Het Spaans heidinnetje door Jacob Cats

Titelverklaring: De eigenlijke titel van het boek is: Selsam Trou-geval tusschen een Spaens edelman, ende een heydinne; soo als de selve edelman, ende alle de werelt doen geloofde. De titel waaronder het verslag is geschreven, en men het tegenwoordig werk kent, slaat op de niet-gelovige zigeunerin Pretiose. Heidin is namelijk het verouderde woord voor zigeunerin. Het Spaans heidinnetje komt uit een verhalenbundel die is uitgegeven onder de naam: `Trouringh’. De auteur: Jacob Cats (1577-1660), werd te Brouwershaven in Zeeland geboren. Hij groeide op bij zijn oom in Zierikzee en studeerde na zijn schooltijd letteren en rechten in Leiden. Jacob voltooide zijn studie echter in het buitenland, te weten in Orleans. Na zijn studie werd hij advocaat in Den Haag en vervolgens in Middelburg. Na twee keer te zijn gescheiden trouwt Cats in 1605 met de welgestelde Amsterdamse Elisabeth van Valckenburg. Zij oefent veel invloed uit op de weinig principiële Cats, zo sloot hij zich op haar aandringen aan bij een kerkgenootschap. In 1611 sluit hij zijn advocatenpraktijk om samen met zijn broer fortuin te maken met grondspeculaties, landontginningen en inpoldering in Zeeuws-Vlaanderen. Hierna zal hij enkel nog hoge ambtelijke functies te vervullen. Jacob begint pas in 1615 met zijn schrijvers carrière, maar zal uiteindelijk uitgroeien tot de populairste dichter van de 17e eeuw. Bij het schrijven van zijn boeken zorgde Cats ervoor dat zijn stijl zo eenvoudig bleef dat ook een breder publiek van zijn romantische verhalen konden genieten. Veel van zijn werken waren didactisch en moralistisch bedoeld. Hij kreeg in de volksmond de bijnaam: `vader Cats’. Belangrijkste werken van Cats: Houwelyck (1625), Trouringh (1637)
iteraire stroming: Het werk behoort tot de meer `realistische’ stroming van de
Renaissance. Genre: Het Spaans heidinnetje is een roman, maar is zo suikerzoet dat
het ook voor een sprookje door kan gaan. Samenvatting: Het verhaal speelt zich af in Spanje, in de omgeving van Madrid. Op een dag steelt Maiombe, een oude zigeunerin, een kind van nog geen twee jaar oud in een onbewaakt ogenblik van straat. Ze geeft het kind de naam Pretiose, maar eigenlijk heet ze Constance. Pretiose ontwikkelt zich tot een lief meisje dat uitstekend kan zingen en dansen. Ze doet alsof ze waarzegster is, maar in werkelijkheid maakt ze handig gebruik van gegevens die ze op een of andere manier aan de weet is gekomen. Zo kan ze mensen gestolen spullen terugbezorgen omdat de zigeuners het zelf gestolen hebben. Veel succes heeft ze ook met de genezing van het zieke meisje Giralde. Geen dokter kan haar genezen. Door met het meisje te praten ontdekt Pretiose de ware oorzak van haar ziekte. Ze is smoorverliefd zonder dat haar ouders het weten. Pretiose lost het probleem op. Op een dag komt de verdwaalde edelman Don Jan op het lieflijke gezang van Pretiose af. Maiombe bewaakt het meisje en de verliefde edelman krijgt alleen een kans bij haar als hij zijn trouw bewijst door als zigeuner met de groep op te trekken. Op een dag ziet de adellijke vrouwe Gohanna de zigeunergroep en ze wordt direct verliefd op de ‘zigeuner’ Don Jan. Hij wijst haar natuurlijk af omdat zijn hart al voor Pretiose is. De dame is beledigd en beschuldigt hem van diefstal. De hele groep zigeuners wordt gearresteerd. Een adellijke dame neemt Pretiose onder haar hoede. Het blijkt dat het meisje (Pretiose) haar dochter is. Als dan ook nog de onschuld van Don Jan blijkt die ook echt van adellijke afkom is, staat niets een huwelijk tussen Pretiose (nu weer Constance) en Don Jan in de weg. Tijd en tijdsvolgorde: Het verhaal speelt zich tussen 1577 en 1660 af en wordt chronologisch verteld, alleen aan het einde als Maiobe vertelt hoe zij Constance heeft geroofd is er sprake van een flashback. De vertelde tijd bedraagt dertien jaar, vanaf het moment dat Constance wordt geroofd tot het moment dat zij weer bij haar ouders terugkomt. De periode tot het moment dat Constance het meisje Giralde geneest, is er sprake van een tijdsverdichting.
Plaats/ ruimte: Het verhaal speelt zich af in Spanje, zowel in steden als op het platteland in de omgeving van Madrid. Karakterbeschrijving en -ontwikkeling: Pretiose/ Constance: Pretiose is een meisje van voorname afkomst, ze is erg mooi en
ze is slim en kunstzinnig. Ze heeft een goede invloed op de troep zigeuners, omdat ze een afkeer heeft van stelen. Na dertien jaar wordt ze door haar moeder herkend aan een wratje op haar borst en twee aaneengegroeide tenen. Constance is haar doopnaam en Pretiose haar zigeuner naam. Ze is een flat character. Andreas/ Don Jan: Don Jan is ridder, maar geeft dit bestaan op, om door twee jaar onder de zigeuners te leven, zijn oprechte liefde voor Constance te bewijzen. Hij is een eerlijke en dappere man. Don Jan is zijn doopnaam en Andreas zijn zigeuner naam. Hij is een flat character. Onderlinge relaties: Maiombe rooft Pretiose van haar ouders en doet zich voor als
haar grootmoeder
Giomaer is de moeder van Constance
Don Ferdinando is de vader van Constance
Giralde is een jong meisje dat ziek is van liefdesverdriet

Gohanna is een adellijke vrouw die verliefd wordt op Don Jan Geloofwaardigheid van het verhaal: Het verhaal zou echt gebeurd kunnen zijn. Al zijn de ontwikkelingen en de menselijke reacties niet erg logisch. Thematiek: Het goede overwint het kwade. En standsverschil en verschillend geloof zijn belangrijke belemmeringen voor een huwelijk. Taalgebruik: Het verhaal is geschreven in het Oudnederlands Vertelsituatie: overwegend een auctoriele vertelsituatie Verhaalopbouw: Het verhaal is aan één stuk geschreven, doch makkelijk onder te verdelen in de volgende hoofdstukken: 1) Inleiding: beschrijving van de Maiombe en het gestolen adellijke kind Constance, dat door haar Pretiose genoemd wordt. 2) De geschiedenis van Giralde, het meisje dat ziek van verliefdheid is en door Pretiose genezen wordt. 3) De ontmoeting met Don Jan. 4) De toetreding van Don Jan tot het zigeunervolk. 5) Gohanna’s liefde en haar list om Don Jan te vangen. 6) De ontknoping waarin de ware identiteit van de beide hoofdpersonen duidelijk wordt. Eigen mening: Het is een plezierig boek om te lezen. De tekst is kort en bondig, waardoor het verhaal blijft boeien. Ik vind zelf dat het verhaal wel iets weg heeft van een sprookje, zo mooi als alles afloopt.