TITEL: De Aanslag SCHRIJVER: Harry Mulisch INHOUD: In Haarlem staan langs de Spaarne vier villa's. In 'Buitenrust' woont de familie Steenwijk, links van hun villa staat de villa van de familie Beumer en rechts staat de villa van meneer Korteweg en zijn dochter Karin, daarnaast staat de villa van de familie Aarts. In de straat waar Anton woont wordt op een avond Fake Ploeg, commissaris van de politie doodgeschoten. Hierna wordt het lijk door de familie Korteweg bij Anton voor de deur gelegd. Peter wil hem terugleggen, dit lukt niet, hij neemt Ploeg’s pistool mee en vlucht. De familie Steenwijk wordt door de Duitsers uit hun huis gesleept en hun huis wordt verwoest. Anton komt na dit voorval in een cel terecht, waarna hij naar zijn oom en tante in Amsterdam wordt gebracht. Na de oorlog wordt hij door een studievriend uitgenodigd voor een feestje in Haarlem waar hij sinds de oorlog niet meer geweest is. Hij gaat vroeger weg bij het feest en gaat een kijkje nemen in zijn oude straat, waar mevrouw Beumer hem binnen vraagt. In 1956 zijn er rellen in Amsterdam omtrent het communisme. In het portiek van zijn kamer ontmoet Anton Fake Ploeg jr.die hij mee naar binnen vraagt waar een hevig gesprek plaatsvindt. Anton trouwt met Saskia waarvan hij een kind krijgt, Sandra. Op een begrafenis ontmoet hij Cor Takes die Ploeg blijkt te hebben doodgeschoten. Anton wil er eigenlijk niet over praten maar Cor wil toch zijn verhaal aan hem kwijt. De vriendin van Cor, Truus die is doodgeschoten door de Duitsers blijkt bij Anton in de cel te hebben gezeten. Later komt Anton Karin Korteweg tegen die hem verteld dat haar vader het lijk verplaatst heeft omwille van zijn hagedissen. Het lijk mocht niet bij de familie Aarts liggen omdat die Joden ondergedoken hadden. Nu weet Anton onbewust toch alles omtrent de aanslag. VERDIEPINGSOPDRACHT 1 Secundaire literatuur over De Aanslag van Harry Mulisch: ? anonieme recensent, De Aanslag, Wie is schuldig: de bezetter , de verzetsman de handlanger of de toeschouwer?, in: HN-magazine/hervormd Nederland, 16-10-1982. ? Jaap Nieuwenhuijsen, De Aanslag, uittreksel Harry Mulisch, in:
www.scholieren.com. 1a. Is de volgorde van de gebeurtenissen chronologisch of niet chronologisch? Leg uit. De volgorde van de gebeurtenissen is chronologisch. Het boek begint met de belangrijkste gebeurtenis, namelijk de aanslag op Fake Ploeg. De gebeurtenissen daarna volgen elkaar chronologisch op. De periodes waarin het verhaal zich afspeelt zijn achtereenvolgens: 1945, 1952, 1956, 1966 en 1981. In het verhaal zijn er wel af en toe verwijzingen naar vroegere of latere gebeurtenissen. Er zijn vooral veel verwijzingen naar de aanslag. Bijvoorbeeld als Cor Takes over de aanslag verteld en Anton aan het verleden terugdenkt. b. Vergelijk de fabel met het sujet. De fabel van dit verhaal hangt samen met de gebeurtenissen uit het leven van Anton. Deze gebeurtenissen worden in chronologische volgorde verteld. Het sujet wijkt dus niet af van de fabel. In het verhaal worden wel af en toe vooruitwijzingen of terugverwijzingen geplaatst, maar dit zijn kleine kunstgrepen die niet echt invloed hebben op het verband tussen fabel en sujet. 2. Hoe ziet de geleding van de gebeurtenissen eruit? Het boek is opgebouwd als een klassieke tragedie, een proloog gevolgd door vijf episodes. De episodes zijn weer onderverdeeld in hoofdstukken. De periode na de oorlog beschrijft Mulisch in vier episoden: 1952 ( de koude oorlog; Korea), 1956 ( de koude oorlog; Hongarije), 1966 ( provo) en 1981 ( IKV, vredesmars). 3. Zijn de gebeurtenissen fragmentarisch of aaneengesloten verteld? Geef uitleg. De gebeurtenissen zijn aaneengesloten verteld. Ze volgen elkaar chronologisch op en het verband ertussen is duidelijk. Uit de periodes worden telkens maar een of twee dagen detaillistisch beschreven. In elk eerste hoofdstuk van een episode wordt de tijd tussen de vorige en de nieuwe episode samengevat, daardoor blijft toch het verband tussen de gebeurtenissen duidelijk en is het dus een aaneengesloten verhaal. 4. Wat valt er te zeggen van de samenhang van het verhaal: is er sprake van een hechte of van een losse structuur? De samenhang van het verhaal bestaat uit een hechte structuur. Alle gebeurtenissen leggen een verband met het probleem van de hoofdpersoon. In dit verhaal is dat de onbewuste zoektocht

van Anton naar de verklaringen rondom de aanslag. 5a. Is er maar een verhaallijn of zijn er meerdere? Er is maar een verhaallijn in dit boek, namelijk die van het leven van Anton. b. Wat is de kern van elke verhaallijn? De kern van deze verhaallijn is de gebeurtenis die het hele leven van Anton overhoop haalt, de aanslag. c. Zijn de verhaallijnen gelijkwaardig of is er sprake van ondergeschiktheid? Leg uit. Er is maar een verhaallijn , dus is die gelijkwaardig. 6. Leg uit welke invloed de structuur op de spanningsbouw heeft. Door de hechte structuur wordt de spanningsbouw groter. Alle gebeurtenissen in het verhaal hangen samen met die ene gebeurtenis: de aanslag. Hierdoor wordt de spanning groter, je kijkt uit naar het moment waarop Anton alles rond de aanslag te weten komt. 7. Welke opvallende tijdmanipulaties zijn er ( flash-backs, vooruitwijzingen en terugverwijzingen)? Er zijn veel terugverwijzingen. Anton denkt af en toe terug aan wat er in het verleden is gebeurt, bijvoorbeeld als hij daar met iemand over praat. Er zijn ook een aantal vooruitwijzingen in het verhaal.
8. Hoe verhoudt de verteltijd zich tot de vertelde tijd? De vertelde tijd is bijna 37 jaar. De verteltijd is 254 bladzijden. Iedere episode duurt enkele dagen, waarvan er maar een of twee uitvoerig beschreven worden. Er zit veel tijdsverdichting in het verhaal. In elk eerste hoofdstuk van een episode wordt de tijd tussen de vorige en de nieuwe episode samengevat. De vertelde tijd is zeker langer als de verteltijd. 9. In welke historische tijd speelt het verhaal zich af? Het verhaal speelt zich af in de Tweede wereldoorlog en in de verdere twintigste eeuw. De belangrijkste gebeurtenis is de aansla op Fake Ploeg die in de oorlog plaatsvindt. Elk van de volgende vier episoden speelt zich af in een jaar waarin belangrijke gebeurtenissen over de hele wereld plaatsvinden. 10. Wat zijn de effecten van de tijdmanipulaties? De tijdmanipulaties verhogen de spanning in het verhaal. In dit verhaal worden vooral terugverwijzingen gebruikt, deze zijn bedoeld om te laten zien dat Anton voortdurend met het verleden worstelt en dat hij het niet kan loslaten. EVALUATIE Ik vind het een heel moeilijk boek om te lezen. Het verhaal begint heel heftig met de aansla op Fake Ploeg en daarna de verwoesting van het huis van de familie Steenwijk. Na deze gebeurtenis volgt het verhaal Anton in zijn verdere leven. Langzaam komt Anton steeds meer te weten over die bewuste avond in 1945. Ik vind het moeilijk om het verband te leggen tussen de mensen die Anton ontmoet, wat hij te weten komt en de aanslag zelf. Veel symboliek die er gebruikt wordt begrijp ik pas nu ik secundaire literatuur over het boek gelezen heb. Bijvoorbeeld de steen waarmee Fake Ploeg jr. de spiegel in Anton’s kamer kapot slaat, waarna de openhaard ontploft en de kamer bedekt is met as, dat dit doet verwijzen naar het verwoeste huis had ik niet begrepen. Nu ik al deze dingen wel heb gelezen en begrijp vind ik dat het verhaal heel mooi in elkaar zit. Wat ik er zo mooi aan vind is dat Anton zo goed zijn geduld bewaard. Hij gaat bijvoorbeeld niet bewust op zoek naar een verklaring voor zijn verleden, maar de puzzelstukjes vallen gewoon toevallig heel langzaam op hun plaats. De spanning wordt opgebouwd door de vraag wie er nou schuld is aan de dood van Anton’s familie. De vraag is ook wanneer Anton daarachter komt. Logisch is dat alles pas op de laatste bladzijde op zijn plaats valt. Toch vind ik het heel knap schrijfwerk, als je zo lang de spanning erin kunt houden, want ik vond het boek van begin tot eind heel boeiend. Ik vind het ook een erg interessant onderwerp. Door dit boek krijg je een beeld over wat voor geweldige impact de oorlog op mensen kan hebben. De slachtoffers en de verzetsstrijders moeten daar allemaal hun hele leven mee rond blijven lopen, dit maakt toch heel veel indruk op me. Gelukkig heb ik dit keer niet de verfilming van het boek gezien voordat ik het boek gelezen heb, want meestal vind ik het boek dan niet meer interessant omdat ik er dan geen eigen beeld
meer bij kan vormen. Van dit boek heb ik de verfilming nog helemaal niet gezien, maar die ga ik zeker nog een keer kijken want ik vond het boek geweldig.