Verwachtingen en eerste reactie

Ik heb dit boek gevonden door gebruik te maken van een lijst met daarop verschillende boeken met een korte uitleg. Ik heb toen voor "De aanslag" van Harry Mulisch gekozen, omdat ik al vaak van Harry Mulisch als schrijver had gehoord. Dit mede doordat hij dit jaar het boekenweekgeschenk heeft geschreven. Ik interesseer mij erg voor oorlogsverhalen, omdat er oorlogsverhalen vaak veel spanning en actie bevatten. Op dat moment was mijn keuze eigenlijk al gevallen op "De Aanslag", omdat dit boek zich gedeeltelijk tijdens de tweede wereld oorlog afspeelt en omdat de titel het vermoeden gaf dat dit boek erg veel spanning en actie bevat. Ook de achterflap wekte mijn interesse op,  omdat ook deze behoorlijk de nadruk legde op de aanslag zelf en de nasleep van de aanslag. Dit sprak mij aan, omdat ook dit verwees naar de spanning en actie in het boek. Het viel mij tegen dat het boek niet over de aanslag zelf ging, maar meer de nadruk legde op de mysteries rondom de aanslag. Een andere tegenvaller was dat in het eerste hoofdstuk wel de indruk werd gewekt dat de aanslag zelf het middelpunt van het verhaal zou vormen. Ondanks dat het boek niet was wat ik verwachtte viel het mij niet tegen.

Beknopte samenvatting
Proloog:

Aan de rand van Haarlem staan langs het Spaarne vier villa's. In 'Buitenrust' woont de familie Steenwijk: vader (griffier bij de rechtbank), moeder, Peter (17 jaar) en Anton (12 jaar). Links van hun villa staat de villa van de familie Beumer en rechts staat de villa van meneer Korteweg en zijn dochter Karin.
Eerste Episode: 1945
Op een avond in januari 1945 wordt de familie Steenwijk opgeschrikt door zes schoten. Voor het huis van de buren Kortewijk ligt het lijk van Fake Ploeg, hoofdinspecteur van de politie. Korteweg en Karin slepen het lijk voor het huis van de familie Steenwijk. Peter rent naar buiten om het dode lichaam weer terug te zeulen. De Duitsers komen; Peter vlucht weg en neemt het pistool van Ploeg mee. Anton en zijn ouders worden uit hun huis gehaald en het wordt in brand gestoken, nadat eerst de ruiten kapot zijn geslagen. Anton wordt in een auto gestopt en weggevoerd. Wat er met zijn ouders gebeurt, weet hij niet. Hij wordt in een cel in het politiebureau in Heemstede gezet. In deze cel zit al een vrouw. Ze troost Anton en praat met hem over de fascisten (Jawel, maar dat hebben ze gedaan omdat die hufter daar is geliquideerd, en ze zullen zeggen, dat het dus de schuld van de illegaliteit is dat ze dat moesten doen.) en over de noodzaak hen te haten. Anton wordt de volgende dag overgebracht naar de Ortskommandant in Haarlem, van wie hij naar zijn oom en tante mag gaan. Tijdens de rit van Haarlem naar Amsterdam wordt het konvooi door een Engels vliegtuig beschoten, waarbij enige doden vallen. In Amsterdam komt Anton bij een Duitse generaal terecht, die vriendelijk voor hem is. Zijn oom Peter haalt hem op.
Tweede episode: 1952
Anton wordt opgevoed door zijn oom en tante, een kinderloos doktersechtpaar aan de Apollolaan te Amsterdam. Na de oorlog blijkt dat zijn ouders en Peter in de fatale nacht ter plekke zijn doodgeschoten. Anton reageert beheerst; hij gaat niet op onderzoek uit. Na het gymnasium gaat hij medicijnen studeren. Als hij tweedejaars is, wordt hij door een studiegenoot uitgenodigd op een feestje in Haarlem. Zo komt hij voor het eerst in 1952 weer terug in de stad die hij in januari 1945 verlaten heeft. Het feestje wordt voor hem een teleurstelling, omdat een paar flauwe studenten kwetsende opmerkingen maken. 'maar er schijnen ook allerlei oud-SS'ers in het legioen te zitten. Ik heb gehoord, dat ze vrijstelling van vervolging krijgen als ze zich melden.' 'Nou en? Je loopt achter, man, met je SS. In Korea kunnen ze het mooi goedmaken.' Anton wordt hierdoor herinnerd aan hetgeen hij in de oorlog heeft meegemaakt. De aansporingen om zich als vrijwilliger aan te melden voor de oorlog in Korea doen hem besluiten het feestje vroegtijdig te verlaten.
Hij besluit, na lang aarzelen, een kijkje te nemen in zijn oude straat. Als hij in de straat staat, komt mevrouw Beumer naar buiten en roept hem naar binnen. Ze vertelt dat Antons moeder die nacht in januari een Duitser is aangevlogen en dat zij en haar man daarna samen met andere gijzelingen zijn geliquideerd. Ook vertelt zij dat er aan het einde van de straat, op de plek waar geschoten was, een monument was opgericht. Anton vertrekt om het monument te bekijken, hij ziet de namen van zijn ouders, maar Peter staat er niet bij. Bij navraag blijkt dat zijn oom hem wel verteld heeft over het monument, maar dat Anton de onthulling niet wilde bijwonen. Anton voelt voor het eerst iets van angst voor het afgesloten verleden.

Derde episode: 1956
Na zijn kandidaatsexamen gaat Anton op kamers wonen in de binnenstad van Amsterdam. In 1956 vallen de Russen Hongarije binnen. Dagenlang is het rumoerig rond het hoofdkwartier van de C.P.N. in Amsterdam (het gebouw Felix Meritis). Tijdens een relletje ontmoet Anton in de portiek van zijn huis Fake Ploeg jr., die een kei in zijn hand heeft. Op de kamer van Anton ontwikkelt zich een heftig gesprek. Omdat zijn vader in de oorlog fout was kon Fake niet gaan studeren. Hij werkt nu in een zaak voor huishoudelijke artikelen. Hij is fel anticommunistisch (Het zijn niet toevallig diezelfde rotcommunisten geweest, die hem hebben vermoord. Dat is hetzelfde tuig, dat je nu met helmen op hun rotkoppen daar door de dakgoot ziet lopen.). Anton verwijt Fake dat het de vrienden van zijn vader waren, die Antons familie hebben uitgeroeid. Fake wordt woedend en verbrijzelt de spiegel met zijn kei. Kort daarop ontploft de oliekachel, waardoor de kamer onder het roet zit. (Dit lijkt op de verschrikkelijke nacht in 1945 toen de Duitsers de ruiten kapot sloegen en het huis van Anton zijn ouders in brand staken.)
Vierde episode: 1966
In 1959 doet Anton staatsexamen. Hij krijgt een assistentschap in de anesthesie en gaat in de buurt van het Leidseplein wonen. Hij werkt in het Wilhelmina Gasthuis. In Londen ontmoet hij een stewardess Saskia de Graaff. Een jaar later trouwen ze. Ze kopen een half huis in de buurt van het concertgebouw. De vader van Saskia is ambassadeur in Athene. In de oorlog speelde hij een belangrijke rol in het verzet. Begin juni 1966 wordt Sjoerd begraven. Hij was een bekend journalist, die in de oorlog in het verzet zat. Omdat hij een vriend was van de Graaff, gaan Anton, Saskia en hun dochtertje Sandra ook naar de begrafenis. Na afloop van de plechtigheid komt Anton in contact met de verzetsstrijder Cor Takes. Deze heeft Fake Ploeg doodgeschoten. Anton wil eigenlijk niet meer over het gebeurde uit de oorlog praten (hij wilde er helemaal niet over praten. Zij dachten vermoedelijk dat hij geweldig met het verleden overhoop lag, nog elke nacht er van droomde, maar de feiten waren dat hij er bijna nooit aan dacht.), maar Takes moet zijn hart luchten en blijft tegen hem aanpraten. Hij tracht zich te rechtvaardigen door te vertellen over de gruweldaden van Ploeg. Hij had een zweep met ijzerdraad er in gevlochten, waarmee hij de vellen van je gezicht sloeg, en van je blote kont, en dan douwde hij je met je achterste tegen de gloeiende kachel. Hij stopte een tuinslang in reet en liet hem net zo lang spuiten tot je je stront uitkotste. Over het gezeul met het lijk van Ploeg weet hij niets. Hij vertelt over zijn vriendin Truus Coster. Ze blijkt het meisje te zijn met wie Anton in de cel heeft gezeten. Anton hoort nu, dat ze drie weken voor de bevrijding is vermoord door de Duitsers. Takes geeft zijn adres en telefoonnummer aan Anton. Anton gaat met zijn gezin en schoonouders ergens lunchen. Daarna gaat hij met Saskia en Sandra naar het strand. Door de onthullingen van Takes is hij helemaal uit zijn evenwicht. Hij wilde de foto van Truus, die in het bezit is van Takes, zien. In een foto van Saskia herkent hij het beeld dat hij sinds 1945 in zijn hoofd heeft van Truus. De volgende dag gaat Anton naar Takes die nog helemaal met zijn gedachten in het oorlogsverleden zit. Het vrijlaten van de oorlogsmisdadiger Lages maakt de verzetsheld woedend. Anton ziet de foto van Truus. Zij was het die de laatste twee schoten op Ploeg afvuurde. Ploeg heeft haar daarna nog met een schot verwond. Anton is zeer geëmotioneerd.

Laatste episode: 1981
Anton en Saskia zijn gescheiden en Anton is hertrouwd met Liesbeth, die kunstgeschiedenis studeert. Ze hebben een zoon: Peter (1969). Anton verdient veel en heeft vier huizen. Hij is vaak in Italië. Hij wordt neerslachtig en heeft soms ook last van een crisis. In 1978 gaat hij met Sandra naar Haarlem. Op de plaats waar het verbrande huis heeft gestaan is een bungalow gebouwd. Ze bezoeken het monument en het graf van Truus Coster op de erebegraafplaats in Bloemendaal. Sandra legt een roos op het graf. Door de emoties weet Anton nu weer wat Truus in de cel tegen hem gezegd heeft. Als Anton dit tegen Takes wil vertellen, merkt hij dat het huis van Takes is afgebroken. Tijdens de vredesdemonstratie op 21 november 1981 te Amsterdam ontmoet Anton Karin Korteweg. Van haar verneemt hij, dat Peter in die nacht in januari 1945 bij hen is binnen gevlucht. De Duitsers hebben hem neergeknald. Korteweg en zijn dochter zijn naar de Ortkommandantur gebracht. Anton herinnert zich dat hij Korteweg daar in een glimp gezien heeft. (zie blz. 59) Hij hoort nu ook waarom Korteweg het lijk weg wilde hebben: hij was bang voor zijn hagedissen. Toen bleek wat welke represaillemaatregelen de Duitsers namen, heeft hij de beestjes zelf doodgetrapt. Hij wilde het lijk niet voor het huis van Aarts leggen, omdat daar Joden zaten ondergedoken. Ook vertelt Karin dat haar vader zelfmoord heeft gepleegd in 1948. Nu weet Anton alles. Hij laat Karin hulpeloos achter en wordt door de menigte opgenomen. Samen met Peter loopt hij verder. Een lange man loopt met zijn zoon aan zijn hand in een demonstratie. Hij 'heeft de oorlog meegemaakt', nog net, als een van de laatsten. Tegen zijn zin is hij er bij betrokken, bij die demonstratie,

Analyse

Motieven
Het motief in dit verhaal is het motief van toeval of lot, want in dit verhaal komt dit motief vaak naar voren. Bijvoorbeeld het toeval dat Fake Ploeg in de straat waar Anton woont vermoord is. Het lot van Anton dat hij als enige uit het gezin de aanslag overleeft. Het toeval dat hij in de cel juist bij de pleegster van de aanslag in de cel zit. Andere situaties die dit motief ondersteunen zijn onder andere dat hij toevallig Cor Takes hoort spreken over de aanslag en dat hij tijdens een demonstratie Karin Korteweg, zijn vroegere buurmeisje, tegen het lijf liep.

Personages
Anton Steenwijk: Hij is een karakter en de hoofdpersoon in dit verhaal. Je komt veel over zijn karakter te weten in dit verhaal. In het begin van het verhaal in hij volgzaam en wat timide, maar gedurende het verhaal wordt hij zelfstandiger en zelfbewuster. Hij durft later ook zijn emoties beter te tonen als het om het verleden en de aanslag gaat. In het begin van het verhaal is hij 12 jaar, het verhaal eindigt als hij ongeveer 50 jaar oud is. Hij is een lange, slanke man met donker haar en een huid in de tint van noten. Zijn uiterlijk verandert gedurende het ouder worden nauwelijks, dit is te merken aan de vele opmerkingen die hij hierover krijgt.
Meneer Steenwijk: Hij is een type. Je komt zeer weinig over deze persoon te weten, doordat hij al snel uit het verhaal verdwijnt. Meneer Steenwijk is de vader van Anton en Peter. De enige karaktertrek die je van hem te weten komt is dat hij niet goed tegen druk kan. Hij kon namelijk niet achter Peter aangaan.

Mevrouw Steenwijk: Zij is ook een type. Van haar kom je zeer weinig te weten, omdat ook zij al snel uit het verhaal verdwijnt. mevrouw Steenwijk is de vrouw van meneer Steenwijk en de moeder van Anton en Peter. Het enige dat je van haar te weten komt is dat zij veel om haar kinderen geeft. Dit is te zien aan dat zij in paniek raakt op het moment dat zij door heeft dat er op Peter wordt geschoten.
Peter Steenwijk: Hij is een type. Net zoals meneer en mevrouw Steenwijk verdwijnt hij snel uit het verhaal, omdat hij door de Duitsers wordt doodgeschoten. De belangrijkste karaktereigenschap die je van Peter te weten komt is dat hij veel waarde hecht aan het leven van hemzelf en de andere Steenwijks. Hij sleept namelijk het lijk van Fake Ploeg verder naar de buren.
Saskia Steenwijk: Zij is een type. Ze is de eerste vrouw van Anton en de dochter van De Graaff.Je komt niet veel van haar te weten, omdat zij altijd erg op de achtergrond blijft. Wel wordt duidelijk dat zij erg van Anton en  Saskia, haar dochter, houdt.  Later als Saskia en Anton gescheiden zijn blijft ze wel goeie vrienden met Anton.
Sandra Steenwijk: Zij is een type. Ze is de dochter van Anton en Saskia. Je komt weinig over haar karakter te weten, omdat zij niet echt naar voren komt in het verhaal. Wat ik wel te weten ben gekomen is dat zij ondernemend is, zo stelde zij voor om het graf van Truus Coster te bezoeken. Ook wordt duidelijk dat ze ondanks dat Saskia en Anton gescheiden zijn nog erg goed met Anton kan opschieten.
Liesbeth: Zij is een type. Ze is de tweede vrouw van Anton. Over haar kom je praktisch niks te weten. Ze laat nooit emoties zien.
Dhr. De Graaff: hij is een type. Hij is de vader van Saskia en de opa van Sandra. Hij had tijdens de oorlog een vooraanstaande positie in het verzet bekleed. Op het moment dat Anton hem ontmoette was hij Ambassadeur in Athene. Je komt niets over zijn karakter te weten.

Mevr.  De Graaff: Zij is een type. Ze is de moeder van Saskia en de oma van Sandra. Ze werd vergeleken met koningin Wilhelmina. Je komt niets over haar karakter te weten.
Karin Korteweg: Zij is een type. Ze is de dochter van meneer Korteweg en het oude buurmeisje van Anton. Zij was ongeveer 20 jaar oud op het moment dat Anton naast haar woonde. Je komt niet over haar karakter te weten.

Cor Takes: Hij is een type. Hij was tijdens de tweede wereldoorlog een verzetsheld. Hij was de man die samen met Truus Coster de aanslag op Fake Ploeg pleegde. Hij is getrouwd geweest, maar later weer gescheiden. Hij kan de oorlog niet uit zijn hoofd zetten, omdat zijn grote liefde, Truus Coster, toen is omgekomen.
Truus Coster: Zij is een type. Ondanks dat ze in het verhaal weinig voorkomt is er redelijk wat over haar bekend, omdat zij nog vaak ter sprake komt. Zij lijkt heel erg veel op Saskia. Ze heeft dik, weerbarstig haar.

Perspectief en verteller
In dit verhaal ligt het perspectief bij de alwetende verteller. Hij vertelt het verhaal over Anton  De alwetende verteller komt vooral in de proloog en op de laatste pagina aan het woord. Een voorbeeld hiervan is dat er in de proloog het volgende staat: Ver, ver weg in de tweede wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer aan de rand van Haarlem. Hieruit wordt duidelijk dat er niet sprake is van een ik-perspectief, want dan zou er iets gestaan hebben in de trant van: Ik woonde tijdens de tweede wereldoorlog.
Ook geeft de alwetende verteller algemene opmerkingen, zo geeft hij bijvoorbeeld op bladzijde 20 uitleg over de namen Anton en Adolf en op bladzijde 21 geeft hij uitleg over het liedje dat Anton zong. Ook maakt hij af en toe opmerkingen tussen haakjes, zoals op bladzijde 71. Je kan merken dat de verteller alwetend is, omdat hij met regelmaat laat blijken dat hij weet wat er later gaat gebeuren. Een voorbeeld hiervan is te vinden op bladzijde 60,  waar de alwetende verteller zegt dat Anton jaren later bij in Duitsland erachter zou komen dat het beleg ganzenvet was.


Ruimte
De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal, wordt gepleegd in Haarlem. De kade, waar Anton woonde wordt in de proloog uitvoerig beschreven. Er wordt uitgebreid over de vier huizen en de omgeving verteld. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag terug naar Haarlem. Anton voelt de overeenkomst tussen hemzelf en de stad:" Wat hij zag, was geen stad als zoveel andere op aarde: zij verschilde ervan zoals hij met andere mensen" (blz. 82). Anton wil nooit meer terug naar Haarlem, maar jaren later gaat hij er nog een keer naartoe om Sandra de plek van de aanslag te laten zien. Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante op de Apollolaan in Amsterdam. Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem. In 1969 kocht Anton een huis een Toscane, om daar de vakanties door te brengen. Hij kwam er erg graag en wilde zich er op een gegeven moment zelfs permanent gaan vestigen. Hij genoot daar vaak van het typisch Toscaanse uitzicht, omdat dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem, 1945. Nadat Anton hier een crisis had meegemaakt verloren het huis en het uitzicht hun perfectie: "Zoals een mooi gezicht ontsierd wordt door een litteken" (blz 214). De donkere cel waar Anton na de aanslag verbleef was erg belangrijk voor hem. Het symboliseerde de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. De enige lichtpunten in die cel waren de vingertoppen van Truus Coster over zijn gezicht. Het souterrain van Cor Takes wordt ook uitgebreid beschreven. Er wordt gezegd dat het iets weg heeft van een ondergronds hoofdkwartier.

Stijl
In dit verhaal is geen sprake van opvallend lange of juist opvallend korte zinnen. Ook is er geen sprake van een opvallend gebruik van bijvoeglijk naamwoorden. Het taalgebruik in het boek is vrij gemakkelijk. Dit komt doordat Harry Mulisch weinig moeilijk woorden gebruikt en doordat er weinig lange dialogen worden gevoerd. Het boek bevat geen humor. Dit is te verklaren, omdat het om een boek over oorlogsverwerking gaat. In het verhaal komen meerdere uitgebreide ruimtebeschrijvingen voor, als voorbeeld de straat waar de aanslag gepleegd is en het souterrain van Cor Takes.

Thema
Het thema in dit verhaal wordt op een gegeven moment gezegd door de alwetende verteller:  Wie zijn toekomst voor zich heeft en zijn verleden achter zich, die doet trouwens op nog een andere manier iets onbegrijpelijks. Het houdt in dat voor hem de gebeurtenissen op een of andere manier al aanwezig zijn in de toekomst, op zeker ogenblik het heden bereiken, om ten slotte tot rust te komen in het verleden" (blz 207). Ook wordt er op bladzijde 208 gesproken over de Griekse manier van denken. Deze luidt dat men de gebeurtenissen niet uit de toekomst ziet komen en via het heden naar het verleden gaan, maar uit een ver verleden ontwikkelen zij zich in het heden, op weg naar een ongewisse toekomst. Als je dit stuk samenvat krijg je de moraal van het verhaal, namelijk: Je moet niet naar de toekomst leven en het verleden achter je laten, maar het verleden laten ontwikkelen naar het heden en op weg gaan naar een ongewisse toekomst. Dit laatste is meteen ook de manier waarop Anton leeft.

Tijd
De periode waarin het verhaal afspeelt is achtereenvolgens: 1945, 1952, 1956, 1966 en 1981. De vertelde tijd is bijna 37 jaar. De verteltijd is 254 bladzijden. Het verhaal wordt chronologisch verteld, maar er is wel enkele keren sprake van een flashback. Dan blikt Anton terug naar de aanslag of naar de nacht die hij in de cel doorbracht. Ook is er sprake van flash-forwards. De alwetende verteller geeft af en toe al een hint wat er later gebeurd.
Uit de genoemde periodes wordt telkens maar 1 of 2 dagen in detail beschreven. Er is dan ook veel sprake van tijdverdichting. Ook is hier sprake van aan het begin van iedere periode, waarin kort een samenvatting wordt gegeven van de verandering die tussen de 2 periodes hebben plaatsgevonden.


Titelverklaring
De titel van het boek slaat op de centraal staande gebeurtenis in dit verhaal: " De aanslag" op Fake Ploeg. Er werd een aanslag gepleegd op Fake Ploeg en die aanslag heeft het leven van de familie ploeg, Cor Takes, Truus Coster, de familie Steenwijk en de anderen, maar vooral Anton Steenwijk, voor de rest van hun leven, hoe kort dat ook was,  getekend.

Verwerkingsopdracht
Ik heb gekozen voor verwerkingsopdracht 17. Deze opdracht houdt in dat ik 2 films moet vergelijken, door middel van analyses van een bepaald ding waarop ik moet letten. Ik heb ervoor gekozen om in de film en het verhaal de volgende twee punten te vergelijken:
Het perspectief
De ruimte
Als analyse voor het boek heb ik dezelfde uitleg gegeven als in de analyse die eerder in het verslag staat.

Het Boek
perspectief
In dit verhaal ligt het perspectief bij de alwetende verteller. Hij vertelt het verhaal over Anton  De alwetende verteller komt vooral in de proloog en op de laatste pagina aan het woord. Een voorbeeld hiervan is dat er in de proloog het volgende staat: Ver, ver weg in de tweede wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders en zijn broer aan de rand van Haarlem. Hieruit wordt duidelijk dat er niet sprake is van een ik-perspectief, want dan zou er iets gestaan hebben in de trant van: Ik woonde tijdens de tweede wereldoorlog.
Ook geeft de alwetende verteller algemene opmerkingen, zo geeft hij bijvoorbeeld op bladzijde 20 uitleg over de namen Anton en Adolf en op bladzijde 21 geeft hij uitleg over het liedje dat Anton zong. Ook maakt hij af en toe opmerkingen tussen haakjes, zoals op bladzijde 71. Je kan merken dat de verteller alwetend is, omdat hij met regelmaat laat blijken dat hij weet wat er later gaat gebeuren. Een voorbeeld hiervan is te vinden op bladzijde 60,  waar de alwetende verteller zegt dat Anton jaren later bij in Duitsland erachter zou komen dat het beleg ganzenvet was.


Ruimte
De aanslag, de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal, wordt gepleegd in Haarlem. De kade, waar Anton woonde wordt in de proloog uitvoerig beschreven. Er wordt uitgebreid over de vier huizen en de omgeving verteld. In 1952 gaat Anton voor het eerst na de aanslag terug naar Haarlem. Anton voelt de overeenkomst tussen hemzelf en de stad:" Wat hij zag, was geen stad als zoveel andere op aarde: zij verschilde ervan zoals hij met andere mensen" (blz. 82). Anton wil nooit meer terug naar Haarlem, maar jaren later gaat hij er nog een keer naartoe om Sandra de plek van de aanslag te laten zien. Na de aanslag woonde Anton bij zijn oom en tante op de Apollolaan in Amsterdam. Apollo is de god van het licht. Dit staat in tegenstelling tot de duistere gebeurtenis in Haarlem. In 1969 kocht Anton een huis een Toscane, om daar de vakanties door te brengen. Hij kwam er erg graag en wilde zich er op een gegeven moment zelfs permanent gaan vestigen. Hij genoot daar vaak van het typisch Toscaanse uitzicht, omdat dat in ieder geval ver verwijderd was van Haarlem, 1945. Nadat Anton hier een crisis had meegemaakt verloren het huis en het uitzicht hun perfectie: "Zoals een mooi gezicht ontsierd wordt door een litteken" (blz 214). De donkere cel waar Anton na de aanslag verbleef was erg belangrijk voor hem. Het symboliseerde de duisternis en het isolement waarin Anton na de aanslag verkeerde. De enige lichtpunten in die cel waren de vingertoppen van Truus Coster over zijn gezicht. Het souterrain van Cor Takes wordt ook uitgebreid beschreven. Er wordt gezegd dat het iets weg heeft van een ondergronds hoofdkwartier.

De Film
Perspectief
Het perspectief in de film ligt bij Anton. De alwetende verteller blijft wel nadrukkelijk aanwezig, vooral op momenten tussen de verschillende periodes, waarbij hij een samenvatting van de veranderingen geeft die in de tussentijd hebben plaatsgevonden.  Het perspectief ligt bij Anton en niet bij de alwetende verteller, omdat er in de film behoorlijk de nadruk wordt gelegd op de gebeurtenissen van Anton. De alwetende verteller geeft ook nauwelijks commentaar op het verhaal.  Er is sprake van een ik-perspectief, omdat het verhaal zich afspeelt in de ogen van Anton.

Ruimte
De kade waar Anton woont wordt in de film duidelijk in beeld gebracht. Ook het interieur van Anton's ouderlijke huis is duidelijk te zien. Ook de kamer waar Anton woont wanneer hij student heeft wordt duidelijk in beeld gebracht. Dit mede omdat er zich meerdere scènes afspelen, zoals de scène met Fake Ploeg junior. Als hij later trouwt  en een huis in Toscane koopt, spelen sommige scènes in Toscane af. Het interieur van dit huis wordt minder duidelijk in beeld gebracht. Dit komt waarschijnlijk doordat er geen huis beschikbaar was met een typisch Toscaans interieur. De donkere cel waarin Anton de nacht na de aanslag verbleef is ook goed te zien in de film. Niet te zien op de manier van kijken, omdat het er donker was. Ik bedoel met zien, dat je heel goed de sfeer kan aanvoelen die daar hing. Het souterrain van Cor Takes komt ook duidelijk in beeld. Dit omdat Anton uitgebreid de tijd neemt om alle voorwerpen daar te bekijken.

De Vergelijking
Het perspectief in de film verschilt van die in het boek. In de film ligt het perspectief bij Anton, in het boek bij de alwetende verteller. Dit is te verklaren, omdat er in een boek veel meer ruimte is voor commentaar en opmerkingen van de verteller dan in een film. Een andere reden waarom het perspectief verschilt is waarschijnlijk dat een film veel bezoekers moet trekken en daarom moet een film interessant zijn. Een film waarin veel achtergrond informatie wordt verteld door een verteller, die niets met het verhaal te maken heeft, wordt er niet interessanter en spannender op voor de kijker. Een reden waarom het logisch is dat Anton het perspectief in de film is, is dat er veel meer met beeld gewerkt wordt en daardoor het idee gewekt wordt dat je in het leven van Anton mag meekijken.
In de ruimte zijn veel overeenkomsten tussen de film en het boek. Dit komt omdat het verhaal in de film en het boek hetzelfde is. De plaatsen en de ruimtes waar het verhaal zich afspeelt zijn dus ook hetzelfde. Een verschil echter is dat je in de film veel directer geconfronteerd wordt met de ruimtes waar het zich afspeelt, omdat je deze ruimtes in alle detail te zien krijgt. Er blijft geen ruimte over om te fantaseren hoe het eruit ziet, zoals in het boek het geval is. Doordat je zonder een beschrijving van de ruimte te krijgen in de film wel kan zien hoe een ruimte, zoals bijvoorbeeld het ouderlijke huis van Anton, eruitziet, kan je veel eerder zien hoe een ruimte eruitziet, dan in het boek. Dit heeft tot gevolg dat je in de film een veel beter beeld hebt van de verschillende ruimtes waar het verhaal zich afspeelt.


Mijn mening over de film
Ik vind dat het boek op een goeie manier verfilmd is. Ik vind wel dat het goed is om het boek eerst te lezen, voordat je de film ziet, omdat je dan veel beter de gedachtegangen van de personen in de film snapt. Ik vind het wel jammer dat de film zo afstandelijk is gefilmd. Er is bijna geen sprake meer van een ik-perspectief. Het voelt meer aan of je via de ogen van iemand, die telkens bij Anton is ziet wat er met hem gebeurd. Dat zou ik dus ook veranderen. Ik zou meer de nadruk leggen op Anton en zo mensen meer in de film betrokken laten zijn.

Eindoordeel
De gebeurtenissen die in dit boek plaatsvonden, zoals bijvoorbeeld de aanslag, kwamen erg reëel op mij over. Dit komt, omdat er geen dingen gebeuren die niet mogelijk zijn. De gebeurtenissen na de aanslag verlopen bijvoorbeeld op een manier die je zou kunnen verwachten. Ik vind dat de aanslag op een goede manier beschreven is, want je krijgt niet het gevoel dat er elementen uit andere verhalen in verwerkt zijn. Ook al gaan er veel mensen dood, waarvan sommige op een gruwelijke manier, wordt het niet op zo'n manier beschreven dat ik het als schokkend ervoer. Ik vond dat Anton als een echt mens overkwam. Dit mede doordat je hem gedurende het verhaal goed leert kennen. Wel was het jammer dat Anton de enige persoon is die je leert kennen. De andere personages worden slechts oppervlakkig beschreven. Ik kon me niet goed inleven in Anton. Dit is waarschijnlijk te verwijten aan het afstandelijke schrijven. Je krijgt tijdens het verhaal niet het gevoel dat je een deel van Anton bent, meer een persoon die over zijn schouders meekijkt. Naar mijn mening was het boek makkelijk te lezen, omdat er weinig moeilijke woorden en lange zinnen in het boek worden gebruikt. Tevens vond ik het jammer dat er geen lange dialogen waren, omdat deze mij misschien meer in het verhaal hadden laten inleven Ik vond het verhaal niet spannend om te lezen. Dit komt doordat ik me niet goed in Anton kon inleven en omdat er weinig gebeurtenissen waren die spanning zouden kunnen opwekken op de aanslag zelf na. Ondanks dat er de nodige punten zijn die mij tegenvielen, vond ik het boek in zijn algemeen goed. Dat komt doordat het boek een goede verhaallijn heeft en omdat het een origineel verhaal is.

Evaluatie
Ik vond het niet leuk om aan het leesverslag te werken, omdat ik er aanvankelijk weinig in geïnteresseerd was. Wel was het maken van dit verslag erg nuttig, omdat ik na de analyse veel beter het verhaal snap. Ik begrijp nu beter de gedachtegangen van de verschillende personages. Bovendien heb ik het verhaal nogmaals door moeten werken, waardoor ik de inhoud van "De Aanslag" nu veel beter ken dan voor het maken van het verslag. Ik vond het leuk om de verwerkingsopdracht te doen. De film was namelijk goed, wel viel het mij tegen om verschillen te vinden tussen het boek en de film, omdat de hoofdlijnen hetzelfde zijn. Ik ben niet tot een ander inzicht gekomen na het maken van dit verslag. Dit komt doordat het verhaal niet moeilijk was en ik het zonder dit verslag ook al grotendeels begreep. Ik ben het boek wel beter gaan waarderen. Vooral de verwerkingsopdracht leerde mij het boek waarderen, omdat ik met de extra kennis vanuit het boek de film veel beter begreep dan ik normaal zou hebben gedaan.