1) Genre 'De tweede man is een (historische) roman. Praktisch al haar boeken zijn romans, op een enkele na, daarom noem ik enkele van haar werken. Boeken van de auteur met hetzelfde genre zijn: ''Robinson'', ''De kat achterna, ''Tijger, tijger, ''Utopia'', ''Beer en Jager''. 2) Plaats en tijd Het verhaal speelt zich af op verschillende plaatsen: Amsterdam, Cyprus (Chronos Chrysios), Rome, Oxford en op weg naar en in Dakar, maar hij brengt de meeste tijd door in Cyprus en Rome. Ook spelen stukken zich af in het oude Griekenland, d.m.v het wisselen van perspectief. Als het verhaal verspringt naar het oude Griekenland wordt de omgeving nauwelijks beschreven en is er alleen (grondige) aandacht voor de personen en hun denk- en leefwijze. Amsterdam waar de hoofdpersoon in het begin woont en werkt staat voor de saaie inspiratie- en avontuurloze periode in zijn leven. Grauw, grijs en in een continuerend ritme; elke dag dezelfde, veilige routine. In Cyprus bewoont hij een villa en hij heeft veel geld, nagelaten door zijn broer, maar ook de desillusie die hij van zijn broer heeft. Hij kan wel alles doen in Cyprus, maar hij weet niet hoe en wat, zonder zijn broer, in het begin. Het grootste gedeelte van het boek speelt zich dus af in de moderne tijd en het andere gedeelte in de Klassieke oudheid. Dit zorgt voor een mooie gebalanceerd verhouding, met vele gelijkenissen. Dat maakt het boek ook zo bijzonder, dat ondanks het 'tijdsverschil, er niet veel is veranderd. De vertelde tijd is denk ik ongeveer 3 jaar. 3) Personen In de roman komen heel wat personages voor. Maar het gaat toch vooral om Robert en, in mindere mate, om zijn broer Alexander. Zij worden het meest gedetailleerd getekend. Aanvankelijk zijn de broers volstrekte tegenpolen, Robert duf en saai, Alexander wild en avontuurlijk. Robert gaat - gesteund door de miljoenenerfenis - zich avontuurlijker gedragen tot hij net zo'n alcoholist als zijn broer wordt. Hij wil lang niet geloven dat zijn broer dat was geworden. Robert, tegen de 50 jaar oud, is een duidelijke agnost zonder een enkel houvast. Terwijl hij de identiteit van zijn broer zoekt verliest hij de zijne. Hij wordt radeloos, ontheemd en voelt zich door iedereen verlaten. Hij heeft een zeer sterk ontwikkeld negatief zelfbeeld. Robert staat voor de Westerse wereld (veel geld, niks er mee weten te doen) en het escapisme (verantwoordelijkheid ontvluchten en vruchteloze plannen maken). Een belangrijke bijpersoon is Chaïm. Hij is een uitzonderlijke, mooie, diep zwarte bedoeïen uit de woestijn van Judea. Alexander is met hem in aanraking gekomen, toen hij de zesjarige Chaïm aanreed met zijn motor. Hij heeft het jongetje eerst laten verzorgen in het ziekenhuid en zijn later opleiding bekostigt. In die jaren ontwikkelde zich ook een liefdesrelatie. Chaïm is vanwege zijn homoseksualiteit uit zijn stam en familie gestoten. Een andere belangrijke bijpersoon is Sam Smart. Sam is een goedaardige, opportunistische alcoholist die Robert ontmoet in Dakar. Ze praten over van allerlei onderwerpen, waaronder het leven de dood, tot Sam uiteindelijk zijn laatste adem uitblaast. Dit is voor Robert een soort teken om een nieuw begin in zijn leven te maken en hij neemt het vliegtuig naar Cyprus.
4) Perspectief Het perspectief is heel duidelijk; een ik-verteller (Robert), met uitzondering van acht korte fragmenten. Daarin verspringt het verhaal naar de Klassieke oudheid en wordt in de derde persoon over Hephaiston verteld. 5) Opbouw en einde Het verhaal begint met het naar huis gaan van Robert na een dag lesgeven en het bericht dat zijn broer is overleden. Je weet nu nog niet veel, maar daar zorgen de flashbacks voor, die vooral gaan over Alexander die nooit thuis was en Robert die tegen hem opkeek en hem idealiseerde. Er is sprake van tijdsverdichting als hij in Amsterdam en in Oxford verblijft. Vooral de dingen die hij in Amsterdam doet, terwijl hij lesgeeft worden zo goed als overgeslagen. Het boek begint pas te leven als Robert naar Cyprus gaat. Tijdsvertraging komt voor op de boot naar de haven van Dakar en soms op Chronos Chrysios, daar lijkt de tijd soms zelfs bijna stil te staan. Ik vind dat het boek een open einde heeft. Het boek eindigt met de bijeenkomt t.g.v het boek van Isaak. Robert is daarna helemaal uit het veld geslagen en lijkt een snelle dood tegemoet te gaan door zijn alcoholisme. Je blijft met veel vragen zitten: hoe zit het nu met de villa op Cyprus en zijn vrienden, blijft Robert op Cyprus of gaat hij terug naar Amsterdam en maakt hij ooit nog een boek enz. Daarom kan ik dit boek geen gesloten einde toedichten. De ''tweede man'' bestaat uit drie delen. Ze beschrijven Roberts wedervaardigheden gedurende een periode van 3 jaar. Deel 1 = 177 pagina's, Deel 2 = 119 pagina's en Deel 3 = 96 pagina's. 6) Thematiek Hoewel het boek vele thema's heeft, is volgens mij het centrale thema identiteit. Robert probeert in het hele verhaal zijn ware identiteit te achterhalen en de rol die zijn broer Alexander daar in speelt of speelde. Er worden in 'De tweede man' parallelen tussen de personages en bepaalde historische figuren getrokken. Daarmee suggereert zij, dat de identiteitscrisis, de levenscrisis van haar personages representatief is voor een cultuurcrisis, een beschavingscrisis. Historische grootheden vallen van hun voetstuk. Alexander de Grote, grondlegger en verbreider van de Griekse beschaving, was een zware alcoholist. Paulus, de grote verbreider van het christendom bleek een oplichter. Klassieke oudheid en christendom, pijlers van onze Westerse beschaving, wankelen. Er blijft zelfs weinig van over. De suggestie dat de problemen van een personage als Robert in wezen van alle tijden zijn, wordt versterkt door het tijdmotief. Het is veelzeggend dat hij tot twee maal toe zijn horloge verliest en daardoor buiten de tijd en de zorgen van het leven leeft. Deze thematiek biedt een weinig optimistisch mens- en cultuurbeeld. Andere thema's zijn: liefde, vriendschap, verlies, dood, geluk, ongeluk, oprechtheid, verraad, homoseksualiteit, de onmacht om te leren leven met het leven en het verlangen naar binding en geborgenheid. Een nieuw thema dat sterk naar voren komt is alcoholisme, zoals bij de precieze beschrijving van Sams zelfdestructie. Ook de beide Alexanders komen zo aan hun einde. De slotwoorden van de roman: 'Het was tijd om te gaan' (p. 395) hebben naast hun feitelijke betekenis de emotionele impact, dat ook Robert zelf al een flink stuk op weg is naar zo'n levenseinde. De roman dankt zijn titel allereerst aan het erin beschreven fenomeen van de 'tweede man': de man achter de held, die het succes van de held mogelijk maakt maar zelf in de schaduw blijft. Het is de even onzichtbare als onmisbare vriend, broer of geliefde. Zo is Robert aanvankelijk de tweede man voor zijn broer Alexander, net zoals Hephaiston voor Alexander de Grote, Jacobus en Paulus voor Jezus. Maar er is een omkering mogelijk; het is een omkeerbaar mechanisme: nu eens is de één tweede man, dan weer de ander. Zo is Alexander na zijn dood tweede man voor Robert, en Paulus weet zich op te werken van tweede tot eerste man. Verder houdt de titel verband met het feit, dat in de roman maar liefst twee boeken ontstaan over 'de tweede man'. Of liever, het ene boek ontstaat alleen in Roberts alcoholisme fantasie, Er komt geen zin van op papier. Maar het zou moeten gaan over Hephaiston: 'De man naar wie Alexander omkeek. Zonder wie Alexander geen Alexander geen Alexander was geweest' (p. 364). 'De tweede man' moest het eigenlijke onderwerp zijn'(p. 352). Het ander boek is de briljante publicatie van Isaak met de titel De tweede man (p. 370). Volgens Robert heeft Isaak zijn titel en zijn idee gestolen (p. 367). Alleen: Isaaks boek gaat niet over Hephaiston, maar over Jacobus, de broer van Jezus, die na Jezus' dood de leer van zijn broer een Joodse zaak wilde laten blijven. Hij werd echter overvleugeld door een andere tweede man, Paulus, die een nieuwe religie construeerde en als de verwerpelijke grondlegger van het christendom tot de eerste man opklom. Roberts pijnlijkste ontdekking is wel, dat hij zelf uiteindelijk Isaaks tweede man (geweest) blijkt te zijn (p. 379). 7) Persoonlijk oordeel Wat ik het beste van dit boek vond was dat het absoluut niet voorspelbaar was. Ik begon te lezen en wist niet waar het verhaal naar toe zou gaan. Door het verhaal krijg je eigenlijk heel veel medelijden met Robert, de hoofdpersoon. Hij is een hele lieve man die door de erfenis van zijn broer eigenlijk veel meer kwijt raakt dan krijgt. Eerst had hij een gestructureerd leven in Amsterdam. Een leven met een ritme. Hij wist precies wat hij wanneer ging doen. Maar toen kreeg hij al dat geld en toen kon dat opeens niet meer. Ook raakte hij door al dat geld zijn dichtkunst kwijt. Of in ieder geval dat dacht hij. Met al dat geld in zijn achterhoofd kon hij niet meer dichten. Hij was de richting kwijtgeraakt. Hij komt dan op Chronos Chrysios. Hij ontmoet voor het eerst de vrienden van zijn grote broer (twintig jaar ouder) die hij nog nooit in zijn leven heeft gezien. Hij kijkt enorm op tegen zijn broer en maakt in zijn gedachtes hem tot half god. Langzamerhand proberen verschillende mensen in zijn leven hem duidelijk te maken dat Alexander helemaal niet zo’n held was. Dan raakt hij natuurlijk nog meer de weg kwijt. Het is wel grappig dat de titel van het boek steeds duidelijker wordt. In het begin was het nog niet duidelijk. Vanaf het moment dat Robert over Hefaistion gaat fantaseren, en zijn leven parallel stelt aan dat van Hefaistion kreeg ik het een beetje door. Hefaistion stond altijd in de schaduw van Alexander de Grote. Robert staat altijd in de schaduw van meerdere mensen. Bijvoorbeeld zijn broer Alexander en zijn vrienden Isaak en Sam. Nooit is hij de beste of de leukste of de liefste. Eigenlijk is Robert een mislukkeling die dat zelf niet weet. De hele tijd probeert hij goed te doen, maar dat lukt nooit helemaal. Ook de verhouding tussen Robert en Chaim vind ik mooi bedacht. Chaim is van oorsprong een bedoeïen en is 'dus' heel beleefd en hij toont dan ook een slaafse dankbaarheid voor Alexander. Daardoor behandelt Alexander hem ook als bezit. Chaim toont die slaafse gehoorzaamheid ook aan Robert. Maar omdat Robert dat niet wil is die relatie heel stroef. Robert kan ook nooit hoogte krijgen van Chaim. Hij is een hele stille man en erg in zichzelf gekeerd. Toch hebben ze een soort respect en vriendschap voor elkaar. Ik vond het boek dus heel goed. Op zich is het niet moeilijk, alleen gaan er meerdere verhaal lijnen door elkaar. Het zit wel heel knap in elkaar. Een mooie opbouw, met herinneringen, dialogen en gedachten. Ik vond het ook heel erg knap bedacht hoe de levens van Robert en Hefaistion parallel gaan lopen. Je weet ook nooit echt wat je nou van Robert moet vinden; is hij zielig, een mislukkeling of juist dapper. Ik neem me voor om meerdere boeken van Meijsing te gaan lezen, want haar stijl spreekt me erg aan. Bronvermelding Ik heb gebruik gemaakt van een leesverslag van de uittrekselbank op de pc's in de mediatheek.