo openhartig over seks durfde te praten en helemaal niet als je een als geëerde schrijver was. Wel vond ik het boek een beetje onrealistisch, omdat die boer wel erg dom is dat hij niet ziet dat de dief zijn eigen koe heeft meegenomen. Hij heeft zelf nog gezegd dat er in de omgeving nergens zo’n mooie koe is als die van hem, dus ook niet bij zijn buurman. Ook was het een beetje jammer dat er zo duidelijk een belerend toontje in het verhaal zit: wie zich niet eerbaar gedraagt, zal daar zelf de dupe van worden. Ik houd niet zo van boeken die mij een les willen opleggen. Daarnaast was het boek niet erg uitgewerkt, alle personages waren typen en hadden niet een eigen karakter. Dat is wel jammer, want dan was het verhaal wat minder voorspelbaar geweest. Maar om een algemene les over te brengen bij het volk, moet je natuurlijk wel uitgaan van een stereotypering van bepaalde personen uit de maatschappij. Anders kan het gebeuren dat de boer toch net te slim is en de koe weer mee naar huis neemt, waardoor de hele boodschap niet overkomt. Verdieping Mijn verhaal stamt uit de zeventiende eeuw, maar heeft niet hele sterke banden met de politieke achtergrond van die tijd. Wel wordt er in één passage een keer gezegd dat de zaken van de boer niet meer zo goed gaan sinds het Twaaljarige bestand, omdat er nu geen voorname mensen meer langs komen, maar meer ambachts- en sjouwerslui. Voorheen, toen het nog oorlog was, kwamen er misschien nog wel eens legerofficieren langs. Verder wordt daar niets over genoemd. Het boek vertelt wel van de sociaal-economische toestand destijds. Amsterdam wordt beschreven als een stad waar veel rijken lopen te pronken (“…’t is vreemd zoals men hier in Amsterdam loopt te pronken. Want wie weet hoe laag zij voor hun rijkdom zijn gezonken,” zie blz. 17) en verkeert dus in een economische bloeiperiode. Dat klopt, omdat in het eerste deel van de zeventiende eeuw Nederland en met name Amsterdam een economische bloei kende door de overzeese handel. Nederland werd een republiek, een regeringsvorm waarbij de regenten uit de gegoede burgerij het bestuur over steden en staten kregen. Burgers begonnen steeds meer het beeld van de maatschappelijke verhoudingen te bepalen en zo ontstond er een stedelijke gedragscode. Mensen moesten zich fatsoenlijk gedragen en een gematigd leven leiden, dus geen boerse taferelen vertonen. Om mensen te laten zien wat ongewenst gedrag was, werden er vaak kluchten over boeren geschreven, om hen zo afschuw te laten krijgen voor zulk gedrag. ‘De klucht van de koe’ is om diezelfde reden geschreven. De personages geven zich allen over aan lust, drank en hebzucht en dat wordt bestraft, zodat de stedelijke bevolking weet dat ze zich niet zo moeten gedragen. Het verhaal begint met een gedicht, opgedragen aan critici uit die tijd. Ik denk dat die critici de rederijkers zijn, want Bredero heeft het erover dat deze mensen (denken dat ze) veel kennis hebben, waardoor ze hem kunnen beoordelen op de kwaliteit van zijn werk. Aangezien het verhaal niet van wetenschappelijke aard is, moeten de critici hem wel beoordelen op het schrijversgebied, waardoor ik denk dat het de rederijkers zijn. Bredero was zelf ook een rederijker en nam de taak op zich om het volk lering bij te brengen, zoals dat toen normaal was voor een schrijver. In dit verhaal probeert Bredero de stedelijke bevolking bij te brengen wat ongewenst gedrag is en hoe het je vergaat als je je zo toch gedraagt. Maar naast lering probeert Bredero het verhaal ook nog een beetje vermakelijk te maken door komische situaties te creëren en gekibbel in dialogen te stoppen (ultile en dulci zitten dus in het verhaal). Het verhaal behoort tot de kluchten, omdat het een kort toneelstuk is met platvloerse humor. Ook kun je het zien aan de titel, het heet niet voor niets “De klucht van de koe”. De functie van dit verhaal was lering trekken uit dit voorbeeld van ongewenst gedrag, om zich in de toekomst beter te gaan gedragen. Daarnaast is het vermakelijk, wat ook een functie is van een verhaal. Dit verhaal is specifiek voor de gegoede stedelijke bevolking, omdat zij kunnen lezen en gewenst stedelijk gedrag moeten leren. Als je niet in de stad woont, hoef je ook niet te leren wat daar gewenst gedrag is, omdat je geen deel uit maakt van die bevolking. Evaluatie Mijn aanvankelijke mening is niet veranderd nadat ik de verdiepingsopdracht gemaakt had. De verdiepingsopdracht heeft niets toegevoegd aan mijn kennis van het verhaal, waardoor ik het leuker zou vinden of niet. Er zijn geen elementen in het verhaal die ik niet heb begrepen en daar is niets aan veranderd nadat ik de verdiepingsopdracht had gemaakt. Ik vind het een komisch boekje, omdat het grappige situaties en dialogen bevat. Het enige wat ik jammer vind is dat het zo’n belerend toontje bevat. Maar al met al vond ik het wel een leuk verhaal. Ik ben tevreden over het uitvoeren van de beschrijving, omdat ik alleen dingen heb opgeschreven waar ik goed over nagedacht had en die ik goed vond. Ook over de verdiepingsopdracht ben ik tevreden, omdat ik daar ook alleen weldoordachte dingen heb opgeschreven. Het lezen van een zeventiende tekst viel mee, omdat er een complete vertaling van het Oudnederlands op de rechterbladzijde stond. Ook waren het op deze manier slechts dertig bladzijden die ik moest lezen en dat viel erg mee qua tijdsduur. Ik vond het uitwerken van de verdiepingsopdracht niet erg lastig. Tijdens het werken aan deze opdracht voor het leesdossier had ik wel het idee dat ik de benodigde vaardigheden en kennis in voldoende mate bezat. De volgende keer is er niets dat ik anders zou willen doen.