Max Havelaar door Multatuli

A beschrijvingsopdracht Motivatie Ik ben dit boek gaan lezen omdat ik er wat over gelezen had in Dautzenberg dat mij erg aansprak. Ook had een vriendin van mij het gelezen en raade het me aan omdat het niet al te moeilijk is geschreven (niet al te moeilijke woorden en een goede opbouw). Ik ben eerder begonnen in Ideeën van Multatuli maar dat was naar mijn idee te moeilijk om een verslag over te schrijven. Wel vond ik Multatuli toen al een goede schrijver. De verwachtingen die ik van het boek had waren, ondanks dat het boek vrij dik is, dat het boek vrij vlot te lezen zou zijn en dat het verhaal interessant zou zijn. Samenvatting Max Havelaar, of de koffieveilingen der Nederlandse Handelsmaatschappij, Multatuli, Veen Uitgevers (Amstel Klassiek), 11e druk uit 1988

Batavus Droogstoppel vertelt dat hij een boek wil schrijven over koffie, hij is namelijk makelaar in koffie. Hij komt een oud klasgenoot tegen en noemt deze Sjaalman omdat hij inplaats van een jas een sjaal aan heeft. Droogstoppel kan Sjaalman niet uitstaan en wil in eerste instantie het pakket geschriften van hem niet aannemen. Maar als blijkt dat een aantal geschriften over de koffiecultuur in Indië gaan heeft Droogstoppel wel interesse. Droogstoppel overweegt de geschriften voor zijn boek te gebruiken maar ziet wel in dat het lastig is om losse gedachten tot een leesbaar geheel te maken. Dan bedenkt hij een oplossing: hij besluit zijn jongste bediende Stern het boek te laten schrijven en zo af en toe zelf een hoofdstuk toe te voegen. Stern begint te schrijven over de geschiedenis van assistent-resident Max Havelaar en zijn optreden als Nederlands bestuursambtenaar in Lebak, op Java. Havelaar komt al snel in de problemen als hij de regent beschuldigd van corruptie en uitzuiging van de bevolking. De regent heeft wel een hoge functie maar hij is niet erg welvarend. Daarom neemt hij bezittingen van de bevolking af. De bevolking is bang in opstand te komen omdat ze wordt onderdrukt. Havelaar besluit iets te gaan doen tegen dit onrecht en houdt een toespraak voor de hoofden van Lebak. Hierin vertelt hij dat hij op de hoogte is van al het onrecht dat de Javanen is aangedaan en dat hij dit zal proberen te bestrijden. (Havelaar is te weten gekomen van dit onrecht door zijn voorganger Slotering, die alles heeft opgeschreven. Slotering is waarschijnlijk ook vergiftigd om zijn poging het onrecht te bestrijden.) Havelaars bedreigingen lijken echter niets uit te halen en hij klaagt schriftelijk tegen de resident over het optreden van de regent. Deze komt hem opzoeken en legt uit dat men Nederland een positief beeld geeft van de situatie die zich op Java afspeelt en dat klagen niet getolereerd worden. Havelaar wordt dan overgeplaatst naar een dorpje waar eigenlijk niemand naar hem omkijkt. Havelaar besluit ontslag te nemen omdat hij het onrecht niet aan kan zien en hij niet serieus wordt genomen. Als Havelaar op een gegeven moment arm en verlaten ronddoolt neemt Multattuli het verhaal over. Hij wil de ogen van de regering openen en richt zich tot koning Willem III omdat vele miljoenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in zijn naam. B Verdiepingopdracht Politieke achtergronden De tekst heeft duidelijke politieke achtergronden. De vertellingen over Max Havelaar en wat hij ziet en meemaakt gaan veel over corruptie en de onderdrukking van Javaanse onderdanen door de regent en de hoofden. Ze gaan over hoe de bevolking niet in opstand durft te komen en hoe Max Havelaar weg wordt gestuurd door de resident wanneer hij tracht het onrecht te bestrijden. Multatuli zegt ook zelf aan het eind van het boek dat zijn doel is om de ogen van de regering te openen en wat te doen aan het lijden van de Javanen. Sociaal-economische achtergronden Ook sociaal-economische achtergronden zijn terug te vinden in de tekst. Namelijk de onderdrukking van de onderdanen en onwetendheid van de Nederlandse regering. Indië werd in die tijd gebruikt om winst te maken en de economie van Nederland op te krikken, net zoals dat er tegenwoordig wordt geprofiteerd van Derde Wereld landen met hun enorme olie-voorraad. Dat komt ook in het boek naar voren. Dat Nederland er beter van wordt maar dat de bevolking eronder lijdt. Culturele achtergronden De relaties met culturele achtergronden vind men terug in het bezitten van overzeese kolonieën door rijke Westerse landen. Dat Nederland profiteert van Indië en de bewoners als slaven gebruikt is vrij normaal voor die tijd. Toen was het zo dat je als welvarend land arme, niet-welvarende landen gebruikte om daar zelf nog beter van te worden. Niet alleen Nederland deed dit, andere west-europese landen speelden ook dit spelletje. Literaire stroming en genre Het werk behoort tot het Realisme. Multatuli probeert in zijn boek de realiteit van de alledag zo objectief mogelijk weer te geven. De personages in zijn boek zijn wel fictief maar de rest is voor een groot deel op de waarheid berust. Ook een kenmerk van het realisme, wat terugkomt in het boek, is het beschrijven van het leven van de middenklasse en voornamelijk van de arbeiders. Het boek is een protest tegen de maatschappij. Neen, ‘t zal niet nodig zijn! Want aan U draag ik mijn boek op, Willem de Derde, Koning, Groothertog, Prins… meer dan Prins, Groothertog en Koning… KEIZER van ‘t prachtig rijk van INSULINDE dat daar slingert om de evenaar, als een gordel van smaragd … Aan U durf ik met vertrouwen vragen of ‘t uw keizerlijke wil is: Dat Havelaar wordt bespat met modder van Slijmeringen en Droogstoppels? En dat daarginds Uw meer dan dertig miljoenen onderdanen worden MISHANDELD EN UITGEZOGEN IN UWEN NAAM? Het genre van het boek is een klassieke roman. Het onderwerp is het kenmerk van dit genre, namelijk: de natuurgetrouwe uitbeelding/sociaal-psychologische analyse van mens en maatschappij. Doch daar kwamen vreemdelingen uit het Westen, die zich heer maakten van het land. Ze wensten voordeel te doen met de vruchtbaarheid van de bodem, en gelastten de bewoner een gedeelte van zijn arbeid en van zijn tijd toe te wijden aan het voortbrengen van andere zaken, die meer winst zouden afwerpen op de markten in Europa (…) Hij (de Inlanders) gehoorzaamt zijn hoofden, men had dus slechts deze hoofden te winnen en hun gedeelte van de winst toe te zeggen,… Ook is het een autobiografische roman, omdat Multatuli zichzelf voorstelt als Max havelaar en ook daadwerkelijk echt de dingen heeft meegemaakt (niet allemaal) die hij in zijn boek beschrijft.
Functie en oorspronkelijke publieksgroep De functie van het boek voor Multatuli was eerherstel voor zichzelf en verbetering van het lot van de inlanders. Hij wilde dat de regering van Nederland het boek zou lezen en hun ogen zouden openen. De oorspronkelijke publieksgroep is dan ook de regering en de mensen die iets konden doen aan het onrecht van de onderdrukte bevolking van Java (en Indië). Het boek is zelf gericht tegen Willem III. Uiteindelijk is het boek voor iedereen die het lezen wil, want Multatuli leefde grotendeels van de opbrengst van zijn boeken. C Evaluatie Na de verdiepingsopdracht is mijn mening een klein beetje veranderd. Doordat in deze opdracht de relaties met die tijd worden geanalyseerd wordt het nut van het boek duidelijker en kun je het verhaal ook meer waarderen (dat was bij mij zo ten minste). Verder ben ik na het lezen van het boek ook van mening veranderd. Voordat ik aan het verhaal begon dacht ik dat het vrij moeilijk zou zijn omdat het vrij lang geleden is geschreven en ook omdat ik eerder in een boek van Multatuli ben begonnen en dat nogal moeilijk te begrijpen was. Ik dacht dat het boek misschien saai zou zijn (waarom geen idee), maar dat bleek helemaal niet zo te zijn. Wat ik niet begrijp is het hele gebeuren wat wordt beschreven door Stern over Max Havelaar. De onderdrukking en het onrecht wat de mensen wordt aangedaan is echt iets waar ik me over kan verbazen en me kwaad om kan maken. Hoe kunnen mensen zo onmenswaardig handelen en andere mensen gebruiken, of beter gezegd misbruiken, om er zelf beter van te worden. Het gebeurt nog steeds dat weet ik, maar in die tijd lag het er zo dik bovenop en niemand leek het te zien. Hoe kan het gebeuren dat Nederland al die tijd niets heeft doorgehad? Dat zijn dingen die ik echt niet begrijp, dat mensen zo blind kunnen zijn en dat andere mensen er zoveel mogelijk aan doen om die mensen blind te houden. Ik vind het verhaal erg goed en mooi. Er zijn namelijk niet zo veel boeken die zoveel aandacht besteden aan de onderdrukking van de Indonesiers uit die tijd. Dat vind ik zeker een positief punt aan het boek omdat ik van mening ben dat iedereen dezelfde rechten moet hebben. Wat ik ook erg leuk vind zijn de beschrijvingen van Stern van de omgeving en de mensen van Java. Zo kom je veel te weten over hoe het er in die tijd uitzag en hoe mensen leefden. De stukken geschreven door Droogstoppel zijn vaak langdradig en soms zelfs saai. Droogstoppel gaat te ver in zijn beschrijvingen. Hij beschrijft dingen zo gedaitalleerd, dat je bijna ieder stofje op iemands kleding weet te vinden (bij wijze van spreken). Dat vind ik niet echt interessant. De stukken van Stern zijn daarentegen een stuk vlotter en leuker, zijn beschrijvingen zijn goed en niet te uitgebreid. Hetgeen wat hij vertelt is vaak ook nodig om het verhaal goed te begrijpen, ter verduidelijking van een bepaalde situatie. Het einde van het verhaal is vrij abrupt. Het boek verloopt voornamelijk met fictieve personen die het verhaal zogenaamd schrijven, dan wordt het plotseling overgenomen door Multatuli die de lezer terug brengt naar de werkelijkheid en aankondigt wat hij wil met zijn boek. Ik vind het erg goed dat Multatuli het onrecht wat de mensen in die tijd, en nu nog steeds wel, werd aangedaan beschrijft. Hij gaat diep in op het onderwerp en je leert ook echt wat van het boek. Het onderwerp zet je aan het denken, zeker omdat er nog steeds mensen zijn die uitgebuit worden, heel veel zelfs. Daar moet iets aan gedaan worden en ik denk ook dat Multatuli dat wilde bereiken. Eigenlijk vind ik dat iedereen het boek zou moeten lezen, omdat iedereen moet weten dat je op zo’n manier niet met mensen mag omgaan. Dan nog over het taalgebruik. Ondanks dat Max Havelaar soms moeilijk te volgen is, is de taalstijl wel vernieuwend voor die tijd. Multatuli schrijft ‘normaler’ dan toen gebruikelijk was. Veel schrijvers uit die tijd hadden een soort elite-stijl, terwijl Multatuli schreef op de manier dat het voor iedereen begrijpelijk was. Kort kan ik zeggen dat ondanks dat het boek soms moeizaam te lezen was ik het onderwerp erg goed vind. Multatuli gaat diep in op het onderwerp en laat je zeker ook nadenken over de situatie in Indië. Het boek is leerzaam en leuk, een erg geode combinatie.