Kobus en Agnietje, een burgervrijage door Justus van Effen

Motivatie Ik heb het boek ‘Kobus en Agnietje’ gekozen, omdat we voor Nederlands een boek uit de 16e, 17e of 18e eeuw moesten lezen. Ik heb dit boek gekozen, omdat het onderwerp me wel interessant leek. Het boek gaat namelijk over burgervrijage in de 18e eeuw. Ik vond het leuk om te weten te komen hoe het er in die tijd aan toe ging als twee mensen verliefd op elkaar waren en hoe de omgeving daar dan op zou reageren. Dit was ook wat ik van het boek verwachtte: ik dacht dat het boek over een jongen en meisje zou gaan die verliefd op elkaar zouden worden. Deze verwachting is ook uitgekomen. Verder dacht ik dat de omgeving in het boek slecht zou reageren hierop: dat de jongen of het meisje bijvoorbeeld te weinig aanzien zou hebben volgens de omgeving. Deze verwachting is niet uitgekomen, want de omgeving reageerde juist goed. Ze vonden het fijn. Titelbeschrijving: Justus van Effen, Kobus en Agnietje. Historie van een burgervryaedje. (Uit: ‘De Hollandsche Spectator’) 20 maart 1733

Het boek gaat over een jongen en een meisje, genaamd Kobus en Agnietje. Het wordt geschreven vanuit de overbuurman van Agnietje. Hij vertelt het verhaal aan Heer Spectator (de lezer). Op een dag ziet de verteller dat Kobus weer eens langs Agnietjes huis lopen. Agnietje wil dan net naar binnen gaan. Hierop spreekt Kobus Agnietje aan en hij vertelt haar dat hij al lang verliefd is op haar, maar dat hij dat nog niet eerder aan haar had durven vertellen. Agnietje reageert erg afwijzend en poedert hem af, maar wanneer hij wegloopt en zij de deur hard heeft dichtgeslagen, opent ze hem nog een keer heel zachtjes en kijkt Kobus na. Hieruit merkt de verteller op dat het Agnietje toch wel iets heeft gedaan. Een week later ziet hij dat Kobus met een meisje voor de deur van Agnietje staat. Eerst begrijpt hij het niet helemaal, maar als ze samen naar binnen stappen en het meisje haar naam noemt, snapt hij dat het meisje het zusje is van Kobus: Keetje. Keetje probeert Kobus te helpen om zo Agnietje voor hem te winnen. Dat lijkt haar aardig te lukken, want met z’n drieën gaan ze een stukje wandelen en daarna krijgt Kobus, op aandringen van Keetje, een kus van Agnietje. Hierna gaat het steeds beter tussen Kobus en Agnietje. Op een gegeven moment gaat Kobus’ vader op bezoek bij de verteller. De verteller blijkt de advocaat van de vader van Kobus te zijn. Kobus’ vader vraagt aan hem of Agnietje wel goedaardig en zorgzaam is. Hierop antwoordt de verteller dat Agnietje een heel goed mens is: Kobus had het volgens hem niet beter kunnen treffen. De vader van Kobus nodigt Agnietje en haar moeder en tante uit voor een etentje bij hem thuis. Ook de advocaat wordt uitgenodigd. Er wordt lekker gegeten en alle mensen geven te weten dat ze Kobus en Agnietje een erg leuk paar vinden. Ook de ouders van Kobus zijn het hiermee eens. Aan het einde van de avond vertelt de tante van Agnietje dat zij haar bruidsschat zal betalen. Iedereen is daar erg blij om, want nu kunnen Kobus en Agnietje gaan trouwen. Eerste persoonlijke reactie Ik vond het verhaal wel interessant, want zo kwam je te weten hoe het er in de 18e eeuw aan toe ging als twee mensen verliefd op elkaar werden. Het taalgebruik was wel lastig. Je moest je goed concentreren om de Oudnederlandse taal te kunnen begrijpen. Hierdoor kon je je minder goed in de personages inleven, waardoor het verhaal erg saai was om te lezen. Er zat geen spanning in. Verder vond ik dat de tekst erg oppervlakkig was. Je komt bijvoorbeeld heel weinig te weten over de karaktereigenschappen van de personages in het verhaal. Uitgewerkte persoonlijke reactie Volgens mij is het onderwerp van de tekst burgervrijage in de 18e eeuw, want het boek gaat over twee mensen: Kobus en Agnietje. Deze twee mensen worden verliefd op elkaar en op het einde gaan ze trouwen. Hierbij is het belangrijk te weten dat het om de “gewone” burgerij gaat. Veel mensen in die tijd dachten namelijk dat trouwen alleen iets voor de rijke adel was. Ik vind dit onderwerp erg interessant, want het leek me, voordat ik het boek ging lezen, al erg leuk om te weten te komen hoe de mensen uit die tijd over het huwelijk dachten en hoe het er in die tijd aan toeging. Het onderwerp ligt wel in mijn belevingswereld. Door de informatie die ik bij Nederlands en geschiedenis heb gekregen wist ik wel al een beetje hoe die burgervrijage was in de 18e eeuw, dus ik kon me er ook wel in verplaatsen. Het boek heeft me wel nieuwe kanten van het onderwerp laten zien. Ik wist namelijk niet dat men in die tijd het huwelijk op zo’n manier regelde. In het boek lees je namelijk dat Agnietje en haar moeder op bezoek gaan bij Kobus en zijn ouders. Er is ook een advocaat bij. Ik dacht dat een jongen in die tijd naar de vader, (in dit geval moeder, want de moeder van Agnietje is weduwe) van het meisje toe moest gaan om hem toestemming te vragen om met zijn dochter te mogen trouwen. Ik had dus verwacht dat dit op een hele andere manier zou verlopen. In het boek wordt wel een bepaalde visie op het onderwerp gegeven, namelijk dat de “gewone” burgerij ook kan liefhebben en kan trouwen. In die tijd werd namelijk vaak gedacht dat trouwen en liefhebben alleen voor de rijke adel bestemd was. Justus van Effen wil met dit boek bewijzen dat dat niet zo is. Ik ben het hiermee eens, want alle mensen kunnen trouwen en liefhebben, dat heeft helemaal niets met rijkdom te maken. De belangrijkste gebeurtenis in het verhaal vind ik dat Kobus zijn eerste kusje krijgt van Agnietje. Vanaf dan gaat het alleen maar beter tussen de twee en krijgen ze een relatie. Het hele boek draait om de liefde tussen Kobus en Agnietje, dus is dat moment waarop het begin van die liefde begint de belangrijkste gebeurtenis uit het boek. Ik vind dat deze gebeurtenis goed beschreven is. De gebeurtenis wordt wel heel kort beschreven, maar dat kan niet anders. Je kan natuurlijk niet in 10 zinnen zeggen dat Agnietje Kobus een kus geeft. Ik vind dat in dit boek de gebeurtenissen een belangrijkere rol spelen dan de gedachten en gevoelens van de personages. Je komt namelijk heel weinig te weten over de gevoelens en karaktereigenschappen van de personages in dit boek. Dat vind ik wel jammer, want hierdoor kon ik me niet zo goed inleven in de personages, waardoor het verhaal een stuk saaier werd om te lezen. Ik vind dat de gebeurtenissen logisch uit elkaar voortvloeien, want doordat Kobus zo verliefd is op Agnietje, wordt Agnietje ook verliefd op hem, dat is logisch. Ik had alleen verwacht dat de omgeving hier anders op zou reageren, maar het is niet zo dat het onlogisch zou zijn als dat niet zo was. De gebeurtenis uit het boek die de meeste indruk op mij gemaakt heeft is wanneer Kobus Agnietje aanspreekt. Agnietje reageert dan heel negatief op hem. Ik vind dat wel zielig voor Kobus, want hij had net al zijn moed bij elkaar geraapt om haar aan te spreken en hij deed heel aardig. Ik had totaal niet verwacht dat Agnietje zo zou reageren op hem, vandaar dat deze gebeurtenis de meeste indruk op mij gemaakt heeft, denk ik. De twee hoofdpersonen in dit boek zijn Kobus en Agnietje. Hun karaktereigenschappen worden nauwelijks tot niet verteld. Je komt haast niets over hun karakters te weten. Je leert ze dus ook niet goed kennen. Dat mis ik wel een beetje in dit boek. Ik vind het namelijk altijd wel belangrijk dat je je in iemand in kan leven als je een boek leest. Dat was bij dit boek dus helemaal niet het geval, omdat je zo weinig informatie kreeg over de karaktereigenschappen van de personages. Ik vind Kobus wel sympathiek. Hij is heel aardig en beleefd tegen mensen en hij heeft alles voor Agnietje over. Agnietje vind ik minder sympathiek, omdat ze in het begin van het boek zo bot reageert op Kobus. Het is wel erg moeilijk om dit te kunnen zeggen, omdat je dus zo weinig informatie kreeg over de karaktereigenschappen van de twee hoofdpersonen. Ik denk wel dat ik anders had gereageerd als ik Kobus was. Ik was dan niet nog een keer naar Agnietje toe gegaan. Ik denk dat ik de hoop dan wel had opgegeven. Ik zou ook niet zo gereageerd hebben als Agnietje, want Kobus deed erg aardig tegen haar. Waarom zou ze dan zo bot tegen hem doen? Ik vind dat de personages in dit boek meestal niet voorspelbaar reageren. Zoals ik hierboven al zei had ik namelijk niet verwacht dat Kobus nog een keer naar Agnietje toe zou gaan. En ik had niet verwacht dat Agnietje zo bot zou reageren op Kobus. Ook had ik niet verwacht dat de omgeving zo goed zou reageren op de relatie tussen Kobus en Agnietje. De personages reageerden vaak niet voorspelbaar. Ik vind dit eigenlijk wel leuk, want normaal is het in boeken zo, dat de personages redelijk voorspelbaar reageren. Dat is niet leuk, want dan kun je zelf al helemaal het verhaal voorspellen en gebeurt er niks onverwachts. De onverwachte gebeurtenissen zijn juist vaak het leukste. De personages zijn ook weer niet te onvoorspelbaar en dat is ook wel fijn, want anders zou het verhaal erg ingewikkeld worden. Ik vind dit varhaal niet ingewikkeld van opbouw, want het wordt in chronologische volgorde verteld. Er komen ook geen flashbacks in voor. Verder vind ik dit verhaal niet spannend. Je bent wel een beetje nieuwsgierig naar hoe het af gaat lopen en hoe de omgeving er op reageert, maar het is niet zo dat je echt in spanning zit over de afloop van het verhaal zeg maar. Er komen geen terugblikken of flashbacks voor in dit verhaal, dat vind ik ook nogal jammer, want dat maakt het verhaal nog minder spannend. Ik vind wel dat de opbouw goed past bij dit verhaal, maar het was leuker geweest als er wat flashbacks of terugblikken in voor zouden komen, dat maakt het verhaal spannender. Je ziet de gebeurtenissen uit het boek door de ogen van de overbuurman van Agnietje die de gebeurtenissen tussen hen op de voet volgt. Deze man is tevens de advocaat van de vader van Kobus. Ik vind de manier waarop je de gebeurtenissen ziet wel geslaagd, want hierdoor kun je je iets beter inleven in het verhaal. Als er bij dit boek een alwetende verteller was, was het volgens mij minder leuk geweest, want dat maakt daardoor sta je als lezer nog verder van het verhaal en dat zou het dus nog minder spannend maken. Aan het slot blijf je niet met onduidelijkheden zitten: Kobus en Agnietje gaan trouwen en daar stopt het boek. Dit vind ik wel prettig, want ik vind het altijd erg frustrerend als een boek een open einde heeft. Ik vind het altijd fijn om aan het eind van een verhaal alle antwoorden op mijn vragen te hebben, want daar lees je de hele tijd naar toe en dan wil je daar ook achter komen. Een pluspuntje. Ik vind het taalgebruik in dit boek niet moeilijk, maar ook niet makkelijk. Het boek is namelijk in Oudnederlands geschreven en dus komen er wel eens woorden of uitdrukkingen in voor die ik niet ken, maar uit de zinsconstructie kun je dat vaak wel opmaken. Ook staan er onder aan elke bladzijde een paar woorden die niet meer in onze taal van nu voorkomen, uitgelegd. Dat is wel handig. Het taalgebruik is dus niet makkelijk, maar wel te begrijpen. In dit boek komen meer beschrijvingen dan dialogen voor. Dat komt omdat de verteller de meeste gebeurtenissen niet zelf meemaakt, maar alleen ziet. Ik vind deze verhouding wel goed, want het past bij het perspectief van het boek. De tekst leverde geen problemen op door ingewikkelde beeldspraak, symbolische verwijzingen of duister taalgebruik. Wel waren er woorden of uitdrukkingen bij die ik niet helemaal begreep, maar dit leverde geen problemen op bij het begrijpen van het verhaal. Ik vind het taalgebruik wel passen bij de personages, want je moet er rekening mee houden dat die personages in een andere tijd leefden en dus ook een ‘andere’ taal hadden. Verdiepingsopdracht Ik zie in dit boek geen relatie met de politieke achtergronden in de 18e eeuw. Dat komt denk ik voornamelijk omdat er in de 18e eeuw en dan vooral in de eerste helft van de 18e eeuw, niet veel belangrijke gebeurtenissen waren. De sociaal-economische en vooral culturele gebeurtenissen in die tijd waren in vergelijking een stuk belangrijker. In het boek ‘Kobus en Agnietje’ zie ik wel een bepaalde relatie met de sociaal-economische achtergronden in het begin van de 18e eeuw. In die tijd lag de meeste macht in handen van kleine regerende families: regenten. Er was sprake van een standenmaatschappij, waarin de middelstand zich afzette tegen de stadhouder en de regenten. Vooral in de 18e eeuw werd dit gevoel onder de burgerij steeds groter. In de spectatoriale tijdschriften van Justus van Effen kwamen zaken voor waarmee de ‘gewone’ burgerij in het dagelijks leven te maken kreeg of te maken zou kunnen krijgen. In dit geval is dat dus de verliefdheid tussen twee mensen. Justus van Effen wilde literatuur maken voor de burgerij, niet voor ‘de mensen die de burgerlijke belangen niet bevorderden’. Met die mensen bedoelde hij de mensen die hoog op de sociale ladder stonden. Hij wilde duidelijk maken dat de gewone mensen ook kinderen konden opvoeden en elkaar konden liefhebben. Hij verzette zich dus tegen de rijkere mensen in de maatschappij. Ook zie ik een verband tussen dit boek en bepaalde culturele achtergronden in die tijd. Als eerste herken ik een overeenkomst met de Verlichting. Denkers en schrijvers in de Verlichting hechtten namelijk veel waarde aan tolerantie, redelijkheid, gelijkheid en vrijheid. Het was een soort strijdmiddel om de kritiek op de hierboven beschreven standenmaatschappij te uiten. Bij deze schrijvers die mens en maatschappij wilden verbeteren was het onderwerp opvoedkunde erg in trek, want zoals het spreekwoord van nu nog luidt: ‘De jeugd van vandaag is de toekomst van morgen’. In het boek wat ik gelezen heb merk ik heel duidelijk dat het ook hiermee in verband staat. Het boek geeft namelijk twee keurig opgevoede, beleefde kinderen weer die verliefd worden. Ook gaat het in allebei de gezinnetjes perfect. Hieruit wil van Effen naar voren brengen dat men zijn kinderen juist moet opvoeden, zodat het later beleefde mensen worden. Het boek ‘Kobus en Agnietje’ behoort tot de spectatoriale tijdschriften die in de 18e eeuw ontstonden. Een spectatoriaal tijdschrift is een moraliserend weekblad van acht pagina’s. Hierin werden belangrijke problemen op een luchtige en eenvoudige manier aan de burgers voorgelegd, zo werd er hulp geboden bij maatschappelijke en persoonlijke problemen van de burgerij. Verder werden de idealen van de Verlichting als de volmaakbaarheid van mens en maatschappij weergegeven. Zo’n tijdschrift werd altijd anoniem uitgegeven. Dit boek behoort tot dit genre, omdat het boek over twee mensen uit de ‘gewone’ burgerij gaat die verliefd op elkaar worden. En hier gaat het vooral over de rol van de ouders in plaats van bijvoorbeeld de gevoelens van Kobus en Agnietje. Er wordt de burgerij dus een situatie voorgelegd waarbij in dat geval twee kinderen verliefd op elkaar worden en hoe daar mee omgegaan wordt. Ook geeft van Effen in dit boek de idealen van de Verlichting als de volmaakbaarheid van mens en maatschappij weer.De elementen tolerantie, gelijkheid, vrijheid en redelijkheid kom je duidelijk tegen in dit boek: van Effen geeft de visie dat regenten en andere rijke mensen niet beter zijn dan de middelstand. De gewone burgers kunnen net zo goed opvoeden en liefhebben. Ook zijn Kobus en Agnietje niet van dezelfde stand in de standenmaatschappij, maar toch tolereren beide ouders de liefde tussen die twee. Zoals ik hierboven al zei, denk ik dat dit boek van Justus van Effen was bedoeld voor de ouders in de middelstand. Hij wilde duidelijk maken dat de standen in de maatschappij er niets toe doen als het om liefde gaat. Ik denk dat de mensen hierdoor anders zijn gaan denken. De standen werden steeds minder belangrijk. Hiervoor kwamen andere belangrijke waarden in de plaats, zoals gelijkheid, vrijheid, redelijkheid en tolerantie. Ik denk dus dat, mede door dit boek de standenmaatschappij steeds meer vervaagde. Ook kregen de mensen een andere kijk op de regenten. Zoals ze daarvoor nog veel aanzien hadden, werd dat in die tijd alsmaar minder. In plaats van aanzien, gingen de mensen zich afzetten tegen hen. Later in de 18e eeuw zie je ook dat er een opstand komt tussen patriotten en Oranjegezinden.